موشکهای ضد تانک خانواده توفان (تاو بومی)
موشکهای ضد تانک خانواده توفان (تاو بومی)
موشکهای ضد تانک خانواده توفان (تاو بومی)
نویسندگان
مجتبی حسین زاده
برگرفته شده از صفحه اینستاگرام
https://www.instagram.com/iranian_defensive_power
یکی از اصلیترین موشکهای ضدزره مورد استفاده در نیروهای مسلح کشورمان، موشکهای ضدزره خانواده توفان می باشند. این خانواده بر اساس بومی سازی موشک آمریکایی تاو به تولید رسیده و تاکنون مدلهای متنوعی از آن توسعه داده شدهاند. به همین خاطر ابتدا مقدمه ای برای آشنایی بیشتر با موشکهای خانواده تاو، ارائه میشود.
موشک BGM-71 یا همان موشک تاو، ساخت شرکت هیوز، از پرکاربردترین موشکهای ضدزره در سطح جهان هست که تاکنون در مدلهای مختلف توسعه یافته و در بیش از 45 کشور مورد استفاده قرار گرفته و همچنان عملیاتی هست. کشور ما نیز از اولین خریداران این موشک در دهه 50 بود. علاوه بر خرید این موشک مرکز تعمیر و مونتاژ این موشک نیز در داخل کشور ایجاد شد ولی ظاهرا بدلیل اختلافات مالی، تلاش برای خرید خط تولید این موشک بی نتیجه ماند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با توجه به آغاز جنگ تحمیلی، نیاز به این موشک به شدت افزایش پیدا کرد و در اوایل دهه شصت در کنار تلاش برای خرید این موشک که با مشکلات زیادی روبرو بود، تلاشها برای بومی سازی این موشک و تکمیل صنایع مربوطه اجرا شده و در نهایت کشورمان موفق به بومی سازی این موشک در صنایع موشکی یامهدی(عج) تحت عنوان پروژه توفان شد.
موشک تاو در اغلب مدلها دارای هدایت فرمان به خط دید از نوع سیمی نیمه اتوماتیک هست که فرامین اصلاح مسیر از طریق دو رشته سیم نازک به موشک ارسال میشود. البته برخی مدلهای هدایت بیسیم از جمله لیزری و رادیویی هم توسعه داده شدند، اما خیلی فراگیر نشدند، حتی برنامه ای برای ساخت گونه شلیک کن/فراموش کن هم وجود داشته که عملیاتی نشد.
نکته بعدی اینکه کلمه TOW مخفف عبارت (Tube-launched, Optically-tracked, Wire-guided or wireless) به معنی موشک پرتاب شونده از تیوب، با هدفگیری اپتیکی و هدایت سیمی یا بیسیم میباشد.
وظیفه اپراتور موشک، تعیقیب هدف توسط سایت الکترواپتیک مستقر بر روی پرتابگر هست و با توجه به موقعیت موشک و هدف، فرامین اصلاح مسیر به موشک ارسال میشود.
موشکهای خانواده تاو-توفان را میتوان بر روی انواع مختلف تانکها، نفربرها خودروها و یا در حالت استقرار بر روی زمین و یا از سکوهای هواپایه قابل نصب بر روی انواع پرنده ها شلیک کرد.
در کشورمان نیز، انواع مختلف موشک و بمبهای هدایت شونده برمبنای موشک تاو تحت پروژه توفان و سدید توسعه پیدا کرده است، که در ادامه توضیح داده خواهد شد.
در تصویر بالا برخی از انواع موشک تاو که وارد فاز عملیاتی شدند، را مشاهده میکنید.
مدل A موشک BGM-71 یا همان TOW Basic در سال 1970 عملیاتی شده و دارای برد 3 کیلومتر بود سپس در سال 1976، مدل ارتقای یافته یا همان مدل BGM-71B تولید شد که حداکثر برد آن به 3750 متر افزایش یافت. میزان نفوذ در زره در هر دو مدل A و B حدود 430 میلیمتر، وزن 18.9 کیلوگرم و وزن سرجنگی3.9 کیلوگرم و طول آنها 1.17 متر گزارش شده است.
سپس در سال 1982 مدل C موشک BGM-71 معروف به Improved TOW که به اختصار ITOW نوشته میشود، عملیاتی شد. مهمترین ارتقاء در این مدل، افزودن میله نفوذگر بود که بدون افزایش وزن سرجنگی (3.9 کیلوگرم)، میزان نفوذ در زره را به 630 میلیمتر ارتقاء یافت. برد این مدل 65 تا 3750 متر، وزن موشک 19.1 کیلوگرم و طول آن در حالت میله باز 1.45 متر گزارش شده است. سپس در سال 1984 مدل D موشک BGM-71 معروف به TOW-2 تولید شد، که افزایش وزن موشک به 21.5 کیلوگرم و وزن سرجنگی به 5.9 کیلوگرم، افزایش نفوذ در زره به 900 میلیمتر از مهمترین ارتقاها در این مدل بود. در تصویر بالا هم، افزایش قطر ناحیه سرجنگی مشخص هست.
سپس در سال 1987 مدل E موشک BGM-71 معروف به TOW-2A تولید شد، هدف از ساخت این مدل مقابله با زرههای واکنشگر بود. در این مدل سرجنگی دو مرحلهای شده و ابتدا یک سرجنگی سبک اولیه وظیفه منفجر کردن زره واکنشی را بر عهده داشته تا موقع رسیدن سرجنگی اصلی، زره واکنشی مزاحمتی برای آن ایجاد نکند. مانند مدل قبلی، نفوذ در این مدل 900 میلیمتر و سرجنگی 5.9 کیلوگرم بود وای وزن موشک 22.6 کیلوگرم گزارش شده است.
سپس در سال 1992 مدل F موشک BGM-71 با نام TOW-2B عملیاتی شد.
تفاوت اصلی این مدل با سایر مدلها در این هست که موشک تاپ اتک میباشد. به دلیل ضعف زرهی ناحیه فوقانی اکثر تانکها، پروفایل پروازی موشک بگونهای طراحی شده هست که موشک در بالای هدف منفجر میشود. همچنین کلاهک از نوع EFP با وزن 6.14 کیلوگرم هست که انفجار با ترکش زایی همراه هست.
