غرق رزم ناو آرژانتینی ژنرال بولگرانو توسط زیردریایی اتمی انگلیسی

در طول تاریخ نظامی زیردریایی‌های اتمی یا به عبارتی زیردریایی‌های دارای پیشرانه اتمی تنها یک بار موفق به غرق کردن یک شناور جنگی شدند. البته درگیری‌های بسیار کمی در جهان بوده که بعد از جنگ جهانی دوم زیردریایی‌ها وارد نبرد با یگان‌های سطحی و یا زیر سطحی جهان شدند یکی از این جنگ‌ها جنگ فالکلند است

هنگامی که نیروهای آرژانتینی جزایر فالکلند و جورجی‌های جنوبی را اشغال کردند، مارگارت تاچر نخست وزیر وقت انگلستان طی مشورت با کابینه خود و فرماندهان نظامی امنیتی تصمیم گرفت تا دست به محاصره دریایی این دو جزیره بزند تا نیروی هوایی و دریای آرژانتین نتوانند به نیروهای نظامی این کشور در این دو منطقه کمک کنند

این تصمیم مارگارت تاچر در ۱۲ آوریل ۱۹۸۲ رسماً اعلام شد و تصمیم گرفته شد که یک شعاع ۳۷۰ کیلومتری دور جزیره فالکلند منطقه جنگی اعلام شده و در صورتی که هر هواگرد و یا شناور آرژانتینی وارد منطقه شود مورد هدف نیروهای انگلیسی قرار بگیرد که تقریباً از سراسر جهان به آن منطقه سرازیر شده بودند

در سی آوریل انگلیسی‌ها رسماً اعلام کردند که دیگر هر هواپیما و کشتی که وارد این منطقه شود از نظر آنها دشمن و مورد حمله قرار خواهد گرفت

در آن زمان هنوز نیروی دریایی انگلستان آرایش کامل خود را در اطراف این جزیره نگرفته بود و آرژانتینی‌ها نیز در این شعاع ۳۷۰ کیلومتری شناورهای جنگی داشتند. در مرحله اول آرژانتینی‌ها خیلی باور نداشتند که انگلیسی‌ها دست به حمله به شناورهای جنگی آنها بزنند زیرا کابینه نظامی آرژانتین معتقد بود که اعلان چنین منطقه جنگی از طرف آرژانتین از طرف انگلستان اصلاً با قوانین بین‌المللی جور نیست

نیروی دریابی آرژانتین که دید ناوگروه انگلیسی در حال حرکت به طرف جزیره هستند به سرعت به دو ناو گروه خود دستور داد تا به طرف منطقه حرکت کنند

یکی از این ناگروه‌ها که با نام ناگروه ۷۹/۱ شناخته می‌شد متشکل از ناو هواپیمابر دیمکاریو بود که از جنگنده‌های تهاجمی  اسکای هاوک استفاده می‌کرد و به غیر از ناو هواپیمابر متشکل از دو ناوشکن تایپ ۴۲ بود که آنها نیز ساخت انگلستان بودند و کمتر از ۵ سال بود تحویل آرژانتین شده بودند. در کنار این دو ناوشکن سه ناوچه موشک انداز کلاس دارمد ساخت فرانسه مجهز به موشک‌های ضد کشتی اگزوسه نیز این ناو گروه را تشکیل میدادند

ناوگه دیگر که با نام ۷۹.۲ شناخته می‌شد متشکل از سه ناوه جنگی بود

اولین آن رزمناو ژنرال بول گارانو بود که یک رزمناو سبک آمریکای بازمانده از دوران جنگ جهانی دوم بود که به سرعت دو ناوشکن کلاس بوری که آن نیز متعلق به جنگ جهانی دوم بود و یک ناو شکن کلاس سامر که باز آن نیز متعلق به جنگ جهانی دوم بود به هم پیوستند. گروه ۷۹/۲ اگرچه متشکل از شناورهای سنگین بود ولی همه از جنگ جهانی دوم باقی مانده بودند و شناورهای آن دوران آمریکایی بودند که دست دوم به آرژانتین فروخته شده بود اگرچه از نظر رادار و الکترونیک ارتقا پیدا کرده بودند

گل سرسبد ناوگروه ۷۹.۲ رزمناو ژنرال بلگرانو بود

بلگرانو یک رزم ناو متوسط ساخته شده قبل از جنگ جهانی دوم بود که در نیروی دریایی آمریکا به نام فونیکس خدمت می‌کرد. این رزم‌ناو از کلاس بروکلین بود که ۹ فروند آن ساخته شده بود که طی جنگ جهانی دوم برای ایالات متحده خدمت کرد

