ایران

پروژه لقمان(ناو کلاس خلیج فارس)

پروژه لقمان(ناو کلاس خلیج فارس)

گرداوری:سامان عزیزی

اندک زمانی بعد از ورود به خدمت رسمی ناو ( محافظ ) جماران در سال 1388 ، فرماندهان نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران علاوه بر رسانه ای کردن ساخت ناوهای بیشتر از پروژه موج ( کلاس جماران ) ، خبر از وجود پروژه ای دادند که هدف آن ساخت ناوی با ابعاد و تناز بیشتر نسبت به جماران بود .

در شهریور 1391 و در طی بازدید رهبر معظم انقلاب از نمایشگاه دستاوردهای ارتش در نوشهر  اطلاعاتی از پروژه ای به نام ( لقمان ) منتشر شد که هدف آن ساخت ناو عملیاتی – آموزشی ( خلیج فارس ) می باشد .

5646

ماکت ناو خلیج فارس در نمایشگاه دستاوردهای ارتش در نوشهر  ، بنر پشت ماکت حاوی اطلاعاتی ( ناخوانا ) از پروژه لقمان است.

در چند سال گذشته فرماندهان نیروی دریایی ارتش  از ارائه اطلاعات بیشتر نسبت به پروژه لقمان خودداری کرده و عملا به تکرار نام این پروژه و اطلاعات اندکی ( مانند ابعاد 2 تا 3 برابری نسبت به جماران و احتمال استفاده از پیشرانه توربین گازی) بسنده نمودند !

تا در نیمه دوم سال 1394 و در حاشیه هفدهمین همایش صنایع دریایی که جزیره کیش میزبان آن بود ، بخش دفاع و امنیت خبرگزاری مشرق  اطلاعات دقیق و مستندی همراه با تصویر گرافیکی جدید ( که احتمالا بیشترین شباهت را به نسخه نهایی دارد ) از پروژه لقمان بدست آورده و منتشر کرد .

415165

تصویر گرافیکی جدید از پروزه لقمان

photo532580751228788037
اطلاعات منتشر شده پروژه لقمان

مطالبی که در ادامه ارائه می دهم مبتنی بر اطلاعات منتشر شده در هفدهمین همایش صنایع دریایی کیش می باشد و تا زمان ساخت ناو احتمال تغییر برخی از آنها وجود دارد !

این نکته را قبل از ادامه مطالب اضافه کنم که درست است که این ناو دستاورد بزرگ و ارزشمندی برای کشور ما محسوب می شود ، اما در حد و اندازه نام خلیج فارس نیست !

نام خلیج فارس با توجه به اهمیت و البته حواشی که دارد باید بر روی شناوری گذاشته شود که سوگولی نیروی دریایی ایران و در جهان به عنوان یک ناو قدرتمند شناخته شده باشد تا بدین شکل از این نام پاسداری بکند !

به همین دلیل من در طول متن از نام پروژه یعنی لقمان استفاده می کنم !

به نظر من بیشترین اهمیت و ارزش لقمان ، سازه اصلی ( کاسه یا سوپراستراکچر ) آن می باشد ، چرا که می توان آن را اولین سازه شناور رزمی بزرگ دانست که در داخل کشور طراحی شده و قرار به ساخته و تکمیل آن است .

ناو هایی که تا کنون در کشور ساخته شده است بر اساس مهندسی معکوس ناوهای خارجی در خدمت نداجا بوده است ، پروژه سینا بر اساس ناوچه کلاس کمان و پروژه موج بر اساس ناو کلاس الوند ( سام ) ساخت انگلیس ساخته شده است .

ناوچه های کلاس پیکان ( پروژه سینا ) و 2 ناو جماران و دماوند ( از پروژه موج ) عملا با نسخه های اصلی فرانسوی و انگلیسی تفاوت سازه ای ندارند ، فقط در پروژه موج 5 که به یاد چهارمین ناو از کلاس الوند که در درگیری سال 67 با امریکا در اعماق خلیج فارس جاویدان شد ، سهند نام گرفته است ( این ناو در مراحل پایانی ساخت قرار دارد و انتظار می رود تا پایان امسال تکمیل و عملیاتی شود )  ،  اصلاحاتی در سازه صورت گرفته شامل تغییر تعداد بلوک از 29 به 20 و تغییر عرشه های بالایی به منظور کاهش سطح مقطع راداری و بهینه سازی توان ناو در جانمایی تسلیحاتی می باشد ، با این حال بنظر می رسد که سازه سهند از لحاظ طول و عرض با سازه ای کلاس الوند و 2 ناو جماران و دماوند تفاوتی ندارد .

