جنگنده ها

جنگنده های اجاره ای عراق در جنگ تحمیلی

جنگنده های اجاره ای عراق در جنگ تحمیلی

گرداوری: علیرضانبی (ارتشبان)

سوپر اتاندارد ، جنگنده پر ماجرا !

در 1982 ؛ عراق در تلاش برای خریدن جنگنده ای بود که حرفی در برابر جنگنده های ایرانی داشته باشد و بتوان از ان استفاده گسترده کرد .عراق با فرانسه وارد مذاکره شد و درخواست خرید جنگنده میراژ F-1 از نوع EQ از فرانسه کرد .فرانسه موافقت کرد ولی اقدامی انجام داد که تعجب هر فرد نظامی و استراتژیست را بر می انگیزد .فرانسه ذکر کرد که خط تولید میراژ F-1 فی الواقع جا ندارد ولی میتوان به جای میراژ برای مدت محدودی به عراق جنگنده ضد کشتی داسو-برگه Super-Etendard قرض داد .(برای اشنایی با سوپر اتندارد اینجا را کلیک کنید)

البته شایان ذکر است که خود عراقی ها هم تمایلات قبلی از خود برای اجاره نشان داده بودند .عراق از این موافقت دولت فرانسه بسیار خوشحال شد زیرا میتوانست به وسیله سوپر اتاندارد ضربات مهلکی به شاهرگ اقتصاد ایران یعنی نفت وارد کند .سوپر اتاندارد هایی که عراق اجاره کرد دو ویژگی بسیار موثر در حملات به کشتی های نفت کش ایرانی داشت :

1-سوپر اتاندارد های عراق ، نسخه استاندارد نیروی دریایی فرانسه بود که برتری های الکترونیکی نسبت به سوپر اتاندارد های سایر کشور ها مانند ارژانتین داشت که در نبرد این برتری ها نمایان میشود .2-حمل موشک مرگبار Exocet که نه تنها در زمان خود بلکه فی الواقع هم از ان در خیلی از کشور ها استفاده میشود .سر انجام در تابستان سال 1983 تیم فنی 30 نفره از طرف عراق عازم فرانسه شد تا مهارت های نگهداری سوپر اتاندارد ها را فرا بگیرند .در 7 اکتبر 1983 ، عملیات شکر ( Sugar ) صورت گرفت . 5 تن از خلبانان فرانسوی به همراه 5 سوپر اتاندارد به شماره های (65 ، 66 ، 67 ، 68 ، 69 ) و 2 عدد داسو فالکن ( احتمالا 20 ) راهی عراق شدند .

جنگنده ها در دو مرحله در جریان سفرششان به عراق ابتدا بر روی ناو هواپیمابر فوش که از لبنان باز می گشت فرود امدند و سپس بار دیگر بر روی ناو کلمنسو نشستند .بالاخره جنگنده های اجاره ای عراقی در پایگاه هوایی ( القریه ) فرود امدند . نیروی هوایی عراق برای سوپر اتاندارد ها اسکادران 81 را تشکیل داد .بر خلاف مسئله ای که بر ما و ذهن ما غالب میکنند ، از 5 تن خلبان فرانسوی که حامل جنگنده ها بودند تنها 1 نفر باقی ماند که به عنوان مربی در عراق باقی ماند و خلبانان عراقی سوپر اتاندارد ها را به پرواز در می اوردند .

super-etendard-hunter-iraf-jp-0592

عراق همراه سوپر اتاندارد ها 20 موشک AM-39 Exocet دریافت کرد که بعدا سفارش دریافت اگزوست بیشتر هم شد .در زمان اموزش عراقی ها در فرانسه ، ستوان Feuilloy مسئول اموزش عراقی ها بود ، این ستوان که از اسکادران 81F نیروی دریایی فرانسه بود نه تنها بر مکانیک های عراقی نظارت میکرد بلکه بر اموزش خلبان ها نیز ناظر بود و گمان میرود وارد عراق هم شده باشد .عراقی ها اولین ضربه را توسط سوپر اتاندارد ، به نفتکش یونانی Filikon زدند که غرق نشد ولی اسیب جدی دید و نتوانست به سفر خود ادامه دهد و همین برای عراقی ها کفایت میکرد .از شکار های دیگر سوپر اتاندارد میتوان به نفتکش Heyang Ilho کره جنوبی اشاره کرد که نفتکش کره ای غرق شد .

