اشنایی با موشک های ضد تانک لوله پرتاب در جهان که از تانک ها شلیک می شوند

موشک لوله پرتاب ضد تانک که از لوله تانک شلیک می شود در واقع یک سلاح ضد تانک برای افزایش برد درگیری تانک ها است. این موشک از لوله تانک شلیک شده و دارای قطری معادل قطر دهانه لوله توپ تانک هستند

ساخت این موشکها به دهه 1950 و شوروی بر میگردد زمانی که خروشچوف زمامدار شوروی به دنبال یک طرح جدید برای ساخت تانک برای پرتاب موشک ضد تانک بود. یک طرح در دهه 1960 بر اساس شاسی تانک تی62 با نام IT-1 ساخته شد که در برجک به جای توپ دارای یک سکوی پرتاب موشک ضد تانک هدایت رادیویی به نام اسکورپیون بود .این تانک دارای سیستم خودکار برای لود موشک از درون برجک به روی لانچر پرتاب روی موشک بود ولی این طرح در نهایی به دلایل بسیار از جمله اینکه موشک های ضد تانک ان دوران بزرگ بودند و تانک تعداد کمی از این موشک را میتوانست حمل کند لغو شد

یک طرح با نام ابجکت 775 بر اساس شاسی تانک تی64 نیز در شوروی در دهه 1960 توسعه یافت که دارای برجک و یک لوله بود البته این لوله برای پرتاب موشک از درون ان بود. ای نسخه میتواند تا 37 موشک ضد تانک حمل کند که شامل دو نوع موشک با برد 4 تا 9 کیلومتر بود .این طرح نیز در نهایت لغو شد زیرا هزینه عملیات دائم با موشک ضد تانک بالا بود. واقعیت این بود که تانک باید توپ داشته باشد تا بتواند با نرخ بالا از جمله برای پشتیبانی اتش ، مهماتهای مختلفی اتش کند که بسیار ارزانتر از یک موشک است

در نهایت در اواخر دهه 1960 برنامه این شد تا تانک های بتوانند در کنار گلوله های توپ خود از لوله اصلی توپ موشک ضد تانک شلیک کنند .البته این طرح تا میانه دهه 1970 عملیاتی نشد تا اینکه به یکباره بسیار جدی گرفته شده که سه دلیل داشت

1. عملیاتی شده موشک لوله پرتاب ضد تانک امریکایی ام جی ام 51 که نخستین موشک ضد تانک لوله پرتاب جهان بود روسها را تحریک به خدمت گیری موشک مشابه کرد
2. ورود به خدمت موشک غربی تاو و هات که هم دقیق هم بسیار قدرتمند بودند
3. ورود بالگرد کبرا در نقش ضد تانک به عنوان اولین بالگرد تهاجمی جهان که نیاز به سلاحی برای هدف قرار دادن ان در ارتقاع پایین را بود

در نهایت در میانه دهه 1970 روسها با کمی تاخیر نسبت به امریک نسختین موشک ضد تانک لوله پرتاب خود را عملیاتی کردند. در این مقاله به موشک های ضد تانک لوله پرتاب جهان خواهمی پرداخت

موشک های ضد تانک لوله پرتاب در واقع هیچ فرقی با موشک های معمولی ندارند. تنها روش کار اینگونه است که یک خرج پرتاب انها را از لوله تانک پرتاب میکند و بعد از خروج از لوله موتور موشک روشن شده و ان را به طرف هدف پیش میبرد .در نسخه های اولیه سیستم هدایت رادیویی بود. یعنی موشک دارای سیستم نیم خودکار رادیوی بود که در ان توپچی هدف را با یک علاکت هدفگیری نشان روی میکرد، موشک بعد از شلیک توسط امواج رادیویی به سمت هدف هدایت میشد. سایت هدایت موشک با تعقیب شعله انتهای موشک(که توسط یک چراغ زنون تقویت می شود) موشک را به سمت هدف هدایت میکرد

ولی بعدها از دهه 1980 روش هدایت لیزری بسیار مرسوم شد. این روش بسیار کاربردی تر بود و کاربر با کمک مسافت یاب لیزری تانک، لیزر را روی هدف قرار میداد تا موشک به هدف برخورد کند. البته قراردادن لیزر روی هدف باعث می شد تا هدف با کمک هشدار دهنده لیزری خود هشیار شود..از طرفی این موشک ها یک عیب نیز دارند. اگرچه برد درگیری انها بسیار بالاتر از مهمات ضد زره تانک بود ولی باید هدف در دید مستیقم توپچی تانک باشد تا بتواند ان را نشان گیری کند