2016-06-12_222028 (1)
ناو جمهوری اسلامی ایران سهند

یکی از مشکلات یا بیان بهتر اصلی ترین مشکلی که در رابطه با ناوهای  پروژه موج مطرح  می شود ، ضعف کمی و کیفی این ناوها در زمینه تسلیحات می باشد که این موضوع در موضوع پدافند هوایی ( و با توجه به تجربه تلخ سال 67 ) بیشتر به چشم می آید !

از دلایل این مشکل می توان به مواردی مثل عدم توانایی سازه برای حمل تسلیحات بیشتر ، حجیم بودن برخی تسلیحات به ویژه مجموعه لانچر و موشک سامانه پدافند هوایی استاندارد/ محراب ( که نسبت به حجمی که اشغال کردند برای ناوها پدافند هوایی کافی ایجاد نمی کنند )  و همینطور کمبود دانش فنی  و مشکلات مالی ( که گریبان کل کشور را گرفته ) هم اشاره کرد.

لقمان با طول 154 متر و عرض 18 متر از جماران 60 متر طویل تر و 7 متر عریض تر است که دست نیروی دریایی را برای استفاده از تسلیحات بیشتر هموار می کند ، البته قابل ذکر است که در صورت طراحی سازه به بهینه ترین حالت ممکن که در دسترس صنعت نوپای کشتی سازی ما است همراه با تامین تسلیحات کارآمد با ابعاد مناسب ، می توان انتظار یک ناو با توان مناسب را داشت .

همانطور که اعلام شده لقمان یک ناو آموزشی/ رزمی می باشد که بلطبع قرار هست تعدادی دانشجو و استاد  ( علاوه بر پرسنل اصلی که احتمالا وظایف آموزشی را هم برعهده داشته باشند ) را  برای آموزش با خود به دریا ببرد .

این تعداد نیاز به مکان استقرار برای کلاس ، استراحت ، تفریح ، تغذیه و …. هستند و تامین این مکان ها باعث فدا شدن قابلیت رزمی ناو می شود ، به همین دلیل نباید انتظار قابلیت های یک ناوشکن تمام رزمی را از آن داشت  .

انتظار اصلی باید ساخت یک ناوشکن تمام رزمی بر اساس این سازه باشد که البته تا به حال خبری در رابطه ساخت همچین نمونه ای و یا زمان ساخت آن منتشر نشده است .

این احتمال وجود دارد که نیروی دریایی تا زمان تکمیل و آماده شدن لقمان برای دریانوردی صبر نماید و سپس به سراغ ساخت نمونه تمام رزمی برود .

همانطور که در سطور بالاتر بیان کردم،  لقمان اولین تجربه کشور ما  در زمینه طراحی بومی سازه ناو محسوب می شود و با توجه تجربه کم ما در این زمینه ، عقل سلیم حکم می کند این ناو ساخته شود و سازه آن در واقعیت و به صورت عملی در دریا مورد آزمایش و بررسی قرار بگیرد و بعد در صورت رضایت بخش بودن عملکرد ( و اصلاح ضعف های مشخص شده ) نیروی دریایی سراغ ساخت ناوشکن تمام رزمی بر اساس این سازه برود .

البته دلیل اصلاح حتما پدیدار شدن مشکل نیست ، این اصلاحات علاوه بر تامین نیازها اعلام شده نداجا ( به خصوص مقدوراتی که برای یک ناوشکن تمام رزمی تعریف شده که با یک ناو آموزشی-رزمی تفاوت دارد ) ، می تواند ناشی از افزایش تجربه و دانش فنی بخش دریایی کشور ما هم باشد.

قابل ذکر است با توجه به فضای سیاسی و بین المللی حاکم و احتمال افزایش سطح روابط نظامی ایران با روسیه و چین ، این امکان برای ما به وجود می آید که از توان فنی این 2 کشور (به ویژه چین با توجه به پیشرفت سریعی که در توان ناو سازی می کند ) برای بهیود و تسریع پروژه و افزایش دانش فنی کمک بگیریم ، لذا از این فرصت ( هرچقدر کوچک و اندک باشد ) باید نهایت استفاده را به ویژه برای سازه لقمان ببریم ، چرا که سازه لقمان در صورت طراحی مناسب نیازهای ما را تا 2 دهه مرتفع کند .

