عملیات راویو

Operation Raviv

گردآوری و تألیف: امین کرمی زنجانی

وقوع انفجارهای مهیب در نیمه شب هفتم سپتامبر سال 1969، بندرگاه Ras Sadat مصر در کرانه غربی خلیج سوئز را لرزاند و 2 قایق موشک انداز Osa را غرق کرد. ارتش مصر که یقین داشت حمله از سوی اسرائیل است، تمهیدات امنیتی بندرگاه را تشدید کرد اما در دام نقشه دشمن گرفتار شد! چون انفجارها برای انحراف توجه فرماندهی مصر از حمله اصلی بود! حمله­ای که Operation Raviv نام داشت و تنها عملیات کماندویی زرهی در جهان بود.

خون قدیمی

پس از جنگ شش روزه 1967، کشورهای عرب در ابعاد سیاسی، نظامی و دیپلماتیک، به اسرائیل فشار آوردند تا سرزمین­های اشغالی کرانه باختری رود اردن، اورشلیم شرقی، نوار غزه، صحرای سینا، ارتفاعات گولان و مزارع شبعا را پس بگیرند. اما اسرائیل قبول نمی­کرد.

بدین ترتیب ارتش مصر حملات چریکی علیه اشغالگران را آغاز کرد که جنگ فرسایشی خوانده شد و تا اکتبر 1973 ادامه یافت. مثلاً گروه­های کوچک سربازان مصری با عبور از کانال سوئز، در نقطه­ای کمین کرده، گشتی­های دشمن را زیر آتش گرفته و فوراً به خاک اصلی مصر عقب نشینی می­کردند.

در سوی مقابل، اسرائیل نیز اعمال مشابهی می­کرد. مثلاً یک بار کماندوها در تاریکی شب با هلیکوپتر به عمق خاک مصر نفوذ کردند، نیروگاه بزرگی را خمپاره باران کرده و باعث قطع برق گسترده به مدت چند روز در شمال شرقی مصر شدند. یک بار هم پلی استراتژیک را منفجر کردند.

نیروی هوایی مصر در مارس 1969 صحرای سینا را به شدت بمباران کرد تا نشان دهد اشغال این منطقه را برنمی­تابد. توپخانه مصر هم برتری چشمگیری داشت و مواضع دشمن در سینای اشغالی بی­وقحفه زیر آتش بود. فشارهای مصر در تابستان 1969 به اوج رسید و اسرائیل را به تلافی جدی تشویق کرد.

در ابتدا تاکتیک «توپخانه پرنده» ابداع شد که شامل مجموعه­ای از حملات هوایی تلافی جویانه بود. در سوی مقابل، مصر هم شبکه پدافند یکپارچه خود را تکمیل می­کرد که تهدید بزرگی علیه اسرائیل بود. شوروی نیز در ماه ژوئیه، رادار جدیدی در کرانه غربی خلیج سوئز نصب کرد که قادر به کشف جنگنده­ها از فاصله 300 کیلومتری بود.

این پیشرفت­ها، توانایی اسرائیل برای حمله علیه مصر را کاهش می­داد. لذا به راهکاری نیاز بود تا هم مصر را از حملاتش منصرف سازد و هم قدرت پدافندی­اش را کاهش دهند. این راهکار، عملیات راویو بود.

طراحی عملیات

ماهیت راکد جنگ فرسایشی الزامی نداشت که اسرائیل از تمام قابلیت­هایش مثل نیروی زرهی استفاده نکند. لذا عملیات زمینی برای تخریب سایت­های پدافندی مستقر در کرانه غربی خلیج سوئز طراحی شد. عملیات راویو که جنگ 10 ساعته نیز نام گرفت، تنها حمله زمینی اسرائیل طی جنگ فرسایشی بود.

