ساختسامانه پدافندی اس 300 برای مقابله با جت های جنگی سریع و موشک های کروز دشمن در سال 1979 مستقر شد و هدف از ساخت ان جایگزین سامانه های چون سام 2و سام 5 بود.کار بر روی اس 300 در الماز روسیه شروع شد .اس 300 مدلهای بسیار دارد . اس 300 از سال 1979 تا کنون دارای نسخه های بسیار است که به معرفی انها میپردازیم
S-300P-PM AND PMU
اس 300 پی که سام 10 نیز خوانده میشود در سال 1978 در مسکو عملیاتی شد و تا سال 1987 در مجموع 80 اتش بار اماده شد.این نمونه دارای لانچر های متحرک 5P85-1 بود که شامل یک خودروی کشنده با لانچر دو موشکی بود. مهمات این نمونه موشک 5V55K بود. این نوع موشک دارای برد 47 کیلومتر و یک کلاهک 100 کیلویی بود.این نمونه موشک دارای سامانه هدایت در خط دید رادار بود که پوشش کمی در ارتفاع زیر 500 متر در برد بلند داشت از این رو در نسخه های بعدی از سامانه هدایت متفاوت تری استفاده شد.موشک از درون لوله خارج میشد و در اسمان تغییر جهت میداد ولی در نسخه های بعدی روشهای پرتاب دیگری به کار رفت.سامانه دارای دو رادار بود. یکی رادار جستجوی هشدار دهنده 36 دی 6 با برد 160 تا 300 کیلومتر بسته به هدف و توان رهگیری 120 هدف و در باند ائی و اف کار میکند.این رادار بر روی یک بازوی 28 متر قرار داشت.همچنین این سیستم از یک رادار ارایه فازی غیر فعال درگیری 30 ان 6 بهره میبرد که دارای برد 180 کیلومتر و توان درگیربا چهار هدف را داشت
در اوائل دهه 1980 نسخه سام 10 بی و سی ساخته شد که از موشک 5V55KD استفاده میکرد که از پرتاب سرد بهره میبرد. در این روش یک خرج پرتاب موشک را از لوله به بیرون پرتاب میکرد و بعد از ان موتور اصلی در ارتفاع 30 تا 50 متر روشن و موشک بلافاصله تغییر جهت داده و به سمت هدف پیش می رود . مدل همچنان از سامانه هدایت در خط دید رادار بهره میبرد ولی در سال 1985 نسخه جدید وارد شد که اس300 پی ام و پی اس نام گرفت و سام 10 دی و ایی خوانده میشد.این نمونه از موشک 5V55R AND RM بهره می برد . این مدل دارای سامانه هدایت رادار نیم فعال بود و برد ان به 90 کیلومتر می رسید . دارای لانچر پرتاب 5P85T بود که از چهارموشک بهره میبرد که دو موشک بیشتر بود.
اتش بار سام 10 معمولا شامل دو تا شش لانچر پرتاب بود.نسخه بعدی سام ده موشک اس 300 پی ام یو بود که در سال 1992 معرفی شد و از موشک 5V55U بهره میبرد که دارای کلاهک 133 کیلوگرمی و روش هدایت رادار نیم فعال می باشد .سرعتش به 2000 متر بر ثانیه افزایش یافته بود و میتوانست اهدافی با سرعت 1300 متر بر ثانیه را تعقیب کند.برد موشک به 150 کیلومتر رسیده بود و همچنین سامانه پی ام یو از رادار هشدار 64N6 که بر روی یک کشنده نصب بود. رادار 64N6 دارای برد 300 کیلومتر بود و میتواند 100 هدف را کشف کند . هم نسخه اس 300 پی و هم پی ام یو می توانستند تا از رادار هشدار دهنده 76N6بهره ببرند که بر روی یک بازوی 28 متری از سطح زمین نصب بود و در اواخر دهه 1980 وارد خدمت شد.همچنین این مدل از رادار درگیری اریه فازی غیر فعال 30M6E-1با برد 200 کیلومتر و توان درگیر همزمان با شش هدف بهره میبرد .
در میان دهه 1990 نسخه پی ام یو توان حمل موشک 48N6E ANDE1 را نیز پیدا کردند که دارای برد 150 کیلومتر بود. سامانه هدایت این موشک با نسخه های قبلی که رادار نیم فعال تفاوت دارند . در این روش که در پاتریوت 2 نیز به کار رفت موشک تا زمان رسیده به هدف توسط رادار زمینی هدایت میشود با این تفاوت که لازم نیست رادار زمینی از زمان شلیک تا برخورد بر روی هدف قفل باشد تنها در چند مرحله زمانی روشن شده، موشک را تصحیح مسیر میکند و دوباره غیر فعال میشود اینگونه جنگنده دشمن به صورت مدام هشدار رادار دریافت نمیکند . تنها در مراحل اخر درگیر رادار تا زمان برخورد و نابود روشن است. این روش توان درگیر در ارتفاع زیر 25 متر را نیز میدهد
در مجموع 3000 لانچر اس300 پی و 28000 موشک ساخته شد.