ما تا به حال از لقمان 3 طرح مشاهده کرده ایم  که شامل دو ماکت و یک طرح گرافیکی می باشد که بنظر می آید طرح گرافیکی به نسخه نهایی نزدیک تر باشد .

نسبت به 2 ماکت ، طرح گرافیکی از پختگی بیشتری برخوردار و به طرح های روز جهان ( که مهمترین شاخص آنها سطح مقطع راداری کمتر می باشد )  نزدیک تر است و باید انتظار داشته باشیم که ناوی که ساخته می شود به این طرح گرافیکی شبیه باشد  .

با توجه به تصویر گرافیکی ، قسمت عرشه ها و روسازه نسبت به طرح ماکت ها تغییر داشته و می توان گفت که بر روی کاغذ سطح مقطع راداری این قسمت کمتر از طرح های اولیه ( ماکتها ) خواهد بود ، البته نباید انتظار رادار گریزی در حد ناوشکن های مدرن را داشته باشیم !

برای رسیدن به کمترین سطح مقطع راداری ( پنهان کاری ) نیاز به ترکیب چند عامل است مانند میزان زاویه دیواره طولی و عرضی عرشه ها ( که بنظر می اید دیواره طولی لقمان حدودا عمود هست ) و ایجاد شکست در سطح بدنه ( که در انتهای آشیانه لقمان در طرح گرافیکی از این مورد استفاده شده ) ، محل قرار گیری تسلیحات و میزان انعکاس راداری خود تسلیحات  ( که در ناوهای مدرن از مواردی مثل پوشش زاویه دار و چند ضلعی برای توپ اصلی بجای پوشش کروی سابق و استفاده گسترده در از سلول های VLC برای پرتاب موشک های ضد سطحی ، زیرسطحی و پدافند هوایی می توان نام برد ) ، استفاده از رنگ با قابلیت جذب امواج راداری ، کاهش میزان اثرات گرمایی به ویژه از خروجی پیشرانه ( دودکش ) و ……

نحوه قرار گیری سامانه های راداری ، آن برجک هرمی شکل پ ، رادار مستقر بر روی آشیانه که احتمالا نمونه پیشرفته تر رادارعصر خواهد بود ، برای ما یادآور 2 ناوشکن فرانسوی Horizon-class و انگلیسی تایپ 45 می باشد ؛ البته این تنها یک شباهات است  و نباید انتظار علمکرد مشابه را داشته باشیم !

وضعیت کشور ما در حوزه الکترونیک و اپتیک و رادار نسبتا قابل قبول و در حال پیشرفت است و برای نمونه می توان به پیشرفته های ناو دماوند نسبت به جماران اشاره کرد ، البته باید تا زمان تکمیل لقمان بیش از پیش توسعه پیدا کرده و به سطح روز جهان نزدیک تر شود  .

پد بالگرد لقمان با توجه به ابعادی که دارد ، می تواند بالگردهای سنگین سی کینگ ( که در تصویر گرافیکی از آن استفاده شده ) ، میل 171 و حتی سی استالیون را بپذیرد .

1-24

آشیانه توان پذیرش بالگرد سی کینگ را دارد و بنظر می آید طول آن به حدی باشد که برای جا دادن این بالگرد نیاز به جمع کردن دم و ملخ دم نباشد .

اما در رابطه با تسلیحات ….

قبل از ادامه این نکته را بیان کنم که بخش های تسلیحاتی بیشترین احتمال را در تغییر و تحول تا زمان ساخت دارند ، پس موارد پائین به هیچ وجه قطعی نیستند و بر اساس تصویر گرافیکی و اطلاعات همایش دریایی کیش بیان شده است !

همانطور که در سطور بالاتر گفتم ، طرح لقمان دست نیروی دریایی را برای استفاده از تسلیحات باز می کند ، با این حال و با توجه به طرح گرفیکی ( و حتی ماکتها ) میزان تسلیحات لقمان حتی با در نظر گرفتن آموزشی و رزمی آن زیاد نیست !

به دلیل نبود تصویر از جلوی ناو نمی توان در رابطه با توپ اصلی نظر درستی داد ، ولی اولین گزینه ،  توپ 76 م م فجر 27 خواهد بود ، این توپ از مهندسی معکوس توپ معروف 76 م م  اوتومرلا ( که یکی از پر کاربرد ترین توپ دریایی در جهان است ) ساخته شده و تا به حال بر روی  ناوهای جماران ، دماوند ، سهند و بایندر و  ناوچه های درفش و جوشن نصب شده است .

