شکاری رهگیر اف102 دلتا داگر

در سال 1949 نیروی هوایی تازه تاسیس امریکا  خواهان دریافت  یک هواپیما شکاری رهگیر  مافوق  صوت پیشرفته با سقف بالای پرواز و توان استفاده از یک سامانه رهگیری پیشرفته برای کشف و درگیر با بمب افکنها اتمی شوروی  در هر ساعت شبانه روز و اب و هوایی بود. نیروی  هوایی خواهان یک جنگنده مجهز به رادار و موشک  هدایت شونده بود .در سال 1950 شش طرح به نیروی هوایی پیشنهاد شد .  دو طرح در میان این شش طرح مورد پسند  قرار گرفت یک طرح از لاکهید و دیگری از شرکت کانویر… در همان سال  کاناویر پیروز  رقابت شد. طرح کاناویر  ایکس  اف 102 نام گرفت که بسیار شبیه طرح نام کام دیگر کاناویر با نام  همان ایکس اف92  بود. ایکس اف  92  که یک فروند از ان ساخته شد یک طرح بال دلتا بود که در نهایت منجر به اف102 شد.

نیروی هوایی خواهان ورود   به خدمت جنگنده جدید در سال 1954 شد ولی این مسئله دور از واقعیت  بود زیرا  اف102 یک طرح  پیچیده بود و در سال 1950 بسیاری از سامانه های ان  اصلا طراحی نشده بود و وجود خارجی نداشت.

طرح اولین در اوائل سال 1953 مشخص شد و جنگنده جدید یک طرح بال دلتا  بدون دم و با یک سکان عمودی  و جایگاه جنگ افزاری  در درون بدنه. هواپیما اولین پرواز خود را در 24 اکتبر سال 1954 انجام داد. هواپیما دارای  یک موتور توربوجت پرات اندویتنی جی 57 پی 11  با توان 10900 پاوند  بدون پس سوز بود و فاقد توپ داخلی بود و در دهلیز داخلی می توانست  تا شش موشک را حمل کند.

اولین پیش نمونه نه روز بعد از اولین پرواز  به دلیل مشکل  در موتور از دست رفت . دومین پیش  نمونه در 11 ژانویه سال 1954 اولین پرواز خود را انجام داد

ولی با وجود اینکه ازمون های پرواز بدون حادثه پیش رفت ولی اف102 هزار یک مشکل داشت . در مرحله اول مفهوم طرح اف102 به یک شکاری با هدایت رادار زمینی  برای کشف و درگیری  به بمب افکن های دشمن بر می گشت. قرار بود هواپیما دارای  یک خط ارتباطی پیچیده با رادار  زمینی  باشد تا محل دقیق هدف را به ان نشان دهد .سیستم کنترل اتش قرار بود در هیوز ساخته شود  ولی این سامانه به نخستین  مدل های اف102 نرسید  و به صورت موقت سامانه اتش ام جی 3 روی اف102 نصب شد تا سامانه اتش اصلی اماده شود. مشکل بعد این بود که به سرعت مشخص شد که اف102  اصلا به  سرعت و سقف پروازی  مورد نظر نمی رسد . سرعت هواپیما کمی بیشتر از اف86 دی بود و اصلا توان رسیدن  به سرعت صوت در حالت  پرواز افقی را نداشت  در حالی که قرار بود سرعت هواپیما به سرعت 1.5 ماخ برسد. همچنین هواپیما دارای  لرزش و بی ثباتی در سرعت بالا بود.

در همان زمان کمیته هوانوردی امریکا طرحی را ارائه داد که به طرح قانون  سطحی شناخته میشد که  گفته بود برای رسیدن به سرعت صوت باید سطح مقعطی بدنه از دماغه و دم بدون هیچ گونه منحنی  شدید و بزرگ باشد تا پسای هوا به کمترین میزان برسد. این به معنی تغییر در بدنه اف102 بود زیرا هواپیما دارای  انحنای  سریع در بدنه بود .