در سال 2004 گونه جدید موشک تاو تحت عنوان TOW-2B Aero RF توسعه داده شد که اولین عضو عملیاتی هدایت بیسیم خانواده تاو بود. در این مدل فرامین اصلاح مسیر بجای ارسال از طریق سیم، از طریق یک لینک رادیویی ارسال شده و همچنین فرم دماغه موشک آیرودینامیک تر شده است. برد این مدل به 4500 متر افزایش پیدا کرد. استفاده از این مدل تاکنون گسترش نیافته است. قبل از تولید این گونه از موشک تاو و در سال 1989 طرح دیگری برای تولید تاو بیسیم تحت عنوان TOW-2N آغاز شده بود ولی کنسل شد.
گونه دیگری از تاو تحت عنوان BGM-71G برای ارتقای سرجنگی BGM-71F هم همانند جزو طرحهای کنسل شده هست.
گونه دیگری از تاو تحت عنوان TOW-FF با با هدف دستیابی به مدل شلیک کن/فراموش کن تاو مجهز به جستجوگر تصویرساز حرارتی و لینک ارتباطی بیسیم در سال 2000 آغاز شد ولی در سال 2002 این پروژه کنسل شد, همچنین پروژه دیگر بمنظور تولید گونه شایک کن/فراموش کن، از طریق فیبر نوری، تحت عنوان FOTT نیز بدون نتیجه باقی ماند، برخی منابع از احتمال پیگیری مجدد این پروژه خبر میدهند.
گونه دیگر از تاو هم تحت عنوان BGM-71H با هدف تغییر سرجنگی مدل BGM-71E به سرجنگی سنگرشکن هم در سال 2001 اجرا شد.
یکی دیگر از پروژه های مرتبط با خانواده تاو، پروژه ITAS بود که با تغییر سایت الکترواپتیک نصب شده بر روی پرتابگر و ایجاد قابلیت کشف اهداف با دوربین حرارتی اهداف و همچنین قابلیت تراز کردن اتوماتیک بمنظور افزایش دقت هدفگیری به موشک افزوده شد.
یکی دیگر از پروژه های مرتبط با خانواده تاو، پروژه MAPATS میباشد که توسط رژیم صهیونیستی و با هدف توسعه گونه فرمان به خط دید نیمه اتوماتیک لیزری از نوع سوار بر پرتو لیزر ساخته شده. این موشک از پرتابگر تاو شلیک ولی سیستم الکترواپتیک تغییر کرده است. برخی منابع وجود ارتباط بین پروژه MAPATS و موشک چینی HJ-9 و موشک ZT-3 ساخت آفریقای جنوبی را محتمل میدانند.
در تصاویر بالا، TOW-2B AERO RF و BGM-71H، در تصاویر میانی الکترواپتیک جدید پروژه ITAS و پروژه MAPATS و در تصاویر پایین موشکهای HJ-9 و ZT-3 را مشاهده میکنید.
در تصویر بالا بخشهای مختلف موشکها خانواده تاو-توفان را مشاهده میکنید که به عنوان نمونه TOW-2A نشان داده شده است. ترتیب از سمت دماغه این بخشها عبارتند از:
1- میله نفوذگر که دارای سرجنگی اولیه و فیوز مربوطه میباشد : سرجنگی اولیه یا پیشرو، سبک بوده و وظیفه آن فعال کردن و درواقع انفجار زره واکنشی، پیش از رسیدن سرجنگی اصلی هست تا زره واکنشی برای سرجنگی اصلی مزاحمتی ایجاد نکند.
2- سپس به سرجنگی اصلی میرسیم که شامل محفظه خرج گود، مواد منفجره و فیوز مربوطه میباشد
3- مدارات الکترونیک مربوط به پردازشگر، پشت سرجنگی اصلی قرار دارد.
4- بخش بعدی موتور اصلی یا پروازی، سوخت و نازلها هست، نازلها به تعداد دو عدد و در هر سمت موشک مشاهده میباشند.
5- بخش بعدی، بالکهای جلویی هستند که نقش پایدارساز را بر عهده دارند.
6- بخش بعدی ژیروسکوپ که در پشت بالکها مستقر هست و وظیفه تنظیم ارتفاع پرواز و پایدارسازی مسیر حرکت موشک از طریق ارسال اطلاعات وضعیت موشک به کامپیوتر پرواز را بر عهده دارد. در کنار ژیروسکوپ دو عدد باتری هم وجود دارد.
7- سپس به موتور پرتاب، میرسیم که وظیفه آن پرتاب موشک به بیرون تیوب پرتابگر هست تا موتور اصلی فعال شود.
8- سپس بخش هدایتی موشک میرسیم که که عبارتند از: سیستم الکترونیک، مخزن هلیوم فشرده، محرک بالکها (اکچوئیتور یا عملگر مکانیکی)، شفت ارتباطی بین محرک بالکها و بالکها و در آخر بالکهای انتهایی که نقش هدایتی دارند. در ادامه این بخش بیشتر توضیح داده میشود.
9-در انتهای موشک هم دو دوک وجود دارد که سیم هدایتی به طول حدود 4 کیلومتر به دور آن پیچیده و یک چراغ زنون و منبع فروسرخ نیز وجود دارد، نقش این بخشها در هدایت موشک هست. همانطور که گفته شد عموم موشکهای تاو هدایت فرمان به خط دید نیمه اتوماتیک دارند، یعنی مرکز پردازش رو مرتبط با سایت الکترواپتیک مستقر بر روی پرتابگر هست، با توجه به موقعیت موشک و هدف، فرامین اصلاح مسیر را به موشک از طریق سیم ارسال میکند. لامپ زنون انتهای موشک باعث میشود، پرتابگر از موقعیت موشک در هر لحظه مطلع شود، و فرامین اصلاح مسیر را بدرستی ارسال کند. این فرامین به همراه اطلاعات دریافتی از ژیروسکوپ در کامپیوتر پرواز موشک، پردازش شده و فرامین اصلاح مسیر به بالکهای انتهایی موشک ارسال میشود. .
