هویتزر 122 میلیمتری D-30 ساخت شوروی

در دهه 1920 شوروی هویتزر  جدید با کالیبر  122 م م را ارائه کرد. این کالیبر  به سرعت بسیار مهم شد و چند هویتزر  با کالیبر 122 م م ساخته شد.در دهه 1950 شوروی به دنبال یک جایگزین برای هویتزر های 122 م م خود بود که طی جنگ جهانی دوم نیز بسیار به کار امده بودند. الزامات شوروی این بود که هویتزر  جدید به غیر از  این  که در نقشه پشتیبانی اتش به کار رود بلکه لازم باشد به شکل مستقیم نیز شلیک شود و باید بتواند مهمات ضد زره خرج گود  نیز برای درگیر با تانکها حمل کند

دفتر شماره9 طراحی که هویتزر 152 م م دی20 را چندی قبل طراحی کرده بود بر اساس ان هویتزر 122 م م جدید با ام دی30 تولید کردند  که در سال 1963 وارد خدمت شد وگهگاه با نام ام1963 نیز شناخته می شود اگرچه نام اصلی ان دی30  است و ان را باید یکی  از مشهورترین هویتزر های ساخت شوروی و فراگیر ترین ان دانست

دی30 جایگزین ام30 شد. ام30 فراگیر تری هویتزر شوروی طی جنگ دوم جهانی بود که از سال 1938 وارد خدمت شد و ان نیز دارای کالیبر 122 م م بود .ام30 لوله کوتاهی داشت البته سبک ساخته شده بود تا حملش راحت باشد ولی لوله کوتاه ان باعث شده بود تا برد مهمات ان کم شده از این رو در دی30 لوله بلندتر ان هم به  میزان 100 درصد شده بود  و طول لوله 4.8 متر رسیده بود که 2 متر بلند تر از  ام30 بود. این افزایش طول باعث شده بود  تا بتواند  مهمات ها  را با سرعت بالاتری پرتاب کند برای نمونه در ام 30 مهمات انفجار قوی ترکش  شونده با سرعت 515 متر بر ثانیه شلیک می شدند ولی در دی30 با سرعت 690 متر بر ثانیه که در نتیجه بیشترین برد مهمات دی30 به 15.4 کیلومتر رسیده بود که دست کم 4 کیلومتر بیشتر از ام 30 بود .همچنان دقت نیز افزایش یافته  بود برای نمونه دقت هویتزر ام30 رقم  35 متر در 10 کیلومتر بود این رقم برای  دی30 به 21 متر رسیده بود

دی30 یک هویتزر کششی است که روی دو چرخ سوار شده. روی لوله توپ مهار کنند لگد توپ قرار دارد.هویتزر دارای  وزن کامل 3.2 تن است که روی دو چرخ کشیده می شود  . دارای  یک قلاب برای نصب پشت خودروی مانند کامیون بر سر لوله خود بود  و سه پاییه برای تثیبت ان روی زمین وجود دارد که هنگام کشیدن هویتزر روی زمین پاییه ها به طرف جلو جمع می شوند  ولی زمانی که قرار است اتش کند این سه پاییه تقریبا با زاویه 60 درجه نسبت به هم  روی زمین قرار گرفته تا شلیک را کنترل کننده

سایت اتش در سمت  چپ قبضه قرار دارد و دو اهرام برای هدایت لوله در ارتفاع و سمت برای هدایت اتش وجود دارد .دو سایت اتش دست کم در مدلهای تولید وجود دارد یکی سایت اتش ضد تانک برای اتش مستیم و دیگری یک سایت اتش برای اتش غیرمستقیم . هر دو سایت درجه بندی شد اند.لوله توپ تا منفی3 درجه و مثبت 63 درجه به طرف پایین و بالا حرکت میکند

توپ دارای  7 خدمه است و برگذاری کاملا دستی است.هویتزر گلوله های 122 م م شلیک میکند. این مهمات ها انواع مختلفی دارد، انفجار قوی ترکش شونده، ضد زره، دود زا، نفوذ کننده هسته سنگین و بیولوژیک . مهمات ها  بین 17 تا 28 کیلوگرم وزن دارد ولی مهمات های  متعارف قابل استفاده حدود 21 کیلوگرم وزن دارد. برای نمونه مهمات 3OF56  که یک مهمات انفجار ترش شونده است دارای  وزن 21.76 کیلوگرم است که از این  میان 4.05 کیلوگرم مواد انفجاری دارد  و یا مهمات ضد تانک خرج گود بی کا 13 دارای  وزن 21.4 کیلوگرم و که  میزان مواد انفجاری 2.1 کیلوگرم است که توان نفوذ  در 600 م م زره را دارد.بیشترین برد مهمات انفجاری قوی این توپ15.4 کیلومتر است ولی مهمات های راکتی برای ان ساخته شده که تا 21 کیلومتر نیز برد دارد

هویتزر دی30 تا پایان جنگ سرد حدود 40 سال تولید شد و تمامی خریداری  تسلیحات شوروی از ان استفاده کردند .به غیر از خود هویتزر که  به شکل کششی از ان استفاده بسیار شد  نسخه خودکششی ان نیز بسیار مهم بود شد. این نسخه با نام 2 اس1 گاوازلیکا شناخته می شود که شامل همین توپ دی30 سوار بر شاسی نفربر MT-LB می باشد.این نسخه هم بسیار مهم بود و عملا پر فروشترین هویتزر خودکششی شوروی بعد جنگ دوم بود

چندین کشور بر اساس همین هویتزر ، هویتررهای کششی دیگر ساختند

تایپ85: نسخه چینی  این هویتزر که خود چین چنین نسخه هویتزر  بر اساس ان توسعه داد .یکی از انها که باز با نام تایپ85 شناخته می شود   یک نسخه خودکششی سوار بر نفربر تایپ63 است  و یا نسخه ای با نام PCL-09 که در واقع همین توپ122 م م سوار شده بر پست یک کامیون  شش چرخ است  و دارای  سیستم هدایت اتش  رایانه ای برای کنترل اتش است البته این نسخه  روی چیپ شبیه چیپ هاموی نیز در چین نصب شده است  و یا  هویتزر خودکششی PLL-09 که باز شامل همان توپ روی شاسی نفربرچرخدار ZPD09 سوار است  .غیر مورد اولی باقی دارای سیستم اتش رایانه ای برای  هدایت اتش به شکل دقیق است.چین برای این هویتزر همچنین هم مهمات راکتی  هم مهمات هدایت لیزری ساخته است

دی30 ار اچ(ام94) : نسخه ساخته شده در کرواسی  که لوله ان تا 70 درجه به طرف بالا حرکت میکند

تی122: برخی کشورها دست به نصب دی30 روی سایت تانک های قدیمی تی4 بازمانده از جنگ دوم جهانی زدند که با نام تی122 شناخته می شود

HM.40: نسخه تولید در ایران . این توپ در زمان جنگ وارد ایران شد ایران نسخه چینی این توپ را در خدمت داشت و به تعداد بالا همچنان در خدمت داد و تعدادی از انها را نیز در داخل تولید کرد

سورا 122 : نصب هویترر دی30 روی شاسی کامیون و تجهیزات ان به سامانه هدایت اتش رایانه ای در صربستان

عبدالحمید تارخ