نرخ آتش 120 گلوله در دقیقه و بیشینه برد 17 کیلومتر، برد 12 کیلومتر بر ضد اهداف سطحی و 7 کیلومتر بر ضد اهداف هوایی از جمله قابلیت های فجر27 است.

اما گزینه بعدی توپ 114 م م مارک 8 ساخت انگلیس نصب شده بر روی ناوهای کلاس الوند است و نیروی دریایی و صنایع دفاع می توانند در طی پروژه ای اقدام به مهندسی معکوس آن ( هماندد فجر 27 ) بکنند  . که آخرین ورژن توپ مارک 8 بر روی  ناوشکن پیشرفته تایپ 45 انگلیس نصب است .

اما مورد بعدی موشک های ضد کشتی است که تصویر نشان می دهد حکایت موضوع کمیت همچنان باقیست ، در حالی که لقمان دیگر نباید مشکلات عنوان شده برای جماران ( که در سطور بالا ذکر شده که از یک دید بنظر می آید بر روی تعداد مویشک های ضد کشتی هم اثر منفی گذاشته )  را داشته باشد و به مانند دیگر ناوهای جهان از 8  موشک بهره ببرد تا میزان پایداری رزمی آن افزایش پیدا کند  !

2-25

این نکته را باید ذکر کرد که ناوشکن های پیشرفته ای که در سالیان اخیر وارد خدمت شده اند ، با استفاده از سلول های عمودی و چند منظوره VLC  توان حمل و شلیک تعداد بیشتری موشک ضد کشتی را پیدا کرده اند .

در رابطه با نوع موشک به احتمال بالا از نسخه پیشرفته تر و دوربرد تر مبتنی بر توسعه پلتفرم سی 802 نور ( که تا کنون دو نسخه قادر و قدیر از ساخته شده ) بر روی این ناو استفاده خواهد شد  .

با توجه به خبر علاقمندی ایران به خرید موشک ضد کشتی یاخونت از روسیه ، این موشکی نیز می تواند یک گزینه برای نصب بر روی لقمان باشد .

مورد بعدی سامانه دفاع نقطه‎ای است . بر این اسای و در تصویر گرافیکی ، 2 سیستم شبیه فلانکس امریکایی  در پشت برجک هرمی شکل دیده می شود .

3-21

پیش از این بر روی چندین ماکت از جماران همچین چیزی دیده شد که البته تا به حال به واقعیت نپیوسته است ، با این حال نیروی دریایی چند ماه قبل به طور رسمی اعلام کرده است که در تلاش برای ساخت یک سیستم  cws بومی ( به طور عامیانه فلانکس بومی ) است که امیدوارم تا زمان تکمیل شدن لقمان آماده بشود .

در رابطه کمیت و کیفیت این سیستم تا زمان ارائه مشخصات بیشتر و رونمایی آن  نمی توان  اظهار نظر کرد .

اما یک مشکلی که به نظر من وجود دارد ، محل قرار گرفتن این 2 سیستم است که نمی تواند تمامی جهت های ناو را به خوبی پوشش بدهد و  نیاز به تجدید نظر در محل قرار گیری این سیستم ها وجود دارد .

به نظر من بهترین راه نگاه به محل قرار گیری فلانکس در ناوشکن های کید کلاس ( کوروش هایی که هیچگاه به دست ما نرسید ! ) می باشد .

USS_Kidd_28DDG-99329
همانطور که مشاهده می کنید ، فلانکس پوشش دهنده سمت چپ ناوشکن ( اگر از جلو به ناو نگاه کنیم ! ) بر روی پل فرماندهی و فلانکس پوشش دهنده سمت راست روی آشیانه بالگرد قرار گرفته است .

به نظر من این چیدمان برای لقمان هم قابل استفاده است ، البته خود من معتقد به استفاده از 4 سیستم برای بهترین پوشش از همه حهت ها هستم ، هزینه بالا خواهد رفت ، اما درصد امنیت ناو هم به بلطبع بیشتر می شود .

اما مورد بعدی لانچر های پاترویوتی است  که بر روی آشیانه و پشت رادار چرخان قرار دارد .

4-18

لانچرهایی که نشان از استفاده موشک صیاد 2 در این ناو برای پوشش پدافند هوایی دارد که جای خوشحالی دارد و البته با توجه به خبر علاقمندی نداجا به این موشک ، انتظار آن می رفت .

