ایران برای اولین بار در سال 2023 از پهپاد جدید خود به نام شاهد ۲۳۸ رونمایی کرد .این پهپاد برای اولین بار در یک رزمایش به کار رفت و فیلم برخورد آن به یک هدف پخش شد. با آهسته کردن صحنه برخورد مشخص شد که پهپاد جدید که شبیه شاهد ۱۳۶ است در واقع دارای تفاوت‌های اساسی با شاهد ۱۳۶ است که بزرگترین تفاوت آن دارا بودن یک موتور توربوجت بود
شاهد ۱۳۶ پهپاد انتحاری است که در جریان جنگ اوکراین شهرت زیادی به دست آورد، زمانی که ایرانی‌ها صدها دستگاه از آن را به روس‌ها دادند و روس‌ها نسخه بومی آن را نیز در داخل تولید کردند .شاهد ۱۳۶ یک پهپاد با موتور پستونی بود که صدای زیادی تولید می‌کرد و سرعت آن کم بود .علیرغم تمام تبلیغاتی که در مورد آن در فضای مجازی میشد ولی ایرادات آن نیز کم بود .اول اینکه صدای زیادی که تولید می‌کرد باعث میشد بلافاصله هنگامی که نزدیک منطقه پدافندی و یا هدف میشد به سرعت متوجه حضور آن شد دوم سرعت آنکه معمولاً بین 135 تا 180 کیلومتر بر ساعت بود و زدن آن را راحت می‌کرد به شکلی که اوکراینی‌ها به زود ان با استفاده از سلاح‌هایی چون دوشکا و یا توپ هدایت راداری گپارد دست به شکار آن میزدند و سوم اینکه سیستم هدایت آن یک سیستم هدایت درونی ماهواره‌ای بود که برای زدن اهداف ثابت مناسب بود
در نهایت با همه این ایرادات این پهپاد به عنوان یک سلاح فوق العاده ارزان که میشد به تعداد زیاد آن را شلیک کرد و برای زدن اهداف ثابت دشمن از جمله زیرساخت‌های آن با دقت مناسب در برد بیش از ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ کیلومتر استفاده میشد
ولی بدون شک ایرانی‌ها از ایرادات آن آگاه بودند و تلاش در توسعه نسخه‌ای با سرعت بیشتر برای کاهش احتمال هدف قرار دادن ان کردند .البته ایران چندین نمونه پهپاد با موتور پیستونی چون پهپاد ابابیل2 و آرش در خدمت دارد ولی نیاز به یک پهپاد انتحاری سریع‌تر که نتوان دست کم آن را به راحتی با مسلسل‌های سنگین و یا توپ‌های ضد هوایی هدف قرار داد باعث توسعه شاهد ۲۳۸ شد
پلتفرم کلی پهپاد شاهد ۲۳۸ بر اساس همان پهپاد ۱۳۶ ساخته شده است .دارای بالی دلتا شکل که در دو سر بال داریا بالک است و فاقد دم و شکان عمودی است ولی همانظور که گفته شد بزرگترین تفاوت بین شاهد ۱۳۶ با شاهد ۲۳۸ در موتور آن است
در مرحله اول گمانه زنی بر این بود که موتور نصب شده بر روی این پهپاد از نوع طلوع ۱۰ باشد و البته هنگامی که در اوایل سال ۲۰۲۴ یکی از این پهپادها توسط اوکراینی‌ها شکار شد و به دست آنها افتاد بر اساس داده‌های ارتش اوکراین موتور همان طلوع ۱۰ است
طلوع یک نسخه ایرانی از یک موتور مینی جت بسیار کوچک ساخت یک شرکت یونانی می‌باشد که اصل موتور با نام موتور توربوجت تی جی ۱۰۰ نامیده می‌شود ، که یک موتور کوچک برای استفاده‌های مختلف از جمله در زمینه هواپیماهای فوق سبک جت و یا هواپیماهای بدون سرنشین مسابقه‌ای و انواع مشابه . این موتور حدود ۲۴۷ پوند رانش ایجاد میکند و وزن آن تنها 17 کیلوگرم است و میتوان بسته به نوع سفارش آن را با سوخت جت و حتی نفت نیز استفاده کرد
