هواپیمای شناسایی یو2

بعد از جنگ جهانی دوم ،  امریکا برای اطلاع از فعالیت های   اتمی و موشکی شوروی دست به پرواز بر فراز شوروی می زد. این پرواز ها از اروپایی غرب ویا ژاپن انجام میشد . امریکا در مرحله نخست از ار بی 47 استفاده میکردند که نسخه شناسایی  بمب افکن ب47 بود و دارای سقف پرواز 18300 متر بود که بیشتر از سقف پروازی شکاری میگ17 روسها بود که در حالت مسلح به سختی به  ارتفاع 13700 متر می رسید. همچنین امریکا همواره این اعتقاد را داشتند که پرواز در این ارتفاع ایمن است زیرا رادار های شوروی ارتفاع بیش از 18000 متر را نمی توانند  دید بزنند. امریکا به توسه نسخه شناسایی بمب افکنهای خود ادامه دادند و با ورود ار بی 57 نسخه شناسایی بمب  افکن ب 57 که خود در واقع نسخه امریکایی بمب افکن انگلیسی کانبرا بود ارتفاع پروازی را به 20400 متر رساندند.ولی با وجود این شوروی بیکار  ننشسته  بود و با در نظر گرفتن برتری در رادار زمینی نسبت به غرب توان کشف هواپیماهای غربی را حتی در ارتفاع 19500 متری ار داشت   چیزی که غربی ها از ان بی خبر بودند و همچنین انها در حال کار روی رادار هوابرد و موشک هوا به هوای رادار موج سوار بودند.

در سال 1953   این تصور وجود داشت که اگر هواپیما با ارتفاع پرواز 21000 متر وجود داشته باشد از برد رادار و موشک های روسی  خارج خواهند بود و البته  در همان زمان بسیار معتقد بودند این ارتفاع پروازی  باید با سرعت فراصوت نیز ترکیب شود.ولی در ان زمان کلی جانسون  سر طراح مشهور لاکهید که در ان زمان هواپیماهای چون پی 38 و پی 80 را طراحی کرده بود طرحی را ارائه داد که شامل  طرح بلند پرواز سبک و مادون  صوت بود که هزینه ساختش پایین بود

طرح لاکهید که در مرحله نخست سی 282 نامیده میشد بر اساس یک گلایدر ساخت همین شرکت  ساخته شده بود ولی دارای پیشرانه بود. این طرح دارای بال های سبک کشیده بود که تو هواپیما در ارتفاع بالا روی امواج هوا سوار شود و سوخت کمتری را مصرف کند  و یک موتور جنرال الکترونیک جی 73 بود که در پیش نمونه اف104 نیز نصب شده بود بهره می برد  و روی کاغذ توان رسیدن به  ارتفاع 21000 متری را داشت. لاکهید هر کاری را انجام داده بود تا وزن را کاهش دهد تا ارتفاع را افزایش دهد حتی چرخ ها  برداشته بود و هواپیما بر روی ارابه فرود برمی خواست ولی انها را رها میکرد و بعد روی شکم فرود میامد.نیروی هوایی این طرح را رد کرد زیرا زیادی عجیب و غریب بود که تازه چرخ هم  نداشت!!!

با وجود این تمامی کارشناسان غیر نظامی یو 2 را پیشنهاد میدادند زیرا دارای ارتفاع بیشتری نسبت به ار بی 57 بود و سطح مقطعی کمتری نیز داشت . در همان زمان سازمان امنیت امریکا (سیا) به این طرح علاقمند شد. تا ان زمان سیا برای گرداوری اطلاعات  مورد نیاز به ارتش وابسته بود و از هواپیماهای ارتش استفاده  میکرد. ترکیبی از مقامات نیروی هوایی و سیا  در سال 1954 با کلی جانسون  دیدار کردند  ولی نیروی هوایی مخالف بود که این طرح گسترش یابد زیرا می ترسید  پروژه ار بی 57 را به خطر   بیندازد و همچنین علاقه ای نداشت سیا نیز هواپیمای شناسایی داشته باشد ان هم بلند پرواز تر از نسخه نیروی هوایی ولی در نهایت با  دخالت کاخ سفید نیروی هوایی کوتاه امد

در سال  1955 سیا سفارش 20 فروند از این هواپیما را داد که هنوز یک فروندش هم وجود نداشت . لاکهید به سرعت وارد عمل شد .پروژه مخفیانه بود  تداروکات قطعات کامل سری پیش رفت و تمامی شرکت های  تولید کننده قطعات  فکر میکردند در حال تولید یک کلایدر بزرگ غیر نظامی برای سازمان هوا و فضای امریکا هستند.

