بالگرد تهاجمی A-129 و T-129

تمامی کشورهای اروپای  دست کم کشورهای که صنایع لازم برای ساخت بالگرد را داشتند در دهه 1970 با دیدن کارای  بالگردهای تهاجمی چون کبرا و میل 24 تصمیم به ساخت یک بالگرد اختصاصی  تهاجمی گرفتند ولی بعد از مدتی این طراح  رها شد و به دنبال بالگرد ساده تر و چند منظوره  رفتند که نتیجه  ان بالگرد های چون گازل و بی او 105 شد. کمپانی اگوستا ایتالیا در سال 1978  به دنبال  ساخت یک بالگرد اختصاصی تهاجمی برای ارتش ایتالیا رفت.در مرحله اول ساخت نسخه مسلح اگوستای 109 که یک بالگرد  ترابری   با نسخه  غیر نظامی بود مد نظر قرار گرفت ولی بعد از مدتی معلوم شد که اگرچه مسلح کرد ای 109 ممکن است ولی کارایی  لازم را ندارد.ولی اگوستا تصمیم گرفت با استفاده از سامانه انتقال قدرت و چرخانند  و ملخ ای 109 بالگرد تهاجمی جدید طراحی کند.. اولین نمونه از پنچ  پیش نمونه در 11 سپتامبر  سال 1983 پرواز خود را انجام داد که البته نسخه تولید تفاوتهای در دماغه و محل قرار گرفتن سامانه اتش با پیش نمونه داشت  .بالگرد جدید در سال 1988 وارد خدمت شد

ای 129 که لقب مانگوستا را به خود اختصاص داد و مانند تمامی  بالگردهای تهاجمی رایج جهان  دارای  دو خدمه پشت سر هم بود که خلبان در قسمت عقب  و افسر اسلحه در جلو قرار داشت و دو بالچه  در هر سو بالگرد با دو جایگاه جنگ افزاری در اختیار  داشت.

 از دو دستگاه موتور انگلیسی رولز رویس جم  2 مارک  1004 دی بهره می برد  که هر کدام 890 اسب بخار قدرت فراهم میکند و  دارای  دو ورود در دو طرف بدنه  بود. خروجی کشیده  بود تا امواج فروسرخ کمتری را منعکس کند . هر دو موتور دارای  دو سامانه سوخت جدا بودند و تلاش بسیار  برای کاهش صدای موتور با نصب لعاب  مخصوص  شده بود.  همچنین  بالگرد دارای  سه سامانه هیدرولیک بود و بدنه عمدتا از کامپوزیت ساخته شده اگرچه بخش های الومنیم نیز دارد . خدمه بر روی کاناپه  با قابلیت جذب زره قرار دارند  و درب کابین از سمت  راست برای هر دو خدمه باز می شود.

بدنه  در برابر  نفوذ گلوله 12.7 م م مقام است  و ملخ چهار تیغه توان مقاومت در برابر کالیبر 23 م م را به خوبی دارد . دارای  سه ارابه فرود ثابت ولی با توان تحمل ضربات  شدید برای فرود سخت را دارد  و می توانند برای حمل و نقل اسان ارتفاع  انها را کم و زیاد کرد.

دو رایانه  پرواز برای کنترل  تجهیزات پروازی  و تسلیحات  را تحت کنترل دارند  و می توان ان را برای پرواز خودکار به ده ایستگاه  مختلف تنظیم  کرد و همچنین بالگرد دارای  رادار ارتفاع سنج داپلر، هشدار دهنه راداری، هشدار  دهنده فروسرخ و لیزری  می باشد(البته نه در مدلهای تولید  بلکه بعد از ارتفاء در سال 2001 به بعد )

هر کابین دارای  یک نمایشگر چند منظوره  است  و در کابین جلو یک دو چشمی نیز برای دیدن تصاویر سامانه هدفگیر  در دماغه وجود دارد(البته  نمایشگر نیز در ارتقاء در سال 2001 به بعد نصب شد).برای هدفگیری  توپ متحرک و موشک  ضد تانک  بر روی دماغه دارای یک سامانه هدفگیر با توان دید حرارتی و مسافت یاب و نشان گذار لیزری  است  که تصاویر  ان توسط یک دوچشمی  در درون کابین افسر اسلحه نشان داده می شود و خلبان نیز برای ناوبری شبانه دارای  یک دوربین دید  حرارتی در جلوی دماغه است  .همچنین  هر دو کابین هماهنگ با دوربین دید در شب هستند.

