بمب هدایت ماهواره ای JDAM

بمب هدایت ماهواره ای JDAM

طی جنگ اول خلیج فارس 1  بمب های هدایت لیزری و ماهواره ای واقعا عالی عمل کردند ولی مشکلات فراوان  اب هوایی منطقه بیابانی  عراق باعث شد که بمب های لیزری  و اپتیکی در گرد و غبار بالای صحرا نتوانند به خوبی عمل کنند . گرد و غبار و باران شدید مانع رسیدن لیزر به هدف و انعکاس درست ان می شد . در سال 1992 یک ارزیابی نشان داد ارتش امریکا نیاز به سلاحی دارد که در هر شرایط اب و هوایی بتواند عمل کند. مطالعات بهترین سیستم هدایت را استفاده از ماهواره را  نشان داد

سامانه مکان  یاب ماهواره ای امریکای ها یا همان GPS  روز نخست برای ناوبری توسعه یافته بود  که با کمک سه ماهواره مکان فرد با دقت حدود 5 متر مشخص  میشد. خوبی هدایت ماهواره ای این بود که اب و هوا و یا شب و روز روی ان هیچ تاثیر منفی نداشت

در سال 1992 نیروی هوایی سری ازمایشاتی  را با کیت جدید روی بمب   سقوط ازاد  معمولی انجام داد که شامل  یک سامانه هدایت اینرسی در کنار سامانه جی پی اس بود. در واقع کار هدایت بمب را اینرسی انجام می داد که یک سامانه هدایت درونی است  ولی سامانه جی پی اس خطای اینرسی را جبران می کرد.در سال 1993  از یک اف16  دست به   11 پرتاب از برد 27 کیلومتری زد  که با میانگین خطای 11 متر بمب های به هدف برخورد کردند. اگرچه دقت کمتر از بمب های هدایت لیزری بود ولی برد پرتاب بالا بود در هر شرایط اب و هوایی امتیاز این سلاح جدید بود

در سال 1997 ارتش خواهان به خدمت گیری  این کیت شد و 450 پرتاب انجام شد که میزان موفقیت  متوسط خطاء 10 متر  95% اعلام شد. در نهایت  در سال 1999 این بمب وارد خدمت شد و همان سال توسط بمب افکن ب2 در یوگسلاوی با موفقیت افکنده شد و فاز جدید در زمینه تسلیحات هدایت شونده به وجود اورد

بمب هدایت JDAM که در فارسی جی دم خوانده می شود کیتی است  که بر روی بمب های سقوط ازاد نصب شده و انها را تبدیل  به سلاح هدایت شونده میکند. روش کار اینچنین  است که  مختصات هدف از قبل به بمب داده می شود  و بمب در لحظه جدا شدن از هواپیما با در نظر گرفتن مختصات فعلی هواپیما و مختصات هدف، به سوی  هدف پیش می رود  . از انجایی  که سامانه اینرسی  دارای خطا است ، سامانه جی پی اس خطای این سامانه را طی پرواز بمب به طرف هدف جبران میکند

 بمب فاقد پیشرانه است ولی به دلیل اینکه در لحظه پرتاب دارای انرژی جنبشی از هواپیمای پرتاب کننده است در صورت پرتاب در ارتفاع بالا تا 27 کیلومتر برد دارد که برای در امان ماندن از دست پدافند ارتفاع کوتاه مناسب است   (اگر بمب در سرعت مثلا 900 کیلومتر بر ساعت پرتاب شود تا سرعت و ارتفاعش به صفر برسد کیلومترها را طی میکند که فاصله طی شده به برد سرعت و ارتفاع پرتاب بمب بستگی دارد)

بمب بعدد از پرتاب ثانیه  یک بار یک سیگنال ماهواره ای دریافت میکند ولی حتی در صورت اینکه به هر دلیل مثل خراب شدن سامانه هدایت ماهواره ای درون بمب ویا جنگ الکترونیک ، بمب سیگنال ماهواره را دریافت نکند همچنان بمب می تواند با سیستم  هدایت داخلی اینرسی با دقت کمتر در حدود 30 متر به هدف برخورد کند . اگرچه دقت بمب جی دم 10 متر اعلام شده ولی در شرایط عملیاتی  5 متر و حتی کمتر است.بمب را میتوان حتی در اسمان نیز مختصات  داد که این کار با کمک سامانه مانند غلاف نشان گذار لیزری اسرائیلی لیتینگ 2  و یا امریکایی اسنایپر  انجام داد.  کافیست  خلبان هدف را با دوربین غلاف رویت کرده و دوربین را روی هدف قفل کند تا غلاف مختصات دقیق  هدف را به بمب  بدهد

