هواپیمای ترابری انتنوف8 و 12
سیر تکامل که در اوائل دهه 1960 منجر به تولید هواپیمای ترابری توربوپراپ انتنوف 12 که ان را رقیب شرقی سی 130 میدانند به اوائل دهه 1950 بر می گردد.
در اوائل دهه 1950 نیروی هوایی شوروی خواهان یک هواپیمای ترابری توربوپراپ بر اساس موتور تی وی 2 شد که در ان زمان این موتور در صنایع کوزنتسوف در حال طراحی بود.هواپیمای جدید با کد انتنوف 8 نام گذاری شد و درسال 1956 اولین پرواز خود را انجام داد.انتنوف8 در تاشکن ازبکستان در سال 1959 وارد خط تولید شد و در همان سال عملیاتی شد.
انتنوف 8 دارای طرحی متعارف با بدنه ای کشیده و دو بال در بالای بدنه که از دو موتور توربوپراپ بهره می برد.اگرچه طرح بر اساس استفاده از موتور تی وی 2 توسعه یافت ولی این موتور هرگز روی این هواگرد نصب نشد و با تغییر به یک نسخه توربوشفت تبدیل به موتور بالگردشد ولی انتنوف 8 از موتور AI-20D با توان 5180 اسب بخار و چهار تیغه پروانه متغییر بود. با وجود اینکه موتور ایمنی بیشتر از موتور تی وی 2 داشت ولی 80% قدرت ان را داشت از این رو انتنوف8 همواره از کمی قدرت پیش بینی شد مواجه بود.
انتنوف 8 مانند اکثر هواگرد های ترابری شوروی برای پرواز در مناطق سخت و باند های غیر اماده طراحی شده بود و دارای چرخ های کم فشار برای فرود روی باند های خاکی داشت. دارای یک درب عقب شیب دار با توان سوار کردن بار بدون نیز به تجهیزات بارگیری بود و دارای دو درب در دو سمت هواپیما برای سوار کردن مسافر بود . در زیر اسکان عمودی یک اتاقک و محل قرار گیری یک توپچی مجهز به یک توپ دو لول متحرک توپ 23 م م دفاعی بود ولی از انجای که دارای یک نسخه غیر نظامی بود در نسخه غیر نظامی اگرچه جایگاه توپچی را داشت ولی توپ نداشت .
هواپیما توان حمل تا 60 سرباز کاملا مسلح ویا 40 چتر باز را داشت و می توانست تا 11000 کیلوگرم بار را حمل کند. دارای سوخت داخلی 13080 لیتر بود و میتوانست تا دو مخزن سوخت خارجی هر کدام با 5300 لیتر سوخت نیز قابل حمل بود.
چندین نمونه از این هواپیما ساخته شد که شامل نسخه ترابری ، مسافربری ، گشت دریایی و ضد زیر دریایی بود و بین سال 1958 تا 1961 در مجموع 151 فروند از ان تولید شد که به کشورهای دیگر نیز صادر شد
در همان زمان نیروی هوایی خواهان یک هواپیما ترابری بزرگتر بود. نسخه چهار موتوره ای بر اساس انتنوف8 با نام انتنوف10 برای حمل نقل غیر نظامی در نقش مسافربری ساخته شد ولی تغییر انتنوف10 پر هزینه تر از ساخت یک نسخه جدید بود . از این رو انتنوف بر اساس انتنوف8 نسخه انتونف12 را توسعه داد که شباهت بسیار به ان داشت ولی دارای چهار موتور بود.
دایرا شکل بال و بدنه مشابه انتنوف 8 بود و دارای یک توپ 23 م م دفاعی در قسمت عقب بود ولی دارای سامانه هدایت رادار بود در حالی که توپ دفاعی انتنوف8 دارای هدایت دستی بود. ولی همچنان اتاق توپچی حفظ شده بود. همچنین دارای دو درب در کنارها برای پرتاب چتر باز بود .
همچنین بخشهای زیرین و عقب هواپیما زره پوش شده بود و دارای توان مقاومت در برابر کالیبر 20 م م بود.
همانند انتنوف 8 دارای درب عقب دو تکه با سطح شیب دار بود . دارای چهار موتور AI-20L و در برخی مدل ها مدل ام این موتور با توان هر یک 4000 اسب بخار بود. دارای 22 مخزن سوخت بود که14270 لیتر سوخت داخلی را حمل می کرد و دارای سامانه خاموش کردن اتش با کمک گاز دی اکسید کربن بود که در مخازن سوخت دمیده میشد . دارای دو سیستم مستقل هیدرولیکی با دو پمپ هیدرولیک و دارای دو مخزن روغن هیدرولیک با مجموع 120 لیتر روغن بود .
دایرا برق سه فار و ژنراتور برای تولید برق متصل به موتور بود و برای استارت اولیه دارای یک باطری کمکی بود.هواپیما دارای پنچ چهار خدمه شامل خلبان ، کمک خلبان، میکانیک پرواز و ناوبر و توپچی بود.