همانطور که گفته شد، هدایت موشک توسط بالکهای انتهایی انجام میشود، نحوه به حرکت درآمدن بالکهای انتهایی، مبتنی بر اصول نئوماتیک یا فشار حاصل از گاز طراحی شده است.
کامپیوتر پرواز موشک با توجه به فرامین ارسالی از پرتابگر و اطلاعات دریافتی از ژیروسکوپ، فرامین اصلاح مسیر را به بخش هدایتی موشک که شامل مخزن گاز هلیوم پرفشار، بخش محرک بالکها (اکچوئیتور یا عملگر مکانیکی) شفت ارتباطی بین اکچوئیتور با بالکها و خود بالکها هست، ارسال میکند.
مخزن گاز هلیوم با فشار 6400psi دارای دریچه ای هست که به اکچوئیتور مرتبط هست، این دریچه با پوششی از اکچوئیتور جدا شده است، بلافاصله بعد از شلیک موشک، پوشش بین مخزن گاز و اکچوئیتور پاره شده و گاز هلیوم با فشار وارد اکچوئیتور میشود، درواقع نیروی لازم برای اعمال مکانیکی بالکها توسط همین گاز تامین میشود. اکچوئیتور با توجه به فرامین اصلاح مسیر دریافتی و با استفاده از فشار واز در دسترس، به حرکت دادن بالکها بمنظور اصلاح مسیر میپردازد. این اصلاح مسیر از طریق 4 میله یا شفت ارتباطی که بین اکچوئیتور و بالکها قرار دارند به بالکها اعمال شده و بالکهای انتهایی در وضعیت مناسب قرار میگیرند.
تصویر بالا مربوط به موشک توفان هست که در یک نمایشگاه در سالهای گذشته به نمایش درآمده بود.
در تصویر، کپسول سفید رنگ همان مخزن گاز هلیوم هست. بخش شماره 7 اکچوئیتور یا محرک بالکهاست و بخش شماره 9 همان میله ارتباطی یا شفت بین بخش محرک بالکها و خود بالکهاست..
همانطور که گفته شد، کامپیوتر پرواز موشک با توجه به فرامین اصلاح مسیر ارسالی از پرتابگر و اطلاعات دریافتی از ژیروسکوپ، به ارسال فرامین اصلاح مسیر به بالکها میپردازد.
ژیروسکوپ به همراه باتری موشک، در ناحیه عقب، بالکهای جلویی قرار دارد. ژیروسکوپ دارای یک مخزن نیتروژن با فشار 3000psi هست که حساسه مربوط را با سرعت 42000 دور بر دقیقه میچرخاند. این بخش به کاهش ارتفاع و تغییر در زاویه حرکت و اختلاف زاویه نسبت به محور طولی و افقی حساس بوده و اطلاعات دریافتی را به کامپیوتر پرواز موشک ارسال میکند.
باتری موشک برق مورد نیاز لامپ زنون و منبع فروسرخ و مدارات الکترونیک موشک را تامین میکند.
در تصویر بالا، بخش شماره 3 نازل موتور اصلی یا همان موتور پروازی هست، بخش شماره 4 باتری موشک و بخش شماره 5 ژیروسکوپ موشک هست.
تصویری از قسمت عقب موشک تاو-توفان را مشاهده میکنید. همانطور که گفته شد دو عدد دوک سیم و لامپ زنون در انتهای موشک قرار دارد.
الکترواپتیک پرتابگر با مشاهده لامپ زنون انتهای موشک از موقعیت موشک مطلع، و پردازشگر مربوطه، فرامین اصلاح مسیر را از طریق دو رشته سیم به موشک میفرستند.
منفذ وسط موشک مربوط به موتور پرتاب اولیه هست که از یک خرج پرتاب تشکیل شده، این موتور اولیه، فقط در لحظه پرتاب فعال میشود، و وظیفه آن پرتاب موشک به بیرون از تیوب پرتابگر هست. پیش از خروج موشک از تیوب، موتور پرتاب غیرفعال شده تا برای اپراتور خطری ایجاد نشود.
در تصویر بالا بخش شماره 1 مربوط به دوک سیم هدایت موشک و بخش شماره 2 مربوط به لامپ زنون میباشد.
طبق اطلاعاتی که توسط آمریکا و برمبنای بررسی لاشه موشکهای توفان بدست آمده در جنگهای منطقهای و مقایسه آن با اجزای موشک تاو منتشر شده است، چند تفاوت در اجزای این موشکها قابل مشاهده است. اول اینکه نازل موتور پرتاب در موشکهای تاو آمریکایی مخروطی شکل ولی در موشکهای توفان ایرانی استوانهای شکل هست. در مشخصات درج شده در موشکهای توفان از تاریخ شمسی استفاده شده و همچنین چند منفذ در موشکهای توفان نیز مشاهده میشود.
موشکهای خانواده تاو-توفان در هنگام تولید، در یک تیوب یکبار مصرف بسته بندی میشود و موقع شلیک، تیوب حاوی موشک روی پرتابگر بارگذاری میشود.
موشکهای خانواده تاو-توفان در حالت عمومی دارای دو نوع پرتابگر زمین پایه و هواپایه هستند.
پرتابگر زمین پایه با قابلیت نصب بر روی انواع خودروها، نفربرها، تانکها و شناورها از تیوب شلیک، سه پایه، سایت الکترواپتیک و مرکز هدایت تشکیل شده است.
سایت الکترواپتیک دید در روز بوده و درصورت نیاز به عملیات در شب دوربین دید در شب یا حرارتی باید به پرتابگر افزوده شود. سایت هدارای دو لنز هست که یکی از آنها برای تعقیب هدف و دیگری برای تعقیب موشک هست. نحوه آگاهی از موقعیت موشک، تعقیب لامپ زنون و مولد فروسرخ انتهای بدنه موشک هست. داده های دریافتی از سایت الکترواپتیک به مرکز هدایت که بصورت یک بخش جعبه ای شکل هست فرستاده میشود.