هواپیما در همان سال یو 2نامیده شد و برای تولید ان ابزارهای زیادی  لازم بود که تا زمان وجود نداشت مثلا ارتفاع  سنجی که تا ارتفاع 21000 متری را نشان دهد ویا سوخت ویژه  جی پی 7 که برای موتور این هواپیما و احتراق در ارتفاع که هوای زیادی وجود  نداشت توسعه یافت. همچنین یک دوربین بزرگ که توان تصویر  برداری  از یک جسم ده متری را از ارتفاع 18 کیلومتری زمین  را داشت ولی این دوربین خیلی بزرگ بود و یو 2 هم فضای کمی داشت و به قول یکی از مهندسین درگیر در پروزه  مثل این بود که می خواستند مادر بزرگ من را در شش اینج فرش جا دهند(خدایش اینم شد مثال ).

در 1 اگوست سال 1955 طرح جدید پرواز کرد ولی طرحی بود که پرواز با ان دشوار بود.ویژگی های پروازی ان نه شبیه گلایدر بود و نه یک هواپیمای متعارف .از یک موتور جی 57 در مرکز بدنه در نسخه اولین بهره می برد . دارای بیشترین سرعت 794 کیلومتر بر ساعت و بردش به 4333 کیلومتر می رسید.

هواپیما در ارتفاع بالا دارای  خصوصیت پروازی مثل گلایدر بود ولی با افزایش چگالی هوا در ارتفاع پایین باعث کاهش کنترل پذیری ان می شد  و نداشتن یک سامانه کنترلی درست حسابی برای ارتفاع پایین کار را سخت تر  کرده بود. همچنین نسبت به بادهای  مخالف  در روی باند بسیار اسیب پذیر بود و باعث متمایل شدن دماغه رو به پایین شده بود. هواپیما در نسخه اصلی  داری چرخ  جمع  شونده بود ولی تنها  دو چرخ در مرگز بدنه و دو چرخ نیز در نوک بال داشت که بسیار کوچک و سبک بود و تنها برای عدم برخورد نوک بال به زمین  در هنگام نشست و برخاست بودند

با در نظر گرفتن اینکه پرواز در ارتفاع بالا فشار بالای بر کابین خلبان وارد میکرد خلبان با لباس فضا نوردان    پرواز میکرد  و از یک کلاه مشابه انها  با جریان اکسیژن در ان استفاده میکرد و اب و غذا را از طریق سوراخی بر روی کلاه دریافت میکرد. میشد به جای اکسیژن به درون کلاه خلبان گاز سمی وارد کرد تا خلبان طی 10 تا15 ثانیه  کشته شود تا  به دست دشمن نیوفتند ، مدتی در کابین قرص سیانور بود و بعد از مدتی هم سکه  ای با یک سوزن سمی در ان قرار به خلبانان تحویل داده شد .

همچنین خلبان برای اینکه به دلیل مصرف  اکسیژن خالص دچار گیچی نشود از این رو یک ساعت قبل از پرواز نیز این گونه اکسیژن را مصرف  میکند تا در پرواز دچار گیجی نشود.

یو 2 در زیر  کابین خود دارای محفظه ای برای  قرار دادن تجهیزات شناسایی   است که کاملا مژولار بوده و به راحتی قابل تعویض است.

هواپیما در دماغه دارای سامانه شناسایی 91 سانتیمتری   ب 36    است که توان  تصویر برداری از 150 کیلومتری را از  یک جسم 10 سانتیمتری  را داشت. ولی در طول دوران خدمت یو 2 بارها  مورد ارتقا در ناحیه تجهیزات شناسایی قرار گرفت برای نمونه در دهه 1980  سامانه روزنه ساختگی  رکول  ASARS-2 روی یو 2 نصب شد که  توان نقشه برداری دو بعدی راداری را در اختیار  یو 2 قرار میداد. همچنین دوربین پانورماتیک اچ ار 732 برای تصویر برادار در ارتفاع بالا نیز روی ان نصب شد .