بمب های جی دی چند امتیاز مهم دارند

• شرایط اب و هوایی روی انها و دقت انها تاثیر ندارد
• انسان در هدفگیر ان نقشی ندارند. تنها مختصات هدف توسط ماهواره به دست امده(و یا توسط غلاف)  و بعد به بمب داده می شود
• بمب های هدایت جی دم این امکان را دارند که همزمان با انها به تعداد بمب ها به اهداف مختلف درگیر شد. مثلا اگر یک هواپیما چهار بمب جی دم  حمل میکند میتوان هر کدام  از بمب ها را برای انهدام یک هدف برنامه ریز کرد. این امتیاز  راهبردی  است مثلا بمب افکنی چون ب1، ب2 و یا ب52 که توان حمل بیش از 80 بمب جی دم را  دارند میتوانند همزان به هشتاد هدف مختلف حمله کنند
• استفاده از سلاح های اپتیکی و لیزری در شب نیاز به کابین دوم است تا با دقت هدف را توسط دوربین سلاح ویا غلاف کشف کنند ولی برای جی دم  نیازی نیست تنها خلبان بعد از دادن مختصات هدف در پایگاه به بمب ، باید انها را در منطقه هدف رها کند

البته یک مشکل نیز وجود دارد و  ان این است که جی دم را تنها میتواند بر ضد اهداف ثابت میدان جنگ مانند ساختمان ها ، انبارهای سوخت و مهمات ، پل ها ، پستهای فرمانده ،پدافند  ویا اهداف زیر بنای به کار برد و  انهدام اهداف متحرک  برای انها ممکن نیست زیرا بعد از پرتاب بمب ، دیگر نمی توان مختصات جدید به انها داد

همان طور که گفته شده  این کیت هدایت شونده را روی یک بمب سقوط ازاد معمولی بسته و ان را تبدیل به یک سلاح هدایت شونده میکنند  از این رو همکنون این کیت روی  بمب مارک ۸۲(با وزن ۲۲۵ کیلوگرم)با نام GBU-38  ، بر روی بمب ۴۵۰ کیلوگرمی مارک ۸۳  با نام GBU-32  و 35  و بر روی مارک ۸۴(با وزن ۹۰۰ کیلوگرم)با نام GBU-31  نصب می شود

هواپیمای پرتاب کننده تنها  باید دارای سامانه  و انتن مخصوص دریافت اطلاعات از ماهواره باشد و امروزه تمامی  بمب افکنها و جنگنده های امریکایی و اروپایی (ساخت امریکا و اروپا) توان  پرتاب جی دم  را دارند(تمامی جنگنده های که توسط غرب و یا متحدین  غرب ساخته می شوند  حتی  انواع ژاپنی  و یا کره ای)

تجریبه نبرد در عراق و استفاده گسترده از جی دم که انقدر مهم بود که عملیات سه ماه به عقب انداخته شد تا تعداد بیشتری جی دم تولید شود باعث ارتقا این کیت شد. مشکل  حمله به اهداف  متحرک  با قرار دادن یک سامانه هدایت لیزری  روی این کیت برطرف شد.این کیت جدید که توسط  البیت اسرائیل و بوئینگ  توسعه یافت این امکان را دارد که هر جا  بسته به نوع ماموریت  از هدایت لیزر ویا ماهواره ای استفاده کند

بمب جدید GBU-54B نام گرفت بر روی بدنه  بمب 225 کیلوگرمی مارک 82 نصب می شود  و دارای  سیستم هدایت لیزری ماهواره ای است و در اصطلاح به ان LJDAM گفته میشود

JDAM-ER

این نسخه در کیت خود دارای دو بالچه جمع شونده  زیر بمب است که برای سوار شدن بمب روی امواج هوا است . این عمل یا گلاید کردن بمب روی هوا ان هم بدون استفاده از پیشرانه باعث افزایش برد بمب به 80 کیلومتر شده است که ایمنی بیشتری  به هواپیمای  پرتاب کننده میدهد. این بمب در سال 2013 عملیای شد است

 کشور های  دیگر نیز از   کیت های مشابه ای  ای تولید  میکنند

 انگلستان :کیت پیویی4 را بر روی بمب  های 450 کیلوگرمی  نصب کرده که ترکیبی از لیزر و ماهواره است

ترکیه  :کیت HGK را روی بمب 900 کیلوگرمی مارک 84 نصب کرده است

 برزیل: کیت SMKB را روی مارک 83 و مارک 82

اسرائیل: نیز ترکیبی از اپتیک و ماهواره را روی  بمب مارک 83 و مارک 84 نصب کرده و با استفاده از بالچه جمع شوند وسوار شدن روی هوا برد انها را تا 100 کیلومتر افزایش داده است (مانند یک گلایدر)

 همکنون 20 ارتش جهان از بمب های جی دم استفاده میکنند که میتوان به اسرائیل، عربستان، ترکیه، امارات، پاکستان،ژاپن،کره جنوبی، پرتغال، اسپانیا، فیلیپین، سنگاپور،تایلند،لهستان، مراکش، مصر،عمان، هلند،نروژ،مالزی،ایتالیا ، اندونزی،یونان، فنلاند،المان،دانمارک، شیلی،کانادا،بلژیک و استرالیا  اشاره کرد

گرداوری و ترجمه:عبدالحمید تارخ

 منابع: http://fas.org/man/dod-101/sys/smart/jdam.htm

http://www.boeing.com/defense/weapons/