برد درگیر واقعی تانکها در بهترین حالت 3500 متر است اگرچه در تانکهای مدرن بین 2200 تا 3500 متر است. البته رایانه کنترل اتش تا 7 و یا 9 کیلومتری توان اتش دارد ولی وقتی میگویند برد موثر اتش یعنی زدن هدف با یک شلیک زیرا وقتی شما هدف را با یک شلیک بزنی از جمله هدفی که متحرک است مانند یک تانک هدف در همان ضربه اول یا نابود شه و یا صدمه میبیند ولی اگر گلوله خطا برود هدف دست به تغییر موقیت میزند از این روبرد درگیر واقعی معمولا حتی در تانک های پیشرفته زیر 3500 است .ولی با موشک های ضد تانک حتی توان درگیر در برد 8 کیلومتری نیز با این موشکها ممکن است البته اگر هدف را بتوان در این برو در دید مستقیم داشت

روسها بیشترین استفاده کننده از این موشک ها هستند.چندین مدل از ان را تاکنون ساختند و تمامی تانک های انها و حتی نفربرهای با توپ100 م م این سلاح را حمل میکنند. دلیل اصلی  این مسئله این است که برد درگیر تانک های روسی به شکل سنتی به دلیل سیستم اتش ضعیف تر کمتر است از این رو انها از این گونه موشک ها استفاده میکنند

اگرچه موشک های لوله پرتاب دوربردترین سلاح ای ضد تانک هستند ولی بهترین انها از نظر نفوذ  در نقش ضد زره خیر.. همچنان مهمات های انرزی جنبشی بهترین و موثر ترین مهماتهای ضد تانک هستند .همکنون بهترین موشک های لوله پرتاب حدود 900 م م در زره صفر درجه نفوذ میکنند که حتی کمتر از بسیاری از موشک های ضد تانک مانند کورنت و یا هات3 است از این رو عملا بر ضد تانک های مدرن کارایی چندانی علارقم بر بالایشان ندارند

در این بخش به معرفی  برخی موشک های لوله پرتاب موجود جهان میپردازیم

MGM-51

موشک 152 م م هدایت شونده نیم خودکارکه توسط امواج رادیویی هدایت می شود. این موشک در اوائل دهه 1960 توسعه یافت و در سال 1964 به عنوان نخستین موشک ضد تانک لوله پرتاب جهان برای پرتاب از تانک ام60ای2 و تانک سبک پشتیبانی ام551 وارد خدمت شد. تانک ام60 که برای سه دهه اصلیترین ام بی تی امریکا بود سه مدل دارد نسخه ای 1 ، ای2 و ای3 نسخه ای1 و ای3 دارای توپ 105 م م هستند ولی نسخه ای2 دارای یک توپ152 م م بدون خان برای پشتیبانی از پیاده نظامی مجهز شده است که کارایی بسیار کم ضد زره داشت و گلوله های انفجار قوی ترکش شونده بزرگی حمل میکرد ، ام551 نیز به عنوان یک تانک سبک پشتیبانی همین وظیفه را داشت از این رو برای جبران ضعف ضد زره این دو تانک این موشک که دارای کلاهک خرج گود ضدزره بود و3000 متر برد و دارای توان نفوذ در 390 م م زره صفر درجه بود توسعه یافت .این موشک تا اواخر دهه 1980 در خدمت بود وهمکنون امریکا هیچ موشک لوله پرتاب ضد تانکی در خدمت ندارند(زیرا موشک های لوله پرتاب روسی موجود در خدمت هیچ کدام توان نفوذ در زره تانک ابرامز امریکا را ندارند)

موشک AT-8 (9K112 کبرا)

کبرا اولین موشک لوله پرتاب ضد تانک ساخت شوروی بود که برای شلیک از لوله 125 م م تانک تی64 توسعه یافت ولی بعدها از تی80 نیز شلیک شد. توپ125 م م ، 2A46 که روی تانک های تی64، 72 ، 80 و 90 روسی نصب است دارای سیستم گلوله گذاری خودکار است که خشاب به شکل چرخفلک زیر برجک کف شاسی قرار میگیرد. ولی در نحوه قرار گیری مهمات درون خشاب چرخفلکی بین تی64 و تی80 با تی72 و تی90 تفاوت است از این رو موشک ای تی8 یا کبرا تنها از تی64 و تی80 شلیک می شوند. تی64 بی که در سال 1976 وارد خدمت شد با کمک سایت اتش 1A33 این موشک را هدایت میکرد. توپچی سایت را روی هدف قرار میداد و یک فرستاده رادیویی که روی برجک قرار داشت امواج را به موشک منتقل میکرد. موشک چندین مدل داشت اولین نسخه که با نام 9 ام112 در سال1976 برای تی64 بی وارد خدمت شد دارای برد 4000 متر و توان نفوذ در 400 م م زره را داشت ولی با ورود به خدمت تانک تی80 نسخه ای با نام 9 ام112 ام با توان نفوذ در 480 م م در سال 1982 وارد خدمت شد و یک سال بعد نسخه 9 ام112 ام2 با توان نفوذ در 600 م م زره وارد خدمت شد.میزان موشک های قابل حمل درون خشاب تانک متفاوت بود ولی استاندارد 28 گلوله از انواع مختلف و 8 موشک بود