طراحی دوباره بدنه به حرف  راحت بود ولی در عمل باید تغییر بسیاری داده میشد. در میانه سال 1954 شرکت  شروع به تغییر بدنه کرد در حالی بود که بر طبق برنامه ریزی نیروی هوایی قرار بود چند ماه پیش اف102 در خدمت باشد  ولی همکنون تنها هشت  فروند ساخته  شده بود که یکی نیز سقوط کرده بود و هیچ کدام توان رسیدن  به سرعت صوت را نداشت . نیروی هوایی خواهان دریافت هواپیما بود از این رو کاناویر  اف102 را به خط تولید بود  بدون اینکه مشکلات رفع شده باشد  به این امید که در طول خدمتش مشکلش رفع شود

کاناویر  دست به تغییر  بدنه زد، بدنه را کشیده  تر و دماغه را نیز کشیده تر  و  شیشه کابین نیز تغییر کرد  تا با کاهش پسا سرعت هواپیما به 1.2 ماخ برسد . در ان زمان 66 فروند  اف102 تولید شده بود ولی در خدمت در خط مقدم نبودند . کاناویر  دست به تغیرات روی هواپیما های  در خط تولید زد و در سال 1956  در نهایت اف102 اصلی وارد خط تولید شد . ولی تا  سال 1958 سامانه رادار ام جی 10 که قرار بود در سال 1954 تکمیل  شود روی اف102 نصب نشد.

اف102 ای که به دلتا داگرمشهور شد اولین جنگنده بال دلتای عملیاتی ارتش امریکا است.هواپیما عمدتا الومینومی  است  ولی بخشهای از ان از تیتانیوم نیز ساخت شده است . بال دلتا  بوده و لبه جلوی ان 60 درجه پس گرایی دارد . در بخش عقب بدنه دارای دو  جفت ترمز هوایی  و مجهز به چتر ترمز بود.

در نسخه تولید از یک دستگاه  موتور توربوت پرات اندویتنی  جی 57 -25 با توان 11700 پاوند رانش بدون پس سوز و 17200 پاوند با پس سوز بهره میبرد  و از دو ورودی هوا نیم دایره ای در دو طرف بدنه بهره می برد .در حالی که ورودی هوا در وای اف 102  چشبیده  به بدنه  بود ولی برای کنترل  امواج هوا در نسخه تولید کمی فاصله داشت . دارای چهار مخزن سوخت داخلی با 4170 لیتر سوخت  بود  و بر خلاف اکثر جنگنده ها در درون بدنه مخزن سوختی نداشت  که دلیلش  داشتن دهلیز داخلی جنگ افزاری بود.

اف102 توپ  داخلی نداشت  و به عنوان یک شکاری مجهز به شش موشک  هوا به هوای فالکن در درون بدنه بود. سه  دهلیز داخلی  در زیر بدنه وجود داشت که یکی مایل  به سمت راست و  دیگر سمت چپ و دهلیز دیگر در وسط زیر  بدنه  قرار داشت  . درب دهلیز باز می شود  و موشک ها که روی ریلی نصب شده بودند بیرون  امده و شلیک می شدند  و بعد ریل پرتاب بالا رفته و دهلیز بسته میشد.دلیل استفاده از دهلیز داخلی تلاش برای کاهش  پسا و افزایش سرعت بود .

اف102 دارای سه دهلیز و سه ریل پرتاب  بود که روی هر ریل دو موشک  در مجموع شش موشک نصب می شود . موشک aim-4 فالکن دارای  دو نسخه بود یکی با سامانه هدایت رادار نیم فعال و دیگری  فروسرخ. موشک دارای  برد 9 کیومتر بود و عملکردش ضعیف بود و در دهه 1960 با اسپارو و سایندوندر  جایگزین شد. دست کم سه نسل از فالکن روی اف102 نصب شد   .اف102 توان حمل نسخه از این موشک  با کلاهک اتمی را نیز داشت . به غیر از این اف102 توان حمل هیچ سلاح هوا به زمینی را  نداشت. اگرچه مدتی راکت هوا به هوا حمل میکرد ولی با ورود به خدمت موشک های فالکن این راکتها کنار گذاشته شدند