همانطور که گفته شد ژنرال بلگرانو که در نیروی دریایی آمریکا زمانی به نام فونیکس خدمت می‌کرد در سال ۱۹۳۸ رسماً به آب انداخته شده بود و تا سال ۱۹۵۱ در خدمت نیروی دریایی آمریکا بود تا اینکه دست دوم به آرژانتینی‌ها فروخته شد

نکته جالب این است که فونیکس در جریان حمله ژا3 به بندر هاربر که باعث آغاز نبرد بین ژاپن و آمریکا و ورود آمریکا به جنگ جهانی دوم شد در بندر هاربر حضور داشت ولی به طور معجزه آسایی از آن نبرد جان سالم به در برد. بلگرانو یک رزمناو سبک حساب می‌شد و  در حالت سبک ۹۵۰۰ تن وزن داشت ولی در هنگامی کاملا مسلح بود بیش از ۱۲ هزار تن وزن داشت. این رزم‌ناو در دوران جنگ جهانی دوم سبک بود زیرا در دوران جنگ جهانی دوم حتی رزم ناوهایی با وزن ۲۰ هزار تن نیز متوسط نامیده می‌شد آن هم در دورانی که رزم ناوهای بالای ۵۰ هزار تن نیز در خدمت بود

این رزم‌ناو در خدمت نیروی دریایی آرژانتین چندان تغییری نکرده بود از ۸ دیگ بخار آب به عنوان موتور استفاده می‌کرد که صد هزار اسب بخار قدرت برای آن فراهم می‌کرد و در سریع‌ترین حالت می‌توانست به سرعت ۶۰ کیلومتر در ساعت برسد

تنها تغییری که در آن انجام شده بود در دهه ۱۹۷۰ مجهز به یک دکل رادار برای جستجوی سطح آب بود که حدود ۲۵۰ کیلومتر برد داشت و دو رادار برای هدایت آتش توپخانه  تا برد ۲۵ کیلومتری نیز روی آن نصب شده بود

در بعد تسلیحاتی این رزم ناو بعد از تحویل به آرژانتین ارتقائات به خود دیده بود که مجهز به ۵ برجک هر برجک با سه توپ ۱۵۰ میلیمتری شده بود دو برجک در عقب ناو و سه برجک در جلوی ناو قرار داشت. این توپ‌ها می‌توانستند گلوله‌هایی با وزن تقریباً ۶۰ کیلوگرم را تا برد ۲۳ کیلومتری شلیک کنند سیستم هیدرولیک کار گذاشته شده در درون هر برجک اجازه شلیک ۵ گلوله از هر توپ در مجموع ۱۵ گلوله از هر برجک و به عبارت ۷۵ گلوله بر دقیقه برای تمام 15  توپ را می‌داد. غیر این دارای ۸ توپ دفاع هوایی شامل انواع ۱۲۷ میلیمتری با گلوله‌های انفجار مجاورتی توپ‌های ۴۰ میلیمتری بوفورس  و ۲۰ میلیمتری اورلیکن بود

در دهه ۱۹۶۰ طی ارتقای مجهز به دو لانچر پرتاب موشک پدافند هوای سی کن  ساخت انگلستان شده بود که موشک‌های پدافند هوایی کوتاهبردی با هدایت در خط دید رادار بودند که ۵ کیلومتر برد داشتن برد ۵ کیلومتر بودند

همانطور که گفته شد ناو گروه ۷۹/۲ ناو گروه قدیمی متشکل از شناورهای دوران جنگ جهانی دوم بودند در آن زمان آرژانتین  شناور های  پیشرفته‌تری داشت برای همین عملاً این ناوگروه در خط دوم درگیری‌ها با انگلیسی‌ها بود در حالی که ناو گروه ۷۹/۱ که از شناورهای پیشرفته مجهز به موشک استفاده می‌کرد به سرعت خود را به نزدیکی جزایر می‌رساندند ناو گروه دوم کمی عقب‌تر حرکت می‌کردند

ژنرال بلگرانو در سی آوریل خارج از شعاع ۳۷۰ کیلومتری اعلام شده از جزیره در جنوب جزیره تقریباً در فاصله ۴۲۰ کیلومتری جزیره ( جایی بین جزیر و قطب جنوب زیرا  فاصله آن در آن زمان با قطب جنوب حدود ۸۰۰ کیلومتر بود) در حال گشت زنی بود که توسط زیردریایی اتمی کانکرر که یک زیردریایی شکارچی اتمی از کلاس چرچیل بود شناسایی شد

در ۲۹ آوریل یعنی یک روز قبل از اینکه این زیردریایی کانکرر، ژنرال بولگانو را رهگیری کند نیروی دریایی آرژانتین با در نظر گرفتن اینکه می‌دانست نیروی دریایی انگلستان برای محاصره جزیره در حال شتافتن به طرف این جزایر است، به ناو گروه‌های خود دستور داده بود تا با نیروی دریایی انگلستان در همان محدوده ۳۷۰ کیلومتری جزیره درگیر شوند

