پدافند هوایی

سامانه پدافندی سام-3

سامانه پدافندی سام-3

سامانه پدافندی سام-3 (پیچورا)

تاریخچه:
اولین بار سامانه پدافندی اس-125 توسط جاسوسان آمریکایی در حوالی منطقه سنپترزبورگ در روسیه کشف شد، در آن زمان این سامانه را با نام اس-75 مدل ام (سام-2 ئی) می شناختند، جاسوسان آمریکایی سه سامانه پدافندی از این نوع را در روسیه کشف کردند. در ابتدا همه گمان می کردند که این سیستم ها تنها همان سامانه های قدیمی هستند که با تغییرات جزئی در حال آزمایش هستند ولی ظرف مدت کوتاهی مشخص شد که این فرضیه غلط است و این سامانه ها مدلی جدید از سیستم های پدافندی روسی هستند که تا به حال به هیچ کشوری صادر نشده اند.

سامانه اس-75 دارای مدل های گوناگونی بود که به کشورهای مختلفی نظیر افغانستان – عراق – آلبانی – مصر – آذربایجان – کره شمالی – هند و…. صادر شده بودند، این سامانه ها در بسیاری از موارد موفق بودند و تقریبا در اکثر جنگ های معروف نیز حضور داشتند، سام-2 (اس-75) در جنگهایی نظیر جنگ اعراب و اسرائیل، جنگ لیبی و آمریکا در سال 86 میلادی ، جنگ ویتنام ، جنگ آنگولا و آفریقای جنوبی ، جنگ ایران و عراق و حتی جنگ خلیج فارس به کار گرفته شد و در بسیاری از موارد نیز به خوبی عمل کرد ولی این سامانه پدافندی کوتاه برد دارای نواقصی بود که باید رفع می شد.

سام2

سامانه پدافندی اس-125 (پیچورا) یک سیستم موشکی زمین به هوا برد کوتاه و متوسط بود که از پیشرانه ای با سوخت جامد بهره می برد، تولید این سامانه از سال 1956 میلادی آغاز گشت. اس-125 (سام-3) اولین موشک پدافندی بود که هم در مرحله صعود و هم در مرحله تعقیب هدف از سوخت جامد استفاده می کرد، هدف از توسعه این موشک برابری با سامانه های پدافندی غربی نظیر هاوک بود.سامانه پدافندی اس-125 (سام-3) الهام گرفته از اس-75 بود، و لازم به ذکر است که اس-125 شباهت های زیادی به مدل “ام” سامانه اس-75 (سام-2 دی) داشت که در آن از رادار کنترل آتش فنگ سانگ ئی استفاده شده بود. همانطور که گفته شد شد اولین سامانه پدافندی روسی که در هر دو مرحله صعود و تعقیب هدف از سوخت جامد بهره می جست، اس-125 یا همان سام-3 بود. اولین نمونه های آزمایشی از سام-3 در سال 1959 میلادی آزمایشات اولیه خود را پشت سر گذاشتند و بدین ترتیب از سال 1961 میلادی توسعه این سامانه ها شروع شد و اولین نمونه های این سیستم ها به صورت لانچرهای دوتایی بر روی کامیون ها سوار شدند و در مناطقی در کنار سامانه های برد بلند (سام) روسی مستقر شدند تا از آنان در برابر تهدیدات در لایه های پایینی آسمان محافظت کنند، اس-125 در کنار سامانه های اس-75 برای حافظت از نیروهای نظامی نیز به کار گرفته شد.

سام3

در همین زمان تکامل مدل دریایی این سامانه پدافندی جهت نصب شدن بر روی ناوگان شوروی سابق کامل شد و آن را اس-125 ام / ولگا ام خواندند که بعدها به اس ای-ان-1 معروف شد. مدل اولیه نمونه زمینی اس-125 نیز اختصارا سام-3 آ خوانده شد ولی طولی نگذشت که با بروزرسانی این سامانه در زمینه برد و ارتفاع صعود موشک، سام-3 بی شکل گرفت. حمل کننده های اولیه این سامانه تنها دو تیر از موشک های زمین به هوای اس-125 را می توانستند حمل کنند ولی در سال 1970 میلادی ، حمل کننده هایی با لانچرهای چهارتایی معرفی شدند که 5P73 نام داشتند. این سیستم پرتاب جدید قادر بود تا دور یک محور 360 درجه ای گردش کرده و اقدام به رهاسازی موشک ها کند. البته در سال 1993 میلادی نیز مدلی دیگر از این سامانه که جهت صادرات مدرنیزه شده بود، سام-3 سی لقب گرفت. لازم به ذکر است که به ضعف این سامانه ها نیز اشاره ای داشته باشیم، گفته می شود که اگر بخواهیم به درصد موفقیت سام-3 در مدل های اولیه برای شکار یک هواگرد با یک نگاه خوشبینانه نگاه کنیم، می توانیم بگوییم که این پیچورا 50% شانس انهدام یک هدف را در آسمان داشت.