چندین نمونه یو2 به خط تولید رسید. اولین نسخه  یو 2 ای بود که دارای موتور جی 57 –پی 37 ای با توان 13000 پاوند  رانش بود. در مجموع 48 فروند از این نمونه تولید شد که 5 فروند بعدها برای تحقیقات اب و هوایی ارتفاع بالا اصلا شدند.چهار فروند  با  موتور جی 57 – پی 31 ساخته شدند که یو 2 بی نامیده شدند و دارای دو کابین برای پرواز اموزشی بودند

هفت فروند به موتور جدید جی 75 –پی13 ای مجهز شدند  که مدتی یو 2 بی خوانده شد ولی در نهایت به انها  نام یو 2 سی داده شد. موتور متفاوت این مدل 17000 پاوند رانش ایجاد میکرد.   پنچ فروند یو 2 ای با نسخه  دو سرنشینه بر اساس نسخه سی ارتقا یافتند که البته نقش شناسایی داشت و نه اموزشی و نفر دوم برای استفاده از سنسور  های شناسایی بود

همچنین  بخش بزرگی از انواع ای و بی در دهه 1960  به مدل E ارتقا یافتند که شامل موتور جی 75 –پی 13 بی بود و از سامانه جنگ الکترونیک به روز تر  استفاده کردند . دست کم 18 فروند از انواع ای و بی به این نسخه ارتقا یافتند. این نمونه ها در اواخر دهه 1950 ارتقا یافتند و دارای سامانه هشدار دهنده رادار با پوشش 360 درجه بود

چهار  فروند نسخه کاملا نو ساز یو2 اف ساخته شد که این نمونه دارای توان سوختگیری هوایی بود که هیچکدام از مدلهای یو2 نداشتن  و برد پروازی انها را با یک بار سوختگیری هوایی به 8000 کیلومتر و با دوبار به 15000 کیلومتر افزایش یافت این نمونه در سال 1960 وارد خدمت شد  . دو فروند یو 2 سی نیز به مدل یو 2 جی تغییر یافتند  که برای انجام عملیات از روی ناو هواپیما در نظر گرفته شدند ولی این پروژه به مرحله عملیاتی نرسید اگرچه یو 2 جی از روی ناو هواپیما بر نشست و برخاست کرد

 از اخرین نسخه  های تولید یو2 ار  میتوان نام برد  که  در سال 1967 پرواز کرد . این نسخه بزرگتر از مدلهای قبلی بود و دارای سوخت  بیشتری . 14 فروند از این نمونه ساخته شد . نسخه بعدی  تی ار 1 ای بود این مدل در دماغه دارای یک رادار روزنه ساختگی برای تصویر برداری راداری از سطح زمین  بود و یکی از بزرگترین ویژگی های ان نصب دو غلاف خارجی بزرگ زیر بالها برای حمل تجهیزات شناسایی مختلف بود. این نسخه  سال 1980 توسعه یافت و 33 فروند از ان ساخته شد و نسخه اموزشی  ان  با نام تی ار 1 بی نیز توسعه یافت. تمامی تی ار 1 ای با نصب موتور جنرال الکترونیک اف118 که روی بمب افکن ب2 نیز نصب شد به  یو 2 اس تغییر نام دادند.

این نمونه که همکنون تنها نسخه در خدمت است  دارای یک رادار روزنه ساختگی  پهلو نگر از نوع ASARS-2 است که توان نقشه بردار دو بعدی رادار را از  برد 162  کیلومتر را فراهم میکند. این بدین معنی است که یو 2 اس در هنگام رد شدن از کنار یک منطقه بدون ورود به ان منطقه دست به شناسایی هوایی میزند. رادار دارای دو دیش ارایه فازی مسلح کشیده است که دو طرف دماغه را پوشش می دهد  . این رادار که البته در یو 2 ار نیز نصب شد  به یو 2 این توان را میدهد  تا با اسکن کردن سطح زمین  ان هم با دقت یک کمتر هر تغییر در عوارض زمین را شناسایی کند. همچنین یو 2 اس دارای یک غلاف بر روی بدنه بود که وظیفه جمع اوری علائم راداری دشمن (جاسوسی الکترونیک) را دارد. کابین  در این مدل  ارتقا یافته و مجهز به سه نمایشگر رنگی چند کاره شده است. همچنین به دلیل استفاده از موتور توربوفن کم مصرف  برد این نمونه به 10000 کیلومتر افزایش  یافته که یک برد فرا قاره ای  است.این پرنده اگر چه طح مقطی کمتری دارد ولی پنهانکار نیست

سوابق عملیاتی

اولین سانحه برای یو2 به یکسال بعد از اولین پروازش و یا به عبارتی سه ماه   قبل از عملیاتی شدند بود که 15 مه سال 1956  رخ داد   و تا پایان سال دو فروند دیگر نیز از دست رفت که دو فروند در هنگام برخاستن و یکی نیز در اسمان متلاش شد.

