تانک سبک Type 95 ارتش سلطنتی ژاپن
گردآوری وترجمه:صادق عبدالهی
با آغاز دهه 30 ژاپنی ها شروع به استفاده از تاکتیک های نبرد مکانیزه و تلفیق نیروی پیاده با زرهی نمودند.برای این منظور باید تانک های سبکی ساخته می شد که قادر به حرکت با پیاده نظام مکانیزه باشد وحرکت آن را کند نکند،نیازی که تانک تایپ 89 نمی توانست آن را رفع کند.در ژولای 1933 از طرف یگان های زرهی وسوار ژاپنی شکایت ها وانتقادهایی به ستادهای ژاپن می رسید که از کندی بیش از حد تانک های تایپ 89 و تسلیحات نامناسب نصب شده روی تانک تایپ 92 (فقط تیربار) حکایت داشت.ژاپنی ها کار روی تانکی با سرعت بیشتر وتسلیحات بهتر را آغاز کردند.نتیجه تانکی سبک بود با 7.7 تن وزن(نصب وزن Type 89B ولی باهمان موتوردیزل) و توپ 37 میلیمتری.
میتسوبیشی در ژوئن 1943 نمونه اولیه این تانک را جهت آزمایش،آماده کرد.پس از ارتقاهای انجام شده شامل افزودن تیربار در قسمت عقبی برجک ،در سال 1936 تولید انبوه آن آغاز شد و تانک سبک Type 95 Ha-Go (نسخه سوم) نامیده شد.اولین آزمایش عملی آن در خلال سال های 1934 تا 1935 در منچوری انجام شد.گزارشات این بار مطلوب بود و دومین پیش نمونه در 1935 تکمیل شد.در 1935 این تانک سبک توسط ستادارتش، بعنوان تانک اصلی پیاده نظام مکانیزه در نظر گرفته شد. هرچند پیاده نظام در مورد زره ناکافی آن نگران بود ولی با در نظر گرفتن سرعت و تسلیحات بکار رفته در آن ، Type 95 را به دیگر گزینه موجود یعنی Type 92 ترجیح داد.
علیرغم فضای محدود و مقاومت کم زره در برابر تیربارهای سنگین ، ژاپنی ها نمونه ارتقا یافته آبی خاکی آن را طراحی کردند.میتسوبیشی و هینو موتور 2300 دستگاه Ha-Go تولید کردندکه در گستره ای از برمه غربی تا جزایراقیانوس آرام مورد استفاده قرار گرفت.درساخت این تانک کمپانی های دیگری همچون ساگامی،صنایع هیتاچی،نیگاتا تکوشو،کوبه سیکوشو وکوکورا مشارکت داشتند.این تعداد بیشترین تعداد ساخت زرهی برای ژاپنی ها بود. با شروع پیشروی متفقین وقرارگرفتن ژاپنی ها در فاز دفاعی ، این تانک سبک در برابر رقیب پیشرفته ترش یعنی M4 Sherman کاری از پیش نبرد.
طراحی این تانک سبک برای مقابله با نیروهای پیاده مناسب بود ولی در برابر تانک های دیگرشانسی برای موفقیت نداشت.این تانک برای 3 نفر خدمه طراحی شده بود : فرمانده ، تیربارچی و راننده. از نقاط ضعف این طراحی این بود که فقط فرمانده در برجک حضور داشت و می بایست همزمان وظیفه مشاهده ودیدبانی،بارگذاری تسلیحات،هدایت توپ وتصمیم گیری وهدایت خدمه را انجام می داد.