پیچورا
تصویری از موشک وی600 سامانه سام3 روی لانچر متحرک بر اساس شاسی تانک تی55.. لانچر شلیک موشک سام3 ثابت است ولی در برخی کشورها ان را روی شاسی چرخدار و یا شنی دار قرار دادند

نگاهی به مدل ها و ارتقاهای گوناگون سام-3 (پیچورا):
مدل ها »
(سام-3 آ)(4کی90/5وی24/وی-600)
(سام-3 بی)(4کی91/5وی27/وی-601)
(سام-3 سی) مدل صادراتی پیچورا
بروزرسانی ها »
پیچورا 2 ام
پیچورا 2 تی
پیچورا 2 تی ام
مدتی بعد در سال 1998 میلادی، مدلی جدید sاز این سامانه توسعه یافت که به پیچورا 2 ام معروف شد، در این سامانه مهندسین روسی اقدام به ارتقا دادن این سیستم پدافندی کرده بودند، آنها توانسته بودند که این سامانه را در برابر جنگ الکترونیک مقاوم تر کنند و همچنین سرعت پرتاب موشک را از لانچرها از مدت هشت ثانیه به سه ثانیه کاهش دادند. از طرفی حدود 44 سیستم آنالوگ موجود در سامانه تنها با 6 سیستم دیجیتال تعویض شده و تعدادی رابط به سامانه اضافه شدند تا به این سیستم پدافندی اجازه دهند که اطلاعات را از رادارهای جستجوگر دیگر نیز دریافت کند. سنسورهای الکترو-اپتیکی سامانه ارتقا نیز پیدا کردند و نهایتا این سامانه بروزرسانی شده در سال 1999 میلادی آزمایشات خود را با موفقیت پشت سر گذاشت. در سال 2003 میلادی مدلی جدیدی از این سامانه تحت نام پیچورا 2 آ گزارش شد. لهستان نیز تعدادی از سامانه های اس-125 موجود در کشورش را ارتقا داد، این کشور پرتابگر این سامانه ها را با تانک های تی-55 تعویض کرد و تعدادی سیستم دیجیتالی به پیچورا اضافه کرد. لهستان رادار کنترل آتش این سامانه که لو بلو نام داشت، روی یک سیستم انتقالگر به نام ماز-543 انتقال داد. در همین سال کشور بلاروس نیز طرحی برای ارتقا سامانه های پیچورای خود تحت عنوان Pechora 2Tارائه کرد. در این بروزرسانی نیز، سام-3 دستخوش تغییراتی نظیر تبدیل سیستم های آنالوگ به دیجیتال و بهبود هدایت پذیری موشک ها و همچنین افزایش برد و ارتفاع عملکرد موشک ها شد. در سال 2007 میلادی کشور بلاروس ارتقای دیگری بر این سیستم انجام دادند، موشک های این سامانه در بلاروس به جستجوگر فروسرخ نیز مجهز شده و رادارهای پیچورا ارتقا یافتند، تمام وسایل اصلی این سامانه نیز بر روی کامیون ماز-6317 نصب شدند. در سال 2008 بلاروس ارتقاهای دیگری بر روی این سامانه انجام داد که باعث بهبود عملکرد پیچورا شد.
لازم به ذکر است در سال 2002 میلادی یک کامیون متحرک با قابلیت حمل 2 موشک در عراق دیده شد. بیشتر بهینه سازی های این سامانه در بلاروس انجام شد، برای مثال از دیگر ارتقاهای انجام شده بر روی اس-125، ساخت یک موشک جدید در سال 2003 میلادی برای این سامانه بود که بیشینه سرعتی معادل 150 الی 1100 متر بر ثانیه را دارا بود. این موشک بردی معادل با 90 کیلومتر داشته و تا ارتفاع 35 کیلومتری می توانست صعود کند.

