سامانه پدافند هوایی سام-9 گازکین

سامانه پدافند هوایی سام-9 گازکین

شوروی در دهه 1960 با معرفی سامانه شیلیکا به عنوان یک توپ  ارتفاع  پایین هدایت شونده ،  اولین تلاش خود را برای مقابله با جنگنده ها پرواز کننده در ارتفاع پست انجام داد. البته وظیفه اصلی شیلیکا دفاع از نیروهای زمینی در میدان جنگ در برابر حملات تاکتیکی  جنگندها بود  ولی یک  شیلیکا یک کاربرد دیگر نیز داشت

در دهه 1960 شوروی حدود  هفتاد هزار تانک  و دویست هزار عراده نفربر زرهی  و خودروی زرهی داشت و در صورت تبدیل شدن جنگ سرد به گرم لشگرهای  زرهی اتش شوروی ، نیروی های اصلی خط شکن  این ارتش  بودند.شوروی باید برای مقابله با حملات هوایی دشمن به این  یگان های زرهی  از شکاری های  خود استفاده میکرد زیرا سامانه های پدافند  شوروی در ان زمان تحرک نداشتند و پوشش یگان در حال پیشروی زرهی برای انها ممکن نبود از این رو در هر گردان زرهی  ارتش شوروی همیشه  تعدادی شیلیکا وجود داشت تا در برابر حملات هوایی ارتش های ناتو مقابله کند

در اواخر دهه  1960 با ورود  موشک سام 7 استرلا  فصل جدید از عملیات پدافندی به وجود امد. یک نیروی پیاده نیز میتوانست  به طرف یک هدف  هوایی به راحتی شلیک کند. دست کم در ان زمان اینچنین به نظر می امد   اگرچه زمانه نشان داد باید صدها تیره موشک فروسرخ  پدافندی شلیک شود تا یک جنگنده هدف قرار داده شود(برای اشنایی با استرالا 2 اینجا  را کلیک کنید)

با وجود اینکه سامانه های شانه پرتاب نشان دادند از نظر موثر بودن در رده پاینتری  از دیگر سامانه های پدافندی هدایت شونده قرار دارند ولی بسیار ساده بودند. ارتش شوروی  نیز به دنبال  یک سامانه جدید برای پوشش یگان های زرهی و مکانیزه  خود بود زیرا شیلیکا  بردش کم بود و عملا می شد خود شیلیکا را در  خارج از بردش با موشک تاو و یا ماوریک شکار کرد از این رو تصمیم به افزایش حجم اتش موشکی چون استرالا 2 دست به هماهنگ کردن این موشک با یک شاسی متحرک زد. این کار از همان زمان توسعه استرالا در دستور کار بود. نتیجه کار توسعه سامانه جدید با نام 9 کا 31 استرالا1 با نام ناتو سام9  گازکین شد

سام9 یک سامانه خودکششی با یک ترکیب  ساده است  که در واقع نصب چهار موشک استرالا 2 روی یک خودروی چرخدار BRDM-2 است. خودروی زرهی  BRDM-2  که شاسی این سامانه بود یک خودروی زرهی چهار چرخ با وزن 7 تن ست که در دهه 1960 ساخته شد و به عنوان یک خودروی زرهی ابی خاکی از ان استفاده شد. خودرو دارای  یک موتور دیزل  140 اسب  بخاره در جلو بود  و میتوانست  با سرعت 100 کیلومتر بر ساعت بر روی زمین  و ده کیلومتر بر ساعت در درون اب حرکت کند. این خودرو دارای  یک عدد جت ابی در عقب خودرو بود که برای به حرکت در اوردن ان  روی اب بود و نسخه اصلی  به عنوان یک خودروی زرهی  دارای  یک برجک مجهز به یک مسلسل سنگین 14.5 م م و یک مسلسل 7.62 م م بود

در سام 9 با برداشتن  برجگ مسلسل سنگین یک  برجک بزرگ نصب شده که دارای چهار لانچر پرتاب موشک  است .

موشک این سیستم از نوع 9 ام 31 است. 9 ام31  مشابه موشک  سام7 است ولی این موشک  بسیار بزرگتر و سنگین تر است . موشک 9 ام 31 دارا وزن 32 کیلوگرم  و طول  1.8 متر است(موشک استرالا دارای   وزن 9.8 کیلوگرم و طول 1.4 متر است). موشک دارای یک پیشرانه سوخت جامد  تک مرحله ای است که البته از یک بوستر سوخت  جامد  برای پرتاب موشک استفاده میکند. این بوستر موشک را از درون لوله پرتاب میکند و بعد از  طی چند متر  از موشک جدا شده تا موتور اصلی  شروع به کار بکند.

