توپ ضد هوایی چهل میلیمتری بوفورس

توپ ضد هوایی چهل میلیمتری بوفورس  یکی از مشهور ترین توپ های ضد هوایی تاریخ است. این توپ در دهه 1920 زمانی که ارتش سوئد به دنبال یک تپ ضد هوایی برای شناورهای رزمی خود بر میگردد. کمپانی سوئد  بوفورس به دنبال یک طرح  سلاح خودکار با کالیبر 57 م م رفت که به شکل خودکار اتش  میکرد ولی تغذیه  ان  دستی بود. این سلاح در سال 1929 ازمایش شد ولی در سال 1930 یک نسخه  کوچکتر  40 م م ان نیز توسعه یافت  که بیشتر مورد پسند نیروی دریایی واقع شد اگرچه در نهایت هر دو طرح توسعه یافت

نسخه 40 م م در سال 1931 توانست  طی تست های دولتی به سرعت اتش 130 گلوله بردقیقه برد و در سال 1933 وارد خط تولید شد. تنها یک سال بعد لهستان اولین مشتری این طرح بود و به سرعت چند کشور اروپایی دیگر  نیز به سراغ این توپ رفتند و به سرعت تبدیل به مشهور ترین و فراگیر ترین توپ ضد هوایی جهان دست کم در بین کشورهای  غربی شد

توپ 40 م م  یک سامانه کششی دست کم در اکثر موارد تولید است که روی یک شاسی چهار چرخ سوار است  که در نسخه های  اولیه دارای دو مهار  کننده در وسط شاسی  بود ولی بسیار از مدل های تولید دارای دو جک در عقب و دو جک  در جلو است که در زمان شلیک پایین اورده می شود. این  توپ بسته به مدل بین 1981 تا 5150 کیلوگرم وزن  دارد و شامل یک توپ روی بدنه با دو صندلی در سمت چپ و راست است. در سمت چپ توپچی  و در سمت راست گلوله گذار  قرار میگیرد. توپچی فاقد هر گونه سامانه اتش  است فقط دارای یک مگسک  با شکل ساده  است که لوله توپ را با ان به طرف هدف میگردانند  و اتش میکند. همچنین ماشه اتش  زیر پایه توپ چی به شکل یک پدال  قرار داشت

توپ با عقب نشینی  لوله  مسلح می شود و دارای  یک بارگذار درقسمت عقب خود است. این بارگذار در نسخه پاییه   تولید با دست  پر می شود و گلوله های 40 م م در بسته های 4 تایی(5 تایش هم است) روی هم قرار گرفته و توسط  لودر درون خزانه قرار میگیرد و  از انجایی که باید به سرعت بسته های چند تایی پشت سر هم درون سلاح  قرار بگیرد تا به شکل خودکار درون جان لوله  بروند از دهه 1960 یک ابتکار باعث شد تا یک قفسه مهمات حلالی  شکل در پشت بارگذار کار گذاشته شود که میتواند تا چهل  گلوله را درون ان گذاشت . این گلوله ها  روی سر هم سوار شده و یکی یکی بعد از هر شلیک  توسط گلوله گذار خودکار وارد لوله می شوند

این توپ دارای سرعت اتش 130 تا 240 گلوله بر دقیقه بسته به مدل است و کل سیستم تک لول است ولی نسخه های دو لول  ان نیز که در واقع شامل دو توپ کنار هم است در شناور های  رزمی دیده شده است

کالیبر  شلیک شده توسط این توپ گلوله 40 م م با طول پوکه های 311 م م در نسخه های L60 این توپ و گلوله 40 م م با طول پوکه های 364 م م در نسخه L70 است . گلوهله دارای یک مرمی 900  گرمی  در نسخه L60 است که 900 متر بر ثانیه  سرعت دهانه توپ است.  در نقش دفاع هوایی این توپ گلوهای انفجار مجاورتی حمل میکند که در اسمان منفجر شده و تبدیل به  صدها  ترکش میدش که تا 5 متری میتوانند خسارت جدی وارد کند. گلولها دارای  چاشنی مجاورتی بودن این چاشنی توسط سامانه خودکار قبل از شلیک تنظیم می شوند . روش کار بسیار اسان بود . معمولا این واحد(در زمان جنگ دوم و ان دوران) با یک مسافت یاب نوری و یا یک  سایت درجه بندی کنار توپ قرار  داشت، این مسافت یاب مسافت هواپیما  تا توپ را می سنجید  و اطلاعات به شکل الکترونیکی با سیم به توپ متصل  بود و فرامین که شامل فاصله هواپیما تا هدف بود به سامانه اتش توپ داده می شود  و این سامانه به صورت خودکار چاشنی را قبل از قرارگیری گلوله  درون توپ تنظمی  میکرد و گلولها بعد از شلیک و طی مسافت مشخصی منفجر می شد

سامانه به یک  ژنراتور برق وصل بود زیرا رایانه  اتش نیاز به برق داشت .