موشک 9 ام 117 باستیون(نام ناتو AT-10 استابر)

همان طور که گفته شد کبرا نخستین موشک ضد تانک لوله پرتاب ساخت شوروی بود ولی قطر ان 125 م م بود از این رو تنها روی تانک تی64 و بعد تی80 نصب می شود و تانکهای قدیمتر شوروی که به شکل گسترده ای در دهه 1960 و 1970 در خدمت بودند یعنی تی55 با توپ100 م و تی 62 با توپ115 م م توان شلیک ان را نداشتند .از این رو موشک باستیوم که در واقع از اول به عنوان یک موشک 100 م م برای شلیک از تی55 ساخته شد وارد خدمت شد.باستوم یک فرق با کبرا دارد و ان نیز این بود که دارای سیستم هدایت لیزری بود . در واقع این موشک با کمک مسافت یاب لیزری هدایت می شد و کاربر مسایفت یاب لیزری را روی هدف قرار میداد تا لیزر به هدف برخورد کند و موشک با تعقیب رد لیزر منعکس شده از هدف به طرف هدف میشد .تی55 در هیچ کدام از نسخه های تولید رایانه کنترل اتش و یا مسافت یاب لیزری نداشت ولی از اواخر دهه 1970 طی ارتقا با مدل تی 55 ای ام انها مجهز به یک رایانه کنترل اتش بالستیک و یک مسات یاب لیزری روی لوله توپ از نوع KTD-1 و KTD-2 شدند که اجازه میداد تا از این موشک استفاده کند.تی62 نیز همانند تی 55 فاقد این سیستم بود ولی طی ارتقا با کد تی62 ام ان نیز دارای سیستم های مشابه شد تا بتواند نسخه 115 م م این موشک را شلیک کند. موشک باستیون 1.5 ثانیه بعد از خروج از لوله توپ ، موتور اصلی خود را روشن میکند و تا 6 ثانیه نیز این موتور کار میکند. برد ان بسته به مدل متفاوت است که در زیر به مدلهای مختلف ان اشاره می ود

نسل اول این موشک با کد 9 ام 117 باستیون که دارای چهار مدل است. یک مدل برای پرتاب از لوله 100 م م تانک تی55، یک مدل برای پرتاب از لوله توپ100 م م نفربر بی ام پی3، یک مدل برای پرتاب از توپ ضد زره کششی ام تی12 و یک مدل برای شلیک از لوله توپ115 م م تانک تی62..این نسل دارای برد 4000 متر و توان نفوذ در 550 م م زره را دارد

نسل دوم که با نام 9 ام117 ام ارکان شناخته می شود باز دارای چهار مدل برای پرتاب از چهار موارد بالا هستند که دارای توان نفوذ در 600 م م زره است

نسل سوم با نام 9 ام 117 ام1 ارکان شناخته می شود که دارای کلاهک دو مرحله ای با توان نفوذ در 50 م م زره و برد 6000 متر است .این نسخه نیز دقیقا دارای چهار مدل برای پرتاب از تی55، تی62، بی ام پی3 و توپ ضد زره ام تی12 است..امروز در روسیه تنها ان مدلی که از بی ام پی3 شلیک می شود در خدمت است اگرچه برخی دارندگان تی 55 از نسخه 100 م م هنوز استفاده میکنند

چین نیز نسخه ای از این موشک را توسعه داده که از نفربر زرهی زد بی دی-4 نسخه چینی نفربر روی بی ام پی3 شلیک می شود

موشک at-11 ( نام روسی 9 ام119 سیور)

این موشک نیز برای شلیک لوله توپ125 م م طراحی شد با این تفاوت که تمامی تانک های روسی با توپ125 م م این موشک را شلیک میکنند . این موشک دارای سیستم هدایت لیزری بود و جایگزین موشک کبرا شد. موشک سیور اولین بار در میانه دهه 1980 عملیاتی شد و با کمک مسافت یاب لیزری تانک هدایت می شود.موشک در دو نوع ساخته شده که بین 4000 تا 5000 متر برد دارد ومیتواند بسته به مدل بین در 700 تا 900 م م زره تخت نفوذ کند. موتور موشک 17 ثانیه روشن است و میتواند ان را تا سرعت 350 متر بر ثانیه نیز برساند.ایران نسخه ای از این موشک را با نام تندر با برد 4000 متر و توان نفوذ در 700 م م زره تولید میکند که همکنون بهترین سلاح ضدتانک تانک های ایرانی است که از تی72، کرار، و ذوالفقار شلیک می شود. چین نیز نسخه ای از این موشک را برای شلیک از توپ125 م م تانک های خود تولید میکند. در خشاب تانک های چون تی72 و تی90 از 22 گلوله توپ میتواند 6 تا 8 موشک و 14 تا 16 گلوله گذاشت که البته این انتخاب فرمانده است زیر میتوان تمام ان را نیز گلوله گذاشت

