قایق موشک انداز اوسا
قایق موشک انداز اوسا یکی از مشهور ترین شناورهای تاریخ است که ان را باید پر تعداد ترین قایق موشک انداز تولید شده در جهان داسنت . اگر چه قایق اوسا دیگر قدیمی شده ولی در واقع درگیری های که در دهه 1960 و 1970 این ناوچه در ان شرکت کرد باعث افزایش جایگاه مفهوم جدید با نام قایق های موشک نداز شد.
ساخت اوسا در اواخر دهه 1950 اغاز شد زمانی که ارتش شوروی خواهان تحویل یک نمونه سنگین تر و مسلح تر کلاس کومار شد که البته همانند کومار قرار بود بیشتر به متحدین شوروی تحویل شود . قایق موشک انداز کومار که باید ان را اولین قایق موشک انداز پر تیراژ شوروی دانست تنها توان حمل دو موشک کروز ضد کشتی پی 15 را داشت.همچنین برد عملیاتی ان محدود بود. قایق موشک انداز جدید که پروژه 205 نام داشت بدنه ای از فولاد داشت و تلاش شده بود تا در ساخت عرشه و جزیره ناو اقدامات لازم برای مقابله با حملات اتمی و حفظ خدمه از الودگی رادیو اکتیو شود .همچنین سطح عرشه از الیاژی ساخته شده بود تا شستن سطح عرشه ان از الودگی های اتمی اسان باشد.
قایق دارای طول 38 متر و وزن خالی 171 تن در وزن خالی (در نسخه اوسا 1) و 209 تن وزن کاملا بارگیری شده بود.از سه موتور دیزل هر کدام دارای یک شفت(پروانه) بود و هر کدام 3000 اسب بخار در مدل های بعدی 5000 اسب بخار قدرت فراهم میکرد.28 نفر خدمه شامل چهار افسر داشت.سرعت ان در نسخه مجهز به سه موتور 3000 اسب بخاری عدد 65 کیلومتر در ساعت و نسخه مجهز به سه موتور 4000 اسب بخار عدد 78 کیلومتر در ساعت بود.برد با بیشترین سرعت 900 کیلومتر و با سرعت 40 کیلومتر در ساعت 2800 کیلومتر است.
بر روی جزیره دارای یک رادار ام ار 331 بود که در باند I کار میکرد . برد جستجوی ان 130 کیلومتر بود. توان درگیر از فاصله 70 کیلومتر با کشتی های بزرک و 40 کیلومتر با قایق های اندازه خودش را داشت .این رادار در بالای دکل در بلند ترین قسمت کشتی قرار دارد .همچنین دارای یک رادار ام ار 104 بود که در باند ایکس و سی کار میکرد و وظیفش هدفگیری و اتش توپ 30 م م دفاع هوایی را داشت . برد کشف رادار42 کیلومتر بود ولی برد قفل ان 23 کیلومتر بود . این رادار در میان دو لانچر عقب موشک پی15 نصب شده بود و توان چرخش 360 درجه را داشت .سلاح اصلی کشی موشک ضد کشتی پی15 بود. پی15 بسته به مدلی بین 40 تا 80 کیلومتر برد داشت و دارای سوخت مایع بود و از سامانه رادار فعال بهره میبرد و برای قفل ان از همان رادار ام ار 331 بهره میبردند .رادار موشک بر ضد یک ناوشکن از 20 کیلومتر فعال میشد و تا 20 کیلومتر هدف به صورت خلبان خودکار پرواز میکرد. توان پراوز در ارتفاع 100 تا 300 متری را دارد و مادون صوت بود. اوسا میتوانست چهار موشک پی15 را در چهار محفظه که به صورت دو به دو پشت سر هم قرار داشتند حمل کند.به غیر از موشک پی15 دارای دو توپ 30 م م یکی در جلو و یکی در عقب نصب شده در برجک بود.سامانه ای کی 230 یک توپ دو لول (در واقع دو توپ)نصب شده در یک برجک گردان بود که گلوله های 30 م م با پوکه های 210 م م شلیک میکرد .دارای مهمات انفجاری اچ ائی ترکش شونده با چاشنی مجاورتی بری دفاع هوایی و همچنین گلول های برای استفاده از ضد اهداف شناور بود . توپ دارای سرعت دهانه 1050 متر بر ثانیه بود و برد موثر ان بر ضد اهداف زمینی 5 کیلومتر و بر ضد یک هدف هوایی 2.5 تا 4 کیلومتر بود. سرعت اتش هر لوله 1000 گلوله بر دقیقه بود و میشد بر ضد اهداف سبک دریایی نیز از ان به کار رفت اگرچه سلاح حمله به زمین موثر نبود. استفاده از دو توپ 30 م م در واقع تجربه کلاس کومار بود که تنها مجهز به یک توپ دو لول 25 م م در تنها در جلو بود که به صورت چشمی هدایت میشد. توپ 30 م م ناوچه اوسا اولین سامانه دفاع هوایی نزدیک هدایت شونده بر روی یک شناور بود .
