سامانه دفاع ضد موشک فلانکس

سامانه دفاع ضد موشک فلانکس

امیر رهبری

موشک‌ های ضد کشتی تنها تهدید برای کشتی ها نیستند،اما می‌ توان آن ها را بزرگترین تهدید برای کشتی ها دانست.امروزه شرایط به گونه‌ای است که کشتی ها در بعضی ماموریت ها می‌ بایست در فاصله‌ کمی از ساحل دشمن قرار گیرند که این وضعیت،کشتی و خدمه‌ آن را مورد تهدید مین‌ها،هلیکوپترها،توپخانه‌ های پاگیر شده در خشکی و گونه های گوناگونی از موشک‌ های ضد کشتی کوچک و بزرگ قرار می‌دهد.این تهدید های رو به رشد باعث بوجود آمدن نیاز به سیستم های پدافند نزدیک مدرن‌ تر و پیشرفته‌ تر شده تا امکان حفاظت از کشتی ها فراهم شود.

غرق شدن ناوشکن اسرائیلی  ایلات در بندر گاه در سال ۱۹۶۷با موشک پی۱۵ شلیک شده از ناوچه  های کوچک مصری این مسئله را برای غرب  مشخص کرد که از این به بعد موشک  های شلیک شده از قایق های موشک  انداز کوچک میتوانند  یک خطر جدی برای شناورهای بزرگ باشند. در همان زمان برنامه جدید شوروی برای ساخت  موشک  زیر دریایی پرتاب  ضد کشتی  پی ۷۰  فاش شده بود که باعث نگرانی  زیادی بود.از این رو در سال ۱۹۶۸ برنامه برای  ساخت یک توپ خانه دریایی با توان مقابه با حملات موشکی شوروی اغاز شد. توپ گاتیلنگ ام ۶۱ بهترین گزینه  بود زیرا نواخت بالایی داشت  اگرچه توپ ۳۵ م م اوریلکن و ۴۰ م م بوفورز  نیز مد نظر بود. ساخت سامانه اتش  به هیوز  داده شده  و در سال ۱۹۷۷ بعد از ازمایشات  مختلف اجازه ورود به خدمت گرفت.طی ازمایشات  این سلاح توانست با موفقیت حتی بمب هدایت اپتیکی والی را به زیر نابود کند .تا سال ۱۹۷۸ تست های برای  اطمینان  پذیر  رو این سلاح انجام  شد و در سال ۱۹۸۰ برای  اولین بار بر روی ناو هواپیما بر کرال سی  از کلاس میدوی نصب شد و به تدریج تبدیل به سامانه ثابت دفاع نزدیک تمامی کشتی های ارتش امریکا شد و اولین مشتری خارجی این سامانه در سال ۱۹۸۱ نیروی دریایی عربستان بود که ان را روی ناوچه هی کلاس بدر نصب کرد.

سیستم پدافند نزدیک(MK-15 Phalanx (CWIS یکی از آخرین سد های کشتی های نظامی در برابر موشک‌ های ضد کشتی هستند که با استفاده از یک توپ‌ گتلینگ با نواخت تیر بسیار بالا و در نتیجه حجم بالای آتش در مدت زمانی کوتاه،ایجاد یک دیواره‌ی آتش در برابر مسیر حرکت موشک ساخته و آن را نابود میکند.البته این سیستم زمانی وارد میدان میشود که موشک مهاجم از تمامی لایه‌ های دفاعی نرم و سخت عبور کرده و در فاصله‌ کمی از شناور قرار گرفته‌ باشد.این سیستم به طور خودکار وضعیت موشک را تشخیص داده و از شناور دفاع می کند.در حال حاضر بیشتر کشتی های آمریکایی و چند کشور دیگر همچون کانادا،انگلیس و ژاپن مجهز به Phalanx هستند.این سیستم در میان دیگر سیستم های مشابه توانسته است بیشترین مشتری را در جهان به خود جذب کند. ‏Phalanx همچنین به عنوان توپ دوم یا حتی اصلی مورد استفاده قرار میگیرد و با استفاده از آن میتوان موشک های کروز،هواپیما،هلیکوپتر،پهپاد،شناور ها دیگر،مین های دریایی و در فاصله نزدیک حتی ساحل را نیز با آن مورد هدف قرار داد.