ایده کلی شامل نفوذ یک گردان کوچک زرهی به خاک مصر، نابودی اهداف و بازگشت به سینای اشغالی بود. این عملیات توسط دو افسر نخبه یعنی ژنرال آبراهام آدان فرمانده نیروهای زرهی و آبراهام باتزِر فرمانده نیروی دریایی طراحی شد و اجرای آن به سرهنگ باروخ هارِل و سرگرد شلومو بوئِم سپرده شد.

محدوده عملیات، عمق خاک مصر بود لذا باید اصل غافلگیری رعایت می­شد تا مهاجمان گرفتار نشوند. به همین دلیل از تجهیزات غنیمتی جنگ 1967 مثل تانک T-55 و نفربر BTR-50 استفاده شد و رنگشان به استتار مرسوم ارتش مصر تغییر یافت. لذا مهاجمان جلب توجه نکردند و سربازان مصری تا لحظه آخر، آن­ها را خودی پنداشتند!

گردان زرهی با 6 ارابه تانک Tiran-5 و 3 دستگاه نفربر BTR-50 مجهز شد. Tiran-5 همان T-55 بود که توپ 100 میلیمتری­اش توسط اسرائیل با 105 میلیمتری تعویض شد و تیربارهای سبک و سنگین بدان افزوده گشت. BTR-50 نیز نفربر آب خاکی با توان حمل 20 سرباز و 2 خدمه بود.

تانک­ها با خدمه آموزش دیده مدرسه زرهی اسرائیل تجهیز شدند و برای فرماندهی هر تانک، یک افسر تعیین شد. پیاده نظام هم شامل افراد تیپ شناسایی زرهی بودند که با افراد مسلط به زبان عربی از یگان کماندوهای نخبه سایرِت مِتکِل تقویت شدند. عملیات ایذایی و ایمن­سازی سرپل ورود گردان به ساحل مصر نیز به کماندوهای نخبه شایتِت13 سپرده شد.

عملیات ایذایی

نخستین قدم، حمله 8 غواص شایتِت13 بود که سوار بر چهار زیردریایی مرطوب Maiale در نیمه شب 7 سپتامبر 1969 به بندرگاه Ras Sadat در کرانه غربی خلیج سوئز نفوذ کردند و 2 قایق موشک انداز Osa (طبق برخی منابع اژدر انداز P-183) را با چسباندن بمب آهن­ربایی منفجر کردند.

سرپل تعیین شده به عنوان نقطه ورود گردان، El Hafair در 20 کیلومتری جنوب Ras Sadat و 40 کیلومتری جنوب کانال سوئز بود. لذا انفجارها توجه مصر از حمله اصلی را منحرف کردند. ضمن اینکه قایق­ها نیز تهدید بزرگی برای لندینگ کرافت­های حامل گردان بودند و باید غرق می­شدند. بعد از آشوب بندر، غواصان راهی El Hafair شدند تا امنیت سرپل را تأمین کنند.

با رسیدن به ساحل، کماندوها زیردریایی­های Maiale را نابود کردند. چون باقی ماندنشان در ساحل، خطر افشای عملیات را بالا می­بُرد. تنها کافی بود زیردریایی­ها را بمب گذاری کرده، موتورشان را فعال نموده و در آب رها کنند تا پس از دور شدن از ساحل، غرق شوند. همه زیردریایی­ها با موفقیت رها شدند، به جز یکی که در لحظه نصب بمب منفجر شد و یک نفر را کُشت! باقی افراد نیز ساحل را پاکسازی کرده و منتظر ماندند.

حمله اصلی

دو روز بعد در بامداد 9 سپتامبر، گردان زرهی به استعداد 100 نفر، 6 تانک Tiran-5 و 3 نفربر BTR-50 به بندر Ras Sudar در سینای اشغالی رسیدند و تحت پوشش تاریکی با 3 لندینگ کرافت به El Hafair منتقل شدند. در ساعت 3:37 بامداد، گردان وارد مصر شد و حمله به سمت جنوب را آغاز کرد.

