سرنگونی هواپیمای شناسایی امریکایی توسط جنگنده های کره شمالی

یکی از بزرگترین برخوردهای نظامی که بین ایالات متحده و دولت کمونیست کره شمالی که تا کنون اتفاق افتاد برمی‌گردد به سرنگونی یک فروند هواپیمای شناسایی EC-121M متعلق به نیروی دریایی آمریکا بر فراز دریای ژاپن توسط جنگنده‌های میگ ۲۱ نیروی هوایی کره شمالی در سال ۱۹۶۹ است

نیروی دریای ایالات متحده دارای یک بخش جاسوسی است که همواره تلاش در گردآوری اطلاعات نظامی کشورهای مختلف از طریق شنود مکالمات آنها و همچنین جمع آوری علائم رادیویی و راداری و نقشه‌برداری از مواضع دشمن دارد. این نیرو از جمله در جنوب شرق آسیا بر ضد حکومت‌هایی چون کره شمالی و چین فعالیت بسیار دارد. در دهه ۱۹۶۰ نیروی دریایی آمریکا طی عملیاتی شناسایی که چندین سال زمان برد دست به جمع آوری اطلاعات از نیروهای کمونیستی متخاصم در جنوب و شرق آسیا می‌زد.این پروازها با با هواپیماهای جاسوس الکترونیک مختلف معمولاً بر فراز آب‌های بین‌المللی انجام می‌شد

یکی از این هواپیماها هواپیمای EC-121 ملقب به ستاره اخطار ساخت لاکهید بود. این هواپیما در واقع یک هواپیمای تغییر یافته بر اساس هواپیمای تجاری ۴ موتوره ال ۷۴۹ ساخت خود لاکهید بود که بعد از جنگ جهانی دوم ساخته شد و دارای ۴ موتور پیستونی ۱۶ سیلندر هر کدام با ۲۵۰۰ اسب بخار قدرت بود .ال ۷۴۹ هواپیمای تجاری بود و میتوانست حدود ۸۰ مسافر را با خود حمل کند و برد آن در حالت کاملاً بارگیری شده حدود ۴۰۰۰ کیلومتر بود. این هواپیما با سوخت اضافه می‌توانست اقیانوس اطلس را رد کند و از نیویورک به غرب اروپا پرواز کند. توان و قدرت و همچنین سرعت بالای این هواپیما در دهه ۱۹۵۰ باعث شد که لاکهید بر اساس این هواپیما چندین نوع هواپیمای نظامی برای حمل بار یا حمل شخصیت‌ها و همچنین نسخه‌های ارتباطی مختلف را توسعه دهد یکی از این نمونه‌ها  ایی سی121 بود که نسخه جاسوس الکترونیک بود. این هواپیما می‌توانست در نقش جمع آوری علائم راداری و یا یک آواکس ظاهر شود

این هواپیما بر روی پشت خود دارای یک رادار جستجوی ای پی اس45 و در زیر بدنه دارای یک رادار ای پی اس ۲۰ بود ،ک ه ۳۶۰ درجه رو به بالا و پایین را پوشش می‌دادند.این رادارها در آن زمان دارای برد ۱۲۰ کیلومتر بودند ولی بعدها با رادارهای قدرتمندتر دیگری جایگزین شدند

این هواپیما دارای سرعت حدود ۴۵۰ کیلومتر در ساعت بود و برد آن به بیش از ۶۰۰۰ کیلومتر می‌رسید .می‌توانست با ۳۱ خدمه به عملیات دست بزند و در مجموع بین سال‌های ۱۹۵۳ تا ۱۹۵۸ بیش از ۲۰۰ فروند از این هواپیما ساخته شد که برای دو دهه وظیفه رصد تحرکات دریایی و هوایی دشمن را برای نیروی دریایی بر عهده داشت

در ۱۵ آوریل سال ۱۹۶۹ در ساعت ۷ صبح به وقت توکیو یک هواپیمای ایی سی ۱۲۱ ام با شماره دم سی ام ۴۳۱۶ از پایگاه هوایی نیروی دریایی آمریکا در جنوب توکیو برخاست تا یک ماموریت شناسایی متداول را در نزدیکی شوروی و کره شمالی انجام دهد .در این پرواز ۳۱ خدمه حضور داشتند که شامل ۸ افسر اطلاعاتی ۹ خدمه پراتور سیستم‌های الکترونیکی و دیگر خدمه هواپیما می‌شدند حضور داشتند.