S-300P
اس300 اف در واقع همان سامانه اس 300 پی ولی برای نیروی دریایی و شلیک از ناو های جنگی این ارتش است که اس ای ان 6 نام داشت و از موشک 5V55RM بهره می برد که دارای برد 90 کیلومتر است،موشک دارای سرعت 4 ماخ و ارتفاع عمل 25000 متر است.موشک از رادار ارایه فازی غیر فعال 3R41 بهره میبرد.موشک خود دارای سامانه هدایت رادار نیم فعال اس و اولین بار در نبرد رزم ناو کریو استفاده شد.این سامانه در سال 1984 عملیات شد و در سال 1992 نسخه اس300 اف ام گفته میشود که اس ای ان 20 خوانده میشود .این نمونه از موشک 48N6 بهره می برد که 150 کیلومتر برد داشت و دارای ارتفاع عمل 27 کیلومتر. چین این سامانه را نیز خریداری کرد و بر روی شناور های خود نصب کرد
S-300V با نام ناتو سام -12 انتی 300
نسخه بعدی اس 300 وی است که در واقع نسخه ای برای مقابله با موشک های بالستیک بود.این نمونه را ناتو سام 12 انتی 300 نام گذاشت.این نمونه برای نیروی زمینی برای مقابله با موشک های بالستیک تاکتیک و موشکهای کروز و برای جایگزینی سام4 ساخته شد.سام 12 یا همان اس 300 وی بر روی یک شاسی شنی دار نصب شده بود. دو نمونه موشک در این سیستم وجود دارد یکی موشک 9M82که یک موشک بزرک با برد 100 و ارتفاع 30کیلومتر که بر روی یک شاسی شنی دار با دو موشک نصب میشود و دیگری موشک 9M83 که کوچکتر است و دارای برد 76 کیلومتر و ارتفاع عمل 25 کیلومتر است . موشک بزرگتر برای درگیر با موشک بالستیک و موشک کوچکتر برای مقابله با موشک کروز بود. هر دو موشک دارای سامانه هدایت رادار نیم فعال هستد . این سامانه از رادار درگیری ارایه فازی 9S19 بهره میبرد .یک اتش بارشامل و لانچر چهار تایی موشک 9M83 و یک لانچر دو تایی موشک 9M82 است.همچنین یک خودروی فرمانده ای و یک خودروی رادار نیز در این سامانه وجود دارد.
S-300MPU-1
اس 300 پی ام یو 1 که سام 20 نام دارد یک دیگر از مدل های اس 300 پی است . این نمونه در اواخر دهه 1990 تکیل شد و دارای رادار پیشرفته تر و موشک های بسیار کارامدتر است.این نمونه به غیر از نسخه نیم فعال موشک5V55R میتواند دو موشک کوچک و کارامد 9M96E1 AND E2 را نیز حمل کند. این نمونه دارای کلاهک 24 کیلوی است و در نسخه E1 دارای برد 40 و در نسخه E2دارای برد 120 کیلومتر است.این موشک ها کوچکتر هستند و دارای چالاکی بالای میباشند و برای مقابله با موشک های کروز استفاده میشود و هر دو دارای سامانه هدایت رادار فعال است. موشک دارای خروجی متغیر بوده و چالاکی بسیار بالای دارد.این نمونه از رادار سه بعدی 64N6E به عنوان رادار جستجو بهره میبرد.
این رادار دارای برد 300 کیلومتر و توان کشف 100 هدف است. رادار درگیر این مدل نیز رادار 30N6E-1مانند نسخه پی ام یو بهره می برد . در کل تفاوت عمده دو نسخه پی ام یو و پی ام یو 1 در استفاده از مهمات کوچک و چالاکی 9M96 است.
S-300PMU2
با ارتقاع این سیستم سام 20 بی ویا همان اس300 پی ام یو 2 ساخته شد. این نمونه از موشک جدید 48N6E2با برد 195 کیلومتر بهره میبرد و دارای سامانه هدایت به وسیله رادار زمینی است . قبلا در نسخه های چون پی ام یو و پی ام یو 1 به نسخه های از این موشک با برد کمتر از 150 کیلومتر مسلح بود.این نمونه مجهز به پست فرمانده ای پیشرفته تر بود و در عرض 5 دقیقه امده نبرد میشد این میزان برای پی ام یو 1 عدد 15 ،برای پی ام یو عدد 20 دقیقه و برای مدل پی عدد 30 دقیقه بود.پست فرمانده A54K6E2این نمونه میتوانست تا 12 لانچر پرتاب چهار تایی را در فاصله چند کیلومتر به هم متصل کرد.