موشک  دارای سامانه هدایت   فروسرخ است و بر روی موشک  یک کاونده  فروسرخ قرار دارد که برای کسب و درگیر با هدف از ان استفاده می شود . کاربر هدایت کننده در زیر برجک  بزرگ روی خودرو قرار میگیرد و از طریق  یک دریچه که جلو  ان یک شیشه قرار دارد  به صورت چشمی هدف را  شناسایی میکند و   سر لانچر را به طرف هدف می گرداند. درب لانچر باز شده و کاونده موشک  دست به  جستجوی  اسمان برای کسب هدف میزند. زمانی که هدف کسب و کاونده روی هدف قفل شد موشک شلیک می شود و دست به تعقیب  هدف می زند.

این سامانه نسبت به استرلا 2 چند ویژگی دارد . اول  اینکه در تمامی موشک  های شانه پرتاب یک باطری وجود دارد که برای به کار انداختن  کاونده موشک است  که بین 25 تا 40 ثانیه  باطری ان فعال است در صورتی  که طی این مدت نوان هدف را کسب کرد باتری تمامی می شود  ولی در سام9  موشک مستقیم  به باتری خودرو وصل است از این رو محدودیت زمانی وجود ندارد . از طرفی شلیک دو موشک به صورت همزمان  البته با فاصله کوتاه بعد از هم ، ممکن است.

موشک دارای یک کلاهک انفجار  قوی ترکش شونده است 2.6 کیلوگرم وزن دارد که سنگین تر از کلاهک 1.15 کیلوگرمی موشک استرلا2 است.  موشک دارای  برد 4200 متر و ارتفاع عمل 3500 متر است که بین 1000 تا 2000 متر از مدل های مختلف استرلا2 ارتفاع عمل بیشتری دارد. در صورتی که موشک تا 15 ویا 16 ثانیه  به هیچ  هدفی برخورد نکند دست به خودکشی میزند

موشک سام9 در  سال  1968 وارد خدمت شد. این نسخه  در سال 1970 مجهز به موشک 9M31M  شد که دارای  کاونده حساس تر و برد عمل 8000 متر بود  و کلاهک ان به سه کیلوگرم افزایش یافته بود جایگزین شد

این سیستم رادار نداشت  اگرچه در ارتش شوروی  می شد از رادار های جستجوی  مختلف برای  هشدار زودهنگام این سیستم استفاده کرد ولی فاقد رادار بود  و هدفگیری چشمی بود.  از سال 1968 در یگان های زرهی ارتش شوروی در کنار شیلیکا به کار رفت و همیشه مکمل هم بودند تا اینکه با سام13 جایگزین  شد اگرچه حدود 200 تا 160   سامانه همچنان در روسیه در خدمت است .این موشک نشان داد برد بیشتری از شیلیکا  دارد و میتواند قبل از اینکه بالگردها ویا جنگنده دست  به حمله بزنند انها را تهدید کند. دست کم به دلیل فاقد رادار بودن توسط  موشک های ضد رادار شکار نمی شد  و همچنین  هشداری   به هدف نمی داد

این سیستم در  25 ارتش  جهان خدمت کرد. عراق در سال 1978 دست به دریافت  160 سیستم سام9 از شوروی زد که علیه نیروی هوایی ایران  و بالگردهای ایرانی استفاده کرد. اینکه چند فروند هواگرد ایرانی  قربانی این سیستم شد اصلا مشخص  نیست ولی این سیستم دست کم دو هواگرد متحدین را در جنگ خلیج فارس 1 سرنگون کرد(در مجموع  بیش از 5000 عراده از این سامانه ساخته شد ولی کمتر 30 تا 50  هواگرد را در طول خدمت خود سرنگون کرده است)

این سامانه در خود روسیه با تانگوستا و پانتسیر جایگزین شده است اگرچه هنوز حدود 150 تا 200 اتش بار به شکل ذخیره نگهداری می شوند  ولی همچنان به شکل گسترده ای در خدمت است

مشخصات

وزن موشک:32 کیلوگرم

وزن کلاهک:2.6 تا 3 کیلوگرم

سرعت پرواز:1.8 ماخ

برد: بسته به مدل از 4200 تا 8000 متر

 ارتفاع درگیری: 3500 متر

سیستم هدایت: فروسرخ

وزن  خودرو حامل:7 تن

ترجمه: عبدالحمید تارخ

 منابع:

http://weaponsystems.net/weaponsystem/EE05%20-%20SA-9%20Gaskin.html

http://www.armyrecognition.com/russia_russian_missile_system_vehicle_uk/sa-9_gaskin_9k31_strela-1_ground_to_air_missile_system_technical_data_sheet_specifications.html