صویری از شلیک موشک دفاع هوایی وی600 که در واقع موشک سامانه روسی سام3 است. در تصویر رادار هدایت اتش SNR-125 Low Blow نیز دیده می شود که دارای برد 80 کیلومتر برای قفل روی هدف است و میتواند با دو هدف در یکمزان درگیر شود. موشک وی600 یک موشک هدایت در خط دید رادار است.موشک بعد از شلیک توسط رادار هدایت می شود و اخرین مکان جنگنده دشمن توسط سیستم هدایت با فرامین رادیویی به موشک ارسال می شود.

موشک های سام-3 از دو قسمت سوختی برای بالا رفتن استفاده می کنند، قسمت اول که نوعی سوخت جامد است و به مدت تقریبی 3 ثانیه فعال است وموشک را از لانچر جدا کرده و به میانه آسمان می رساند، قسمت دوم نیز نوعی سوخت جامد است که موشک را از زمان تمام شدن سوخت اول تا رسیدن به هدف همراهی می کند. طراحی بالچه های روی موشک و نحوه قرارگیری آنها بر روی بدنه بسیار جالب است. این موشک پس از بالا رفتن تا چند بار به صورت دایره مانند 90 درجه دور خود می چرخد و سپس دوباره روی هدف قفل راداری انجام می دهد و به راه خود ادامه می دهد. قطعاتی بر روی موشک ها جهت ارتباط با رادارهای زمینی و دریافت فرمان ها قرار داده شدند، طول موشک های اس-125 حدود 5.89 متر است و قطر آن به 0.375 متر می رسد، قطر بوسترها نیز برابر 0.55 متر است. محدوده بالچه ها به 2.2 متر می رسد. وزن موشک در هنگام پرتاب برابر 912 کیلوگرم و وزن کلاهک جنگی آن 60 کیلوگرم است. این سرجنگی 60 کیلوگرم مواد منفجره با خود حمل می کند که حدود 33 کیلوگرم آن از موادی با قابلیت انفجار بالا تشکیل شده است. لازم به ذکر است این کلاهک قابلیت تکه تکه شدن را داراست و در هنگام انفجار به هزاران ترکش تبدیل می شود. سرجنگی همانند موشک های سامانه های پدافندی دیگر مجاور فیوز انفجاری و همچنین رادار داپلر قرار گرفته است. در کل یک سامانه اس-125 شامل موشک ها، رادار هشدار زودهنگام و اکتشاف پی-15 فلت فیس آ ، رادار ارتفاع یاب، رادار کنترل آتش لو بلو، سیستم کنترل آتش، یک پرتابگر چهارلانچری 5پی73 و تجهیزات زمینی است.