در سال 1992 امتیاز این سیستم توسط کمپانی Hughes خریداری شد که پس از خریداری شدن کمپانی Hughes توسط کمپانی Raytheon،امتیاز ساخت این سیستم به کمپانی Raytheon رسد. اولین نمونه ساخته شده این سیستم در سال 1972 بر روی ناوشکن(USS King (DDG-41 با موفقیت آزمایش شد.در سال 1977 نیز این سیستم بر روی ناوشکن (USS Bigelow (DD-942 مرحله های پایانی آزمایش هایش را پشت سر گذاشت و از نظر تعمیر و نگهداری بسیار کار آمد و قابل اطمینان ارزیابی شد.تولید Phalanx از سال 1978 با سفارش خرید 23 دستگاه برای نیروی دریایی آمریکا و 14 دستگاه برای فروش نظامی خارجی شروع شد.

گونه‌ اولیه‌ Phalanx به بلاک صفر معروف است که قابلیت دفاعی در برابر موشک‌ های ضدکشتی امروزی ارتفاع پست،فرو صوت و بدون مانور را فراهم می‌کرد و زمان واکنش ان از لحظه کشف تا درگیری با موشک زیر 2 ثانیه بود.در بلاک 1A سامانه مجهز به یک کامپیوتر پرقدرت‌تر و پیشرفته گشت که Phalanx را توانا به درگیر شدن با موشک‌ های مانوردهنده کرد و سرعت واکنش نیز بیشتر شد.بلاک 1B بر اساس بلاک 1A ساخته شد،اما استفاده از لوله‌ های جدید در توپ گتلینگ سبب افزایش عمر توپ و افزایش برد Phalanx گشت.

هر دو بلاک 1A و 1B زاویه‌ پوشش بیشتر و جایگاه بزرگتر نگهداری گلوله که از 989 گلوله در مدل اولیه به 1550 گلوله افزایش یافت هستند و نواخت تیر هر دو به 4500 گلوله در دقیقه افزایش یافت.علاوه بر این،Phalanx میتواند در کنار یک سیستم پدافند نزدیک دیگر همچون RIM-116 RAM قرار گرفته و قدرت کنترل آتش و کارایی سنسورهای کشتی را افزایش دهد.در آپریل 2006 کمپانی Raytheon سفارش 16 بسته‌ بروزرسانی بلاک 1B به ارزش 52 میلیون دلار را از سوی نیروی دریایی سلطنتی انگلیس دریافت کرد.امروزه بیش از 900 سیستم Phalanx ساخته شده که در بیش از 22 کشور جهان بکارگرفته‌ می‌ شوند. تکیه گاه اصلی Phalanx بر اساس سیستم خود پدافندی استوار است که از اواخر دهه 1970 بر روی تمامی کشتی های آمریکا نصب شده است.Phalanx به سادگی بر روی هر شناوری نصب میشود.هر دستگاه در جایگاه خود با مونتاژ سیستم کنترل آتش و یک زیر سیستم(Sub system) که همان توپ گتلینگ است نصب می شود.زیر سیستم کنترل آتش Phalanx تشکیل شده از رادار جستجو جهت پویش،ردیابی و کشف هدف های دشمن و رادار رهگیر جهت نشانه روی Phalanx به هنگام رهگیری یک هدف میباشد.سیستم کنترل آتش ویژه Phalanx،هم هدف های وارد شونده را رهگیری می نماید و هم با دادن دستور و زمان آتش رگبار خودکار،گلوله هایش را به سمت هدف روانه میکند.Phalanx توانایی تصحیح و تنظیم نشانه روی هدف های متحرک همچون موشک های ضد کشتی هوا به سطح را تا برخورد گلوله به هدف دارد.