مرکز هدایت (digital missile guidance set:DMGS) با پردازش اطلاعات دریافتی، فرامین اصلاح مسیر را از طریق سیم به موشک ارسال میکند و موشک به اصلاح مسیر میپردازد.
همانطور که گفته شد، موشکهای تاو-توفان علاوه بر پرتابگر زمین پایه دارای پرتابگر هواپایه نیز هستند. در کشورمان این موشک بر روی بالگرد کبرا نصب و استفاده میشود. کبراهای موجود در کشور از نظر داشتن قابلیت شلیک موشک تاو-توفان دو دسته هستند. گونه اول فاقد این قابلیت بوده و به non tow-cobra یا کبرای راکت انداز مشهور هستند چون سلاح اصلیشان راکتهای 70 میلیمتری هایدرا و تیربار 20 میلیمتری هست. دسته دوم که دارای این قابلیت بوده، به tow-cobra یا کبرای موشک انداز مشهور هستند که در کنار استفاده از راکت و تیربار میتواند از موشکهای خانواده تاو-توفان نیز استفاده کند. از 202 فروند بالگرد کبرای خریداری شده، 60 فروند از نوع تاو-کبرا بوده اند.
دلیل این تفاوت بدلیل داشتن سایت الکترواپتیک M-65 یا Telescopic sight unit در گونه تاو-کبرا هست.
این سایت در دماغه بالگرد نصب شده و قابلیت زوم تا 13 برابر و هدفیابی و هدفگیری موشک تاو و تیربار و همچنین هدایت موشک تاو را بر عهده دارد. درواقع این سایت الکترواپتیک همان نقش سایت الکترواپتیک نصب شده در کنار پرتابگر زمین پایه تاو را ایفا میکند و با تعیین موقعیت هدف و موشک و ارسال اطلاعات به پردازشگر هدایت موشک، موجب ارسال فرامین اصلاح مسیر به موشک از طریق سیم میشود. ایراد این سایت عدم توان هدفیابی در شب هست. در مدل سوپر کبرا این قابلیت تحت عنوان Night Targeting System (NTS) افزوده شده. در کشور ما نیز در قالب پروژه طوفان-2 و با افزودن سایت الکترواپتیک عقاب-6 به بالگرد کبرا میتوان قابلیت عملیات در شب را به بالگرد اضافه کرد.
در تصویر بالا سایت الکترواپتیک M-65 و پرتابگر دوفروندی درحالت بارگذاری شده تیوب موشک را مشاهده میکنید. سایت ام-65 در دماغه نصب شده و خلبان کابین جلو از طریق چشمی موجود در کابین از طریق این سایت به هدفیابی و هدفگیری میپردازد.
با دقت در تصویر مشاهده میکنید که خلبان کابین جلو در حال نگاه کردن به از طریق سایت الکترواپتیک هست. سایت الکترواپتیک به میزان 100 درجه در سمت و 60 درجه در ارتفاع قابلیت تغییر زاویه دارد و در تصویر سایت به سمت چپ چرخش کرده است.
در تصویر پایین سمت چپ سایت ام-65 در حال جدا شده از بالگرد مشاهده میکنید. در تصویر سمت راست نیز پرتابگر چهارفروندی درحالی که تیوب موشک بارگذاری نشده را مشاهده میکنید.
تلاشها برای بومی سازی موشک تاو از سال 1362 در پروژه ای تحت عنوان پروژه یامهدی در مجموعه صنایع موشکی یامهدی (عج) آغار شد. و سرانجام پس از مشکلات و شکستهای متعدد، به موفقیت رسید. با توجه به خرید موشک تاو در دهه 50 توسط کشورمان، گونه خریداری شده موشک تاو توسط کشورمان عمدتا از نوع BGM-71B یا مدل افزایش برد یافته TOW Basic بوده است که برد حدود 3750 متر و نفوذ در زره حدود 430 میلیمتر داشتند. در موشک توفان-1 نفوذ به 550 میلیمتر ارتقاء داده شده است. توسعه گونه های جدید، سالهاست که این گونه از موشک توفان در خط تولید قرار ندارد.
پروژه توفان-1 نیز در ابتدا بر مبنای بومی سازی همین مدل شکل گرفت و در ادامه مدلهای جدیدتر توسعه داده شد.
در تصویر بالا مشخصات موشک توفان-1 که به نام Basic Toophan نیز معرفی میشود را مشاهده میکنید که عبارتند از:
حداکثر برد: 3850 متر
حداقل برد: 70 متر
برد موثر:3.5 کیلومتر
برد موثر در شب: 2.5 کیلومتر
وزن موشک: 18.5 کیلوگرم
وزن سرجنگی: 3.6 کیلوگرم
نوع سرجنگی: خرج گود
وزن بستهبندی کامل موشک: 42 کیلوگرم
طول موشک: 116 سانتیمتر
قطر موشک: 15 سانتیمتر
حداکثر سرعت: 310 متر بر ثانیه
سرعت متوسط: 240 متر بر ثانیه
میزان نفوذ در زره: 550 میلیمتر
زمان پرواز موشک در حداکثر برد: 13 ثانیه
نرخ آتش: 2-3 شلیک در دقیقه
احتمال موفقیت در شلیک : 95%
دمای عملیاتی: 40- تا 65+ درجه سانتیگراد
نوع هدایت: فرمان به خط دید نیمه اتوماتیک از نوع سیمی
موشک توفان-2
پس از ساخت و تولید انبوه موشک توفان-1، گونه جدیدتر و ارتقاء یافته این موشک با نام “توفان-2” ساخته و به تولید رسید.
مهمترین ارتقاء صورت گرفته در موشک توفان-2 افزودن میله نفوذگر و کلاهک دومرحلهای سنگین تر میباشد که موجب افزایش قدرت نفوذ در زره و افزایش قابلیت دربرابر زرههای واکنشی شده است. میزان نفوذ در زره از 550 میلیمتر به 760 میلیمتر ارتقاء پیدا کرده است.
این گونه از موشک توفان، محصولی هست که از حیث قدرت نفوذ و سایر مشخصات معادل با حد وسط بین BGM-71C یا Improve TOW و BGM-71D یا TOW-2 بوده و از حیث استفاده از سرجنگی دوتایی معادل با BGM-71E یا TOW-2A میباشد.