موشک وی600 یک موشک دو مرحله ای است

رادار پی-15ئی دابلیو از باند L برای کشف اهداف استفاده می کند و از فاصله 250 می تواند یک بمب افکن را در آسمان تشخیص دهد. رادارهای تجسسی که بعد از این سامانه ساخته شدند، پی-18 و پی-19 نام داشتند. P-18 یک رادار تجسس است که بر روی یک کامیون حمل می شد و توسط باند وی اچ اف اهداف را
کشف می کرد، اختصارا بر روی این رادار اسم اسپون رست دی را گذاشتند، این رادار می توانست از فاصله 180 کیلومری جنگنده ها را شناسایی کند. پی-15 نیز یک رادار بود که بر روی یک کامیون برای تحرکش نصب شده بود و به آن اختصارا فلت فیس بی گفته می شد. این رادار از باند ال برای کشف اهداف استفاده می کرد. این رادار در مقایسه با پی-15ئی دابلیو تقویت شده بود و می توانست بمب افکن های دشمن را از فاصله 350 کشف کند.
اگر بخواهیم نگاهی دقیق تر به موشک های پیچورا بیاندزایم باید بیان کنیم که خرج اولیه موشک که 280 کیلوگرم وزن دارد و از نوع سوخت های جامد است دقیقا به مدت 2.6 ثانیه می سوزد و به صعود اولیه موشک کمک می کند، سپس بوسترهای سوخت اولیه از موشک جدا شده و پس از آن خرج تکمیلی موشک که 125 کیلوگرم وزن دارد و باز هم از دسته سوخت های جامد است به مدت 19 ثانیه فعال می شود و به موشک شتاب بیشتری می دهد. حداکثر دامنه برد اس-125 (5وی24) برابر با 15 کیلومتر و حداقل دامنه برد آن نیز 3.5 کیلومتر است. همچنین این سامانه می تواند اهداف را حداکثر در ارتفاع 10 کیلومتری و حداقل در ارتفاع 100 متری نابود سازد. هنگامی که موشک از لانچر جدا می شود و به سمت هدف می رود، کامپیوتر کنترل آتش اطلاعات مربوط به هدف و موشک را از رادار لو بلو دریافت می کند. این کامپیوتر به طور مرتب این اطلاعت دریافتی را برای موشک از طریق موج یو اچ اف ارسال می کند، این امواج نیز از طریق آنتنی که در موشک جاسازی شده است دریافت می شود و بدین تریتب موشک می تواند هدف را به طور دقیق زیر نظر داشته باشد. پس از دریافت امواج، موشک بهترین مسیر را برای رسیدن به هدف انتخاب می کند. گفته می شود بعد از اینکه موشک 300 متر از لانچر دور شد، کلاهک جنگی موشک توسط فیوز مجاورتی فعال می شود. در صورتی که موشک در انهدام هدف ناموفق شود نیز فرمان هایی مبنی بر خودنابودی موشک در آسمان ارسال می شود. این کلاهک جنگی در برابر یک جنگنده نظیر اف-4 و یا هواپیماهایی به اندازه آن می تواند بسیار مهلک باشد. 60 کیلوگرم از مواد منفجره که قابلیت تبدیل کردن موشک به هزاران ترکش را دارند. ترکش های این موشک پس از انفجار شعاع 12.5 متری اطراف موشک را تحت تاثیر قرار می دهند و هر هواگردی که در این فاصله از موشک بوده باشد، آسیب جدی می بیند.

تصویری از رادار پی15 که به عنوان رادار هشدار دهنده برای این سامانه استفاده می شود

حال به بررسی مدل بی این سامانه (سام-3 بی) می پردازیم. موشک های این سامانه ارتقا یافته 6.09 متر طول دارند و قطر آنها به 0.375 متر می رسد. محدوده بالها همانند مدل قبلی 2.2 متر است. این موشک 953 کیلوگرم هنگام پرتاب وزن دارم. وزن کلاهک جنگی آن 70 کیلوگرم است و 33 کیلوگرم مواد منفجره با قابلیت تخریب بالا را در خود جای داده است. حداقل دامنه برد این موشک 3.5 و حداکثر دامنه برد آن نیز 24 کیلومتر است. ارتفاع عملکرد موشک نیز بین 0.1 الی 18 کیلومتر است. ولی سامانه “سام-3 سی” با معرفی خود سامانه های دیجیتال جدید را با خود به ارمغان آورد. از جمله سامانه هایی که به عملکرد رادار و نحوه کنترل موشک کمک می کرد. این سامانه جدید در برابر جنگ الکترونیک نیز نسبت به سامانه های قبلی مقاومت چشمگیری پیدا کرده بود و همین احتمال اصابت هدف را افزایش می دهد. اندازه های سامانه سام-3 سی برابر مدل بی بود. تنها تفاوت در اندازه ها، اندازسرجنگی بود. سرجنگی این موشک 72.5 کیوگرم بود و وزنش در هنگام پرتاب به 980 کیلوگرم می رسید. حداقل برد این موشک به 3 کیلومتر و حداکثر دامنه برد آن به 38 کیلومتر می رسید و می توانست اهداف را در ارتفاع 20 الی 20000 متری نابود سازد.