عراقی ها در مجموع 51 حمله انجام دادند که تعداد نسبتا چشمگیری بود ولی یکی از جالب ترین عملیات های اتاندارد ها ، حمله به نیروگاه اتمی بوشهر بود !سوپر اتاندارد های عراقی اولین تلاش را برای از بین بردن راکتور بوشهر انجام دادند و بار ها و بار ها این تلاش توسط جنگنده های دیگر تکرار شد . ماجرا بدین صورت است .عراق در روز 23 بهمن سال 1363 نخستین تلاش رزمی واقعی خود را برای انهدام اولین نیروگاه هسته ای ایران یعنی نیروگاه بوشهر به کار بست . به طرز جالب و تعجب برانگیزی هواپیمای مورد انتخاب فرماندهان نیروی هوایی عراق برای این حمله پر خطر دو فروند سوپر اتاندارد بود هر پرنده مسلح به یک تیر اگزوسه از پایگاه هوایی شعیبه به اسمان برخواستند  و به طور مخفیانه به محدوده اسمان ایران نزدیک شدند.

ستوان انصاری در زمان اموزش خلبانی سوپر اتندارد در فرانسه به همراه تیم فنی که با هم اموزش می دیدند(فرد با لباس سبز)
ستوان انصاری در زمان اموزش خلبانی سوپر اتندارد در فرانسه به همراه تیم فنی که با هم اموزش می دیدند(فرد با لباس سبز)

با وجود اغاز عملیات زمینی نیروهای ایرانی در جبهه جنوب که نتیجه ان تعدد و فراوانی رهگیر های هوایی نیروی هوایی ارتش ایران در مناطق حساس بود. فرستادن دو جنگنده زیر صوت و بسیار ارزشمند سوپر اتاندارد برای این ماموریت خطر پذیر سوال برانگیزی بود که البته فرماندهان ارشد نیروی هوایی عراق قبول کرده بودند.اوضاع بر طبق پیش بینی و امید خلبانان عراقی پیش نرفت و به زودی رهگیر های ایران متوجه نزدیک شدن دو مهاجم شدند. عملیات رهگیری اغاز شده و رادار زمینی به هر دو سوپر اتندارد ورود تامکت های ایرانی را به منطقه گزارش دادند. خلبان عراقی سوپر اتندارد شماره دو بلافاصله متغیر های پروازی مورد نیاز برای پرتاب اگزوسه را فراهم نمود و موشک را روانه هدف کرد .

اما رهبر دسته که میدانست اگزوسه با وجود برد بالا مرد این فاصله و این مسافت زیاد تا نیروگاه نیست فارغ از پرتاب اگزوسه و گردش به عقب شماره دو اش خطر به چنگ تامکت افتادن را قبول و به مسیر خود را ادامه داد .نزدیک شدن بیش از این به فضای بوشهر یعنی خودکشی بنابراین رهبر دسته به محض وارد شدن به لبه برد پروازی موشکش جنگنده را در موقعیت مناسب قرار داد اگزوسه را پرتاب نمود و بدون معطلی در ارتفاع پایین گردش شدیدی به طرف بصره نمود .

 موشک اول با رسیدن به اب های ساحلی بوشهر ناتوان از ادامه مسیر در همان نقطه به اب فرو رفت تا شاهد عبور اگزوسه رهبر به اسمان بوشهر و ورود موشک به فضای نیروگاه شود اگزوسه دوم به علت ارتفاع پایین با یکی از ساختمان های بلند نیروگاه برخورد و خسارت ناچیزی به بار اورد .همانطور که همه میدانیم ، هیچ جنگنده ای نیست که شکار نشود ، سوپر اتاندارد های در اختیار عراق هم با این قاعده و قانون بیگانه نبودند .انچه که از 5 فروند سوپر اتاندارد باقی ماند ، تنها 2 یا 3 فروند بود ! اما با این حال هیچ مرجعی در شرح و نحوه از بین رفتن ان 2 یا 3 فروند اتفاق نظر ندارند ولی انچه که بعضی منابع فرانسوی ادعا میکنند چنین است :

1-در 2 اوریل 1984 توسط F-4E و Aim-7

2-در 7 اوت 1984 توسط F-14A

3-در 14 ژانویه 1985

چهار خلبان از پنچ خلبان عراقی در کنار هم
چهار خلبان از پنچ خلبان عراقی در کنار هم

در مورد شکار 2 اوریل ، 2 نظر وجود دارد :

1-سوپر اتانداردی که شکار شد ، در یک ماموریت هارد لندینگ داشته است و نقص داشته است ، در یک ماموریت بر فراز خلیج  فارس در حین لانچ موشک اگزوست به او اخطار داده می شود که جنگنده ای در شرف نزدیک شدن هست و در حین گردش به سمت راست و فرار شکار شد .خلبانش ستوان ( کمال حسین کاظم الانصاری ) فارغ التحصیل از دوره 29 دانشگاه نیروی هوایی عراق ؛ بوده است ( عراقی ها نیز به هلاکت رسیدن ستوان انصاری را تایید کرده اند )

2-سوپر اتاندارد شماره 67 نیروی دریایی فرانسه ، هارد لندینگ سختی تجربه کرده است ولی به کشورش برگشته است و شکار نشده است .