در ادامه، گونه جدیدتر توفان-2 تحت عنوان مدل B تولید شده است که در ادامه توضیح داده میشود. از این رو برای افتراق بین توفان-2 و توفان-2 مدل B، به توفان-2 میتوان توفان-2 مدل A نیز گفت.
در تصویر بالا مشخصات موشک توفان-2 را مشاهده میکنید که عبارتند از:
حداکثر برد: 3850 متر
حداقل برد: 70 متر
برد موثر:3.5 کیلومتر
برد موثر در شب: 2.5 کیلومتر
وزن موشک: 19 کیلوگرم
وزن سرجنگی: 4.1 کیلوگرم
نوع سرجنگی: خرج گود، دومرحله ای
طول موشک: 116 سانتیمتر
طول موشک با لوله نفوذگر: 145 سانتیمتر
قطر موشک: 15 سانتیمتر
حداکثر سرعت: 310 متر بر ثانیه
سرعت متوسط: 240 متر بر ثانیه
میزان نفوذ در زره: 760 میلیمتر
زمان پرواز موشک در حداکثر برد: 13 ثانیه
نرخ آتش: 2-3 شلیک در دقیقه
احتمال موفقیت در شلیک : 95%
دمای عملیاتی: 40- تا 65+ درجه سانتیگراد
نوع هدایت: فرمان به خط دید نیمه اتوماتیک از نوع سیمی
لوله نفوذگر در موشک توفان-2 دارای یک سرجنگی کوچک بمنظور فعال سازی و یا درواقع منفجر کردن زره واکنشی هست، تا هنگام رسیدن سرجنگی اصلی، زره واکنشی مزاحمتی برای آن ایجاد نکند. این لوله بصورت جمع شونده بوده و بعد از شلیک و خروج موشک از تیوب پرتاب، باز میشود.
شلیک موشک توفان-2 از نفربر براق علیه هدف تمرینی مجهز به زره واکنشگر
پس از ساخت و تولید انبوه موشک توفان-2 با میزان نفوذ 760 میلیمتر در زره، صنایع دفاعی کشور به دنبال توسعه محصول جدیدتر با نفوذ بیشتر رفت. حاصل این اقدام طراحی و ساخت مدل B موشک توفان-2 بود.
میزان نفوذ در زره در مدل B موشک توفان-2 به بیش از 900 میلیمتر افزایش پیدا کرد. در این مدل از موشک توفان-2 از یک سرجنگی سنگین نسبت به توفان-2 استفاده شده و همانند موشک توفان-2 سرجنگی از نوع دو مرحلهای دارای میله نفوذگر میباشد.
همانطور که در تصویر مشخص هست در مدل B موشک توفان-2 که موشک سمت راست هست، سرجنگی برخلاف موشکهای توفان-1 و توفان-2 دارای کاهش قطر نمیباشد.
مدل B موشک توفان-2 را میتوان معادل موشک BGM-71E یا همان TOW-2A دانست.
وزن سرجنگی در مدل B موشک توفان-2 اعلام نشده ولی احتمالا تقریبا معادل با موشک TOW-2A یعنی حدود 5 تا 6 کیلوگرم تخمین زده میشود.
موشک سمت چپ توفان-2، دو موشک وسطی توفان-1 و موشک سمت راست توفان-2 مدل B هست که عدم کاهش قطر سرجنگی بوضوح مشخص هست.
در بستهبندی موشک توفان-2 شناسه TOW-2 و در بستهبندی موشک توفان-2 مدل B از شناسه TOW-2M به معنی توفان-2 ارتقاء یافته استفاده میشود.
موشک تاپ اتک توفان-3
موشک توفان-3 عضو بعدی موشکهای خانواده توفان هست. این موشک نخستین بار در نمایشگاه تجهیزات نیروی زمینی سپاه در مهر 93 و در قالب یک پوستر دیده شد. سپس در نمایشگاه بین المللی دفاعی بغداد 2016 در اسفند 1394 رونمایی رسمی شد.
موشکهای ضدزره تاپ اتک دو نوع مکانیسم کلی دارند. نوع اول شیرجه به روی هدف، دسته دوم انفجار در بالای هدف.
موشک توفان-3 از نوع دوم یعنی انفجار در بالای هدف هست. در این روش موشک در ارتفاع حدود 2 تا 3 متری زمین حرکت میکند و هنگام عبور از بالای هدف، سنسورهای موشک، هدف را احساس کرده و دستور انفجار سرجنگی را ارسال میکنند.
در واقع میتوان گفت نوع هدایت موشک بجای فرمان به خط دید، “فرمان به بالای خط دید” هست. یعنی سیستم هدایت، بجای اینکه موشک را به سمت نقطه ای هدایت کند که تیرانداز توسط سایت الکترواپتیک هدف گرفته است، موشک را به دو تا سه متر بالای هدف هدایت میکند.
موشک دارای سنسور لیزری برای تنظیم ارتفاع در چند متری زمین و همچنین سنسور الکترومغناطیسی هست که وجود هدف در قسمت زیرین موشک را احساس میکند. در تصویر بالا دو منفذ در دماغه موشک مربوط به سنسور لیزری هستند.
مساله بعدی درباره سرجنگی موشک هست که بجای آسیب رساندن به هدف با انفجار، از طریق آسیب مبتنی بر انرژی جنبشی به هدف آسیب میرساند. با انفجار سرجنگی چند قطعه فلزی که رو به پایین قرار گرفته اند، در اثر انفجار سرجنگی، با سرعت چند برابر صوت به سمت هدف پرتاب شده و با انرژی جنبشی موجب آسیب به هدف میشوند.
مساله بعدی درباره نوع هدایت هست که از نوع هدایت سیمی هست، بعضا مشاهده میشود که بدلیل وجود سنسور لیزری در موشک، به اشتباه موشک هدایت لیزری معرفی میشود درحالیکه هدایت سیمی هست. با دقت در تصویر مربوط به نمای پشتی موشک، دو دوک سیم و لامپ زنون مشخص هست. موشک توفان-3 درواقع معادل بومی موشک BGM-71F یا TOW-2B میباشد.