تسلیحات این بالگرد بر گرفته شده از بالگرد کبرا  امریکا است .  در نسخه ای 129 ارتش ایتالیا  این بالگرد فاقد توان حمل توپ ثابت  بود و مسلسل  سنگین  به صورت غلاف حمل میکوند ولی  بعدها ارتقا یافت و به یک توپ ام 197 مجهز شد . توپ 20 م م   ام 197 یک گاتیلنگ سه لول با سرعت اتش  750 گلوله بر دقیقه است  که بر روی بالگرد های سری کبرا نصب شده است. خشاب این توپ در ای 129  500 گلوله است  و  توان حرکت تا 100  درجه را به دو طرف و  60 درجه را رو به پایین و ده درجه رو به بالا را دارد. این توپ  را می توان  توسط  سامانه  هدفگیری  در دماغه برای  رزم شبانه شلیک کرد و افسر اسلحه   پیرسکوپ هدفگیری  را که دارای  تحرک 90 درجه در سمت است را به هر طرف بگرداند توپ نیز به همان طرف بر میگردد  ویا برای درگیر در روز یک سامانه نشان  گیری  روی کلاه خلبان قرار دارد که افسر اسلحه به هر سمتی نگاه کنید سر توپ در زاویه گردش مجاز ، توپ به همان سمت بر می گردد.

دیگر تسلیحات  این بالگرد که قابلیت حمل انها را  زیر بال دارد شامل    دو راکت انداز 19 لول  70 م م هایدرا 70  و یا دو راکت  انداز 68 م م   در کنار هشت موشک ضد تانک تاو و یا موشک هوا به هوای استینگر است.

مدلهای مختلف:

ای 129 مانگوستا : نسخه  اصلی  تولید برای ارتش  ایتالیا  که 60 فروند از این  نمونه تا سال 1990 تولید و تحویل ارتش  ایتالیا شد. این نمونه دارای  دو موتور رولز رویس جم  2 است و فاقد توپ  20م م  بود  و میتواند  موشک  ضد تانک تاو را حمل کند

ای 129 سی بی تی: نسخه ارتقا یافته  شامل  نصب توپ 20 م م ام 197   در زیر دماغه، ارتقا کابین  و نصب نمایشگر چند کاره  ارتقا سامانه های دفاع با نصب هشدار دهنده لیزری  و فروسرخ  و ارتقاء  سامانه انتقال. همچنین این مدل دارای  یک پروانه پنچ تیغه است که پرواز کم صدا تر و ارام تری را برای ان فراهم میکند. در مرحله نسخه در میانه  دهه 1990 تنها 15 بالگرد به این نمونه ارتقاء  یافتند ولی در سال 2001 تمامی  بالگردهای ای 129 به ای 129  سی بی تی ارتقا یافتند

ای 129 بین الملل :نسخه صادراتی دارای  یک پروانه  پنچ تیغه  و همچنین استفاده از دو  موتورتوربوشفت ال اچ تی ای سی تی 800 ساخت انگلستان که بر  روی بالگرد های لنیکس  هم نصب شده است . این موتور بسیار  قویتر از موتور اصلی  است و 1360  اسب بخار قدرت فراهم  میکند. همچنین  این    نمونه توان حمل موشک  تانک لیزری هلفایر و موشک  هوا به هوای استینگر و میسترال  را نیز دارد.

 ای ار اچ 129 دی: نسخه ارتقا یافته   دارای  سامانه جدید دید حرارتی و  نشان گذار لیزری  در دماغه به شکل  کره  که دارای  برد تشخیص بیشتر و دقت بالاتری است. 24 فروند از بالگرد ای 129 سی بی تی ارتش  ایتالیا  در حال ارتقا به این نسخه هستند.

ای 129 در خدمت ارتش ایتالیا چندین بار به عنوان نیروی  حافظ صلح در کشور های  افریقای سومالی و انگولا  مستقر شد که کارایی  ان بسیار  بالا و انعطاف  پذیر ان بسیار مطلوب ذکر شده است.همچنین برای دوره ای سه فروند ای 129 در عراق و افغانستان  برای پشتیبانی  هوایی از نیروی های ائتلاف حضور  داشتند.

تی 129

ترکیه در دهه 1990 و اوائل دهه گذشته به دنبال یک بالگرد تهاجمی بود. این کشور  بعد از پیشنهادات  بسیار از سوی  سازندگان  روسی، اروپایی و امریکای در نهایت نسخه اگوستای ای 129 بین الملل را انتخاب کرد.

بیشنهاد که به ترکیه شده   بود همکاری بین وستنلند انگلستان  و اگوستای ایتالیا  بود که با هم در این رقابت شرکت کردند. در سال 2007 میلادی ترکیه اعلام کرد که مذاکراتی  را با اگوستا وستلند برای تولید تحت امتیاز  51  فروند ای 129 با نام تی 129 اتک  را اغاز کرده  است. و در نهایت در سال 2008  صنایع هواپیما سازی ترکیه TAI با اگوستا  وستلند به توافق رسید که یک نسخه جدید از ای 129  بین الملل  را با سامانه  های ارتباطی و الکترونیکی  ترکی و موتور انگلیسی  را توسعه دهند.قرار شد بالگرد   جدید از موتور تی 800  بالگرد ای 129 بین الملل استفاده کند که در ترکیه تولید می شود. ترکیه   با افزایش سفارشات  9 فروندی دیگر سفارش داد تا تعداد  کل را به 60 فروند رساند. بالگرد جدید  در 19 اگوست سال 2010 در ایتالیا  پرواز کرد اگرچه هنوز سامانه  های ترکی از راه نرسیده  بودند.تا پایان سال 2020 ترکیه 53 فروند تی129 دریافت کرد و در سال 2021 تصمیم به خدمت گیری 59 فروند دیگر نیز گرفت که همگی در خدمت نیروی زمینی ترکیه در خواهند امد  . شایان به ذکر است که پلیس ترکیه به عنوان تنها پیلس جهان که دارای بالگرد تهاجمی است در سال 2021 موفق به دریافت 2 فروند تی129 شد و 24 فروند دیگر نیز سفارش داد

