در این مقاله به سلاح ضد زره یSPG-9 خواهیم پرداخت .شوروی در زمان جنگ جهانی دوم بر اساس راکت پانزر فاستور المانی دست به طراحی راکت ار پی جی 2 زد. بعدها نسخه تکامل یافته ان با نام ار پی جی 7 ساخته شد که محبوب ترین سلاح ضد تانک جهان شد. اگرچه این سلاح در دهه 1980 به بعد بر ضد زره تانکها عملا موثر نبود ولی بر ضد محل تجمع دشمن ، ساختمان ها و خودروهای سبک و سنگین همچنان موثر است. ار پی جی سلاح خوبی بود ولی برد موثرش به شکل عملا 150 متر بود و بیش از این برد ، دیگر دقت لازم را نداشت
در اواخر دهه 1950 شوروی به سراغ ساخت اولین موشک های ضد تانک رفت اگرچه این سلاح های برد زیادی داشتند ولی نمونه های اولیه با سیستم هدایت چشمی دقت کمی داشتند . از این رو نیاز به یک سلاح موثر ضد تانک برای پیاده نظام بود که قابل حمل باشد. در امریکا، توپ 106 م م ام40 ساخته شده بود و اگرچه برد و توان بالای داشت ولی سنگین بود و باید توسط چیپ حمل می شد
شوروی در دهه 1950 توپ راکتی بی-10 را توسعه داد که یک سلاح راکتی بدون خان سوار شده بر روی یک سه پاییه بود که توسط دو نفر قابل کارگیری بود. این نمونه دارای برد 400 و برد نهایی 4500 متر بود ولی نیاز به برد موثر بیشتر و همچنین توان نفوذ بیشتر در زره باعث ساخته شده سلاح ضد تانک جدید با نام SPG-9 شد
اس پی جی 9 که در سال 1962 عملیاتی شد یک سلاح بدون خان راکتی 73 م م است. این سلاح با توپ 106 م م امریکای فرق دارد زیرا ان یک توپ با گلوله و پوکه است ولی اس پی جی یک راکت است که از درون لوله شلیک می شود.
سلاح شامل یک لوله فولادی با طول 2.1 متر است که روی یک سه پاییه سوار می شود. سلاح دارای وزن کامل 59 کیلوگرم است و توسط دو نفر به راحتی قابل حمل است. زیر لوله در قسمت جلو دو دستگیره چوبی قرار دارد که برای حمل سلاح است در واقع برخی نسخه های این سلاح با دو چرخ زیر ان ساخته می شود این دو دستگیره برای کشیدن سلاح بود.
سلاح برای اتش روی یک سه پاییه قرار میگرد که ارتقاع ان ان قابل تنظیم است و زیر سلاح جمع می شود. در قسمت عقب لوله درب برای لود کردن راکت وجود دارد. درب را باز کرده راکت را از عقب وارد سلاح میکنند و در را میبندیم . برای باز بسته کردن درب یک دستگیره تعبیه شده است.
سلاح برای هدفگیر از یک سایت چشمی PGO-9 در سمت چپ سلاح بهره می برد که دارای میدان دید ده درجه و درشت نمایی چهار برابر است. این سلاح در انواع مختلف تولید می شود حتی دارای انواع با دوربین دید شبانه برد بر موثر حدود 200 تا 300 متر نیز است. سلاح روی پاییه خود با یک اهرم قابل تنظیم است که میتواند 15 درجه به چپ و راست…سه درجه به طرف پایین و هفت درجه به طرف بالا لوله را حرکت داد.تیر انداز میتواند با کمک سیست خود به شکل مستقیم و یا غیر مستقیم به طرف هدف اتش کند
سلاح یک راکت 73 م م را شلیک میکند. این راکت دارای یک خرج دو مرحله ای است که یکی خرج در همان لوله سوختنش تمام می شود و در واقع تنها راکت را از لوله خارج کرده و بعد از رسیدن به فاصله 50 متری تیر انداز راکت اصلی روشن می شود و به طرف هدف پیش می رود
سرعت دهانه و برد راکت بسته به نوع مهمات فرق دارد. این سلاح دو نوع مهمات شلیک میکند . یکی مهمات خرج گود ضد زره و دیگری افنجار شونده ترکش شونده برای مقابله نیروی پیاده و یا هدف قرار دادن ساختمانها. مهمات های خرج گود بسته به مدل بین 300 تا 550 م م توان نفوذ در زره را دارد. برای نمونه مهمات PG-9VNT از نوع خرج گود با سرعت دهانه 400 متر بر ثانیه و دارای توان نفوذ در 550 م م زره است و برد موثر ان 700 متر است. همچنین مهمات های انفجار ترکش شونده این سلاح نیز معمولا حدود 600 تا 700 گرم تی ان تی دارند . وزن مهمات های نیز بین 4 تا 6.5 کیلوگرم است و سرعت اتش به شکل عملی چهار تا پنچ راکت در یک دقیقه است