این موتور برای هواپیماهای بدون سرنشین جت ساخته شده معمولاً در جهان غرب به شکل گسترده‌ای از این موتور برای ساخت مدل‌های در ابعاد کوچک هواپیماهای مختلف نظامی جهت نمایش‌های هوایی و تفریح استفاده می‌شود برای همین این موتور به راحتی در بازار در دسترس است و به صورت اینترنتی نیز فروش می‌رود
ایران این موتور را به نام طلوع ۱۰ تولید کرده ولی واقعاً مشخصات زیادی از نسخه ایرانی در دسترس نیست.در نهایت نسخه جت شاهد اولین هواگرد ایرانی‌ها نیست که از این موتور استفاده می‌کنند این موتور قبلاً بر روی موشک کروز سری قدس که معمولاً نیروهای نیابتی ایران در یمن و سوریه و عراق از آن استفاده می‌کنند نیز استفاده شده است
استفاده از موتور جت به معنای سرعت بیشتر است .در حالی که شاهد ۱۳۶ در بهترین حالت ۱۸۰ کیلومتر در ساعت سرعت داشت نسخه جت آن می‌تواند به سرعت ۵۰۰ کیلومتر در ساعت برسد اگرچه برخی منابع نیز رقم‌های بالاتر مانند ۶۰۰ کیلومتر را گفته اند ولی دست کم بر اساس داده اوکراینی ها که به شکل عملی با این پهپاد سر کار داشتند سرعت کروز آن ۵۰۰ کیلومتر بر ساعت است
سرعت بیشتر به این معنی است که تعقیب آن برای مسلسل چی و توپچی ها سلاح های دفاع هوایی سخت‌تر می شود و البته یک مسئله دیگر نیز وجود دارد . موتور جت گرمای بیشتری ایجاد میکند و کار قفل موشک‌های هدایت فروسرخی چون استینگر و ایگلا را راحت‌تر میکند. بر اساس گفته رویترز یکی از دلایلی که موشک‌های شانه پرتابی چون استینگر و ایگلا بر ضد شاهد ۱۳۶ در اوکراین کارایی زیادی نداشتند این بود که موتور پیستونی آن گرمای زیادی تولید نمی‌کرد ولی از این به بعد موتور طلوع ۱۰ بدون شک به عنوان موتور جت گرمای بیشتری تولید میکند
دست کم ۳ سیستم هدایت برای شاهد ۲۳۸ در دسترس است در واقع تاکنون سه نمونه از آن به نمایش گذاشته شده است . اولین ان دارای سیستم هدایت درونی ماهواره‌ای است که برای زدن اهداف ثابت میدان جنگ است که ترکیب از سیستم هدایت ماهواره‌ای و اینرسی است.دقیقا مشابه شاهد136
دومین آن نسخه با سیستم هدایت اپتیک دید حرارتی در جلوی دماغه است که برای درگیری با اهداف متحرک است .شاهد ۱۳۶ برای درگیری با اهداف ثابت ساخته شده بود ولی نیاز به درگیری با اهداف میدانی باعث شد تا هدایت اپتیکی برای ۲۳۸ ساخته شود این نسخه دارای سیستم هدایت ماهواره‌ای است و در واقع تا نزدیکی هدف با کمک ماهواره پیش می‌رود ولی میتوان در مرحله آخر از اپتیک برای قفل بر روی هدف استفاده کرد سیستم دید حرارتی و سامانه تعقیب خودکار هدف به آن اجازه می‌دهد تا با اهداف متحرک درگیر شود. البته برای ارسال امواج به شکل زنده وابسته به ارسال امواج هدایت با امواج رادیویی می‌باشد که برد عملی آن را در حالت استفاده از سامانه اپتیکی هدایت همزمان بدون رله تقویت کننده به حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ کیلومتر محدود میکند