 با تمام اتفاقات و شکار ها و افتخارات سوپر اتاندارد ها در عراق ، سر انجام در فوریه 1985 ، با شروع تحویل جنگنده های Mirage F-1 که قابلیت لانچ اگزوست را دارا بودند ، سوپر اتاندارد ها به زادگاه مادری شان برگشتند و به سازمان رزم فرانسه بازگردانده شدند .پرسنل فنی و خلبانان سوپر اتاندارد ، به خاطر اشنایی با جنگنده میراژ و سیستم هایش به گردان های میراژ پیوستند .اسکادران 81 منحل نشد و تبدیل به اسکادران جنگنده Mirage F-1 شد و ماموریت اصلی ان حملات دقیق به مواضع دشمن بود .

5 سوپر اتندارد نیروی هوایی عراق در پایگاه هوایی القریه بعد از عملیات شکر
5 سوپر اتندارد نیروی هوایی عراق در پایگاه هوایی القریه بعد از عملیات شکر
photo417660882520221849
خدمه عراقی در فرانسه در کنار سوپر اتندارد نیروی دریایی فرانسه

میراژ 5 ، از نیل تا دجله !

سوپر اتاندارد ها اخرین مهمانان نیروی هوایی عراق نبودند ، تنها یک سال پس از ان احتمالی وحشتناک مطرح شد !خلبانان ایرانی همه متعجب بودند ! کمی هم ترس در ان ها ایجاد شده بود ؛ اگر واقعیت داشته باشد برای ما بسیار گران خواهد شد ، جنگال قدرتمندی حمل میکرد که رادار هایمان را از کار می انداخت ، فکرش هم ترسناک بود که عراق به ان دست پیدا کرده است .(برای اشنایی با میراژ 5 اینجا را کلیک کنید)

در 1986 ، خلبانان ایرانی احتمالی مبنی بر وجود و راه اندازی خط تولید جنگنده Mirage 2000 در عراق را مطرح کردند که باعث نگرانی ارتش شده بود زیرا میراژ 2000 جنگنده ای نبود که بشود با ان شوخی کرد !به گفته خلبانان فانتوم و تایگر بعضی اوقات ان را میدیدند  ، نمیشد ان را هدف قرار داد زیرا جنگالش رادار های فانتوم و تایگر را از کار می انداخت . انچه که مشخص بود دلتا وینگ ان بود که باعث شد احتمال وجود میراژ 2000 در عراق مطرح شود و احتمالش را نمیتوان نادیده گرفت و خطرناک بود .

در تصویر بخش نارنجی رنگ دم نشانه ای بود که ایرانیها به مصری بودن میراژ پی بردند
در تصویر بخش نارنجی رنگ دم نشانه ای بود که ایرانیها به مصری بودن میراژ پی بردند

در ان زمان ، عراق به دنبال جنگنده پیشرفته میراژ 2000 بود که به گفته بعضی منابع حتی خواستار راه اندازی یک خط تولید ان در عراق بود که به دلایل نامعلومی اینکار انجام نشد و دو دلیل میتوان برای ان در نظر گرفت :

1-مخالفت فرانسه

2-گران بودن تجهیزات میراژ 2000 برای عراق

3-انتظار برای دریافت اخرین فروند از میراژ F-1 ها و سپس تلاش جدی برای دریافت 2000

وقتی به رادار زمینی گفته میشد که فانتوم ها نمیتوانند ان هارا هدف قرار دهند و به ایستگاه هاوک دستور شلیک دهید ، ایستگاه هاوک هم مختل شده بود و خیلی راحت جنگنده های عراقی به بمباران مواضع ایرانی میپرداختند .مانند شبه می امدند و مانند شبه نیز میرفتند بدون انکه پدافند موشکی قادر به مقابله باشد .عراقی ها هیچ چیزی در این مورد را رسانه ای نکردند ولی مشکلی هم با ان نداشتند و وجود همین مسئله که باعث افت روحیه خلبانان ایرانی میشد برای عراق و صدام کافی بود .