کامبد

یک موشک لوله پرتاب اکرائینی که بر اساس موشک سیور ساخته شد و دارای سیستم هدایت لیزری است و میتوان ان را از لوله توپ120 م م غربی و یا 125 م م روسی شلیک کرد. این موشک 30 کیلوگرم وزن دارد و دارای برد 5 کیلومتر است و میتواند در 750 م م زره نفوذ کند .یکی از ویژگی ها این موشک نسبت به نسخه روسی این است که در این موشک نمی خواهد تمام مدت لیزر را روی هدف قرار داد تا هدف هشیار شود. موشک را به طرف منطقه هدف شلیک می شود و در اخرین لحظه لیزر را روی هدف قرار داده که حتی در صورت هشدار ، هشدار دهنده لیزری تانک زمان واکنش بسیار کم شود .از جمله ویژگی ای این موشک این است که نسخه ای برای شلیک از لوله120 م م ناتو برای کشورهای که تانک های کشورهای غربی را دارند نیزدر دسترس است

ترکیه بر اساس این موشک ، موشک 120 م م و 125 م م با نام کونوس با کمک خود اوکراینی ها توسعه داده است

تانوک

یک موشک لوله پرتاب 120 م م ساخت ترکیه که دارای سیستم هدایت لیزری نیم خودکار بوده و دارای برد 6000متر است و بر اساس داده های ترکها  توان نفوذ در 750م م زره را دارد .این موشک از لوله توپ لئوپارد و سابرا ترکها شلیک می شود و انها جدید نسخه 105 م م ان نیز برای شلیک از زره کوب های سبک و تانک های ام60 خود طراحی کرده اند

جی پی105

یک مهمات هدایت لیزری ساخت چین با کالیبر 105 م م که برای شلیک از توپ105 م م تانک های چینی همچون نسخه ارتقا یافته تانک تایپ59 و خودروهای پشتیبانی چینی با توپ 105 م م که طی دهه1990 به بعد طراحی شده اند. این موشک دارای برد 5500 تر و قدرت نفوذ در 650 م م زره میباشد

Falarick 90 and 105

یک طرح که طی همکاری بلژیک و اوکراین که برای شلیک از توپ 90 م م و یا 105 م م استاندارد ناتو  ساخته شده است. این طرح توسط شرکت بلژیکی Cockerill  اغاز شد. این شرکت یک برجک ریموت کنترل مجهز به توپ 105 م م توسعه داده که میتوان ان روی هر تانک و یا نفربری نصب کرد و چندین مشتری نیز در جهان داشته است. این موشک نیز یک موشک هدایت لیزری با برد 5000 متر و توان نفوذ  در 550 م م زره است اگرچه نسخه جدید ان با توان نفوذ در 700 م م زره نیز در دسترس است

لاهات(لهد)

یک موشک لوله پرتاب ضد تانک اسرائیلی که میتوان ان را از لوله توپ105 و 120 م م غربی شلیک کرد. این موشک نیم خودکار هدایت لیزری است که در این موشک نیز تنها در لحظه اخر لازم است لیزر را روی هدف قرار داد.این موشک بهترین موشک لوله پرتاب عملیاتی جهان است زیرا در مرحله اول دارای برد 8000 متر است ، در مرحله دوم این موشک را میتوان از لوله تانک و یا زیر بال یک بالگرد نیز شلیک کرد که بردش در این شرایط به 13000 متر میرسد (در صورت شلیک از بالگرد) سوم میتواند هدف را با هر وسیله ای نشان گذاری لیزری کرد یک بالگرد یا یک پهپاد و یا یک سرباز با غلاف نشان گذاری و تانک تنها شلیک کننده باشد. لاهات تا 800 م م در زره نفوذ میکند و همکنون توسط تانک های لئوپارد2، ارجون هندی، مرکاوا و بالگرد میل17 اذربایجانی شلیک می شود.

شامهو

یک موشک هدایت لیزری لوله پرتاب 120 م م برای پرتاب از لوله توپ120 م م ارجون در هند طراحی شده است. این موشک دارای برد 5000 متر است و بر اساس داده هندیها توان نفوذ 800 م م زره را دارد. این موشک برای اولین بار در سال 2020 میلادی از تانک ارجون در برد 3 کیلومتری تست شد .هند اعلام کرده قرار است نسخه 125 م م ان نیز برای تانک های تی90 در خدمت هند نیز ساخته شود

عبدالحمیدتارخ