در تصویر بالا، نمایی از اجزای داخلی موشک توفان-3 را مشاهده میکنید. نکته قابل توجه در اجزای موشک نوع سرجنگی آن هست. به اینگونه سرجنگی EFP گفته میشود که مخفف عبارت “explosively formed penetrator” به معنی “نفوذگر شکل یافته در اثر انفجار” هست و درواقع به معنی این هست که بخشی که قرار هست به هدف نفوذ کند، در اثر انفجار سرجنگی تغییر شکل پیدا میکند. با دقت در تصویر مشاهده میکنید که سرجنگی بصورت یک حفره است که در هنگام حرکت موشک در جهت رو به پایین قرار میگیرد. داخل حفره دارای مواد منفجره هست و در دهانه این حفره، بخش فلزی قرار دارد، که در هنگام انفجار سرجنگی، این بخش فلزی رو به پایین و با سرعت بالا پرتاب میشود. در هنگام پرتاب شدن این بخش فلزی به سمت پایین، در اثر فشار انفجار، این بخش فلزی تیزتر شده و برای نفوذ مناسبتر میشود. در تصویر پایین سمت راست نحوه پرتاب و تیزتر شدن بخش فلزی در سرجنگی EFP قابل مشاهده هست. سرجنگی موشک TOW-2B که معادل توفان-3 هست، نیز به اینصورت طراحی شده است. میزان نفوذ در زره، به دو عامل سرعت پرتاب و جنس فلز مورد استفاده بستگی دارد. درصورت استفاده از فلزات با چگالی بالاتر نیزان نفوذ بیشتر میشود.
در تصویر پایین نیز پروفایل پروازی موشک را مشاهده میکنید که با در ارتفاع چند متری زمین پرواز میکند و به محض قرارگرفتن در بالای سر هدف، دستور انفجار به کلاهک صادر میشود. نحوه اطلاع از موقعیت هدف نیز از طریق سنسور الکترومغناطیسی هست. یک مزیت این نوع پرتاب این هست که در برخی شرایط عملیاتی میتوان اهدافی که در پشت موانع طبیعی مثل تپه ها پنهان شده اند را نیز مورد حمله قرار داد. برد موشک توفان-3 بین 650 تا 3500 متر، حداکثر سرعت 310 و میانگین سرعت 240 متر بر ثانیه، وزن موشک 19.1 کیلوگرم و وزن سرجنگی 1.7 کیلوگرم اعلام شده است.
موشک توفان-4 اولین عضو از موشکهای خانواده توفان میباشد که دارای سرجنگی ترموباریک بوده و اولین بار در نمایشگاه بین المللی دفاعی بغداد 2017 رونمایی رسمی شد. در تصویر سمت یالا، کاتالوگ مشخصات موشک توفان-4 را مشاهده میکنید. موشک توفان-4 دارای هدایت از نوع فرمان به خط دید سیمی با برد 100 تا 3750 متر میباشد. این موشک دارای سرجنگی 3.5 کیلوگرمی از نوع ترموباریک میباشد که مناسب استفاده علیه نفرات دشمن هست که در داخل ساختمانها، سنگرها، غارها و انواع جان پناهها پناه گرفته اند. ویژگی مهمات ترموباریک این است که با ترکش زایی به دشمن آسیب نمیزند بلکه مواد منفجره داخل سرجنگی، ابتدا در فضای اطراف محل اصابت، بصورت یک مه دود پراکنده، سپس مشتعل یا منفجر میشوند همین عامل باعث افزایش فاصله اثرگذاری از محل اصابت میشود. معمولا در این نوع سرجنگی ها یک انفجار اولیه بمنظور پراکنده کردن مواد ترموباریک انجام و سپس مواد ترموباریک در مرحله بعدی شروع به مشتعل شدن میکنند.
دلیل این مکانیسم این است که در مواد منفجره معمولی، بدلیل وجود اکسیژن در فرمولاسیون، انفجار مستقل از هوا بوده ولی در مواد ترموباریک، اکسید کننده حذف و اشتعال پس از تماس با اکسیژن هوا آغاز و باعث سوزاندن حجم زیادی از اکسیژن محیط و ایجاد ناحیه خلاء در اطراف محل اصابت و حرکت اکسیژن اطراف به سمت محل اصابت میشود. ایجاد خفگی برای افراد مجاور اصابت موشک از عوامل مهم تاثیرگذاری در این نوع مهمات میباشد.
تصاویر دیگری از موشک توفان-4 در عراق، شناسه TOW-4 TFT قابل مشاهده است. همچنین وجود خطهای زردرنگ بر روی سه پایه موشک انداز، نشانه ایرانی بودن پرتابگر هست.
موشک توفان-5 عضو بعدی از موشکهای خانواده توفان هست که به لحاظ زمانی زودتر از موشکهای توفان-3 و توفان-4 و در سال 88 بطور رسمی رونمایی شد.
در ابتدا این موشک، گونه هدایت لیزری این موشک رونمایی شد ولی در ادامه گونه هدایت سیمی این موشک نیز توسعه داده شده است گ، دو نوع هدایت لیزری داریم.
در گونه هدایت لیزری این موشک، هدایت از نوع سوار بر پرتو لیزر هست. یعنی برخلاف هدایت نیمه فعال که سنسور لیرزری باید در دماغه موشک باشد تا بازتابش لیزر را تعقیب کند در این نوع هدایت سنسور لیزر در انتهای موشک بوده و موشک از طریق این سنسور خود را در مسیر تابش لیزر قرار داده و اصطلاح مسیر انجام میشود، این نوع هدایت لیزری دربرابر اخلالگرهای لیزری و همچنین مواردی مثل استفاده از پرده دود مقاومتر میباشد. نکته جالب اینکه خود کشور سازنده موشک تاو یعنی آمریکا تاکنون گونه لیزری تاو را توسعه نداده است ولی رژیم صهیونیستی پروژه MAPATS را مبنای توسعه گونه هدایت لیزری تاو توسعه داده است.