سام-3 عراقی
سام-3 عراقی

پیچورا 2 ام به سیستم های جدیدی نظیر ارتفاع یاب لیزری مجهز شد و لانچرهای جدیدی تحت نام 5P73-2 در آن استفاده شدند، کامیون جدیدی به نام ام زد تی کی-8021 برای حمل و نقل سامانه انتخاب شد که قادر بودند دو لانچر از موشک های پیچورا را با خود حمل کنند. تجهیزات لانچرها حدود 32000 کیلوگرم وزن داشته و لانچرها 13.5 متر طول و 3.2 متر عرض دارند. ارتفاع آنها نیز به 3.8 متر می رسد. استقرار موشک 20 الی 30 دقیقه طول می کشد و موشک های سامانه حداکثر 28 کیلومتر برد دارند. کلاهک جنگی و فیوز آن با مدل های جدیدتر تعویض شدند. این سامانه نیز مانند سام-3 می تواند اهداف را در حد فواصل 20 الی20000 نابود سازد با این تفاوت که در پیچورا 2ام به انهدام اهداف درارتفاعات پایینی آسمان توجه بیشتری شده است. این مدل جدید از یک رادار به نام کاستا 2 استفاده می کند، این رادار که مدل ارتقا یافته رادار دیجیتالی 250 الی 500 مگاهرتزی P-15 استفاده می کند، برای کشف اهداف از باند UHF استفاده می کند و بر روی یک کامیون کاماز-4320 حمل می شود. این رادار در هنگام استقرار کامل، ارتفاعی معادل با 50 متر می رسد و می تواند 50 هدف را تا فاصله 150 کیلومتری شناسایی کند.

رادار درگیری این سامانه نیز تحت نام اس ان آر-125-2ام ئی (لو بلو) بر روی خودروی ام زد تی کی-80211 حمل می شود، لازم به ذکر است که این خودرو 23000 کیلوگرم وزن داشته و طولی معادل با 10.8 متر، عرض و ارتفاعی معادل با 4 متر را داراست. این رادار از جستجوگرهای مادون قرمز استفاده می کند و می تواند در برابر هواگردی به اندازه یک جنگنده از فاصله 40 کیلومتری، شروع به راه اندازی یک جنگ الکترونیک کند. اتاق کنترل نیز بر روی یک خودروی ام زد تی کی-8022 حمل می شود ، این خودرو 16000 کیلوگرم وزن داشته و طولی معادل با 10.2 متر ، عرضی برابر با 2.8 متر و ارتفاعی به مقدار 3.8 متر را داراست. 4 خدمه باید در اتاق کنترل حضور داشته باشند تا اطلاعات را از رادارها و موقعیت یاب GPS دریافت کنند و سپس به برای لانچرها ارسال کنند. اتاق کنترل و رادارها حداکثر می توانند تا 10 کیلومتر دورتر از لانچرها قرار بگیرند. سیستم کنترل آتش پیچورا-2ام می تواند 16 هدف را به طور همزمان شناسایی کرده و یکی از آنها را منهدم کند. در این مدل از سامانه سام-3، یک سامانه پدافندی کامل از چهار لانچر، دو رادار جهت انهدام اهداف، تجهیزاتی جهت ارسال فرمان ها و کنترل سامانه ، رادار تجسس و سیستم های دیگر جهت تامین قدرت سامانه تشکیل شده است.
مدلی دیگر از پیچورا در لهستان بوجود آمد، در بروزرسانی هایی که در لهستان بر روی سامانه های سام-3 روسی انجام شد ، با معرفی مدلی جدید از سیستم های دیجیتالی بومی که بر روی این سامانه ها نصب گردیدند، عملکرد این سامانه بهتر شده و هزینه های نگهداری نیز کاهش یافتند. چهار لانچر موجود در سامانه بر روی بدنه تانک های تی-55 روسی نصب گردیدند و رادار لو بلو نیز بر
روی یک کامیون ماز-543 حمل گردید. لازم به ذکر است که این رادار قبلا بر روی لانچرهای موشک اسکاد R-17 حمل می شدند. رادار تجسس پیچورا نیز در این بروزرسانی لهستانی با رادارهای تجسس سه بعدی و مدرن تر تعویض شدند. رادار لو بلو هنگام بازنشسته شدن رادار قدیمی تر سامانه اس-75 (فن سانگ ئی) وارد به خدمت شده و به عموم مردم معرفی شد. این سامانه عملکردی مشابه با رادار قبلی داشت و با استفاده از دو آنتن از طریق باند X اقدام به انهدام اهداف و ارسال مشخصات پرنده مذکور به موشک را می کرد. ولی تفاوت آن با مدل قدیمی تر ، شکل V مانند آن و حمل آن در زاویه 45 درجه ای بود. علت تغییر شکل این رادار به شکل V ، کاهش پارازیت های ارسال شده از زمین بود. این رادار مدرن تر نیز از نسل رادارهای “دندان اره” بود. رادار لو بلو برای جستجوی بهتر در آسمان می تواند به حالت لورو سوئیچ شود. در این فرآیند آنتن های این رادار می توانند برای کشف اهداف به آنتن های مرکزی متصل شده و اطلاعات را منتقل سازند. طی شبیه سازی های صورت گرفته این رادار قادر است از فاصله 80 کیلومتری به طور همزمان تا 6 هدف را تشخیص دهد و دو موشک را به سمت یک هدف پرتاب کند.
جهت مقابله با جنگ الکترونیک و اقدام های مشابه ، این رادار به دوربین های تلویزیونی با برد 25 کیلومتر مجهز شده اند. این دوربین ها به سامانه کنترل آتش سامانه اطلاعاتی مشابه به رادار را ارسال می کنند و به این سامانه اجازه می دهند تا فرمان انهدام را به موشک های درون لانچر ارسال کنند. رادار پیش اخطار این سامانه که پی-15 نام داشت و به آن اختصارا فلت فیس می گفتند، می توانست اهداف را از 250 کیلومتری تشخیص دهد ولی در مدل های جدیدتر اس-125، این رادار ارتقا پیدا کرده و پی-15 ام نام گرفته که به ناتو از آن اسکوات آی یاد می کند، این رادار نیز با نمونه های قبلی عملکردی مشابه دارد با این تفاوت که در کشف اهداف در ارتفاعات پایین تر موفق تر است.
مشخصات سامانه ها:
5V24 » » »
طول : 5.89 متر
قطر بدنه : 0.37 متر
قطر بوسترها : 0.55 متر
وزن هنگام پرتاب : 912 کیلوگرم
کلاهک جنگی : 60 کیلوگرم
هدایت : توسط ارسال فرمان
پیشران : سوخت جامد