تی 129 از نظر کلی   با ای 129 بین الملل یکی است. دارای  ملخ پنج تیغه و موتور تی 800 است و از نظرزرهی با ای 129 یکی است. در دماغه دارای  سامانه  هدفگیری  کروی  شکل ASET300 T ساخت  خود ترکیه است  که توان نشان  گذاری  سلاح های لیزری  را نیز دارد. همچنین این مدل دارای سامانه ناوبری  بر اساس چی پی اس ساخت   ترکیه  است که همه  سامانه های نام برد ساخت شرکت ترکی اسلسان است.همچنین این شرکت هشدار دهنده لیزری، هشدار   دهنده فروسرخ و جینیگ فروسرخ بالگرد در کنار سامانه  پرتاب شراره ان را نیز طراحی کرده است. بالگرد در کابین عقب و جلو دارای  دو نمایشگر رنگی بزرگ چند کاره و اچ یو دی برای خلبان است .اسلسان  شرکت صنایع دفاعی ترکیه‌ای است، که در زمینه ارائه خدمات نیروهای نظامی، تولید نرم‌افزارها وتجهیزات الکترونیکی، رادارها، دوربین‌های دید در شب، تجهیزات شناسایی دوست یا دشمن و سیستم‌های جنگ الکترونیک فعالیت می‌نماید.

شرکت اسلسان در سال ۱۹۷۵ توسط نیروهای مسلح ترکیه تاسیس شد  دفتر مرکزی این شرکت در شهر آنکارا، ترکیه قرار دارد و سهام آن در بازاربورس استانبول معامله می‌شود. این شرکت همکنون در حال توسعه یک رادار میلی موجی برای بالگرد تی 129 است

رادار مورد نظر با نام MİLDAR دارای وزن55 کیلوگرمی است که در یک غلاف زیر بالچه بالگرد جا شده و میتواند یک تانک را از 12 کیلومتری و یک هدف هوایی را در برد 8 کیلومتری کشف کند. این رادار در زیر بالچه بالگرد در یک سمت تا 120 درجه و  60 درجه بالا و پایین را پوشش داده و میتواند با 50 هدف درگیر شود .

به غیر از سامانه های  الکترونیک ترکی سلاح های  این نمونه  نیز  ساخت ترکیه   می باشد.  سلاح ثابت  این بالگرد توپ 197 است و در زیر  هر بالچه مشابه ای 129 دارای  دو جایگاه است که می تواند تا هشت موشک ضد تانک  هدایت تصویر  بردار فروسرخ میزارک با توان اتش و رها  ویا در کنار ان  تا هشت موشک هدایت لیزری  سیریت را در لانچر های چهار تایی حمل کند که هر دو ساخت ترکیه هستند . سیریت نسخه هدایت لیزری راکت 70 م م هایدرا است . همچنین  میتوان لانچر 19 لول غیر هدایت شونده هایدرا نیز حمل کند  . همچنین نسخه صادراتی تی 129که توسط ترکیه بازار یابی می شود  توان حمل موشک  اپتیک حرارتی اسرائیلی  اسپایک ویا موشک هلفایر را دارد همچنین این نمونه می توان تا دو موشک استینگر  در هر طرف ویا دو موشک سایندوندر را در کل حمل کند.

تا کنون شش فروند بالگرد تی 129 ای ساخته شده ولی ما بقی نمونه های تولید نسخه تی 129 بی بودند  که در بالا به ان اشاره شده است . همکنون شش  فروند تی 129 ای به نسخه بی در حال ارتقا است.تا جولای سال 2020 میلادی ارتش تمامی59 فروند بالگرد های تی129 خود را دریافت کرده است

ترکیه  این بالگرد را به چندین  ارتش پیشنهاد  دادند که شامل  عربستان، کره جنوبی نیز بود  که البته هر دو لانگ بو اپاچی را انتخاب کردند. همکنون لیبی  و اذربایجان به دنبال این بالگرد هستند

اولین مشترین این بالگرد  پاکستان بوده که 30 فروند از این بالگرد را سفارش داده است.این قرارداد در می سال 2018 امضا شده و قرار است دسته نخست در سال 2021 تحویل پاکستان شود.فیلیپین نیز 6 فروند از این بالگرد را سفارش داد.تی129 طی عملیات های ارتش ترکیه در شمال عراق و سوریه  برضد داعش و کردها بارها دست به عملیات رزمی زده است

 ترجمه:عبدالحمید تارخ