مساله بعد اینکه موشک توفان-5 برخلاف تمامی اعضای خانواده تاو و خانواده توفان، بجای دو ردیف دارای سه ردیف بالک هست. این موضوع میتواند بنا به دلایلی مثل افزایش نیاز به پایدارسازی بیشتر در هنگام حرکت باشد. دلیل این موضوع نیز میتواند بنا به دلایلی مثل افزایش وزن سرجنگی یا افزایش برد در این موشک باشد. برد گونه لیزری این موشک تاکنون اعلام نشده ولی برد گونه هدایت سیمی آن، همانند بقیه اعضای خانواده توفان با هدایت سیمی، حدود 3.5 کیلومتر و نفوذ آن 900 میلیمتر اعلام شده است.
با توجه به تغییر نحوه هدایت موشک در گونه لیزری، پرتابگر جدیدی برای آن توسعه داده شده که در مواردی مثل سایت الکترواپتیک و پردازش، متفاوت از پرتابگر مربوط به موشکهای هدایت سیمی میباشد. موشک توفان-5 با نام TOW-5 بستهبندی میشود.
پرتابگر جدید توسعه داده شده برای گونه هدایت لیزری موشک توفان-5 این پرتابگر علاوه بر گونه لیزری موشک توفان-5 در موشک هدایت لیزری قائم نیز استفاده میشود. همانطور که مشاهده میکنید در این پرتابگر تعداد لنزها به 3 عدد افزایش یافته است. مشخص نیست هرکدام از لنزها چه عملکردی دارند ولی یکی از این لنزها کار هدفیابی را انجام و لنز دیگر کار تایاندن لیزر را بر عهده دارد. عملکرد لنز سوم مشخص نیست ، احتمال دارد دوربین دید در شب یا حرارتی بمنظور عملیات در شب، در این پرتابگر تعبیه شده باشد. نحوه تاباندن لیزر بدین گونه هست که لیزر بصورت قیفی شکل تابیده میشود بگونهای که مرکز قیف منطبق بر نقطهای باشد که توسط اپراتور هدف گرفته شده است، موشک از طریق سنسورهای لیزری انتهای موشک مسیر خود را بگونهای اصلاح میکند که مسیر حرکت، در مرکز قیف باشد و در نتیجه به هدف اصابت کند. نحوه قرارگیری در مرکز قیف نیز بدینصورت هست، که لیزی تابش شده، در چند فرکانس مختلف تابیده میشود و حرکت موشک بگونهای تنظیم میشود که سنسورهای لیزری انتهای موشک تحت تابش طیفهای مختلف لیزر که همان مرکز قیف هست، قرار بگیرند.
گونه هدایت سیمی موشک توفان-5، عرضه شده در نمایشگاه بین المللی بغداد-2017
با دقت در انتهای موشک ، دو دوک مربوط به هدایت سیمی هچنین لامپ زنون مشاهده میشود و درنتیجه هدایت از نوع سیمی هست.
احتمالا بدلیل اینکه گونه هدایت لیزری نیاز به پرتابگر جدید داشته و باتوجه به اینکه پرتابگر اینگونه موشکها قیمت بالایی را به خود اختصاص میدهند، گونه هدایت سیمی بمنظور بکارگیری توسط پرتابگرهای متداول توسعه داده شده تا هزینه ها کاهش یابد. البته گونه هدایت لیزری مزیت امکان افزایش برد را دارد گرچه برد گونه هدایت لیزری موشک توفان-5 اعلام نشده است.
تصاویر دیگری از بکارگیری موشک توفان-5 در عراق، شناسه TOW-5 روی بستهبندی قابل مشاهده است و خطوط زردرنگ نشانه ایرانی بودن پرتابگر هست. پرتابگر از نوع سیمی و درنتیجه گونه هدایت سیمی موشک توفان-5 میباشند.
موشک توفان-6
این موشک عضو بعدی خانواده توفان هست که در نمایشگاه بینالمللی دفاعی بغداد-2017 رونمایی شد. این موشک همانند موشک توفان-4 دارای سرجنگی ترموباریک و هدایت سیمی از نوع فرمان به خط دید هست که سرجنگی آن از 3.5 به 5 کیلوگرم افزایش یافته است.
موشک توفان-7 عضو بعدی موشکهای خانواده توفان هست که همانند موشکهای توفان-4 و توفان-6 ذارای سرجنگی ترموباریک بوده و وزن سرجنگی آن به 5.6 کیلوگرم افزایش یافته است. همچنین گفته شده که علاوه بر سرجنگی ترموباریک دارای سرجنگی ترکش شونده نیز میباشد.
موشک ضدبالگرد قائم
یکی دیگر از محصولات مرتبط با موشکهای خانواده توفان، موشک هدایت لیزری ضدبالگرد قائم هست که همزمان با موشک توفان-5 در سال 88 رونمایی شد. این موشک از پرتابگر مشترک با گونه هدایت لیزری موشک توفان-5 استفاده میکند. عموم موشکهای ضدزره قابلیت عملکرد علیه اهداف هوایی ارتفاع پست با سرعت پایین مثل بالگردها را میتوانند داشته باشند ولی در موشک قائم، یکی از تفاوتهایی که نسبت به موشکهای خانواده توفان ایجاد شده، افزودن فیوزهای مجاورتی در جدیدترین گونه آن یعنی قائم مدل M هست که باعث بهبود عملکرد دربرابر اهدافی مثل بالگردها میشود. همچنین بجای استفاده از سرجنگی خرج گود، از سرجنگی سبکتر با وزن 1.7 کیلوگرم و از نوع ترکش شونده دارای 500 ترکش استفاده شده است. این دو تغییر باعث میشود که حتی اگر موشک مستقیما به هدف اصابت نکند، میرانی از خطا جبران شده و هدف آسیب دیده یا منهدم شود.
یکی دیگر از تغییراتی که در مشخصات اعلام شده به چشم میخورد، افزایش حداکثر برد موشک به 6 کیلومتر هست. تمامی موشکهای خانواده توفان که دارای هدایت سیمی بودند، برد زیر 3.8 کیلومتر داشتند، قبلا گفته شد که برد گونه هدایت لیزری موشک توفان-5 اعلام نشده ولی میتوان احتمال داد که بردی در حدود برد موشک قائم داشته یاشد، گرچه سرجنگی سبکتر قائم نیز میتواند یکی از دلایل افزایش برد باشد. حداقل برد موشک قائم 500 متر و توانایی مقابله بالگردها و پهپادهای با سرعت حدود 150 کیلومتر بر ساعت و ارتفاع زیر 2 کیلومتر برای این موشک اعلام شده است.