آن­ها با دو گروه از سربازان مصری مواجه بودند. نخست، مدافعان تأسیسات پدافندی که فقط سلاح سبک داشتند و فاقد سلاح ضد تانک کارآمد بودند. وظیفه­شان نیز فقط نظارت معمولی و نه دفع حمله­های تانک بود چون کسی تصور نمی­کرد که سایت­های راداری در عمق خاک مصر مورد حمله تانک قرار گیرند!

نگرانی اصلی گردان، نیروی زرهی مستقر در 40 کیلومتری شمال El Hafair بود که به راحتی می­توانست نابودشان کند. اما محدوده عملیات، رو به جنوب بود و احتمال برخورد وجود نداشت. با این­حال گردان ریسک نکرد و برای پوشش عقبه خود و ممانعت از تعقیب مصری­ها، تخته سنگ­های بزرگ کنار جاده را منفجر کرد و راه را بست.

گردان در تاریکی شب به سمت جنوب حرکت کرد و ساعت ۴:۱۹ بامداد، اولین هدف را که یک ایستگاه راداری کوچک بود، پیدا کرد. بدون اتلاف وقت، تانک­ها و نفربرها از سه جهت بدان حمله کردند و 120 ثانیه بعد، ایستگاه و سربازانش نابود شدند. سپس به سوی اهداف بعدی حرکت کردند.

در ساعت 7:28 صبح که هوا کاملاً روشن بود، 3 ساعت از حضور مهاجمان می­گذشت و آن­ها چهارمین هدف را که یک ایستگاه رله ارتباطی بود، با حمله غافلگیر کننده­ای نابود کردند. تانک­ها به شکل هماهنگ و ناگهانی حمله می­کردند تا هدف به سرعت نابود شده و فرصت اعلام خطر به سایر واحدها را نیابد.

مهاجمان که خود را به شکل نیروهای مصری درآورده بودند، با مقاومت زیادی مواجه نشدند و مشکلی برای غلبه بر سربازان محافظ سایت­های راداری ایجاد نشد. حمله به این سایت­ها که قدرت آتش بسیار کمی داشتند، عملاً شبیه بازی بود. اسرائیل عمداً این منطقه را برگزیده بود تا نیروی کوچکش کاملاً برتر از حریف باشد.

کلیه ارتباطات رادیویی بین واحدها نیز توسط افراد سایرِت مِتکِل و فقط به زبان عربی انجام شد تا مصری­ها متوجه نشوند. تانک­ها و نفربرها نیز برای افزایش استقامت، به مخازن سوخت اضافی و مهمات ذخیره مجهز بودند. سربازان نیز 6 هفته تحت آموزش سخت قرار داشتند.

با حذف ایستگاه­های راداری، گردان توانست از پشتیبانی جنگنده­های خودی نیز بهره­مند شود. 8 فروند A-4 Skyhawk صبح 9 سپتامبر حمله خود را آغاز کردند و پس از نابودی یک سایت پدافندی SAM-2، به پشتیبانی از گردان پرداختند.

نیروی زمینی طبق برنامه پیش می­رفت و جنگنده­ها نیز به اهداف خود حمله می­کردند. اما در آشوب نبرد، هواپیمای فرمانده گُم شد. آخرین بار خلبان Hagai Ronen را در حالی که پس از ایجکت، چتر نجاتش به درخت گیر کرده و از بند چترش حلق­آویز شده بود، دیدند. اما علیرغم مرگ فرمانده، جنگنده­ها به مأموریت ادامه دادند.

آخرین هدف نیز یک سایت راداری در Ras Saafrana بود که ساعت 12:17 نابود شد. سپس گردان مورد حمله یک نیروی زرهی مصری قرار گرفت ولی با دخالت جنگنده­ها نجات یافت. پس از طی 9 ساعت و پوشش عمق 45 کیلومتری خاک مصر نیز مأموریت تمام شد و به El Hafair بازگشتند.