با وجود همه این مسائل یو 2 اماده عملیات بود ولی رییس جمهور وقت امریکا ایزانهاور می ترسید که این هواپیما در عمق خاک شوروی سرنگون شود. سیا پافشاری میکرد   یو 2 پرواز کند و سرانجام تصمیم گرفته شد. انها هواپیما را بدون هیچ ارام و نشانی رنگ کردند تا در صورت سرنگونی بگوید  یک هواپیما غیر نظامی تحقیقاتی برای بررسی شرایط اب و هوا بوده است.  اگرچه بسیاری معتقد بودند که اصلا رادار های شوروی ان را نخواهند دید .

سرانجام در 10 ژوئن سال 1956 یو2 اولین پرواز خود را بر فاز شوروی انجام داد.

هواپیما از انگلستان برخاست  و از طریق لهستان وارد شوروی شد و تا نزدیکی لنینگراد   و مسکو پیش رفت. بعد از برگشتن و بررسی تصاویر گرفته شده میشد به خوبی جتها میگ15 و میگ17 پرواز کننده در ارتفاع پاینتر که دنبال یو 2 افتاده بودند را میشد  دید این نشان میداد که روسها یو 2 را در رادار دیده بودند  ولی تاکیدی  بر این واقعیت بود که شکاری های روسها فعلا توان رسیدن به سقف پرواز یو 2 را ندارد. شوروی فکر میکرد این یک نسخه کانبرا است و بلافاصله با بیان مسیر پرواز هواپیما  دشمن اعلام کرد در تمام طول مسیر پروازی این بمب  افکن دوموتوره متوسط  را تحت نظر داشته(انها این چنین فکر میکردند). ایزانهاور که فهمید روسها یو2 را می بینند  دستور لغو پرواز  بعدی را داد ولی تا زمان لغو پروازها دست کم هشت  پرواز انجام شده بود. چند ماه بعد یو 2 در ترکیه و ژاپن  مستقر شد و در همان دوران که فرانسه و انگلستان خود را برای دخالت در کانال سوز اماده میکردند یو 2ها چندین  بار از مواضع مصری ها تصویر برداری  کرده و انها را به انگلیسیها دادند

بعد از اشغال مجارستان توسط  تانک های شوروی ایزانهاور دوباره دستور پرواز یو 2 را در سپتامبر سال 1956  صادر کرد ولی هنگامی که  در نزدیکی ولادی وستوک توسط روسها دوباره شناسایی شد(و دوباره در بیانیه ای  از ان ار بی 57 نام برده شد)باز پرواز ها متوقف شد . در سال 1957 چند پرواز دیگر برای  بررسی برنامه موشک قاره پیمای شوروی انجام شد ولی باز برنامه بعد از چند پرواز لغو شد. در سال 1958 لاکهید تلاش  کرد با استفاده از مواد جاذب رادار خمیر شکل  به بدنه سطح مقطعی یو 2 را کاهش  دهد ولی نتیجه افزایش وزن کاهش ارتفاع پروازی شد و در نتیجه برنامه رها شد

با وجود اینکه پرواز ها با ترس و لرز و با پیامدهای سیاسی همراه بود ولی بسیار عالی بود تصاویری که یو 2 جمع اوری میکرد انقدر عالی بود که به گفته رییس وقت سیا هر پرواز به فعالیت 1000 جاسوس برابری میکند.

در سال 1957  شوروی با یک موشک ار7  دست به پرتاب یک ماهواره به فضا زد  . این اقدام نشان داد که میتوان با تغییر موشک ار 7 ان را تا برد 8000 کیلومتر به عنوان یک موشک بالستیک استفاده کرد. این یعنی توان حمله اتمی از شوروی به امریکا.امریکا از  این موشک با خبر بود زیرا یو 2 تصایور ان را گرفته بود اگرچه امریکایها هرگز فکر نمی کردند بردش این میزان  باشد.

اطلاعات امده از شوروی نشان میداد که انها دست به توسعه شکاری های یاک 25، میگ19 و میگ21 زده اند  . سوخوی 9 در راه بود  و همه اینها به معنی به چالش کشیدن  یو 2 بود. امریکا با تعویض موتور جی 75 به جای جی 57 سقف پرواز را از به 21500 متر افزایش دادن و اطمینان داشتند وضعیت بهتر شده است

با افزایش تمرکز رادار های شوروی در اروپای شرقی پرواز از انجا سخت شد و از این رو  سیا دست به پرواز از طرف السکا زد که تمرکز رادار ها کمتر بود ولی از سال 1958 دست به پرواز از پاکستان زد.در یکی از این پرواز ها که یکی ازپرواز  یو 2 ها با خلبانی گری پاور در 1 مه سال 1960  ، که از پیشاور پاکستان انجام شد حادثه تاریخی پیش امد.