محدوده عملکرد : 15 کیلومتر
5V27 » » »
طول : 6.09 متر
قطر بدنه : 0.37 متر
قطر بوسترها : 0.55 متر
وزن هنگام پرتاب : 953 کیلوگرم ( مدل بی ) ، 980 کیلوگرم ( مدل سی )
کلاهک جنگی : 70 کیلوگرم ( مدل بی )، 72.5 کیلوگرم ( مدل سی )
هدایت : توسط ارسال فرمان
پیشران : سوخت جامد
محدوده عملکرد : 24 کیلومتر ( مدل بی )، 38 کیلومتر ( مدل سی )، 28 کیلومتر ( پیچورا-2 ام )، 35 کیلومتر ( پیچورا-2 آ)
مشخصات رادارها:

رادار تجسس : پی-15 فلت فیس آ
تناوب عمل : 810-950 مگاهرتز (باند L)
نهایت قدرت : 500 مگاهرتز
محدوده عملکرد : 250 کیلومتر
P-15M Squat Eye:
تناوب عمل : 810-950 مگاهرتز (باند L)
نهایت قدرت : 500 مگاهرتز
محدوده عملکرد : 200 کیلومتر
رادار ارتفاع یاب : پی وی آر-11 ساید نت
تناوب عمل : 2.5 الی 2.7 گیگاهرتز (باند اس)
محدوده عملکرد : 180 کیلومتر