اف102 دارای کابین  انالوگ با یک نمایشگر سی ار تی گرد برای  نمایش تصاویر  رادار بود سامانه کنترال اتش  ام جی 10  به خلبان کمک میگرد تا با  کمک یک خط دیجیتال  اطلاعات  رادار زمینی  و بعدها اواکس ها را دریافت  کرده و همچنین این سیستم خلبان را تا زمان کشف  هدف توسط  رادار هواپیما ، هواپیما به طرف هدف هدایت می کرد . اف102 اطلاعات را تا برد 450 کیلومتری می توانست  از زمین  دریافت کند

رادار 50 کیلومتر برد کشف داشت  و توان قفل رادار از 25 کیلومتری را داشت  ولی  فاقد توان پایین نگری بود. هواپیما با دو مخزن سوخت خارجی زیر بالها (یکی زیر هر بال) مجهز بود و  دارای  برد  انتقالی 2170 کیلومتر  و با شش موشک دارای  برد 1558 کیلومتر بود.

نسخه ای با نام تی اف102 نیز توسعه یافت که در واقع نسخه اموزشی اف102 ولی با ترکیب   کابین در کنار هم بود. این نمونه به دلیل پسای بسیار توان رسیدن به سرعت صوت نداشت که البته با در نظر  گرفتن نقش اموزشی ان مهم نبود

اف102 در خدمت

اف102 تا پایان دهه 1950 به صورت کامل تحویل شد  ولی تکمیل  نبود. برای نمونه در سال 1958 مجهز  به رادار ام جی 10 شد و در یک سال بعد مجهز به مخازن سوخت خارجی 871 لیتری در زیر بال

در سال 1962 مجهز به نسخه اتمی موشک  فالکن که aim-26 خوانده میشد ، شد و در مقابل کابین خلبان یک کاونده  فروسرخ غیر فعال نصب شد

اگرچه در برخی منابع مشکلات اف102 گفته می شود  که این به دلیل برخی مشکلات  در روزهای نخستین عملیات بود ولی اف102 جنگنده قابل اعتمادی بود و بسیار محبوب بود و برای مدتها ستون فقرات  فرمانده ای دفاع قاره ای نیروی هوایی امریکا  بود. در دهه 1960 به گارد ملی تحویل داده شد که بعدها با اف16 جایگزین  شد.

اف102 نتنها در خاک  اصلی امریکا خدمت کرد بلکه در ایسلند  کره جنوبی  و اروپا نیز مستقر شد.در جریان جنگ ویتنام به جنوب شرقی اسیا منتقل شد  تا در صورت حمله  بمب افکنهای ویتنام شمالی به پایگاهای امریکا در خارج از ویتنام جنوبی  از جمله تایلند از این پایگاه ها حفاظت کند اگرچه هرگز چنین حمله ای صورت  نگرفت.

چندین بار برای اسکورت بمب افکنهای ب52 بر فراز ویتنام به کار رفت  در یک درگیر در سال 1968 یک فروند اف102 به اتش یک میگ21 با وسیله موشک ار 13 سرنگون شد خلبان دیگر اف102 یک موشک فالکون را به طرف میگ21 شلیک کد ولی موفق نبود.

اف 102 در سال 1973 از خدمت خارج شد  و 145  فروند  انها از انواع  تک و دو سرنشینه  به  نسخه کیو اف102 به عنوان یک هواپیمای بدون سرنشین  هدف تغییر کرد.

ترکیه و یونان به صورت دست دوم توانستند  در اواخر دهه 1960  تعداد اف102 را به دست اورند.ترکیه 35 فروند اف102 ای و 8 فروند تی اف102 را به دست اورد  و یونان 20 اف106 ای و 6 فروند تی اف106. در نبرد بین این دو کشور در سال  1974 هر دو طرف از اف102 بهره بردند   ولی هیچ گذارشی از درگیری هوایی وجود ندارد. هر دو کشور تا اوائل دهه 1980 اف102 را از خدمت خارج کردند.

در مجموع 1000 فروند اف102  شامل  111 فروند تی اف102 ساخته شد

گرداوری:عبدالحمید تارخ