سلاح اصلی نصب شده روی Type 95 توپ 37 میلیمتری Type98 بود.این توپ از منفی 15 تا 20 درجه جابجا می شد.مهمات حمل شده برای این توپ 37 میلی متری ،از نوع شدیدا انفجاری و ضد زره بودند. مهمات ضد زره سرعت دهانه ای 675 تا 700 متر بر ثانیه وتوان نفوذ 25 میلیمتر در فاصله 500 متری داشتند.دومین سلاح این تانک دو تیربار سبک 7.7 میلیمتری Type 97 بود که یکی در جلو ودیگری در قسمت عقبی برجک قرارداشت وقسمت سمت راست برجک عقب را پوشش می داد.(موقعیت ساعت 5)
شاخص ترین ویژگی Type 95 سیستم تعلیق ساده آن بود که حرکت روی سطح شیبدار سخت وناهموار را بسیار مشکل می ساخت.جهت حفاظت خدمه از صفحات زرهی داغ شده در اثر حرارت خورشیدو آسیب ناشی از ضربه در زمین های ناهموار،دریچه هوا ولایه هایی از آزبست در فضای داخلی تعبیه شده بود .نیروی محرک این تانک سبک را موتوردیزلی 120 اسب بخاری (89.5 کیلووات)Mitsubishi A6120VDe خنک شونده با هوا مهیا می کرد.
این تانک در طول دوره خدمت در ارتش امپراتوری ژاپن ارتقاهایی را دید که شامل مدل های زیر می شد:
Type 95 Ha-Go(مدل اولیه):مدل اولیه این تانک نسبت به مدل های پرتولیدتر،تسلیحات ضعیفتری داشت.توپ 37 میلیمتری Type 94 با سرعت دهانه ای ونفوذ کمتر در زره و تیربارهای 6.5 میلی متری Type 91 .ازاین مدل تا 1937 کمتر از 100 مدل تولید و در منچوری وچین استفاده شد.از موتور 100 اسب بخاری و بیشینه سرعت 25 کیلومتر در ساعت بهره می برد.
Type 95 Ha-Go (نسخه Hokuman) : شامل ارتقا درسیستم تعلیق تانک بدلیل دشواری های حرکت در مزارع منچوری .
Type 95 Ha-Go(نسخه نهایی):ارتقا در موتور وتوپ و تغییر سلاح ثانوی تانک به دو تیربار 7.7 میلی متری Type 97 .
Type 95 نسخه جرثقیل:جهت تعمیرات در محل شامل بالابر 3 تنی و 4.5 متری.
Type 2 Ka-Mai( نسخه آبی خاکی) :اولین تانک آبی خاکی تولیدی ژاپن که توسط نیروهای تفنگدارویژه ژاپنی استفاده می شد.تفنگدران دریایی ارتش آمریکا در جزایر مارشال،ماریانا و گوام با این تانک در مواضع ثابت دفاعی ژاپنی ها مواجه شدند.تعداد 182 دستگاه ازین تانک ها در فاصله سال های 1944-1943 ساخته شدند.
Type 4 Ke-Nu: این مدل با جابجایی برجک تایپ 95 با برجک بزرگترType 97 Chi-Ha و دو توپ 57 میلیمتری از مدل اصلی در سال 1944ارتقا یافت.حدودا 100 دستگاه از آن ساخته شد.
Type 5 Ho-Ru (نمونه اولیه):این نسخه،زره کوبی مشابه Hetzer آلمانی بود ولی با توپ ضعیف تر 47 میلیمتری مجهز شده بود.این مدل از شاسی تایپ 95 با سیستم تعلیق بزرگتر وپیچیده تر بهره می برد.توسعه این مدل در فوریه 1945 آغاز شد و تنها یک نمونه از آن ساخته شد.
Ho-To(نمونه اولیه): یک هویتزر 120 میلی متری Type 38 بود که روی شاسی Type 95 سوار شده بود. گلوله های این توپ توان نفوذ به زره M4 Sherman را داشتند.در سال 1945 طراحی شد ولی هیچ گاه ساخته نشد.
در دهه 30 تانک های سبک بیشتر بعنوان حمایت پیاده نظام یا شناسایی وکمتر در نقش تهاجمی بکار گرفته می شدند.تایپ 95 در دهه 30 در نقش خود یکی از بهترین ها بود و در نقش مقابله با پیاده نظام در منچوری وچین کارآیی خود را نشان داد.ارتش ملی انقلابی چین که از سه گردان تانک شمال تانک های صادراتی Vickers ، تانک های سبک آلمانی PzKpfw I و زره پوش های CV33 ایتالیایی تشکیل شده بود هم نتوانست نقش مهمی دراین باره ایفا کند.