رادار درگیری: لو بلو
تناوب عمل : 8.9 الی 9.46 گیگاهرتز (باند ایکس)
نهایت قدرت : 250 کیلووات
محدوده عملکرد : 80 کیلومتر
در سال 1962 میلادی سام-3 آ به عموم مردم معرفی شده و وارد به خدمت شد. در سال 1964 میلادی این سامانه ارتقا پیدا کرد و سام-3 بی یا همان مدل 5پی27 شکل گرفت. در سال 1986 میلادی نیز گزارشاتی مبنی بر اینکه نیروهای شوروی سابق 300 سایت از پیچورا به همراه لانچرهای 5پی73 در اختیار دارند، منتشر شدند. البته تا سال 1995 تعداد این سایتها به 100 سایت کاهش یافت. مدل 5پی27 دی ئی یا همان سام-3 سی در سال 1993 میلادی به عموم مردم معرفی شدند و برخی از سامانه های روسی به این استاندارد ارتقا یافتند. این سامانه ها به کشورهایی نظیر مصر، کوبا، جمهوری چک، آذربایجان، بلاروس، هند، عراق، پرو، لهستان، صربستان ، اسلواکی، ویتنام و…. صادر شدند. لازم به ذکر است که خریداران اصلی این پدافند روسی شامل مصر، لیبی و هند بودند که هر کدام 60 سامانه به کارخانه های روسی سفارش دادند، بعد از آنان ویتنام با 50 عدد، عراق با 30 عدد ، سوریه با 24 عدد و نهایتا کوبا با 12 عدد در صدر خریداران این پدافند کوتاه برد هستند. البته در گزارشی که در دسامبر سال 2010 میلادی از سوی اوکراین منتشر شد حاوی این پیام بود که 30 کشور هنوز از این سامانه روسی در حال استفاده هستند.
در سال 1998 میلادی ، ارتش مصر از روسیه تقاضای بروزرسانی سامانه های پیچورا را کرد و تا نوامبر سال 2006 میلادی ، 10 عدد از 30 سامانه روسی با موفقیت بروز رسانی شده و در روسیه آزمایشات خود را پشت سر گذاشتند. این بروزرسانی ها شامل مقاوم سازی سیستم ها در برابر جنگ الکترونیک، ساخت چند فریبنده موشک ضد رادار ، برای حفاظت بیشتر از رادارهای سامانه و بروزرسانی های دیگر بود. سامانه پدافندی پیچورا-2 ام که دستخوش تغییراتی نسبت به سامانه های قبلی شده بود، در سال 1999 میلادی برای اولین بار آزمایش شد. در نوامبر سال 2001 نیز این سامانه در بردهای بلندتری آزمایش شد. لازم به ذکر است که مدل 5پی27 (سام3-بی) در ماه می سال 2002 میلادی در دو مرحله آزمایش شد. و در سال 2006 نیز این همین سامانه در لهستان با 20 آزمایش امتحان شد. بروزرسانی بعدی توسط کشور قزاقستان سفارش داده شد ، که منجر به ساخت سامانه پیچورا-2تی شد. این سامانه آزمایشات خود را به ترتیب در سال های 2003 و 2007 میلادی پشت سر گذاشت. صربستان نیز دو عدد از سامانه های خود را به اس-125 ام 1 تی ارتقا داد. در اپریل سال 2006 میلادی ، در کوبا نیز مشاهده شد که تعدادی از این سامانه های پدافندی بر روی تانک های تی-54 حمل می شوند. در ماه اکتبر همین سال کره شمالی گزارش کرد که آزمایشاتی بر روی سامانه های اس-125 خود انجام داده است، گزارشی نیز از ایالت متحده منتشر شد که بیان می کرد کره شمالی 10 الی 15 عدد از این سامانه ها را هنوز در اختیار دارد، هر چند که ممکن است برخی از آنان ماکت بوده باشند.