متاسفانه تا به حال برد صیاد 2 اعلام نشده ، ولی بیشتر حدس و گمان ها روی برد 60-50 کیلومتر الی 120-100 کیلومتر می باشد .

علاوه بر صیاد2 ، موشک صیاد 3 هم می تواند گزینه ای با برد بیشتر برای لقمان باشد ، بنظر می آید که مجموعه لانچر موشک صیاد 2 و صیاد 3 یکسان باشد که همین مورد امکان استفاده از آن را در لقمان به وجود می آورد .

برد صیاد 3 هم تا کنون اعلام نشده برخی حدس و گمان ها برد این موشک را تا 200 کیلومتر هم تخمین زده اند که در صورت صحت داشتن این تخمین و استفاده آن در لقمان ؛ این ناو توانایی درگیری با اهداف هوایی تا برد 200 کیلومتر را خواهد داشت .

اما مشکلی وجود دارد و آن کمیت ( تعداد ) موشک ها است !

شاید 8 موشک پدافند هوایی برای ناوهای پروژه موج ایده آل باشد ( که البته فاقد آن هستند ! ) اما برای این ناو ( حتی اگر آموزشی/رزمی باشد ) جوابگو نیست !

به نظر من این ناوشکن باید حداقل 16 موشک پدافند هوایی داشته باشد تا بتواند پوشش پدافند هوایی میانبرد تا برد بلند را در حد نسبتا مناسبی تامین بکند .

برای این کار چند راه به ذهن می رسد  :

1- 2 مجموعه 4 تیوبی دیگر در ادامه همین لانچر ها قرار بگیرد .

2- لانچرها بجای قرار گرفتن در وسط سقف اشیانه به کنارها منتقل بشوند ، یعنی 2 لانچر ( 8 موشک ) در سمت راست و 2 لانچر ( 8 موشک ) دیگر در سمت چپ قرار بگیرند ، البته می شود در کنار هر کدام یک لانچر دیگر هم اضافه کرد تا تعداد موشک های هر سمت به عدد 12 ( مجموعا 24 موشک ) برسد .

3- 2 لانچر در تصویر گرافیکی در جای خودشان باقی بمانند ، دو لانچر دیگر در محل کنونی فلانکس ها ( که در سطور  بالا گفتم محل قرار گیرشان بهتراست تغییر کند ) نصب بشود ( البته آن قسمت به نظر می آید که جای کافی برای 4 مجموعه را داشته باشد ! )

4- اگر در جلوی ناو ، بین توپ اصلی و دیواره جلویی پل فرماندهی فضای کافی وجود داشت ، 2 لانچر می توانند در آنجا قرار بگیرند .

5- استفاده از موارد 2 ، 3 و 4 به صورت همزمان که باعث افزایش قابل توجه توان پدافند هوایی ناو می شود ، اما ظاهر عجیبی نیز به آن می بخشد و می تواند تاثیر منفی در موضوع سطح مقطع راداری  داشته باشد!

7- پیچیده ترین راه که نیاز به طراحی مجدد سازه و طراحی و ساخت زیر سیستم ها مربوطه دارد ( و هزینه بردار است ) ، پرتابگرهای عمودی یا vlc است ، البته با توجه اهمیت و البته پیچدگی و زمان بر بودن طراحی و ساخت  سلول های vlc  کارآمد برای ناو رزمی و مجموعه مربوط به آن بهتر از از حالا دست به کار بشویم تا زمان نهایی شدن ساخت ناوشکن تمام رزمی دارای VLC  با عملکرد قابل قبول باشیم و البته لقمان در این زمینه می تواند نقش یک بستر آزمایشی را هم ایفا کند .

متاسفانه خبری هم از سامانه ای در حد تور و یا شهاب ثاقب در طرح گرافیکی نیست و چیزی هم در اینباره گفته نشده .

اما در رابطه با پیشرانه ناو به غیر خبر استفاده از پیشرانه توربین گازی ( احتمالا ترکیب موتور دیزل و توربین گازی ) اطلاع دیگری منتشر نشده .

متاسفانه کشور ما علارغم تلاشهای در بخشهای مختلفی همچنان دچار مشکل پیشرانه و قوای محرکه است و ناوهای نظامی ساخته شده در کشور هم از این مشکل رنج برده اند که معروف ترین داستان آن تامین موتور جماران بوده .