احتمالا فلسفه ساخت این موشک این هست، که تیمهای ضدزره که مجهز به موشکهای توفان-5 گونه هدایت لیزری هستند تعدادی موشک قائم نیز به همراه داشته باشند تا درصورت مواجهه با پشتیانی هوایی دشمن که عموما بالگردها هستند، بتوانند با بهرهگیری از پرتابگر مشترک با توفان-5، اقداماتی برای مقابله با این خطر را انجام دهند.
تصاویری از موشک قائم مدل M ارائه شده در نمایشگاه بین المللی ماکس-2017،
افزودن فیوز مجاورتی در نزدیکی دماغه و وجود دو ردیف نازل میانی بزرگتر که احتمال تغییر در موتور را محتمل میکند، در تصاویر به چشم میخورد، همچنین سنسورهای هدایت لیزری در انتهای موشک قابل مشاهده است.
جدیدترین عضو احتمالی موشکهای خانواده توفان
در فرودین ماه 96 و در حاشیه تصاویر منتشر شده از بازدید نمایندگان مجلس از نمایشگاه دستاوردهای وزارت دفاع، موشکی مشاهده شد که احتمال دارد جدیدترین عضو موشکهای خانواده توفان یا به نوعی مرتبط با این خانواده باشد.
این موشک چند نکته قابل توجه دارد، اول اینکه به نظر میآید که در دماغه موشک سیکر نصب شده است. دوم اینکه بالکهای میانی آن برخلاف بقیه موشکهای خانواده توفان، رو به جلو جمع میشود. مساله بعد، شباهت بسیار زیاد آن به موشک اسپایک مدل MR/LR هست (داشتن سیکر، الگوی جمع شدن بالکها، رنگ آمیزی و طراحی کلی)
گرچه تاکنون مشخصات این موشک جدید اعلام نشده است ولی برخی ویژگیهای موجود در موشکهای خانواده اسپایک، مثل تاپ اتک بودن از نوع شیرجه روی هدف، قابلیت فایراندفورگت، سبک بودن مجموعه موشک و پرتابگر و قابل حمل بودن توسط نفرات و همچنین قابلیت ارتباط موشک و پرتابگر بمنظور قفل روی اهداف بعد از شلیک با هدف حمله به اهداف خارج از خط دید مثل اهداف پنهان شده پشت موانع، از جمله ویژگیهای جالب توجه در این موشکها هستند که میتوانند برای توسعه نسلهای جدید موشکهای خانواده توفان مورد توجه باشند.
موضوع جالب توجه دیگر درباره موشکهای خانواده توفان اینکه در سال 93، رئیس سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع از در دست طراحی و ساخت بودن 11 مدل از موشکهای خانواده توفان خبر داده بود که تاکنون توفان 1 تا توفان-7 و همچنین موشک قائم مدل بطور رسمی معرفی شدهاند و احتمالا در آینده اعضای جدید این خانواده نیز معرفی شوند.
تصاویری از شبیه ساز آموزشی موشکهای خانواده تاو-توفان
همانطور که گفته شد، پرتابگر موشکهای خانواده تاو-توفان ، در حالت پایه فاقد تجهیزات دید در شب یا حرارتی هستند و به همین خاطر فاقد قابلیت عملیات در شب میباشند، البته وضعیت پرتابگر جدید گونه هدایت لیزری موشک توفان-5 و قائم کامل مشخص نیست. بمنطور ایجاد قابلیت عملیات در شب باید تجهیزات دید در شب یا حرارتی به پرتابگر افزوده شود. تاکنون چند محصول در این حوزه توسط دو شرکت فعال در زمینه تجهیزات الکترواپتیک یعنی شرکت صاایران و شرکت رایان رشدافزار ارائه شده است که به معرفی آنها میپردازیم.
اولین محصول با نام تجاری TIS-I-4&B که یک دوربین حرارتی غیرسردشونده هست که قابلیت نصب بر روی انواع مختلف تسلیحات را دارد.
در تصویر پایین این دوربین را در نمایشگاه ایپاس و همچنین استفاده عملیاتی از این دوربین در حالت نصب شده بر روی پرتابگر توفان در سوریه را مشاهده میکنید.
دومین محصول ارائه شده توسط شرکت صاایران با نام تجاری TIS-S-60T که اخیرا معرفی شده، یک دوربین حرارتی با وزن 5 کیلوگرم هست که در تصویر پایین ٱن را مشاهده میکنید.
همانطور که در تصویر پایین مشاهده میکنید، تصویر حرارتی دریافتی توسط این دوربین، در جلوی لنز پرتابگر تشکیل و اپراتور طبق تیراندازی معمول، باید از چشمی پرتابگر نگاه کند تا بجای تصویر دید در روز، تصویر حرارتی از هدف را مشاهده کند.
شرکت رایان رشدافزار نیز دو محصول با نام RU-150TK و RU-244TK که دوربینهای حرارتی غیرسردشونده و سردشونده هستند را برای نصب بر روی پرتابگرهای تاو-توفان، کورنت-دهلاویه و کنکورس-توسن ارائه کرده است که در تصاویری که تاکنون مشاهده شده است، این دوربینها بر روی پرتابگر موشک دهلاویه استفاده عملیاتی شدهاند.
در تصویر پایین کاتالوگ مشخصات این دو دوربین را مشاهده میکنید.
علاوه بر توسعه استفاده از تجهیزات حرارتی یا دید در شب، توسعه پرتابگرهای چندفروندی و مکانیزه برای موشکهای خانواده توفان علی الخصوص برای نصب بر روی شاسی های مختلف نیز باید مورد توجه باشد و جای خالی آن احساس میشود.
نوشته شده به شکل اختصاصی برای سایت جنگاوران http://jangaavaran.ir