آن­ها فقط 2 کشته دادند. درحالی که ارتش مصر 12 سایت از دست داد که 2 موردش تأسیسات مهمی بودند. همچین 100 تا 200 سرباز نیز کشته شدند که یک مستشار نظامی شوروی هم بین­شان بود. ساعت 12:55 دقیقه ظهر نیز 3 لندینگ کرافت برگشتند و گردان و افراد شایتت13 را که سه شبانه روز مشغول پاسبانی بودند، سوار کرده و به صحرای سینا بردند.

نتایج

عملیات راویو تنها حمله کماندویی بود که از تانک و نفربر استفاده کرد و این به خاطر موقعیت منحصر بفرد منطقه و ماهیت اهداف بود. همچنین نشان داد اسرائیل کشوری نیست که تعهدی به مبارزه در خطوط ثابت و محدود کردن جنگ به نقطه­ای خاص داشته باشد و می­تواند شیوه­هایی در پیش گیرد که دشمن را غافلگیر کند.

رهبری و برنامه­ریزی دقیق، مهمترین نقش را در موفقیت داشت. اسرائیلی­ها اهداف خود و مسیرهای دسترسی را به دقت بررسی کرده بودند. همچنین خطر قایق­های Osa را نیز پیش­بینی کرده و نسبت به حذفشان اقدام کردند. از وجود نیروی زرهی مصر هم مطلع بودند و تمهیدات لازم برای اجتناب از برخورد را انجام دادند. به طوری که مجموع تلفاتشان فقط 2 سرباز، یک خلبان و یک کماندو بود.

فردای آن روز در 10 سپتامبر خبر به رئیس جمهور عبدالناصر رسید و او سکته کرد! مصر هم که از حمله بسیار عصبانی بود، در 11 سپتامبر بمباران وسیعی با 102 فروند جنگنده علیه مواضع اسرائیل در سینای اشغالی انجام داد. این حمله باعث بازگشت روحیه ارتش شد و از بروز سرخوردگی دردناک جنگ 1967 ممانعت کرد.

ده روز بعد وقتی عبدالناصر بهبود یافت، ژنرال احمد اسماعیل علی رئیس ستاد مشترک ارتش مصر،  فوآد ابوزیکری فرمانده نیروی دریایی، معاون وی و تعدادی از افسران دیگر را اخراج کرد. پس از حمله نیز مصر دیگر نتوانست تمرکز نیروهایش را در کانال سوئز حفظ کند و فشار از روی اسرائیل برداشته شد. چون برای ممانعت از تکرار حادثه­ای مشابه، مجبور به پراکندن آن­ها در اطراف سایت­های پدافندی شد.

با این­حال حملات چریکی را متوقف نکرد و اسرائیل هم ضربه بزرگتری زد که همانا سرقت ایستگاه راداری P-12 ساخت شوروی در کرانه غربی خلیج سوئز، طی عملیات خروس 53 بود.

این حقیقت که گروه کوچکی توانست بدون دخالت ارتش مصر 10 ساعت در خاک آن کشور بجنگد، سهل­انگاری شدید مصری­ها را نشان داد. همین ارتش که در جنگ شش روزه 1967، نبرد فرسایشی و جنگ 1973، به احمقانه­ترین شیوه­های ممکن در مقابل اسرائیل رفتار کرد، پیش از 1967 (زمانی که مشغول دخالت نظامی در یمن بود) شیعیان را با قساوتی هولناک قتل­عام می­کرد و بمب شیمیایی بر سرشان می­ریخت.

ارتش مصر که فقط روی تبلیغات و کشتار مسلمانان یمن می­چرخید، هرگز نتوانست به جز روزهای نخست جنگ 1973، دستاورد قابل توجهی در مقابل اسرائیل داشته باشد و صحرای سینا را هم با پذیرش شروط آن­ها پس گرفت. باقی سرزمین­های اشغالی 1967 نیز تاکنون در اختیار اسرائیل هستند و به صاحبانشان پس داده نشدند.