کانکرر  یک زیردریایی اتمی ۴۹۰۰ تنی بود که ۸۶ متر طول داشت و به عنوان یک زیردریایی شکاری وظیفه آن درگیری و نابودی زیردریایی‌های اتمی دشمن بود و در آن زمان مجهز به شش لوله اژدر افکن ۵۳۳ میلیمتری بود که می‌توانست تا بیست چهار اژدر را درون خود حمل کند

هنگامی که خبر کشف رزم ناو ژنرال بلگرانو به مارگارت تاچر نخست وزیر وقت انگلستان رسید، وی یک مشکل بزرگ داشت و آن نیز آن بود که رزم ناو آرژانتینی در خارج از شعاع ۳۷۰ کیلومتری تعیین شده به عنوان منطقه جنگی بود. از آنجایی که یک روز قبل آرژانتینی‌ها دستور درگیری با نیروی دریایی انگلستان را به نیروهای خود داده بودند، تاچر از فرماندهان ارتش خواست تا قوانین درگیری را تغییر دهند تا آنها بتوانند در برد خارج از ۳۷۰ کیلومتری نیز با ژنرال بلگرانو درگیر و آن را غرق کنند

اجازه داده شد و در روز ۲ می در حالی که زیردریایی کانکرر در حال تعقیب رزمناو آرژانتینی بود به فرمانده آن یعنی کریس رافورد اجازه داده شد تا به بلگرانو  حمله کند

در ساعت ۲:۵۷ بعد از ظهر روز ۲ می زیردریایی  دست به شلیک ۳ اژدر به سمت ژنرال بلگرانو زد جالبه که تقریباً دو روز این زیردریایی از فاصله ۱۰ تا ۲۰ کیلومتری ژنرال بلگرانو را تحت نظر داشت ولی این رزمناو ابزاری برای شناسایی آن نداشت. تجهیزات شناسایی سونار آن  متعلق به جنگ جهانی دوم بود و عملاً برای کشف یک زیردریایی اتمی پیشرفته آن دوران به کار نمی‌آمد

سه اژدر شلیکی از نوع اژدر 533 میلیمتری تایگر فیش با بیشترین سرعت 74 کیلومتر بر ساعت و برد بیش از 50 کیلومتر بود

ژنرال بولگانو یک رزم ناو جنگ جهانی بود  برای همین هم دارای زره در دو سمت بدنه بود زیرا مقابله با گلوله‌های توپ سنگین در جنگ جهانی دوم اهمیت زیادی داشت  و از طرفی اژدر نیز همواره یک تهدید بزرگ برای آنها بود

یکی از اژدرها در  فاصله ۱۰ تا  ۱۵ متری عقب کشتی برخورد کرد. اژدر منفجر می‌شود و زره بیرونی را نابود می‌کند ولی زره درونی رزم ناومقاومت کرده و مانع سوراخ شدن بدنه می‌شود

اژدر دوم در جلوی رزم ناو برخورد می‌کند تقریباً جایی در محل زیر یکی از برجک‌های توپ ۱۵۰ میلیمتری این محدوده زره کمتری داشت برای همین هم اژدر بعد از انفجار توانست بدنه ناو را بشکافد در آن زمان رزمناو ژنرال بلگرانو دست کم بیش از ۱۱۰۰ خدمه داشت که حدود ۳۰۰ نفر آنها دقیقاً در همان منطقه زیر عرشه بودند. برخورد یک سوراخ ۲۰ متری ایجاد می‌کند و حدود ۲۷۵ نفر را در جا می‌کشد. رزم ناو  به سرعت  از دود پر  می‌شود و ژنراتورهای برق قطع شده و سیستم ارتباطی ناو از کار افتاده و آنها دیگر نمی‌توانند با مرکز فرماندهی ارتباط بگیرند

با قطع برق کشتی سیستم  تعبیه شده برای مواقع اضطراری که آب را از ناو خالی کند از کار می‌افتند و دقیقاً مشخص نیست که چرا سیستم برق اضطراری نیز کار نمی‌کند. از طرفی در حالی که باید درب‌های محافظت شده بین بخش‌های مختلف رزم ناو در شرایط جنگی بسته باشند تا آب به بخش‌های مختلف سرایت نکند این درب‌ها هم یا کار نمی‌کردند و یا بسته نشدند