در سالهای اخیر و در ادامه پروژه موج و به ویژه طرح ناو سهند ، بجای استفاده از 2 موتور 10 هزار اسب بخاری ، از 4 پیشرانه RK 215 که هرکدام حدود 5 هزار اسب بخار قدرت دارد استفاده کرده است .

این پیشرانه توسط شرک دسا تحت لیسانس مان آلمان برای لکوموتیو های راه آهن جمهوری اسلامی ایران تولید شده و وزارت دفاع به آن بنیان 4 می گوید .

با استفاده از 4 پیشرانه 5 هزار اسب بخار می توان توان حرکتی ناوی در حد پروژه موج را تامین کرد ، اما پروژه لقمان نیاز به پیشرانه با قدرت بیشتری دارد که یا باید به طور کامل وارد بشود که احتمال تکرار شدن داستان جماران وجود و در صورت ساخت ناوهای بیشتر به مشکل برخواهیم خورد ( همانطور در گذشته به مشکل خوردیم ) ، یا امتیاز تولید تحت لیسانس را هماندد RK 215 بدست بیاوریم و یا خود دست به طراحی و ساخت پیشرانه بزنیم ( که با توجه به دانش فنی که تا به حال بدست آوردیم و مشکلات عدیده ای که در متالوژی داریم سخت و زمانبر خواهد بود ) .

از طرفی در صورت استفاده از موتور توربین گازی ، 3 گزینه گفته شده در بالا برای نحوه تامین این مدل پیشرانه ها صدق می کند !

در صورت امکان بهترین گزینه برای ما بدست امتیاز تولید تحت لیسانس ، مشابه کاری که چین انجام داده است . قوای محرکه ناوهای چینی موتور های دیزل با منشا اروپایی و توربین های گازی با منشا اکراینی است که چین در طی دهه 1990 و 2000 میلادی امتیاز تولید تحت لیسانس آنها را بدست اورده .

در رابطه با زمان ساخت ، در صورت تامین بودجه مورد نیاز در زمان مقرر خودش ، این زمان اعلام شده 1395 تا 1397 خورشیدی معقول است ، ولی در صورت تامین نشدن منابع مالی و بروز مشکلات فنی که حل آنها زمان بر است ، امکان افزایش زمان ساخت وجود دارد همانطور که در پروزه های قبلی دیدیم !

در رابطه با ساخت نمونه تمام رزمی هم در جهان نمونه های غربی  ( مانند تایپ 45 انگلیس) و شرقی ( خانواده تایپ 052/54 چین ) خوبی برای الگو برداری  وجود دارد که می توان نگاه یک طرح یا تکریبی از چند طرح ، به یک طرح مناسب برای یک ناوشکن تمام رزمی رسید .

در پایان امیدوارم ساخت این ناو کشور ما را در زمینه قدرت دریایی وارد مرحله جدیدی از رشد و شکوفایی بکند .

 

نوشته های مشابه

‫8 نظرها

  1. ایران بایدحدعقل یک گردان اس350در دو نسخه دریایی وزمینی
    بخریم وخانواده موشک های کلاب ویاخونت و….رو بخریم وسپس
    بومی سازی وپروژه ای مثل بویان ام وگیپارد وترانتل وگورشکوف و
    لیدرا رو تولیدکنیم

    1. سلام
      در صورتی که این ناو تکمیل بشه بیشتر از ناو جماران می تونه به ایران کمک کنه؟؟؟؟
      آیا این ناو پیشرفت مهمی برای ایران محسوب میشه؟؟؟

  2. سلام. آقای تارخ لطفا جواب بدید که نقطه عطف توان نظامی ایران کدوم بخشه؟ خیلی ممنون ازخودتون و سایت خوب و مفیدتون

      1. توان موشکی؟ از کدوم نظر قوی هستش؟ اگه از لحاظ برد بگیم که سجیل حداکثر دوهزار. از اخبار سقوط و دقت موشکهای ایران در جند عملیات اخیرش هم که بهتر از بنده خبر دارید. در ضمن وقتی ایران نه کشتی داره نه هواپیمای جنگی نه زیر دریایی فقط میتونه از موشک های زمین به زمین استفاده کنه که توی جنگ هم احتمال نابودی لانچرها و محل های نگهداری‌ ن توسط جنگنده های امروزی بسیار زیاد است. حالا اگر دلیلی بر قوی بودن موشک های ایران دارید ذکر کنید بسیار ممنون میشم. باتشکر از سایت خوبتون آقای تارخ

دکمه بازگشت به بالا
بستن
بستن