دو نمونه از این توپ در کل ساخته شده

نسخه اولیه L60 نام داشت. این نسخه  اولین نسخه  تولید بود که تا دهه 1950 نیز تولید شد . این ال60   دارای  سرعت اتش  120 گلوله بر دقیقه بود و گلووله های 40 م م با پوکه های 311 م م شلیک میکرد  و برد موثر اتش ان 7000 متر بود اگرچه با قرار دادن زاویه لوله در 45 درجه برد تا 9100 متری نیز افزایش می یافت و ارتقاع عمل ان 2500 متر می رسید  . این نمونه میتواند لوله خود  را تا 5 درجه به طرف پایین و 90 درجه به طرف بالا بدهد  و 360 درجه کامل را پوشش میداد. این نسخه  تا دهه 1980 هم در خدمت بود

نسخه دوم که  فراگیر ترین نسخه بوفورس است و هچنان در حالت تولید نشدهL70 است. در واقع بعد از جنگ جهانی  دوم برای  افزایش برد اتش این توپ بر ضد هواپیماهای  جت   این نسخه توسعه یافت که هدف هم افزایش برد و هم افزایش نرخ اتش  بود . این نسخه  گلوه های 40 م م ولی با طول پوکه بیشتری شلیک میکرد. طول پوکه به 364 م م رسیده بود  و سرعت دهانه از 900 متر در نسخه قبلی به 1040 متر در نسخه جدید  و سرعت اتش  به 240 گلوله بر دقیقه افزایش یافت بود. بعدهای طی ارتقائاتی سرعت اتش حتی به  330 گلوله بردقیقه نیز رسید. افزایش  شارژ پوکه باعث افزایش برد به 12500 متر و ارتقاع عمل به 4000 متر شد. این نسخه  چند  برابر نسخه قبلی وزن داشت و وزن ان به 5.2 تن رسیده بود که بسیار  بیشتر از 1.9 تن در نسخه قبلی بود

بفورس ال 60 در جنگ جهانی دوم به شکل گسترده ای در جبهه متفقین استفاده شد. ارتش امریکا این سلاح را از اوائل دهه 1930 خریدار کرد و به شکل گسترده  ای در نیروی زمینی و دریایی استفاده کرد. توپ 40 م م سلاح اصلی دفاع هوایی تمامی ناو های ساخت امریکا از بزرگ و کوچک بود و اصلیترین سلاح دفاع هوایی ارتش امریکا طی این جنگ بود و به شکل دو تایی روی یک اتش  بار نصب شده بود. حتی برخی از شناور های امریکای دارای  هشتاد عراده توپ 40 م م بودند. بوفورس به سرعت نشان داد نتنها به دلیل نرخ بالای اتش  در برابر  جنگندهای تاکتیک بسیار موثر است بلکه بر ضد نیروهای پیاده نیز موثر است. از قبل جنگ مهمات های انفجار اتش زا  برای ان ساخته شد و طی جنگ مهمات هسته سنگین ضد زره برای ان ساخته شد و حتی بعد از جنگ دوم جهانی  مهمات انرژی جنبش برای ان ساخته شد که توان نفوذ در120 م م زره در 1000 متر را داشت. مهمات های جدید این توپ دارای  1100 ترکش ساچمه شکل تنگستنی است که انفجار ان هر هواگردی  را نابود میکند

فیروزهای این مهمات فوق العاده هستند. انواع مختلفی از ان ساخته شده . نمونه ای  انفجار مجاورتی ترکش شونده  دارای  توان برنامه ریزی قبل از پرتاب است چه بر اساس فاصله چه زمان، یک نسخه مهمات دارای  فیوز غیر فعال است بعد از شلیک و قرار گیری  در معرض امواج هر فرستنده ای منفجر  می شود و برخی نیز برخورد مستقیم هستند(البته تنها برخی از کشورها این مهمات را دارند زیرا این مهمات ساخت سوئد است)

این توپ معمولا  در یک شبکه پدافندی به کار می رود . معمولا یک  رادار  وجود دارد که فاصله تا هدف را گرفته و به سایت اتش  میدهد تا فیوز ها تنظیم شود و در برخی نسخه نیز  اپتیک وجود دارد. در زیر به برخی از تسلیحاتی که این توپ در انها به کار رفته اشاره می شود

M19: سامانه دفاع هوایی  خودکششی ساخت  امریکا در سال 1943 که در جبهه اروپا نیز استفاده شد. این نسخه بر روی شاسی تانک ام 24 سوار شده بود  و شامل یک برجک رو باز با دو توپ 40 م  ال 60 بود و 253 گلوله درون خود حمل میکرد

M42 دوستر:سامانه خودکششی دفاع هوایی ساخت  امریکا که برای اولین بار در سال 1952 در جنگ کره توسعه  یافت. این سامانه شامل یک شاسی زرهی شنی دار  بر اساس شاسی تانک سبک ام 41 در جنگ جهان دوم بود که از یک برجک با دو توپ 40 م م بوفورس بهره می برد و 336 گلوله درون خود حمل میکرد. کل سیستم 24  تن وزن داشت و از توپ ال 60 بهره می برد و در چندنی کشور جهان غیر از امریکا مانند پاکستان،اردن،المان شرقی ،ترکیه و 13 ارتش دیگر جهان خدمت کرد و در جنگ ویتنام و چند جنگ  دیگر به  شکل موثری حتی بر ضد اهداف زمینی  استفاده شد که کارایی بالای نیز داشت