ام۶۱ توپی است ۶ لول ۲۰ م م  که  نیروی حرکت  نوار و لوله و  سوزن را نیروی هیدرولیک  و  برق تامین میکند  در این توپ هیچ  چیزی به فشار گاز باروت کار نمی کند.دارای شش لول است و میتوان تا ۱۰۰ دور در ثانیه لوله های  را به چرخش در اورد    و عمر  توپ ۱۰۰۰۰ گلوله است. سیستم تغذیه   خطی است و در صورت معیوب بودن   گلوله فشنگ معیوب  به صورت خودکار درون جان لوله بیرون کشیده  میشود .دو نسخه از این سلاح توسعه یافت نسخه ام۶۱ ای۱ که  بر روی اکثر جنگنده های امریکا نصب شد و نسخه ای ۲ که برای  اف۲۲ ساخته شد و سبکتر بود. سلاح از مهمات ۲۰ م م با پوکه های ۱۰۲ م م بهره میبرد  و میتوان انواع مهمات های هسته فلزی ای پی آ با سرعت اتش ۱۰۳۰ متر بر ثانیه  ،مهمات اچ ایی آ نسخه انفجاری ترکش  شونده  و نسخه اس ای پی اپ ایی آ نسخه اتش زا با سرعت اتش ۱۰۵۰ متر بر ثانیه پر کرد  .سرعت اتش ام ۶۱  رقم ۶۰۰۰ گلوله بر دقیقه  بود ولی توان انتخاب سرعت کمتر نیز وجود داشت .ام ۶۱ اولین بار بر روی اف۱۰۴ سی در سال  ۱۹۵۹ عملیاتی شد و بر روی سامانه های پدافندی ام ۱۶۳ و فلانکس   نیز نصب شد.

‏Phalanx مجهز به توپ گتلینگ 6 لول 20 میلیمتری M61 Vulcan است که نواخت تیرش 4500 گلوله در دقیقه در گونه‌های جدیدتر میباشد.سرعت گلوله به هنگام شلیک 1100 متر بر ثانیه و برد موثر آن 3.600 متر است،ولی بردی که نابودی موشک مهاجم در آن 100 درصد میباشد کاملا محرمانه میباشد.گلوله‌ی مورد استفاده در Phalanx،گلوله‌های نفوذ کننده در زره APDS است که دارای مرمری از جنس فلز های سنگین همچون اورانیوم یا تنگستن است.

سنسور های تمام فعال و رادار رهگیر،رادار جستجو گر باند Ku مدل MTI،ادار رهگیر باند Ku پالس داپلر از نوع پالس مونو دیجیتالی این سیستم از تکنولوژی حلقه‌ بسته بهره می‌برند،به گونه ای که همه فرایندهای کاوش،کشف،ردیابی،ارزیابی،رهگیری،درگیری،نابودی هدف،ارزیابی آسیب و فرمان آتش بس توسط آن امکان‌ پذیر است.Phalanx همچنین درای یک سنسورهای رادار مراقبتی از نوع سیستم فروسرخ جلونگر(FLIR) اتوماتیک با هدایت کننده رهگیری است.

همانگونه که گفته شد،Phalanx های جدیدتر شده دارای مدل های گوناگون میباشند:

‏Phalanx مدل بلاک 1:

این مدل جهت کشف موشک های ارتفاع بالا،با یک آنتن جستجوگر جدید با حساسیت بالا بهینه شد.مهمات در دسترس آن نیز با 50% افزایش نواخت تیر بهسازی یافت.نیروی محرکه این مدل پنوماتیکی(گازی-هوایی)،نواخت تیر آن 4500 تیر در دقیقه و شروع استفاده از مهمات نوع تنگستن و همچنین اورانیوم ضعیف شده در این مدل بود.مدل بلاک 1 با افزایش پوشش ارتفاع بالا،افزایش گنجایش خشاب مهمات گسترده آن،همچنین تغییر در افزایش ارتفاع پوشش Phalanx و نواخت تیر بهبود و توانایی رادار پردازشگر آن بهینه شده است.

‏Phalanx مدل بلاک 1A:

نصب یک کامپیوتر جدید با پردازش بالاتر اطلاعات جهت در دسترس قرار دادن قدرت بالای پردازش بیشتر،بهبود محاسبه های کنترل آتش در مانورهای تمرین و حمله،جستجوی بیشتر سیستم با هماهنگی بهتر قسمت های درگیر و کارکرد بهتر سیستم تصمیم گیری از برنامه های بهینه سازی مدل های جدید با نام بلاک 1A بوده است.