در جریان نبرد خالگین گل با نیروهای روس در 1939 ژوکوف در کنار توپخانه وپیاده نظام خود تانک های سبک BT-5 و BT-7 را وارد میدان کرده بود که بزرگتر وسنگینتر و دارای توپ های قوی تر45 میلی متری بود که برخلاف برد نفوذ در زره کمتر از 700 متری تایپ 95،قادر به شکافتن زره در فاصله ای بیش از یک کیلومتری بود.
در تهاجم به برمه ومالایا تایپ 45 در ابتدا بسیار موفق ظاهر شد که این موفقیت را مدیون تاکتیک های ژاپنی ها در استفاده از تانک در نقاطی بود که گمان استفاده از زرهی نمی رفت.جنگل های انبوه اگرچه مانع عمده ای برای تانک ها بود ولی در یک مورد ژاپنی ها با دوازده دستگاه ازین تانک ها خط دفاعی جیترا را در 1941 شکستندو در 1942 ماموریت های محوله را بخوبی گذراندند.
اولین برخورد با نیروهای آمریکایی در 1941 بین هنگ چهارم تانک ژاپن با 5 تانک جدید M3 Stuart از گردان 192 تانک آمریکا بود .هر دو این تانک ها توپ های 37 میلی متری داشتند ولی M3 دارای زره ضخیمتری بود.البته این نبرد به نفع ژاپنی ها خاتمه یافت.در ژوئن 1942 نیروهای ویژه تفنگدار دریایی ژاپن که به تانک تایپ 45 تجهیز شده بودند در جزیره Kiaka که امروز بخشی از آلاسکاست پیاده شدند واین تانک تا به امروز اولین تانکی است که در خاک آمریکای شمالی حضور داشته است. پس از این جنگ آمریکایی ها دو دستگاه از آن را که غنیمت گرفته بودند بررسی وارزیابی کردند وامروزه در موزه توپخانه ارتش ایالات متحده به نمایش گذاشته شده است.در عملیات در خلیج Milne نیز دو دستگاه تایپ 95 ابتدا عملکرد خوبی داشتند و پیاده نظام مکانیزه استرالیایی را به دردسر انداختند ولی پس از شروع باران های سیل آسای استوایی و زمین گل آلود از کار افتادند و ژاپنی ها آنها را ترک کردند.
تایپ 95 اولین بار آسیب پذیری خود را در برابر تانک های نفربر ماتیلدا به نمایش گذاشت جاییکه توپ 37 میلی متری آن نتوانست زره انگلیسی را بشکافد.تا سال 1944 متفقین فهمیده بودند که قدرت آتش تایپ 98 برای مقابله با تانک های جدید آمریکایی چون M4Sherman یا M5Stuart کافی نیست،هرچند تایپ 95 که اکنون 10 ساله شده بود قدرت مقابله با M3 Stuart را هنوز در فاصله نزدیک داشت.با نزدیک شدن به پایان جنگ تایپ 95 بیشتر در نقش پشتیبانی حملات موج های انسانی ژاپنی یا در استحکامات دفاعی در موضع ثابت بکار می رفت.این تانک ها در نبرد هایی چون جزایر سایپن،تاراوا،بیاک،گوام ،فیلیپین و.. بکار رفت.در نبرد گوام 10 دستگاه در اثر شلیک بازوکا یا تانک شرمن از بین رفت.7 دستگاه در تینیان و 15 دستگاه در نبرد پللیو.در نبرد اکیناوا 13 تانک Type 95 و 14 تانک Type 97 در برابر 800 تانک آمریکایی صف آرایی کردند.
با شروع تهاجم به سمت هند،هنگ چهاردهم تانک ژاپن با تایپ 95 ،انگلیسی ها و تانک هایM3 آنها را شکار کردند.با شروع عقب نشینی انگلیسی ها بسمت مرزهای هند ژاپنی ها جای خالی تایپ 95 خود را با تانک های M3 غنیمت گرفته شده پر کردند.در 1944 با قطع خطوط تدارکات ژاپنی ها در برمه حمله نهایی آنها در Imphal هند ناکام ماند.
پس از پایان جنگ صدها تانک تایپ 95 در چین باقی ماند که در جریان جنگ های داخلی این کشور استفاده شد.