سومین نسخه‌ای که از شاهد ۲۳۸ تاکنون رونمایی شده نسخه ضد رادار آن است. این نسخه دارای گیرنده امواج راداری است که با دریافت امواج راداری، رادارهای مختلف دشمن و یا دکل‌های ارتباط رادیویی بر روی آنها قفل کرده و به طرف آنها حمله میکند. البته این نسخه نیز تا نزدیکی هدف برای کسب و درگیری با ان خلبان خودکار پرواز میکند
تا این لحظه از لحظه پرتاب این پهپاد فیلمی منتشر نشده اگرچه تصاویری از پرتابگر چند تایی ان دیده شده است. بدون شک این پهپاد نیز مانند شاهد ۱۳۶ و یا آرش توسط یک بوستر کمکی اول پرتاب می‌شود تا موتور اصلی بتواند آن را به پیش ببرد حتی احتمالاً میتوان آن را از لانچر پرتاب چندتایی شاهد ۱۳۶ نیز بتوان پرتاب کرد ولی چیزی که در مورد ۲۳۸ همچنان مورد سوال است در مورد برد آن است. شاهد ۱۳۶ دارای برد ۲۰۰۰ کیلومتر بود .البته ۱۳۶ یک موتور پیستونی کم مصرف داشت ولی موتور جت مصرف بسیار بالاتری دارد برای همین برخی از منابع غربی حدس می‌زنند با در نظر گرفتن اندازه ۲۳۸ برد آن را از ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ کیلومتر باشد(عدد هزار کیلومتر بیشتر به نظر درست می اید) ولی مشخصا تاکنون هیچ اطلاعاتی از طرف ایران در مورد برد آن داده نشده
هسته مرکزی بدنه ترکیب از چوب و کامپوزیت است که تلاش شده سطح مقطعی آن کاهش پیدا کند ، تا کشف آن سخت‌تر شود. رنگ سیاه بر روی بدنه نیز باعث این گمانه زنی شده که احتمال دارد ایران تلاش کرده تا رنگی شیمیایی برای کاهش بازتاب امواج رادار بر روی این پهپاد بزند اگرچه پیش از این روس ها بر روی پهپادهای شاهد ۱۳۶ نیز رنگ سیاه می‌زنند زیرا معمولاً حملات شبانه بود و رنگ سیاه به ان کمک میرد تا دیرتر کشف شود از جمله اینکه روش اوکراینی‌ها برای کشف این پهپاد استفاده از نورافکن‌های بسیار بزرگ بود
وزن کلاهک آن 50 کیلوگرم بر اساس نسخه به دست آمده در اوکراین بیان شده است. البته در 238 باید فضا برای سوخت بیشتر به دلیل مصرف بالاتر سوخت باز میشد.
شاهد ۲۳۸ بر اساس تجارب ایران در جریان جنگ اوکراین ساخته شده است جایی که این پهپاد در برابر سامانه‌های پدافند پیشرفته غربی به خدمت گرفته شد و همچنین نبردهای اخیر خاورمیانه و سرنگونی تعداد زیادی از پهپادهای موتور پیستونی انتحاری یمنی‌ها توسط شناورهای غربی نشان داد که دوران پهپادهای انتحاری با سرعت کم گذشته است و نیاز به افزایش سرعت باعث به وجود آمدن شاهد ۲۳۸ شد اگرچه باید دید در نهایت این پهپاد را چگونه در میدان عمل خود را نشان می‌دهد
عبدالحمید تارخ
****عضویت در کانال تلگرام سایت جنگاوران برای آگاهی از آخرین اخبار نظامی و آخرین مقالات درج شده در سایت****
مقالات مشابه