کل سامانه توان درگیر با 36 هدف را در یک زمان دارد . پی ام یو 2 پیشرفته ترین نسخه اس 300 است.
S-300MV یا انتی 2500
یکی دیگر از نسخه های اس 300، اس 300 ام وی است که انتی 2500 نامیده میشود. انتی 2500 همانند انتی 300 (سام 12)برای مقابله با موشک های بالستیک و در مرحله بعدی موشک کروز بود .این نمونه از رادار درگیری ارتقا یافته 9S32ME با برد 200 کیلومتر بهره میبرد.این رادار توان درگیر با شش هدف را دارد . همچنین میتواند رادار هشدار 9 اس 19 را در چند مدل حمل کند که برد ان به 300 و در برخی مدلها 350 کیلومتر است.سامانه مانند نسخه اس 300 وی دارای سکوی پرتاب متحرک شنی دار است که هر سکوی پرتاب دارای چهار موشک 9 ام 82 ام است. این موشک دارای برد 200 کیلومتر است و ارتفاع عمل ان 40 کیلومتر است ولی این سامانه میتواند موشک 9 ام 83 ام را نیز حمل کند که دارای برد 70 کیلومتر است و کوچکتر و چالاکتر است و برای درگیر با اهداف چالاک کارایی بیشتری دارد . این موشک دارای سامانه هدایت رادار نیم فعال بود .
البته دو نمونه موشک دیگر نیز روی این سامانه نصب می شود که شامل موشک 9 ای 83 ام ایی می شود که دارای برد 130 و ارتفاع عمل 25 کیلومتر است و میتواند با موشک بالستیکی تا برد 1000 کیلومتری درگیر شود و موشک 9 ام84 ام ایی که دارای موشک با برد 250 کیلومتر و ارتفاع عمل 30 کیلومتر است. این موشک برای مقابله با موشک بالستیک با2500 کیلومتری میتواند موثر باشد
کل سامانه توان درگیر همزمان به 24 هواپیما و یا 16 موشک بالستیک را دارد. این نسخه نسبت به پی ام 2 دارای تحرک کمتری است زیرا برای دفاع از تاسیسات ثابت ساخته شده است و همچنین کمترین ارتفاع مورد درگیر ان بالای 25متر است که بالا تر از کمترین ارتفاع درگیری پی ام یو 2 با ارتفاع درگیری ده متر است از این رو پی ام یو 1 و 2 بیشتر به کار درگیر با موشک های کروز می ایند. نسخه اس 300 وی 4(S-300V4) اخرین نسخه این مدل است که دارای توان شلیک مهمات جدید با برد 400 کیلومتر است و میتواند اهداف را ارتفاع 37 کیلومتری نابود کند . گفته شده موشک این نسخه دارای سرعت 7.5 ماخ است.
مقاله ای در مورد انتی 2500 را اینجا بخوانید
اس300 سامانه پدافند است که میتوان ان را بر ضد هر هدفی استفاده کرد از انواع هواپیما و بالگرد تا موشکهای کروز و حتی در نسخه معمولا تا حدی برضد موشک های بالستیک .میتوان با ان رادار های مختلفی را ترکیب کرد و از نسخه های چون پی ام یو 1 و 2 میتوان موشک های بسیاری را شلیک کرد.برای دفاع از مراکز راهبردی ثابت ویا نیروی های میدان نبرد مناسب است. میتوان ان را به دو یا چند رادار درگیری تجهیز کرد تا بتوان با چند ده هدف در یک زمان درگیر شد.اولین بار در بین سامانه های شوروی میشد رادار را در فاصله 30 یا 40 کیلومتری اتش بارها قرار داد و انها را با امواج رادیویی با هم متصل کرد. تمام سیستم کاملا متحرک است .بدون حرکت لانچر پرتاب میتوان موشک را به هر سمتی شلیک کند و تمامی این امتیازات برای اولین بار در یک سامانه پدافند جمع شد.