هواپیما برخاسته و به طرف شرق ژاپن رفت و بعد خود را بر فراز آب‌های دریای ژاپن رساند، در آنجا یک حرکت بیضی شکل ۲۲۲ کیلومتری انجام می‌دهد و آنجا دست به شنود مکالمات روس ها در ولادیوستک و جمع آوری علائم راداری و رادیویی آنها زد و سپس راه خود را به طرف جنوب موازات با خط ساحلی کره شمالی پیش گرفت در حالی که در آب‌های بین‌المللی پرواز می‌کرد قرار بود بعد از ماموریت هواپیما به طرف پایگاه هوایی آسان در جنوب سئول در کره جنوبی پرواز کند و آنجا فرود بیاید این ماموریت یک ماموریت متداول بود.دسته‌بندی آن با حداقل خطر در نظر گرفت شده بود و تنها در سه ماهه نخست سال ۱۹۶۹ دست کم ۲۰۰ پرواز این چنینی انجام شده بود. هواپیما تحت کنترل چندین رادار آمریکایی ، ژاپنی و کره‌ای بود و چندین ایستگاه جاسوسی کره جنوبی و ژاپن و آمریکا مکالمات نیروی هوایی و پدافند هوایی کره شمالی را و حرکات آنها در قبال پرواز این چنینی را رصد می‌کردند

بعد از حدود ۶ ساعت از ماموریت هنگامی که هواپیما در حال حرکت به طرف کره جنوبی بود در ساعت ۱۲:۳۴ مورد رهگیری نیروی هوایی کره شمالی قرار گرفت. دو فروند جت جنگی  مافوق صوت میگ ۲۱ کره شمالی که در ان زمان پیشرفته ترین جنگنده انها بود به سرعت از پایگاه‌های هوایی این کشور در غرب برخاسته و از آب‌های این کشور عبور کرده و وارد آب‌های بین‌الملل شدند

رهگیری هواپیماهای آمریکایی بر فراز دریای ژاپن توسط کره شمالی چیز غیرمعمولی نبود،ولی معمولاً این پروازها کاملاً عادی بودند و کره شمالی عملیات خصمانه انجام نمی‌داد

نهایت امر این بود که آنها به هواپیماهای آمریکایی نزدیک می‌شدند و بعد از نگاهی به آنها می‌رفتند. رادارهای امریکایی‌ها ،ژاپن و کره جنوبی در منطقه بلافاصله متوجه حضور میگ ها شدن و هشدار لازم را به هواپیمای شناسایی دادند .در ساعت ۱۳ آخرین پیام رادیویی از هواپیمای جاسوسی به مرکز مخابره شد که هیچ چیز غیر عادی نبود. تا ساعت ۱۳:۲۲ میکگ ها در دید رادارهای امریکایی و کره‌ای بودند ولی برای دقایقی  میگ ها از دید رادار محو شدند تا اینکه در ساعت ۱۳:۳۷ دقیقه دوباره آنها در صفحه رادار در نزدیکی هواپیمای شناسایی دیده شدند. بلافاصله از طرف فرماندهی به هواپیمای شناسایی به وسیله کد رادیویی اخطار داده می‌شود که ممکن است در خطر حمله باشد و باید ماموریت خود را لغو کرد و به ژاپن برگردد. به نظر می‌رسد هواپیمای شناسایی نیز پذیرفته و تلاش در پیروی از دستورالعمل می‌کند  ، ولی هواپیمای موتور پیستونی کم سرعت داستان ما نتوانست از دست میگ ها فرار کند .میگ ها سرعت خود را افزایش می‌دهند و با شکستن دیوار صوتی از هواپیمای امریکایی پیشه می‌گیرند . آنها مسلح به توپ ۲۳ میلیمتری و موشک‌های هوا به هوای آر ۱۳ آتول بودند که نسخه شوروی موشک سایدواندر نسخه بی آمریکایی  بود. در ساعت ۱۳:۴۷ میگ ها آنقدر به هواپیمای شناسایی آمریکایی نزدیک می‌شوند که تصاویر راداری آنها کاملاً ادغام می‌شود و ۲ دقیقه بعد تمام آنها از ادار محو می‌شوند

هرگز جزئیات حادثه مشخص نشد هواپیما سرنگون شد و لاشه آن نیز به دست نیامد اگرچه جسد چند نفر از خدمه پیدا شد. کره شمالی هیچ توضیحی در مورد نحوه سرنگونی اعلام نکرد، ولی بر اساس گزارش رسانه دولتی کره شمالی هواپیمای ایی سی 121 ام با یک تیر موشک سرنگون شده که احتمالاً این نشان دهنده آن است که هواپیمای آمریکایی با موشک اتول سرنگون شده است