برد نهایی سلاح بسته به مهمات فرق دارد بیشترین برد مهملات ضد زره حدود 1300 متر است ولی مهمات انفجاری را تا برد 4000 تا 4500 متری و یک نسخه ساخته بلغارستان تا 6500 متری نیز میتوان اتش کرد اگرچه دقت بسیار پایین است (کلا شلیک موثر با این سلاح راکتی زیر 1500 متر دقت دارد) . برد موثر کلی این راکت حدود 1500 متر برای هدفگیری دقیق است . سلاح دارای اتش عقبه است و تا 40 متر پشت سر ان منطقه ایمن است
اس پی جی 9 مدلهای مختلفی دارد
اس پی جی 9: نسخه استاندارد تولید شده که دارای یک چشمی برای هدفگیری روزانه بود و توان هدفگیر در شب را نداشت
اس پی جی 9 دی: نسخه ساخته شده برای نیروی های هوابرد شوروی دارای لوله اصلاح شد و دو چرخ زیر لوله اصلی برا حمل و نقل اسان. این نسخه را می شود و به سایت شبانه برای درگیری شبانه نیز مجهز کرد. این نمونه به شکل فراگیری تولید و صادر نیز شد
اس پی جی 9 ام: سایت هدفگیری جدید با برد و دقت بیشتر از نوع PGOK-9
اس پی جی 9 ان: نسخه ای برای درگیر شبانه مجهز به نسخه پیشرفته تر سایت PGOK-9 با توان درگیری در شب تا برد 600 متری
اس پی جی 9 را باید از روی سه پاییه شلیک کرد ولی بسیار دیده شده که از روی شانه نیز توسط افراد در نبردهای مختلف شلیک شده. این سلاح طی پنچاه سال گذشته تقریبا در تمامی درگیری ها مهم بوده است و اگرچه امروزه دیگر بر ضد تانکها اصلا موثر نیست ولی همچنین برای مقابله با نیروی های دشمن به دلیل برد مناسب و وزن کم کارایی مناسب دارد. اگرچه دقت موشک های ضد تانک را ندارد ولی در عوض قیمت مهمات ان ارزان است. نسخه ای از این سلاح با نام 2A28 به یک سامانه گلوله گذار خودکار روی نفربر زرهی بی ام پی 1 شوروی نصب شد. این سلاح توسط چند کشور همچون بلغارستان، پاکستان، چین و کره شمالی و ایران تولید می شد و یا می شود
در قیاس با توپ 106 م م ام 40 امریکایی ، اس پی جی دقت کمتری دارد و مهمات ان قدرت کمتری دارند ولی در عوض بسیار سبکتر است و بر حالی که 106 م م باید توسط چیپ حمل شود، اس پی جی به راحتی توسط نفرات پیاده نیز حمل می شود
مختصات اس پی جی 9
کالیبر : 73 میلیمتر
حداکثر برد : 1300 متر
برد مؤثر مستقیم : 800 متر
سرعت اولیه موشک : 435 متر در ثانیه
سرعت ثانویه موشک : 700 متر در ثانیه
میزان نفوذ در زره فولادی : 30 سانتیمتر
نواخت تیر : 3 گلوله در دقیقه
میدان تیر در سمت : 15 درجه براست و 10 درجه به چپ
حرکت در برد : – 3 درجه تا + 7 درجه
حداکثر اوج گلوله (ارتفاع) در برد 800 متر : 2 متر
وزن توپ با چهار پایه : 62 کیلوگرم
وزن توپ بدون چهار پایه : 5/47 کیلوگرم
وزن چهارپایه : 5/14 کیلوگرم
وزن دوربین : 930 گرم (باجعبه 15/3 کیلوگرم)
وزن گلوله با خرج : 400/4 کیلوگرم
وزن گلوله بدون خرج : 600/2 کیلوگرم
وزن خرج : 800/1 کیلوگرم
وزن کوله پشتی با سه عدد موشک : 40/16 کیلوگرم
طول توپ : 291 سانتیمتر
طول موشک با خرج : 5/111 سانتیمتر
طول موشک بدون خرج : 5/77 سانتیمتر
حداکثر عرض توپ میان دو پایه عقب : 99 سانتیمتر
حداکثر ارتفاع توپ در حالت حاضر به جنگ : 80 سانتیمتر
ارتفاع خط آتش توپ از سطح زمین : 39 تا 70 سانتیمتر
منطقه خطر آتش عقبه : 30 متر
منطقه احتیاط آتش عقبه : 20 متر
ترجمه: عبدالحمید تارخ