اس 300 اگرچه به صورت گسترده ای وارد خدمت شده ولی هرگز در مرحله واقعی عملیات مورد استفاده قرار نکرفت. هنگامی که شوروی فروپاشی کرد کشورهای چون اسلواکی باقی ماند . در سال 2005 هنگامی که اسلواکی در مانور ناتو شرکت کرد با خود یک سامانه اس 300 پی ام یو نیز اورد . در این تمیرن اف16،اف15 ،اف18 و میراز 2000 شرکت داشتند و کارایی و تعداد جنگنده سرنگون شده در برابر اس 300 درس بزرگی به ناتو داد و به دنبال تسلیحات دوربرد و جنگ الکترونیک رفتند.در همان سال کارایی سامانه اس 300 وی نیز مورد ارزیابی قرار گرفت که نسخه ضد بالستیک این موشک بود. کارایی ان در برابر موشک های اسکاد مورد ارزیابی قرار گرفت که نتایج مشابه پاتریوت در برابر اسکاد در جنگ خلیج فارس به دست نیاورد . دلیل عملکرد بد ان کلاهک انفجاری و فیوز ان بود که بعدها ارتقا یافت.چین که اس 300 پی ام یو 2 را دارد این موشک را در برابر انواع مختلف اهداف ازمایش کرد. ازمایشات نشان دهنده کارایی بالای نسخه پی ام یو 2 بود . در این تمرینات اس 300 توانست انواع پهباد ها شبیه سازی شده مشابه موشک های کروز ، مهمات های هواپرتاب و موشک های تاکتیکی بالستیک را نیز دفع کند .این تست ها بسیار موفقیت امیز و باعث شهرت بسیار برای اس 300 پی ام یو 2 شد.
البته اس 300 به تدریج در نسخه های اولیه جای خود را به اس 400 و اس 350 میدهد اگرچه برخی ویژگی های اس 300 پی ام یو 2 و ای 400 با هم مشترک هستند.ناتو در سال 2012 بر ضد نسخه اس 300 پی ام یو وارد عمل شد. بعد از تجربه سال 2005 کار ناتو عالی بود و به خوبی از پس پی ام یو بر امدند اگرچه ثابت شد در صورت استفاده از جنگ شبکه محور و نیروی های اموزش دیده همچنان این نمونه هم موثر است. البته ناتو هرگز نتوانست در برابر نسخه های پیشرفته اس300 پی ام یو 2 پراوز انجام دهد.
تاریخچه عملیاتی
این سیستم عملکرد قوی در تمرینات داشته است. در سالهای 1991، 1992 و 1993، نسخههای مختلف S-300 با موفقیت موشکهای بالستیک و دیگر اهداف پرنده را با نرخ موفقیت بالا (90٪ یا بیشتر در صورت استفاده از 1 موشک رهگیر) منهدم کردند. چین کارایی S-300PMU2 را در انهدام اهداف در تمرینات واقعی آزمایش کند. یک پهپاد (4.6 کیلومتر) و شبیه ساز یک هواپیمای بمب افکن راهبردی (186 کیلومتر)، موشک تاکتیکی (برد سامانه تا نقطه رهگیری 34 کیلومتر و ارتفاع 17.7 کیلومتر) از جمله اهدافی بوده که طی تمرین توسط اس300 پی ام یو تو هدف قرار گرفته است . اگرچه هیچ یک از نسخههای S-300 موشکی را در یک درگیری شلیک نکردهاند، اما به عنوان یک سامانه SAM بسیار توانمند در نظر گرفته میشود که حتی برای پیشرفتهترین هواپیماها یا سایر اهداف هوایی خطر قابل توجهی دارد(در واقع در این تمرین تنها عمل قفل انجام شده ). در آوریل 2005، ناتو یک تمرین رزمی در فرانسه و آلمان به نام Trial Hammer 05 برای تمرین ماموریت های سرکوب دفاع هوایی دشمن انجام داد. کشورهای شرکت کننده خوشحال بودند که نیروی هوایی اسلواکی یک S-300PMU را همراه خود آورد و فرصتی منحصر به فرد برای ناتو فراهم کرد تا با این سیستم آشنا شود. ادعا میشود که خرید جنگندههای F-35 Lightning II توسط اسرائیل تا حدی برای خنثی کردن تهدید موشکهای S-300 بوده است که به ایران فروخته شده.
در سال 2010، روسیه اعلام کرد که ارتش این کشور سامانه های اس-300 را در سال 2008 در آبخازیا جدا شده مستقر کرده است که منجر به محکومیت دولت گرجستان شد. مداخله نظامی روسیه در جنگ داخلی سوریه پس از ساقط شدن سوخو-24 روسی بر فراز سوریه در نوامبر 2015، روسیه اس-300 و اس-400 را در منطقه مستقر کرد . در 17 سپتامبر 2018، یک سامانه اس-200 سوریه یک هواپیمای نظامی روسیه را سرنگون کرد و 15 نظامی روسی را کشت. مسکو اسرائیل را متهم کرد که به طور غیرمستقیم باعث این حادثه شده است و اعلام کرد که برای حفظ امنیت نیروهای خود، شروع به تحویل سیستم های موشکی مدرن اس-300 به سوریه کرد. بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل در تماس تلفنی با رئیس جمهور روسیه ولادیمیر پوتین به این اقدام اعتراض کرد و اظهار داشت که تحویل سامانه های ضد موشکی اس-300 برای منطقه خطرناک خواهد بود.. در سال 2020، ارتش سوریه از سامانه دفاع موشکی اس-300 روسیه انتقاد کرد و گفت که این سامانه تا حد زیادی در برابر حملات هوایی اسرائیل ناکارآمد است. منابع نظامی سوریه که با نشریه روسی Avia.pro صحبت می کردند، گفتند که رادار مورد استفاده در سامانه های S-300 و Pantsir-S ثابت کرده است که قادر به شناسایی و اصابت موشک های کروز اسرائیل در موارد متعدد نیست.