میراژ ها بنا بر شواهد حدود 6 هفته در عراق دیده شده بودند و در همین 6 هفته زهرشان را به اندازه کافی ریختند و با استفاده از اخلالگر هایشان پوشش امنی برای بمب افکن های ضربتی عراق درست میکردند .نیروی هوایی باید متوجه میشد که ایا قضیه میراز 2000 صحت دارد یا خیر ، اخلالگر ها در همه جنگنده های و رادار ها اختلال ایجاد میکرد جز یک جنگنده که ان هم F-14 تامکت بود که در مقابل ان کاری از پیش نمیبرد . وقتش بود که گربه نر را جلو میفرستادند .

در 14 مارس 1986 اولین درگیری بین تامکت و میراژی که احتمال میدادند 2000 باشد رخ داد . میراژ تلاش خودش را کرد تا اختلال ایجاد کند و از دست تامکت بگریزد ولی موفق نشد و توسط یک عدد موشک Aim-9P از بین رفت و لاشه ان در خاک ایران افتاد .متخصصان با سرعت تمام خود را به لاشه رساندند و ان را برای تحقیقات با خود بردند . همان اول متوجه رنگ نارنجی روی سکان عمودی ان شدند و احتمال دادند که متعلق به نیروی هوایی مصر است و به همین نتیجه هم رسیدند .

گزارش تکمیلی کارشناسان ، این جنگنده را از نوع Mirage 5-SDE متعلق به نیروی هوایی مصر نشان داد که کمی خیال خلبانان و فرماندهان را راحت کرد ولی هنوز مشکل جنگال مطرح بود .متخصصان نتوانستند نوع جنگال را مشخص کنند زیرا شواهد فهمیدن نوع جنگال از بین رفته بود و حتی خود جنگال متلاشی شده بود .تمام علائم من جمله شماره سریال ، راندل و خلاصه هر نشانه ای که نشان میداد ان جنگنده متعلق به مصر بود ، پاک شده بود ولی همان رنگ نارنجی برای پی بردن به مالک میراژ کافی بود .بر طبق اسنادی که بعدا منتشر شد ، نشان میداد 5 فروند میراژ 5 از مدل SDE توسط عراق اجاره شده بود ولی خلبانان ان تماما و در تمام ماموریت های مصری بود .

میراژ مصری در عراق با غلاف جنگ الکترونیک غربی زیر بدنه
میراژ مصری در عراق با غلاف جنگ الکترونیک غربی زیر بدنه

میراژ های شکار شده :

همانطور که گفته شد ، 5 میراژ V در عراق حضور داشتند که یکی از شکار ها قطعی است و شکی در ان نیست ولی یک شکار دیگر دور از ذهن است ولی احتمال دارد که رخ داده باشد .

شکار قطعی :

F-14A , 8th TFB , 14 Mar 1986 , Aim-9P , Mirage 5SDE

شکار احتمالی [بنابر گفته خلبانان] دور از ذهن است زیرا در همان روز یعنی 14 مارس ، یک فروند فانتوم ! میراژ 5 را دوباره زمین زد ؛ احتمالش ضعیف است ولی بعضی منابع ان را تایید کرده اند .

F-4E , 6th or 3rd TFB , 14 Mar 1986 , Aim-9P , Mirage 5SDE

نوبت های ورود :

میراژ ها کلا در یک مقطع 6 هفته ای از مارس 1986 وارد عراق شده بودند و ماموریت ان ها چنین یاد می شود .بعد از عملیات والفجر 8 و پیروزی قطعی ایرانی ها بر فاو ، باید پاتکی بر ضد ایرانی ها زده میشد و به فکر استفاده از پاد جنگ الکترونیک افتادند و به همین دلیل از نیروی هوایی مصر کمک خواستند که ان ها میراژ 5 را فرستادند .غلافی که این همه باعث دردسر خلبانان و پدافند ما شد ؛ غلاف پیشرفته و قوی سلنیا AN/ALQ-234 بود که با ایجاد اختلال فوق سنگین اکثر رادار های هوابرد را از کار می انداخت .سر انجام پس از 6 هفته اختلال و شکار شدن یک میراژ ،  قطعی و یک شکار احتمالی ؛ به زادگاه خود بازگشتند . نقش میراژ 5 در جنگ ایران و عراق ، چشمگیر نبود ولی انکار قدرت جنگال ان هم کار صحیحی نیست . میراژ 5 های  مصری در عراق ؛ بخشی از دفتر تاریخ جنگ ایران و عراق شد و تا ابد هم باقی خواهد ماند .در اخر عراق توانست در عملیات [توکلنا علی الله] با استفاده از انواع سلاح های متعارف و غیر متعارف ، فرماندهی درست و بی تدبیری برخی فرماندهان ایرانی ، فاو را دوباره به چنگ بگیرد .

گرداوری: علیرضانبی (ارتشبان)

نوشته های مشابه

دکمه بازگشت به بالا
بستن
بستن