 گری پارو  از پاکستان برخاست  و قرار بود از جنوب شوروی وارد شود و از شمال غرب شوروی از مرز نروژ خارج شود  تبدیل به اولین خلبان یو 2 شد که  یو2 خود را بر اثر اتش دشمن از دست داد .پرواز در روز کارگر در شوروی انجام شد ، روزکه در  شوروی  تعطیل  بود و این حرکت یک  اشتباه بود زیرا ترافیک هوایی کم بود و روسها هم بر روی روز کارگر به عنوان بهش کارگران(دست کم خودشان اینچنین میگفتند) حساس  بودند

بلافاصله بعد از ورود به مرز  شوروی یو 2 را مورد بررسی  رهگیری قرار دادند  و ان را زیر نظر گرفت  . شوروی یک سال بود توان  سرنگونی یو 2 را با موشک سام2  داشت ولی همواره از  این کار اجتناب می کرد زیرا خورشجوف خواهان تنش با غرب نبود ولی ورود به اسمان شوروی ان هم روز کارگر غیر تحمل بود. انها با خروشچوف تماس گرفتند وی را از خواب بیدار کردند و وی عصبانی دستور  سرنگونی یو 2 را داد و سرانجام بعد از 4.5 پرواز بر فراز شوروی در عمق خاک شوروی در نزدیکی سوردلوکس سه موشک سام2 به طرف یو 2 شلیک شد که یکی در نزدیکی یو2 منفجر  شد و یو2 سقوط کرد و گری پاور اسیر شد و ماجرای پیچیده سیاسی را ایجاد کرد.

 ایزانهاور بلافاصله  اعلام  کرد یک هواپیمای تحقیقاتی غیر نظامی  را شوروی سرنگون کرده است ولی تا هفت روز بعد شوروی نشست و گذاشت تمامی مقامات امریکا دروغ هایشان را  بگویند و بعد لاشه ،  دوربین و خلبان را به همگان نشان داد. واقعیت این است که   شوروی گفته بود یک هواپیمای جاسوسی را سرنگون کرده است ولی نگفت چه بر سرش امد از این رو همه در امریکا معتقد بود که 100% خلبان مرده است و با در نظر گرفتن ارتفاع پروازی چیزی هم از هواپیما باقی نماند ولی کاملا اشتباه میکردن.

گری پاور  اعتراف کرد و به زندان محکوم شد ولی دو سال بعد در سال 1962 با یک جاسوس شوروی معاوضه  شد . یو2 های که در ژاپن و ترکیه مستقر بودند به امریکا بازگشتند پرواز بر فراز شوروی برای یو2 تمام شد

 در جریان بحران موشکی کوبا یو2 با وجود اطلاع از وجود موشک سام2 در کوبا باز برفراز کوبا پرواز کردند. انها اطلاعات بسیار مناسبی را از استقرار موشک های بالستیک اتمی شوروی در کوبا جمع اوری کردند ولی در نهایت  یک یو2 سی در 27 اکتبر به اتش یک سام2  بر فراز کوبا از دست رفت و خلبان ان نیز کشته شد

در سال 1962 یو 2 ها بعد از دو سال به ژاپن برگشتند تا بر فراز چین دست به پرواز بزنند. در همان سال یو 2 به تایوان نیز رفت و در واقع یو2 های تایوانی توسط  خود نیروی هوایی این کشور خریداری شده بودند .پرواز بر فراز چین تا سال 1970 بیشتر ادامه نداشت و این پرواز با سرنگونی دو یو2 توسط سام2 چینی ها انجامید

یو 2 اس تنها نسخه در خدمت یو 2 که همینک  30 فروند از در خدمت است  بعد از جنگ ویتنام بارها  بر فراز کره شمالی، عراق ، افغانستان ،   یوگسلاوی و ایران پرواز کرده و انتظار می رود تا سال 2020 در خدمت باقی بماند.

در مجموع 104 فروند از این هواپیما ساخته شد

مشخصات

ترجمه:عبدالحمید تارخ

منبع:http://en.wikipedia.org/wiki/Lockheed_U-2