مناقشه قره باغ 2020
در جریان درگیری 2020 قره باغ ، سامانه اس-300 برای اولین بار در یک درگیری مسلحانه شرکت فعال داشت که در نسخه های مختلف در هر دو طرف میدان جنگ حظور داشتند. سامانه های ارمنی ابتدا در اطراف ایروان مستقر شدند. در 29 سپتامبر 2020، آذربایجان گزارش داد که ارمنستان سیستم های اس-300 خود را به منطقه درگیری نزدیکتر می کند و متعهد شد که آنها را نابود کند.
در 30 سپتامبر 2020، نیروهای مسلح آذربایجان بدون ارائه جزئیات بیشتر مدعی انهدام یک سامانه اس-300 ارمنستان شدند. اولین شلیک جنگی ادعایی S-300 در شب بین 1 و 2 اکتبر اتفاق افتاد، زمانی که وزارت دفاع ارمنستان ادعا کرد که S-300 های ارمنستان سه پهپاد نامشخص آذربایجانی را که عازم ایروان بودند سرنگون کرده است.
در 10 اکتبر 2020، نیروهای مسلح آذربایجان ویدئویی را منتشر کردند که در آن حداقل یک رادار فعال 36D6 یک سامانه اس-300 ارمنستان که توسط پهپاد انتحاری اسرائیلی ه هاروپ IAI آذربایجان منهدم شده بود را نشان می داد. در همان حمله، یک واحد آتش 5P85S متعلق به همان سایت اس300 نیز منهدم شد.[ در 12 اکتبر 2020، نیروهای مسلح آذربایجان دو ویدئو را منتشر کردند که نشان میدهد حداقل دو واحد آتشبار اس300 ارمنی توسط پهپاد هاروپ IAI آذربایجان منهدم شده است. در 17 اکتبر 2020، ویدیوی دیگری توسط نیروهای مسلح آذربایجان منتشر شد که انهدام موفقیتآمیز دو راداربخشی از یک سایت اس 300ارمنستانی فعال را نشان میدهد که توسط پهپاد بایرکتارمورد اصابت قرار میگیرد. در 18 اکتبر 2020، وزیر دفاع آذربایجان ادعا کرد که یک سامانه اس 300 آذربایجان، یک سوخوی سوخو-25 ارمنستان را که در تلاش برای حمله به برخی از مواضع ارتش آذربایجان در منطقه جبرائیل بود، سرنگون کرد.
در جریان تهاجم روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲
در زمان آغاز تهاجم روسیه به اوکراین در ۲۴ فوریهٔ ۲۰۲۲، اوکراین حدود ۱۰۰ آتشبار فعال از سامانهٔ اس-۳۰۰ با نزدیک به ۳۰۰ پرتابگر در اختیار داشت؛ این سامانهها پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ به ارث رسیده بودند. تا ۸ آوریل، روسها حداقل ۲۱ پرتابگر اس-۳۰۰ را منهدم کرده بودند؛ این عدد توسط تحلیلگران مستقل با عکس و ویدیو تأیید شده بود و احتمالاً تعداد واقعی بیشتر بود. رئیسجمهور اوکراین، ولودیمیر زلنسکی، در پیام خود به کنگرهٔ آمریکا در ۱۶ مارس خواستار دریافت کمک برای دستیابی به سامانههای موشکی دوربرد شد و گفت: «شما میدانید ما به چه سیستمهای دفاعی نیاز داریم؛ اس-۳۰۰ و سیستمهای مشابه.»
ایالات متحده و متحدانش تلاش کردند راهی برای تحویل سامانههای اس-۳۰۰ به اوکراین پیدا کنند. یکی از طرحها این بود که اسلواکی سامانهٔ اس-۳۰۰ خود را به اوکراین منتقل کند و در مقابل، آمریکا یا کشور دیگری سامانهٔ پدافندی جدیدی مانند پاتریوت را در اختیار اسلواکی قرار دهد. چند روز پس از درخواست زلنسکی، آلمان با استقرار سامانههای پاتریوت در اسلواکی به عنوان بخشی از یک گروه رزمی ناتو موافقت کرد.