یک سامانه peachora 2m
یک سامانه peachora 2m

عراق 100 لانچر چهارتایی برای به کار گیری در این موشک از شوروی خریداری کرد و در دهه 80 میلادی نیز شروع به ساخت این سامانه در داخل کشورش تحت لیسانس شوروی کرد. در سال 2002 میلادی نیز یک نمونه از سام-3 که دو لانچر را بر روی کامیون حمل می کرد دیده شد. در همان سال هند سفارش ارتقا 60 عدد از این سامانه را به استاندارد پیچورا-2 ام را به روسیه ارسال کرد و کشور تاجیکستان نیز تعدادی از همین مدل از سامانه را از روسیه تا سال 2008 میلادی دریافت کرد. بلاروس در سال 2009 میلادی تعدادی از سامانه هایش را به استاندارد پیچورا تی ام ارتقا داد و آنها را در دسامبر همان سال آزمایش کرد. اوکراین نیز تعدادی از سامانه هایش را به استاندارد اس-125-2دی ارتقا داد و آنها را در سالهای 2009 و 2010 میلادی آزمایش کرد. در بیشتر این بروزرسانی ها اکثر سیستم های آنالوگ با سیستم های دیجیتال تعویض شدند و به موفقیت آزمایشات خود را پشت سر گذاشتند.
سام-3 در اکثر نقاط دنیا مشاهده شد و در بیشتر جنگها حضور داشت. اولین استفاده عملیاتی از سام-3 در جنگ بین مصر و اسرائیل برای پوشش برخی از قسمت ها در سال 1968 الی 1970 میلادی به کار گرفته شد. این سامانه ها در طی چهار روز موفق شدند که سه فروند از جنگنده های چند منظوره اف-4 ئی اسرائیل را منهدم کنند. درگیری بعدی در سال 1972 در نقطه ای دیگر از دنیای پهناور، یعنی در ویتنام شمالی بر علیه ایالت متحده آمریکا صورت گرفت، و سامانه های اس-125 دوباره بر علیه جنگنده های فانتوم آمریکایی به کار گرفته شدند. ولی اگر بخواهیم این سامانه را در یکی از بزرگترین نبردها بررسی کنیم می توانیم به جنگ یوم کیپور اشاره کنیم. در این جنگ مصر و سوریه با به کار گیری سامانه های اس-75 (سام-2)، اس-125 (سام-3) و سام-6 ، و همچنین با شلیک 2100 تیر از موشک های این سامانه ها توانستند 46 فروند از جنگنده های اسرائیل را به زیر بکشند که همه آنها توسط طرفین تائید شده اند. البته اعراب نیز تعدادی از این سامانه ها را در طی جنگ از دست دادند. البته این سامانه در جنگهای دیگر نظیر، در طی جنگ تحمیلی هشت ساله توسط رژیم بعث عراق ،، در سوریه در سال 1982 میلادی، در لیبی در سال 1986 میلادی، در آنگولا در سال 1987 میلادی ، در صربستان در سال 1999 میلادی به کار گرفته شدند. این سامانه در دفتر لاووچکین با همکاری دفتر طراحی گروشین ساخته شد. البته لازم به ذکر است که پشتیبانی از این طرح توسط کارخانه آلماز-آنتی و سیستم دفاعی مسکو بر عهده گرفته شد.

یک سامانه پدافندی s-125
یک سامانه پدافندی s-125

اس-125 ولگا-ام (سام-ان-1 “گوا”):
مدل دریاپایه سام-3 نام دارد که برای حفاظت از ناوها، ناوچه ها و… در نیروی دریایی شوروی و کشورهای دیگر جهت مقابله با تهدیدات هوایی به کار گرفته شد. در اواخر دهه 50 میلادی ، نیروی دریایی شوروی سفارش مستقر کردن پدافندی جدید بر روی عرشه ناوهای جنگی را صادر کرد، دفاتر طراحی پدافند روسی به نیروی دریایی شوروی پیشنهاد انتخاب در بین دو سامانه سام-2 و سام-3 را دادند که در نهایت اس-125 (سام-3) در بین آنها انتخاب شد که مدل دریاپایه آن SA-N-1 Goa نام گرفت. اس-125 می توانست گزینه خوب و رضایت بخشی برای حفاظت از ناوچه های جنگی برابر
تهدیدات هوایی در سطوح میانی و پایینی آسمان باشد و به همین خاطر نظر مسئولین نیروی دریایی شوروی سابق را به خود جلب کرد. به همین علت مدل دریاپایه ای ازمدل زمین پایه این سامانه تولید شد و بر روی عرشه های ناوچه ها نصب گردید. اس-125 مدل پیشرفته تر اس-75 بود که می توانست با سامانه پدافندی برد متوسط هاوک آمریکایی برابری کند. مدل های گوناگون موشک ولنا و ولگا نام گرفتند که اختصارا به آنها کدهای وی-600 و وی-601 را اختصاص دادند.
سام-3 را می توان شروع رقابت روسیه و آمریکا در سامانه های پدافندی دانست ، این سامانه در بیشتر جنگها بر علیه کشورهای غربی به کار گرفته شد و به مرور زمان با بروزرسانی هایی که بر روی آن صورت گرفت، توانست نقص های گذشته اش را برطرف کند.

گردآوری و تالیف : مهدی زمانی

چاپ شده در مجله هوافضا

نوشته های مشابه

دکمه بازگشت به بالا
بستن
بستن