‏Phalanx مدل بلاک 1B:

این مدل با توانایی درگیری در ارتفاع پست با جستجوگر فروسرخ خود جهت رهگیری و نابودی هدف هایی که در ارتفاع پست حرکت می کنند همچون هواپیما و همچنین شناورها بهینه و ساخته شد.جستجوگر فروسرخ با سیستم جستجوگر راداری در رهگیری موشک های ضد کشتی باعث افزایش شانس کشتی را در نابودی موشک مهاجم فراهم می نماید.Phalanx بلاک 1B از یک تصویرگر حرارتی فروسرخ اتوماتیک جهت هدفیابی و رهگیری ویدیویی(AAVT) برخوردار است.سیستم تعادل Phalanx را در زاویه های مختلف رهگیری به صورت الکترو اپتیکی و سطحی امکان پذیر می سازد.‏Phalanx در مدل های اولیه 5700 کیلوگرم و در مدل های جدیدتر 6200 کیلوگرم وزن و 4.7 متر بلندی دارد.

با توجه به توانایی های قابل‌ توجه Phalanx و RIM-116 RAM،کمپانی Raytheon اقدام به تولید سیستم دفاعی موشکی به نام SeaRAM نموده که افزایش قدرت دفاعی کشتی را در اثر بهبود برد دفاعی و توان درگیری با گونه های متفاوت هدف ها فراهم می‌آورد. ‏SeaRAM لایه دفاعی کشتی را گسترده‌ تر کرده و سبب شده که کشتی بتواند با تهدید های گوناگون مدرن فرا صوت و پیشرفته درگیر شود.در SeaRAM در واقع یک پرتابگر 11 لوله ای موشک جایگزین توپ 20 میلیمتری Phalanx شده است که توسط موشک‌های هدایت‌ شونده سیستم RAM بلاک 1 مسلح شده‌اند.ترکیب دقت،برد و قدرت مانور بالای RAM با کیفیت بالای کاوش و رهگیری Phalanx بلاک 1،SeaRAM را به سامانه ای کارا تبدیل کرده که سیستم کنترل آتش و بخش سنسور های داخلی آن بر این کارایی می‌افزایند.با توجه به اینکه SeaRAM بر پایه‌ی Phalanx بلاک 1B ساخته شده،سیستم فروسرخ جلونگر(FLIR) جدید، رادار کشف و رهگیری باند Ku و سامانه الکترونیکی ESM از جمله دیگر تجهیزات آن هستند.

بر اساس Phalanx بلاک 1B،مدل قابل استفاده در خشکی آن نیز با نام Centurion C-RAM برای نابودی خمپاره،موشک و راکت ساخته شده است.و بر روی یک خودروی حامل قرار دارد.درزیر به این سامانه نیز میپردازیم:

مبحث مقابله با پرتابه های راکتی و توپخانه ای و خمپاره ای با ورود آمریکا به عراق و افغانستان و از طرف دیگر قدرت گرفتن نیروهای جهادی همچون حماس در مقابل اسرائیل در غزه رنگ و بوی جدی به خود گرفت و نیرو های نظامی آمریکا و همپیمانان آمریکا در عراق و افغانستان به فکر چاره ای برای مقابله با پرتابه های کوتاه برد شدند که پایگاه های نیروهای متحد را در این دو کشور مورد تهدید قرار میداد.این موضوع باعث طراحی و تولید سیستم های پدافندی با رویکرد و اولویت مقابله با پرتابه های کوتاه برد شد که به C-RAM مشهور شدند که کوتاه شده Counter Rocket, Artillery, and Mortar بود.از سیستم هایی که به عنوان سی رم گسترش یافتند میتوان به سامانه آیرون دام در اسرائیل و سیستم آلمانی مانتیس که در افغانستان توسط جرمن ها مستقر شد نام برد ویا سیستم دارکوی ایتالیایی را اشاره کرد.اما هدف از این مقاله اشاره به سامانه سنتوریون”Centurion”میباشد.

با ورود آمریکا به عراق نیاز به حفاظت از پایگاه ها و تاسیسات مهم آمریکا در مقابل راکتها و خمپاره ها احساس شد که در سال 2004 با درخواست سریع ارتش آمریکا شرکت ریتون با استفاده از سامانه CIWS فالانکس مستقر در ناوها سامانه زمین پایه ای را گسترش داد و در همان سال مورد ارزیابی قرار داد.و با نام سنتوریون در سال 2005 در عراق وارد خدمت شد.این چرخه طراحی و تولید به علت نیاز ارتش بسیار سریع طی شد.و در اطراف پایگاه ها و نیرو گاهها و اطراف شهر بغداد به منظور مقابله با حملات خمپاره ای تروریست ها مورد استفاده قرار گرفت.در همین سال یک سیستم سنتوریون نیز به اسرائیل تحویل شد تا مورد تست و ارزیابی قرار بگیرد،این بررسی با ابراز رضایت وزارت دفاع اسرائیل همراه بود ولی با توسعه سریع سامانه بومی گنبد آهنین یا آیرون دام نیازی به این سامانه احساس نشد.