در ۳۰ مارس، نخستوزیر اسلواکی، ادوارد هگر، در گفتوگو با شبکهٔ سیانان اعلام کرد که از ارسال سامانههای اس-۳۰۰ خود به اوکراین حمایت میکند «چون این همان تجهیزاتی است که اوکراین بیش از هر چیز به آن نیاز دارد». در ۸ آوریل، رئیسجمهور آمریکا، جو بایدن، تأیید کرد که اسلواکی یک سامانهٔ اس-۳۰۰ متعلق به دوران شوروی را به اوکراین منتقل کرده و آمریکا در مقابل یک سامانهٔ پاتریوت را در اسلواکی مستقر خواهد کرد. تنها یک آتشبار به اوکراین اهدا شد؛ این همان سامانهای بود که اسلواکی در سال ۱۹۹۳ پس از فروپاشی چکسلواکی به ارث برده بود.
در ۱۱ آوریل، خبرگزاری آسوشیتدپرس گزارش داد که روسیه مدعی انهدام چند سامانهٔ پدافند هوایی اوکراین در روزهای پیش از آن شده است. مسکو گفت چهار پرتابگر اس-۳۰۰ را که از یک کشور اروپایی تحویل اوکراین شده بود، هدف قرار داده است، اما هیچ مدرک مشخصی ارائه نکرد. اسلواکی پیشتر یک سامانهٔ اس-۳۰۰ به اوکراین داده بود، اما این کشور خبر انهدام آن را تکذیب کرد.
در اوایل آوریل، گزارشهایی منتشر شد که بر اساس آن ایران تعداد زیادی سامانهٔ اس-۳۰۰ را که در سال ۲۰۰۷ از روسیه خریده بود، برای استفاده علیه اوکراین بازگردانده و به همراه آن نسخهٔ بومی خود با نام باور ۳۷۳ را نیز ارائه کرده است. با این حال، وزیر خارجهٔ ایران، حسین امیرعبداللهیان، در تماس تلفنی با وزیر خارجهٔ اوکراین، دمیترو کولبا، این ادعا را رد کرد.
در ۸ ژوئیه، فرماندار استان میکولایف، ویتالی کیم، ادعا کرد روسیه موشکهای اس-۳۰۰ را با تجهیز به سامانهٔ هدایت جیپیاس برای حملات زمینی استفاده میکند و حدود ۱۲ موشک با این شیوه شلیک شدهاند. در ۳۰ سپتامبر، روزنامهٔ والاستریت ژورنال گزارش داد که ۱۶ موشک اس-۳۰۰ روسی در نقش حمله به اهداف زمینی به اطراف زاپروژیا اصابت کردهاند که دستکم ۳۰ غیرنظامی کشته و ۵۰ تن زخمی شدهاند. در ۸ اکتبر نیز بقایای موشکهای اس-۳۰۰ پس از اصابت به ساختمانهایی در خارکیف یافت شد. تحلیلگران گفتند این موشکها احتمالاً از سامانههای روسی بودهاند که به دلیل کمبود موشکهای ضد سطح دقیقتر، برای حملات زمینی تغییر کاربری داده شدهاند.
اهداف زمینی ثابت معمولاً نیازی به تغییرات زیاد ندارند، چون طراحی اصلی موشکهای اس-۳۰۰ امکان هدفگیری منابع تشعشع (مانند رادارها) را به طور دقیق فراهم میکند. با این حال، برخی حملات گزارششده ممکن است در واقع ناشی از سقوط موشکهای اوکراینی اس-۳۰۰ پس از رهگیری ناموفق باشند. مورد برجستهٔ این وضعیت در ۱۵ نوامبر ۲۰۲۲ رخ داد، زمانی که یک موشک سرگردان اس-۳۰۰ در مسیر بالستیک در نزدیکی روستای پرژوودوف در لهستان فرود آمد و دو نفر کشته شدند.
در ۱۴ آوریل ۲۰۲۳، شهر اسلاویانسک با شلیک هفت موشک اس-۳۰۰ هدف قرار گرفت که در آن دستکم ۱۱ نفر کشته شدند. در ۶ ژانویه ۲۰۲۴ نیز حملهٔ موشکی روسیه با اس-۳۰۰ به منطقهٔ پوکروفسک ۱۱ کشته و ۸ زخمی برجای گذاشت.
در ۱۰ ژوئن ۲۰۲۴، نیروهای اوکراینی در حملهای در نزدیکی چرنومورسکی در کریمه پرتابگرهای سامانهٔ اس-۳۰۰ روسیه را منهدم کردند.