دارای سامانه ناوبیر اینرسی ، سامانه ناوبری رادیویی ،قطب نمایی مغناطیسی ،ارتفا سنج رادیویی ،خلبان خودکار ،دماسنجی الکترونیکی بود.توان حمل تا 90 سرباز و یا 20 تن بار را داشت ولی نسخه ای با توان حمل 30 تن بار نیز ساخته شد
از انتنوف12 مدلهای بسیار ساخته شد که میتوان از ان به نسخه های زیر اشاره کرد
انتنوف12 :نسخه پاییه تولید در سال 1959
انتنوف12ای:نسخه پیشرفته تر با موتور پرتوان تر AI-20K با توان 4250 اسب بخار
انتنوف12 بی: نسخه بهبود یافته دارای دو مخزن سوخت خارجی 1390 لیتری که فاقد توپ 23 م م دفاعی در عقب بود و از سامانه برق اصلاح شده بهره می برد . موتور این نمونه از نوع AI-20M بود که قابلیت اطمینان پذیری و مصرف سوخت کمتری داشت.
انتنوف12 بی -30 : نسخه با موتور AI-20DK با توان 5180 اسب بخار با توان حمل 30 تن بار
انتنوف 12B-I : نسخه جنگ الکترونیک که تنها هفت فروند از ان ساخته شد
انتنوف 12 بی کا: نسخه با توان حمل 30 تن و درب عقب بزرگتر برای بارگیری بارها پهن تر
انتنوف12 BK-IS: نسخه جنگ الکترونیک مجهز به سامانه های هشدار دهنده رادار و فروسرخ،40 فروند از این نسخه ساخته شدند
انتنوف12 بی کا- پی پی: نسخه استراق سمع و جاسوس الکترونیکی دارای تجهیزات جمع اوری سیگنال های و فرکانس های رادار دشمن
همچنین دست کم 15 مدل دیگر برای ازمایشات مختلف رادار و تسلیحات تا تحقیقات قطبی و یا به عنوان هواپیما غیر نظامی ساخته شود
بین سال های 1957 تا سال 1973 در مجموع 1248 فروند انتنوف12 ساخته شد . درسال 1974 ارتش شوروی ایلیویشن 76 را به عنوان هواپیمای ترابری اینده خود انتخاب کرد. ولی همواره این دو کنار هم خدمت کردند زیرا انتنوف12 نشان داد در محیط گرم و فرودگاه ها نامناسب بسیار موثرتر است از این رو در افغانستان از ان بیشتر از ایلیوشین 76 که بیش از دو برابر انتنوف توان حمل بار داشت استفاده شد. ولی در افغانستان از انجای که انتنوف در خط مقدم عملیات انجام می داد مجاهدین با کمک استینگر چندین بار در هنگام نشست و برخواست توانستند انتنوف12 را سرنگون کنند و از این رو به دو پرتاب کننده شراره برای فریب موشک های استینگر مجهز شد که در تلفات ان تاثیر چشمگیری داشت. با فروپاشی شوروی همچنان این هواپیما در خدمت ارتش روسیه باقی ماند اگرچه امروزه 25 تا 30 فرود که شامل نسخه جنگ الکترونیک و استراق سمع نیز می شود در خدمت نیروی هوایی روسیه است.
همچنین بیش 30 ارتش جهان نیز این هواپیما را به خدمت گرفتند که هنوز در ده ارتش جهان در خدمت است ولی به صورت گسترده ای بعدها با ایلیوشین 76 و در موارد با سی 130 جایگزین شد. برخی کشورهای همانند عراق حتی ان را به تجهیزات سوخت رسانی هوایی نیز تجهیز کردند .البته همچنان بیش از 100 انتنوف12 نیز در بخش غیر نظامی برای حمل بار استفاده میشود
انتنوف12 رقیب سی 130 هرکولس بود. از نظر سرعت دست کم 150 کیلومتر در ساعت سریعتر بود و دارای برد تقریبا یکسان و میزان حمل باری کاملا برابر بود که البته مدل های نیز با توان حمل ده تن بار بیشتر نسبت به هرکولس نیز ساخته شد ولی هنگامی که ارتش شوروی در دهه 1970 به خرید ایلیوشین روی خوش نشان داد خط تولیدش متوقف شد و شاید اگر همچنان ارتش این هواپیما را می خواست ، انتنوف12 نیز همانند سی130 ارتقا یافته و همچنان در خط تولید می ماند . امروزه چین نسخه ای بومی از این هواپیما را با نام وای 8 با موتور بومی و کابین ارتقا یافته تولید میکند.
نام | انتنوف 8 | انتنوف12 |
طول | 26 متر | 33.10 متر |
ارتفاع | 9.37 متر | 10.53 متر |
وزن خالی | 21250 کیلوگرم | 28000 کیلوگرم |
بیشترین وزن برخواستن | 40000 کیلوگرم | 61000 کیلوگرم |
بیشترین سرعت پرواز | 610 کیلومتر بر ساعت | 777 کیلومتر بر ساعت |
سرعت کروز | 480 کیلومتر بر ساعت | 670 کیلومتر بر ساعت |
برد رزمی | با 10 تن بار عدد 270 کیلومتر | با 19 تن بار 3600 کیلومتر |
سقف پرواز | 9600 متر | 10200 متر |
توان حمل بار | تا 11 تن بار و 48 تا 60 سرباز و چتر باز | تا 20 ودر برخی مدل ها 30 تن بار و 90 سرباز و چتر باز |
ترجمه:عبدالحمید تارخ