دو نسخه از اوسا ساخته شد ،اوسا 1 و اوسا 2 که البته هر دو زیر مجموع های نیز داشتند .اوسا 1 نسخه اصلی که با توان شلیک موشک پی15 تی بود که دارای بالچه جمع شونده نبود و از این رو محفظه حمل موشک بسیار بزرگتر بودند و از یه موتور 3000 و در برخی نسخه ها 5000 اسب بخاری بهره میبرد و نسخه بعدی اوسا2 بود از موشک پی15 یو و ام با بالچه جمع شونده استفاده میکرد از این رو لانچر پرتاب موشک کوچکتر بود و سامانه رادار قویتر بهره میبرد و در برخی نسخه ها دارای موتور 6000 اسب بخاری نیز بود.
موشک پی15 قدرت فوق العاده به قایق 34 متری مثل اوسا میداد اگرچه نسبت به جنگ الکترونیک اسیب پذیر بود ولی به اوسا اجازه درگیری با رزم ناوها را نیز میداد.این قایق موشک انداز در اوائل دهه 1960 تحویل ارتش هند شد و جالب اینکه ارتش شوروی این قایق موشک انداز را در ان زمان که از نسخه اوسا 1 بود به خدمت نگرفت.در ان زمان در نیروی دریایی شوروی چندان علاقه ای به این کلاس شناورها نداشت زیرا اول اینکه در غرب اصلا هیچ ارتشی چنین چیزی در خدمت نداشت دوم اینکه در اقیانوس نمیشد از انها بهره برد. این دیدگاه در ارتش های غربی هم وجود داشت ولی به سرعت نظرشان عوض شد.پیروزهای این گونه قایق ها (چه اوسا و چه کومار)در جنگ سال 1967 اعراب اسرائیل و 1971 هند و پاکستان در برابر ناوچه ها بزرگ و حتی ناوشکنها ان هم در عرض چند دقیقه با شلیک چند موشک تمام ارتش های جهان را به این فکر فروبرد که وقتی موشک و یک قایق کوچک و سریع چنین توانایی در درگیری سطحی دارند دیگر چه نیازی به ناو های بزرگ است . البته قایق های چون اوسا تنها در دریاها موثرهستند نه در اقیانوسها و از طرفی قایق های موشک انداز در برابر اتش هوایی کارایی کمی دارند و توان ضد زیر دریایی نداشته و در برابر جنگ الکترونیک اسیب پذیری بیشتر نسبت به ناو های بزرگ دارد و از طرفی برد کمی دارند ولی یک انتخاب خوب برای نیروی های دریایی کوچک هستند .در شوروی تصمیم گرفته شد از این قایق موشک انداز برای دفاع از سواحل استفاده کرد و از انها محدود 900 کیلومتری ساحل استفاده کرد.از این رو اوسا 1 و 2در شوروی در دریایی خزر و مدیترانه و دریایی بالتیک مورد استفاده قرار رفت.
به غیر از ارتش شوروی اوسا در 32 ارتش جهان خدمت کرد که از 400 قایق ساخته شده همچنان 289 فروند برای ارتش شوروی و ما بقی صادر شد. همچنین تعدادی از این شناورها در خدمت هستند. هند از این قایق در سال 1971 بر ضد بند کراچی پاکستان استفاده کرد و چندین شناور رزمی از جمله یک ناوشکن و چند کشتی تجاری را غرق کرد ولی در سال 1973 اسرائیل با استفاده جنگ الکترونیک تواسنت موشک های پی15 شلیک شده از قایق های اوسای مصری را منحرف کند و چند اوسا را غرق کند.عراق تعدادی قایق اوسا2 در اختیار داشت که طی نبرد مراورید قربانی موشک های ماریک شلیک شده از فانتوم های ایرانی شد.در این نبرد دو اوسا 2 قربانی موشک های هارپون شلیک شده از ناوهای ایرانی شدند و چهار فروند نیز قربانی موشک ماوریک شدند اگرچه انها موفق به غرق ناوچه پیکان با موشک پی15 شدند.در این نبرد ضعف قایق های موشک انداز در برابر اتش هوایی به خوبی مشخص است.در دهه 1970 در شوروی ناوچه تورانتول جایگزین اوسا شد که دارای توپ 76 م م بود که میتوانست ان دست به حملات به ساحل بزند و همچنین دارای موشک پدافندی استرالا را در برجک مخصوص نیز بود.
گرداوری:عبدالحمید تارخ