در ۲۱ اوت ۲۰۲۴، ارتش اوکراین اعلام کرد یک سامانهٔ پدافند هوایی اس-۳۰۰ روسی را در استان روستوف هدف قرار داده است؛ احتمالاً با استفاده از یک موشک نپتون.
عملیات و نسخههای دیگر
کاربران سامانه S-300
سامانه پدافند هوایی S-300 در درجهی اول در اروپای شرقی و آسیا مورد استفاده قرار میگیرد، اگرچه منابع مختلف دربارهی کشورهای دارندهی این سامانه اطلاعات متفاوتی ارائه میکنند.
- الجزایر – هشت هنگ از سامانه S-300PMU2 در اختیار دارد.
- ارمنستان – ۵۰ سامانه از نوع نامشخص در خدمت دارد.
- جمهوری آذربایجان – دو گردان S-300PMU2 (SA-20B) را در سال ۲۰۱۰ به ارزش ۳۰۰ میلیون دلار خریداری کرد که در سال ۲۰۱۱ تحویل داده شد.
- بلاروس – سامانههای S-300PS در سال ۲۰۰۷ از روسیه تحویل گرفت تا مدلهای قدیمیتر را جایگزین کند. چهار آتشبار دیگر قرار بود در سال ۲۰۱۴ تحویل داده شود.
- بلغارستان – تا سال ۲۰۲۴ دارای ۸ پرتابگر S-300 در خدمت بود که در قالب ۲ واحد با ۶ پرتابگر در هر واحد سازماندهی شدهاند.
- چین – چین در سال ۱۹۹۳ اولین محموله S-300PMU-1 را خریداری کرد و در سال ۲۰۰۴ نخستین مشتری نسخه S-300PMU-2 شد. چین همچنین نمونه بومی HQ-15 را با برد افزایشیافته از ۱۵۰ تا ۲۰۰ کیلومتر توسعه داد. تا سال ۲۰۰۸، چین حدود ۴۰ آتشبار S-300 و ۶۰ آتشبار HQ-15/18 و بیش از ۱۶۰۰ موشک و حدود ۳۰۰ سکوی پرتاب در اختیار داشت. پنج گردان در منطقه پکن، شش گردان در تنگه تایوان و بقیه در شهرهای بزرگ مستقر هستند. همچنین دو سامانه SA-N-6 برای ناوشکنهای Type 051C خریداری شد.
- مصر – در سال ۲۰۱۴ سامانه Antey-2500 را به عنوان بخشی از قرارداد ۱ میلیارد دلاری با روسیه سفارش داد. این قرارداد شامل ۴ آتشبار، پست فرماندهی و تجهیزات پشتیبانی بود. تحویل سامانهها از سال ۲۰۱۵ آغاز و تا پایان ۲۰۱۷ کامل شد. مذاکراتی برای خرید سامانههای بیشتر نیز در جریان است.
- ایران – در سال ۲۰۰۷ سامانه S-300 را خریداری کرد، اما تحویل آن تا زمان کاهش تحریمها در سال ۲۰۱۵ به تأخیر افتاد. ایران در سال ۲۰۱۶ چهار آتشبار S-300PMU2 را از روسیه دریافت کرد که شامل رادار کشف هدف 96L6E، رادار درگیری 30N6E2 و چهار پرتابگر 5P85TE2 بودند. این سامانهها تحت نظر نیروی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران فعالیت میکنند. در حملات هوایی اسرائیل در آوریل و ۲۶ اکتبر ۲۰۲۴، سامانههای S-300 ایران پس از نفوذ به رادارها از کار افتادند.
- قزاقستان – ۱۰ گردان S-300PS پس از بازسازی از سال ۲۰۰۹ یا بعد از آن دریافت کرد. ۵ گردان در سال ۲۰۱۴ و ۵ گردان دیگر در ۲۰۱۵ بهصورت رایگان تحویل داده شدند.
- کره شمالی – سامانه بومی Pongae-5 (KN-06) را بر اساس S-300 توسعه داده و آزمایش کرده است.
- روسیه – همه نسخههای S-300 را در اختیار دارد. تا سال ۲۰۱۰ حدود ۱۹۰۰ سامانه S-300P/PS/PMU و ۲۰۰ سامانه S-300V/V1 عملیاتی بود. نسخههای قدیمیتر بازسازی و به نسخه PM1 و سپس PM2 ارتقا یافتهاند. برنامه نوسازی سامانهها تا ۲۰۱۴ تکمیل شد و نسخه S-300V4 نیز از ۲۰۱۵ وارد خدمت شد.