اژدر سوم به ناو نخورد… خدمه زیردریایی توسط پیرسکوپ متوجه می‌شوند که ناو ضربه سختی خورده و دیگر حمله بعدی را انجام نمی‌دهند. ۲۰ دقیقه بعد در آغاز حمله ناو کج  می‌شود و فرمان دستور می‌دهد تا پرسنل باقیمانده ناو را ترک کنند در ساعت ۱۶ و ۲۴ دقیقه در حالی که پرسنل تلاش در تخلیه می‌کردند هوا تقریباً در آن منطقه از زمین تاریک بود، رزم ناو با ۲ ناوشکن قدیمی که همراهش بود و البته حدود 25 کیلومتر با آنها فاصله داشت نمی‌توانست ارتباط بگیرد آنها اصلاً خبر نداشتند چه اتفاقی افتاده

نکته بسیار جالب این است که یکی از ناوشکن ها که در فاصله دور در حال دور شدن از بلگارنو بود بدون اینکه اصلاً بداند چه اتفاقی افتاده مورد  اصابت تیر غیب اژدر سوم قرار می‌گیرد. در واقع اژدر سوم خطا می‌رود ولی به راه خود ادامه می‌دهد و به شکل اتفاقی به ناو شکن دچارد برخورد می‌کند.. این اژدر که در انتهای  مسیر خود بود دیگر فعال نبود برای همین هم اگرچه به ناو شکن می‌خورد ولی منفجر نمی‌شود ولی خدمه متوجه برخورد می‌شوند ولی تا بعد از بررسی‌های انجام شده آن هم بعد جنگ کسی متوجه نشد دقیقاً چه اتفاقی افتاده بوده و یک اژدر به ناوشکن خورده بوده. سرانجام در ساعت حدود ۱۷ و ۳۰ دقیقه بود که دو ناوشکن که نمی‌توانستم با رزمناو بولگارنو تماس بگیرند متوجه شدند که احتمالاً مشکلی وجود دارد آنها دور می‌زنند و برمی‌گردند ولی تا آن زمان بلگرانو غرق شده و قایق‌های نجات نیز پراکنده شده بودند ۷۷۲ خدمه زنده متنند و ۳۲۳ نفر کشته می‌شوند

پس از غرق ژنرال بولگارنو نیروی دریایی آرژانتین به پایگاه‌های خود برگشت و دیگر در جنگ هیچ فعالیتی انجام نداد. اینکه چرا فرماندهان دیگر تصمیم گرفتند در درگیری در دریا شرکت نکنند این بود که بخشی از ناوگان دریایی آنها بسیار قدیمی بود و از پس نیروی دریایی انگلستان بر بر نمی‌آمد و از طرفی نبروی دریایی انگلستان دارای ناو هواپیمابر بود که می‌توانست نیروی دریایی کم تعداد آرژانتین را مورد موجی از حملات هوایی قرار دهد. نیروی دریایی آرژانتین به دلیل فاصله زیاد از خود آرژانتین در این نبرد نمی‌توانست نقشی را بازی کند و تنها ناو هواپیمابر آرژانتین نیز تنها مجهز به جنگنده‌های تهاجمی بود از این رو آرژانتین برای حفظ نیروی دریایی خود عقب کشید

غرق شدن بولگارنو  بحث‌های سیاسی زیادی را به همراه داشت اینکه آیا هدف قرار دادن این ناو اصلاً قانونی بود و یا نه، زیرا این ناو در زمان هدف قرار گرفتند در خارج از محدوده تعیین شده توسط دولت انگلستان بود که از طریق سفارت سوئیس در انگلستان نیز به آرژانتینی‌ها گفته شده بود

با وجود این نیروی دریایی انگلستان همواره این مسئله را مطرح می‌کرد که به همه واحدهای ارتش آرژانتین  از جمله نیروی دریایب آرژانتین  دستور داده شده بود که با تمامی واحدهای سطحی و زیر سطحی ارتش انگلستان درگیر شوند و از این رو ارتش آرژانتین حتی خارج این شعاع ۳۷۰ کیلومتری حکم دشمن را داشتند

بعد از جنگ جهانی دوم تنها ۲ کشتی جنگی توسط زیردریایی‌ها به شکل رسمی در درگیری جنگی غرق شدن.. یکی غرق ما چه هندی خوکری در جنگ سال 1971  توسط زیردریایی دیزل الکترونیک هانگور پاکستانی و دیگری غرق شدن ژنرال بولگارنو  توسط زیردریایی اتمی کانکارر

زیردریایی کانکارر انگلیسی نیز در سال ۱۹۹۰ یعنی تنها ۸ سال بعد از این داستان از خدمت خارج شد

عبدالحمیدتارخ

مقالات مرتبط و مشابه

جنگ فالکلند

ناو های انگلیسی که طی جنگ فالکلند غرق شدند

حمله انگلیسی ها به زیر دریایی ارژانتینی سانتافه