موشک دفاع هوایی ار بی اس-70
موشک های شانه پرتاب دفاع هوایی به شکل معمول دارای سیستم هدایت فروسرخ هستند. این سیستم یک سیستم هدایت درون شلیک کن فراموش کن است که بعد از قفل روی هدف و شلیک دیگر کاری به کاربر ندارد و به شکل مستقیم خود را به طرف هدف هدایت میکند .در این روش کاربر با زدن یک بار ماشیه کاونده فروسرخ موشک را روشن میکند و موشک محیط روبرو خود را به دنبال منبع گرمایی که همان بخش های داغ هواگرد مانند خروجی موتور ان است میگردد و بعد قفل روی هدف موشک شلیک و به طرف هدف هدایت می شود.
این روش خوبی خود را دارد برای نمونه همان طور که گفته شد کاملا بعد شلیک مستقل است ولی بدی های خود را نیز دارد. در صورت دریافت هشدار به موقع در مورد شلیک موشک به طرف هواگرد(چه هواپیما چه بالگرد) که هشدار نیز در هواگرد های پیشرفته با کمک سامانه هشدار دهنده فروسرخ که نزدیک شدن موشک را به هواگرد اطلاع میدهد به خلبان داده می شود، اگر خلبان دست به پرتاب تعداد کافی فلر(همان منورهای داغی که از هواگرد شلیک می شود ) بزند میتواند بر روی کاونده فروسرخ موشک تاثیر منفی گذاشته و ان را منحرف کند .همچنین اگر به هر دلیلی مانند گرمایی بالای دما در محیط میدان نبرد و یا داشتن اختلالگر فروسرخ روی هواگرد که باعث ایجاد اختلال روی کاونده فروسرخ می شود ،موشک میتواند هدف را کسب کرده و یا بعد شلیک به ان برخورد نکند
شرکت سوئدی بوفورس در دهه1970 دست به تحقیق برای ساخت یک موشک ارتفاع پایین برای دفاع هوایی زد.در مرحله اول طرحی مشابه موشک امریکایی استینگر مورد نظر بود که دارای کاونده فروسرخ بود ولی این شرکت در نهایت سامانه هدایت لیزری را که معمولا برای موشک های دفاع هوایی یک روش هدایت نامعمول بود را انتخاب کرد.
موشک جدید با نام ار بی اس 70 شناخت می شود که در اواخر دهه 1970 بعد از پایان تست های دولتی توسط ارتش سوئد به خدمت گرفته شد. هدف از طراحی این سیستم جایگزینی توپ مشهور 40 م م بوفورس در نقش دفاع هوایی بود
این موشک توسط دو نفر قابل حمل است که شامل چندین بخش شامل یک سایت هدایت ، یک سه پایه مجهز به صندلی و تیوپ حمل موشک است.واحد اتش سه نفری است زیرا یکی پایه موشک و دیگری سایت و نفر سوم دو موشک را با خود حمل میکند .در صورت استفاده از تجهیزات IFF یا همان تجهیزات شناسایی دوست از دشمن یک بسته دیگر نیز اضافه می شود که البته توسط همان سه نفر قابل حمل است.موشک به راحتی قابل منتاژ است . سه پایه که دارای پاییه جمع شونده است روی زمین قرار میگرید، و روی ان سایت نصب می شود و یک صندلی تا شو نیز دارد که برای نشستن تیر انداز است .یک خدمه اموزش دیده طی 30 ثانیه ان را سر هم میکنند.کل سیستم 35 کیلوگرم وزن دارد
موشک دارای 15 کیلوگرم وزن است که دارای دو مرحله سوخت جامد است که مرحله اول بعد از خروج از لوله از موشک جدا شده و پیشرانه اصلی شروع به کار میکند .موشک دارای یک کلاهک جنگی با 1.1 مواد انفجاری است که بسته به مدل موشک بین 2000 تا3000 ساچمه تنگستنی در ان قرار دارد. کلاهک انفجار مجاورتی است و با کمک چهار لنز لیزر در چهار طرف کلاهک زمانی که نزدیک هدف می شود منفجر شده و چند هزار ساچمه تنگستی پرتاب شده تا به هدف خسارت وارد بکند.موشک دارای سرعت2 ماخ است
تیر انداز دارای یک سایت هدف گیری اپتیکی است که دارای یک دوربین دید حرارتی نیز است که میتواند از 7000 متری هدف هوایی را تشخصی دهد و دارای یک نشان گذار لیزری و مسافت یاب لیزری است. کاربر هدف را با دوربین دید حرارتی و یا دوربین مدار بسته میبیند ، علامت هدفگیری را روی ان قرار داده تا لیزر به طرف ان پرتاب شود و موشک با تعقیب خط لیزر تا هدف به کمک یک کاونده در پشت خود به طرف هدف هدایت میشود. با نزدیک شدن به هدف در صورت گذر از فاصله تا 20 متری هدف منفجر می شود
موشک دارای برد 8000 متر و ارتفاع عمل 4000 متر است در نسخه مارک0 است ولی در نسخه مارک1 و مارک2 به ارتفاع 5000 متری میرسد .اگرچه موشک یک موشک قابل حمل توسط انسان است ولی به شکل تکی و یا چندتایی روی خودروهای زرهی و یا پشت کامیون حتی روی نشاورهای جنگی نصب شده است
نسخه های جدید طی دو دهه گذشته از این موشک توسعه یافته است که شامل نسخه BOLIDE که برای مقابل با پهپاد و موشک های کروز ساخته شده و دارای برد 9000 متر است . این نسخه دارای یک سیستم هدایت خودکار است که تنها با مشخص کردن هدف توسط کاربر خود روی هدف قفل کرده و نشان گذار را روی هدف نگه میدارد .نسخه ان جی که در سال 2011 میلادی توسعه یافت و دارای نسل سوم سامانه های دید حرارتی و یک سامانه هدایت لیزری خودکار است
تاریخ چه عملیاتی این موشک بسیار مبهم است.داستان بر میگردد به روایت مشهور تحویلی تعدادی از این موشک به ایران توسط پاکستان به شکل قاچاق طی جنگ با عراق. گفته شده ته این موشک موفق به سرنگونی40 تا60 جنگنده عراقی می شود ولی مسئل مهم این است هرگز هیچ عکس و تصویری و یا نشانه ای غیر این داستان مشهور از وجود این موشک در ایران وجود ندارد.البته این موشک به 20 کشور صادر شد و هنوز هم تولید می شود خود پاکستان 144 پرتابگر این موشک را دریافت کرده است
ولی تنها شکار واقعا تائید شده این موشک بر میگردد به کودتا در سال 1992 در ونزوئلا که یک موشک ار بی اس70 این ارتش یک هواپیمای او وی10 برانکو کودتاچیان را سرنگون کرد
ار بی اس70 دست کم روی کاغذ موشک بسیار بهتر از موشک های شانه پرتابی پون استینگر و یا ایگلا است زیرا ایجاد اختلال روی ان سخت تر است و میتواند با اهداف کوچک مانند پهپاد و یا موشک کروز بهتر از موشک های مشابه درگیر شود. این سیستم البته فاقد رادار برای هشدار زودهنگام است ولی در بسیاری از ارتشها در کنار رادار های کوچک برای هشدار در مورد سمت نزدیک شدن هدف به کار میرود
سامانه مشابه پدافندی با سیستم هدایت لیزری
عبدالحمید تارخ