- اوکراین – نسخههای S-300PT، S-300PS، S-300PMU و S-300V1 را در اختیار دارد. بین سالهای ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۴ فقط ۶ سامانه عملیاتی بود و حدود ۴۰٪ از کل ناوگان در شرایط خوب قرار داشت. با آغاز جنگ با روسیه، اوکراین شروع به بازسازی و فعالسازی مجدد سامانهها کرد. ۳۴ پرتابگر پس از الحاق کریمه به روسیه در ۲۰۱۴ در آن منطقه باقی ماند. پیش از تهاجم ۲۰۲۲، اوکراین حدود ۱۰۰ آتشبار فعال داشت و در آوریل ۲۰۲۲ یک آتشبار دیگر از اسلواکی دریافت کرد.
- ونزوئلا – در سال ۲۰۱۲ دو گردان S-300VM Antey-2500 را دریافت کرد.
- ویتنام – دو سامانه S-300PMU-1 (۱۲ پرتابگر) را پس از سال ۲۰۰۹ خریداری کرد و احتمالاً آنها را به سطح S-300PMU2 ارتقا داده است.
این گستردگی کاربران نشان میدهد سامانه S-300 یکی از پرنفوذترین سامانههای پدافند هوایی در جهان است و در مناطق حساس ژئوپلیتیکی نقش راهبردی ایفا میکند.
مشخصات رادار درگیری
| نام | لقب ناتو | باند | برد کشف | تعداد اهداف قابل رهگیری | تعداد اهداف قابل درگیری | قابل نصب در سیستم |
| 30N6 | FLAP LID A | I/J | ؟ | 4 | 4 | S-300P |
| 30N6E(1) | FLAP LID B | H-J | 200 کیلومتر | 12 | 6 | S-300PMU |
| 30N6E2 | FLAP LID B | I/J | 200 کیلومتر | 72 | 36 | S-300PMU-2 |
| 9S32-1 | GRILL PAN | Multi-band | 140 تا 150 کیلومتر | 12 | 6 | S-300V |
| 3R41 Volna | TOP DOME | I/J | 100 کیلومتر | ؟ | ؟ | S-300F |
مشخصات موشک های قابل حمل
| نام | سال | برد | حداکثر سرعت | حداکثر سرعت هدف | وزن | وزن کلاهک | سامانه هدایت | سامانه |
| 5V55K/KD | 1978 | 47 کیلومتر | 1700 متر بر ثانیه | 1150 متر بر ثانیه | 1,450 k | 100 kg | هدایت در خط دید رادار | S-300P |
| 5V55R/RM | 1984 | 90 کیلومتر | 1700 متر بر ثانیه | 1150 متر بر ثانیه | 1,450 k | 133 kg | نیم فعال | S-300P |
| 5V55U | 1992 | 150 کیلومتر | 2000 متر بر ثانیه | ؟ | 1,470 k | 133 kg | نیم فعال | S-300PMU/1/2 |
| 48N6/E | 1992 | 150 کیلومتر | 2000 متر بر ثانیه | 2800 متر بر ثانیه | 1,780 k | ~150 k) | هدایت از رادار زمینی | S-300PMU/1/2 |
| 48N6E2 | 1992 | 195 کیلومتر | 2000 متر بر ثانیه | 2800 متر بر ثانیه | 1,800 k) | 150 kg) | هدایت از رادار زمینی | S-300PMU/1/2 |
| 9M82 | 1984 | برد 100 کیلومتر ارتفاع 30 کیلومتر | 2400 متر بر ثانیه | ؟ | 420 kg | 150 kg ( | هدایت از رادار زمینی | S-300V |
| 9M83 | 1984 | برد 75 و ارتفاع 25 کیلومتر | 1700 متر بر ثاینه | ؟ | ؟ | 150 kg | هدایت از رادار زمینی | S-300V |
| 9M83ME | 1990 | 200 کیلومتر | ؟ | ؟ | ؟ | ؟ | هدایت از رادار زمینی | S-300VM |
| 9M96E1 | 1999 | 40 کیلومتر | 900 متر بر ثانیه | 4800 تا 5000 متر بر ثانیه | 330 kg | 24 kg | Active Radar Homing | S-400 |
| 9M96E2 | 1999 | 120 کیلومتر | 1000 متر بر ثانیه | 4800 تا 5000 متر بر ثانیه | 420 kg | 24 kg | رادار فعال | S-400 |
| 40N6[94] | 2000 | 400 کیلومتر | ؟ | ؟ | ؟ | ؟ | رادار فعال | S-400 |
برای پیوستن به کانال تلگرام سایت جنگاوران اینجا را کلیک کنید
ترجمه:عبدالحمید تارخ
منبع:http://www.ausairpower.net/APA-Grumble-Gargoyle.html