ایالات متحده اول متوجه نشد هواپیما سرنگون شده زیرا آنها به هواپیما هشدار داده بودند که میگ‌ها بسیار به آنها نزدیک شده. اول پیش بینی آن بود که هواپیمای شناسایی ارتفاع خود را بسیار کاهش داده و هم اکنون در ارتفاع بسیار پایین در حال نزدیک شدن به ژاپن است ولی بعد از دقایقی هنگامی که خبری از آن نشد دو فروند اف ۱۰۶ برخاسته و تلاش برای یافتن آن کردند. در ساعت ۱۴:۲۰ آنها کاملاً می‌دانستند اتفاقی افتاده و در ساعت ۱۴:۴۴ دقیقه آنها به کاخ سفید اعلام کردند یک هواپیمای شناسایی آنها بعد از اینکه دو میگ کره شمالی به آنها نزدیک شده ناپدید شده . همان شب کره شمالی در برنامه‌های تلویزیون خود اعلام کرد که هواپیمای جاسوسی دولت متخاصم امپرالیستی آمریکا را در حالی که وارد آب‌های کره شمالی شده است سرنگون کرده است

ایالات متحده بلافاصله چند ناو گروه در قالب نیروی ضربتی ۷۱ را به منطقه فرستاد، که شامل ۴ ناو هواپیمابر می شد. دولت امریکا بلافاصله تصمیم گرفت تا عملیات هوایی را بر ضد کره شمالی در انتقام انجام دهد زیرا ۳۱ نفر نیروی نظامی آنها کشته شده بود. ریچارد نیکسون رئیس جمهور وقت آمریکا و هنری کیسینجر مشاور آن سناریوهای مختلفی را برای انتقام گیری مد نظر گرفتند. بمباران هوای برخی از تاسیسات دریایی یا پایگاه‌های هوایی کره شمالی ،حملات زیردریایی به ناوگان کره شمالی ،انهدام تاسیسات صنعتی و زیرساختی و حتی استفاده از سلاح اتمی تاکتیکی که بسیار هم مورد توجه قرار گرفت .حتی رئیس ستاد مشترک وقت ارتش آمریکا پیشنهاد حمله با کلاهک‌های اتمی ۳۰ کیلو تن تی ان تی که دو برابر قدرت انفجار بمب‌های افکنده شده در ژاپن را داشت را به کاخ سفید پیشنهاد داد

ولی در نهایت روزها گذشت و آمریکایی‌ها هیچ اقدامی انجام ندادند. نیکسون تازه رئیس جمهور آمریکا شده بود و هنوز فرماندهان نظامی را درست نمی‌شناخت، ارتباط درستی با فرماندهان در اقیانوس آرام و جنوب شرق آسیا نداشت و زمانی که ارتباط لازم را گرفت دیگر بسیار دیر شده بود  .از طرفی در آن زمان آمریکایی‌ها در ویتنام گیر بودند و نمی‌خواستند یک رویارویی دیگر با یک کمونیست دیگر داشته باشند .هنگامی که فاش شد که کیسینجر و نیکسون برنامه‌ای برای تلافی ندارند یک رسوایی عظیم در آمریکا پیش آمد .البته آمریکایی‌ها برای اینکه ثابت کنند که مغلوب کره شمالی نمی‌شوند تنها از یک هفته بعد دوباره پروازهای شناسایی را از سر گرفتند ولی تا مدت‌ها پروازهای شناسایی با اسکورت هواپیماهای شکاری انجام می‌شد که دیگر هرگز کره شمالی فرصت چنین اقدامی را نداشته باشد

هرگز مشخص نشد که چرا کره شمالی این اقدام را انجام داد ،حتی با وجود اینکه بیش از نیم قرن از این ماجرا می‌گذرد .بعدها برخی از افسران و مقامات عالی رتبه فراری از کره شمالی مدعی شدند که این یک تیراندازی اشتباه بوده .یکی از وزیران کابینه کره شمالی که در دهه ۷۰ به ژاپن گریخت گفت، که پدافند هوایی کره شمالی جای هواپیمای شناسایی آمریکا را اشتباه براورد کرده بود و فکر می‌کرد که آنها بر فراز آب‌های کره شمالی هستند و از این رو دستور سرنگونی را داده بود

امریکایی‌ها از همان روز اول نقشه‌های زیادی از تصاویر راداری را منتشر کردند که نشان می‌داد هواپیما بر فراز آب‌های بین‌المللی سرنگون شده ولی در نهایت این اتفاق دیگر تکرار نشد

عبدالحمید تارخ

مقالات مشابه

سرنگونی ار اف ترکیه توسط پدافند سوریه

سرنگونی سوخو24 روسیه توسط اف16 ترکیه

سرنگونی بوئینگ 747 کره جنوبی توسط نیروی هوایی شوروی 

سرنگونی اف4 نیروی هوایی توسط اف14 نیروی دریایی