اما هر سیستم از یک سامانه فالانکس دریایی مدل 1B به همراه سنسور های متعددی سامانه سنتوریون رو پیچیده تر از برادر دریایی خود میکند تا چتر حفاظت مطمئن تری را فراهم کند.سامانه مستقر در منطقه سبز بغداد(این مکان وسیع محل بزرگترین پایگاه و سفارت آمریکا در عراق است)توانست با دفع 70 تا 80 درصدی راکتها و خمپاره ها در اولین سال استقرار موفقیت بزرگی را کسب کند.و تاکنون توانسته صد ها پرتابه شلیک شده به سمت منطقه سبز بغداد را رهگیری کند.وسامانه سنتورین در مقابل برادر دریایی خود در معرض طیف گسترده تری از تهدیدات قرار دارد.

از نظر فنی این سامانه تشکیل شده ازتوپ 20 میلیمتری M61A1 که پرتابه های خو ترکان ام246 و ام940 را در برد انتخابی و با نرخ 3000 تا 4500 تیر در دقیقه شلیک میکند. یکی از تفاوت های مدل زمینی و دریایی استفاده از مرمی های متفاوت هست که نمونه دریایی پرتابه با هسته تنگستنی شلیک میکند ولی نمونه زمین پایه پرتابه های آتش زا و ترکش شونده.سیستم از یک رادار کشف Ku استفاده میکند(این باند برای کشف اهداف در فواصل نزدیک مناسب و پرکاربرد هست)که همراه با فناوری حلقه بسته کشف این امکان را به سیستم میدهد تا به صورت اتوماتیک اهداف را کشف و نابود کند.

این سامانه را میتوان با طیف وسیعی از سنسور های موجود همچون اپتیک و لیزر هماهنگ کرد تا چتر حفاظت مطمئن تری فراهم شود.سامانه ازجلونگر فروسرخ استفاده شده در مدل بلاک 1Bبهره میبرد این سیستم به تنهایی و بدون کمک رادار نیز توان کشف و درگیری و انهدام را نیز دارد.رادار باند Ku وظیفه شناسایی تهدیدات و سپس پیگیری هدف تا زمان ورود به محدوده خطر و درگیری را برعهده دارد.سیستم برای دقت بیشتر هر دو روش هدف یابی راداری و گرمایی را به طور همزمان استفاده میکند.طیف سامانه های اکتساب راداری هدف شامل رادار کوتاه برد کشف آتش AN/TPQ-36 که توسط نورث روپ تولید شده به همراه رادار کوچک دسته بندی پرتابه های خمپاره ای بر روی یک پایه در بالا و در زیر رادو گنبدی شکل سامانه قرار گرفته اند.سیستم و نرم افزار کنترل آتش سامانه توسط شرکت نورث روپ فراهم شده که نرم افزار با مشخصه”FAAD C2″شناخته میشود.که هماهنگی بین سنسور ها و سلاح اصلی را به وجود می آورد.

نمونه زمینی سامانه فالانکس بر اساس سیستم چرخ دار توسعه یافته تا هم امکان متحرک بودن فراهم شود و هم ثابت بودن که بر این اساس هم بر روی تریلر قرار میگیرد که به وسیله یک کشنده حمل میشود و هم توان قرار گیری در پشت کامیون های نظامی خانواده اوشکوش را دارد.در سال 2008 طی همکاری بین ریتون و اشکوش نمونه ای سوار بر کامیون Hemtt A3 با موتور هیبرید الکتریکی تولید شد.سیستم علاوه بر توان درگیری با اهداف هوایی میتوانند با یگان های زمینی دشمن نیز به کار گرفته شود.

سامانه های مشابه

سامانه هلندی گلکیپر

سامانه چینی تایپ730 

سامانه روسی ای کی630 و کاشتان