ام 247: یک سامانه خودکششی دفاع هوایی بر شاسی تانک ام 48 که دارای  دو توپ  40 م م ال 70 بود و از یک رادار برای هدایت اتش بهره می برد این طرح در دهه 1970 توسعه یافت ولی تنها 50 عراده ان در امریکا ساخته شد

سی وی 90: نفربر زرهی ساخت سوئد که به چند کشور جهان نیز صادر  شد. این نفربر دارای  توپ اصلی 40 م م ال 70 است  اگرچه نسخه های با توپ 30 و 35 م م نیز از ان تولید شد. این نفربر دارای نسخه  دفاع هوایی با سامانه هدایت رادار نیز با این توپ می باشد

کا 21: نفربر زرهی ساخته کره جنوبی که ان نیز از توپ ال70 به عنوان سلاح اصلی خود استفاده یکند

AC-130:  هواپیمای پشتیبانی  هوای مشهور  ای سی 130 در چندین  مدل از یک تا دو توپ 40 م م ال 70 در سمت چپ خود برای درگیر با اهدفا زمینی  به شکل هدایت  رادار استفاده میکند

داردو: توپ 40 م م همان که گفته شد برای نیروی دریایی نیز از روز اول ساخته شد همکنون نیز به شکل گسترده ای در خدمت است و  بسیاری  از شناورهای غربی ان را حمل میکنند. بسیاری از  نسخه های جدید به شکل هدایت  رادار و اپتیکی  حتی به عنوان توپ سینه و یا در پاشنه شناور نصب می شوند . بسیار از  شناورهای غربی به شکل تک لول در یک برجک با هدایت رادار این توپ بهره میبرند  ولی یک از  سامانه های تسلیحاتی که  از این توپ استفاده میکند DARDO  است. داردو شامل  یک برجک با دو توپ 40 م م ال70 است  که توسط رادار RTN-10X هدایت اتش می شود .این رادار 37 کیلومتر برد دارد و میتواند حتی موشک های  ضد کشتی در ارتفاع نیم  متری سطح اب را کشف و دست به اجرا اتش بزند. این سامانه توان شلیک 600 گلوله بر دقیقه از دو توپ خود است و با داشتن مهمات های انفجار مجاورتی ترکش شونده  تاثیر بسیار بر ضد اهداف هوایی و موشک های ضد کشتی و یا شناورهای سبک دارد. این سامانه توسط ایتالیا توسعه  یافت و اکثرا روی شناورهای ساخت این کشور  نصب شده است و به گفته ایتالیایها  این توپ به دلیل داشتن مهمات های  انفجار ترکش شونده، برد بیشتر و قدرت بیشتر از سامانه های چون ام 61، ای کی 630 و یا کلکیپر برتر است

توپ بوفورس از بعد از جنگ جهانی دوم وارد ایران شد و در دریا و زمین استفاده شد. این توپ حتی زمان جنگ توسط ارتش استفاده شد و همچنان به شکل محدود در خدمت است ولی در نیروی دریایی ارتش برخی شناورها همچنان این توپ را حمل میکنند. ناوچه کلاس جماران دارای یک توپ با نام فاتح است. این توپ همان ال70 که البته متاسفانه  دارای هدایت چشمی است و توسط یک خدمه هدایت می شود. البته توپ در ایران ارتقاء یافته و دارای یک سیستم بارگذاری خودکار  حاوی یک خشاب چند صد گلوله ای است ولی به عنوان توپ ضد هوایی یک شناور جنگی به شکل فعلی یعنی عدم هدایت پذیری بودن کاملا ناکارمد است

توپ بوفورس 40 م م بهترین توپ ضد  هوایی جهان است. در جهان متداول ترین توپ های ضد هوایی جهان  یکی زد یو 23 روسی است همان توپ دو لول 23 م م و دیگری توپ 35 م م اورلیکن است. توپ 23 م م هرگز توان توپ 40 م م را ندارد. نه مهمات های متنوع  ان  را دارد،نه قدرت اتش ان، نه برد اتش ان و نه توان حمل مهماتهای انفجار  ترکش شونده را دارد و تنها توپ 35 م م  به دلیل نزدیک بودن کایلبر  تا حدی با توپ 40 م م قابل قیاس  است اگرچه این توپ نیز قدرت لازم را ندارد. توپ های  دیگر مانند توپ 57 م م چه نسخه روسی و چه  نسخه سوئدی ساخت همین بوفورس بسیار بزرگ است و در بسیاری از سامانه های دفاع هوایی زیادی دست پا گیر است

مشخصات

مشخصات

ترجمه:عبدالحمید تارخ

https://en.wikipedia.org/wiki/Bofors_40_mm_gun