شکاری رهگیر توپلوف128

در دهه 1950 شوروی با خطر بزرگی حملات اتمی امریکا با بمب افکنهای این کشور از نواحی شمال غرب و غرب شوروی روبرو بود. شوروی از میگ15 و 17 بهره می برد ولی اینها شکاری های موفق در برابر بمب افکن ها نبودند. بمب افکنهای چون بی 36 و بی 47 ارتفاع پرواز بالاتری داشتند و هر دو نوع میگ در حالت مسلح نمی توانستند به این دو بمب افکن برسند. عدم وجود موشک با برد مناسب روی این میگها نیز خود مزید بر علت شده بود

شوروی روی یاک 28 پی حساب میکرد این شکاری برد مناسبی داشت و کیلومتر ها از خاک شوروی را پوشش میداد ولی وسعت خاک شوروی باعث شده بود که نیاز به صدها فروند از انها باشد و از نظر اقصتادی برای شوروی ممکن نبود این تعداد شکاری بخرد(یاک 28 پرنده گرانی نسبت به میگ17 بود)

از این رو در سال 1955 فرمانده ای دفاع هوایی شوروی اعلام کرد که نیاز به یک شکاری رهگیر بزرگ با برد زیاد دارد که بتواند ساعت ها در اسمان دست به گشت زنی بزند . از انجای که شوروی تا چهار دهه بعد نیز از سوختگیری هوایی برای شکاری هایش استفاده نکرد ، شکاری جدید باید سوخت زیادی حمل میکرد. واقعیت این بود که شوروی سوختگیری هوایی را در اسمان کاری پیچیده و پر خطر برای یک شکاری می دانست؟!

دو طرح به ارتش شوروی پیشنهاد شد . یکی طرحی با نام LA-250 ساخت لاویچکین و دیگری پروژه 128 یا توپلوف 128 ساخت توپلوف . لاویچکین 250 یک جنگنده سنگین بود که وزن خالی ان 18 تن و وزن ان در بیشترین حالت به 27 تن می رسید و دارای دو موتور ای ال 7 مشابه سوخو7 بود و سرعت ان در حالت سبک تا 1.8 ماخ می رسید و در حالت مسلح تا 2000 کیلومتر برد داشت. پنچ پیش نمونه از ان ساخته شد که یک فروند نیز از دست رفت و درهر حالت مورد توجه ارتش قرار نگرفت و در سال 1958 فرمانده ای دفاع هوایی شوروی توپلوف 128 را برگزید . طرح LA-250 اخرین طرح کمپانی لاویچکین بود و این شرکت دیگر هرگز هواپیمای نظامی تولید نکرد . شرکت لاویچکین در جنگ جهانی دوم از جمله بزرگترین شرکت های تولید کننده جنگنده برای ارتش سرخ بود

اولین پیش نمونه توپلوف 128 در 18 مارس سال 1961 پرواز کرد و دو سال بعد وارد خدمت شد. این پرنده تنها شکاری رهگیر ساخت توپلوف تاکنون است. این هواپیما توسط ناتو فیدلر نامیده شد

توپلوف 128 پرنده ای بود کشیده که توسط تیم طراحی توپلوف 22 طراحی شد و دارای بدنه ای الومینیومی بود که البته در بخش های زیادی هم فولاد به کار رفته بود. هواپیما دارای بال های پس گرا با زاویه 45 درجه بود که تلاش برای کاهش پس و افزایش سرعت بود و بسیار شبیه بال توپلوف 22 بود و حتی محفظه جمع شدن چرخها نیز شبیه توپلوف 22 بیلندر بود. هواپیما دارای سه ارابه فرود بود که ارابه فرود جلو دارای دو چرخ و هر کدام از دو ارابه فرود عقبی دارای چهار چرخ بود (باز همانند توپلوف 22).

طول توپلوف 128 به 30 متر می رسید که 11 متر بزرگتر از اف4 فانتوم بود و برای درک بهتر باید گفت هواپیمای ترابری سی 130 هرکولس دارای طول 29 متر است و تاکنون توپلوف 128 رکورد بزرگترین شکاری عملیاتی را برای خود حفظ کرده است. البته به غیر از این رکورد با وزن خالی 24 تن و وزن کامل 40 تن در این زمینه نیز در بین شکاری ها عملیاتی بی رقیب است

هواپیما دارای دو خدمه بود که شامل خلبان و افسر رادار بود. در کابین جلو کابین شباهت بسیار به کابین توپلوف 22 داشت و حتی دارای فرمانی مشابه بود(استیک نداشت فرمان داشت) و در کابین عقب نیز یک نمایشگر سی ار تی تک رنگ گرد برای نمایش رادار بود . کابین عقب دید زیادی نداشت اگرچه کابین جلو هم دید انچنان زیاد در قیاس با دیگر جنگنده های نداشت

هواپیما دارای دو موتور توربوجت لیویکا ای ال 7 اف2 بود. این موتور پیش از این به شکل عملیاتی روی سوخو7 و سوخو9 نصب شده بود . این موتور بسیارپر مصرف بود ولی قدرت بسیار بالا داشت. این موتور دارای 16370 پاوند رانش بدون پس سوز و 22270 پاوند با پس سوز بود . هواپیما دارای 16000 لیتر سوخت داخلی بود و به صورت اسمی توان حمل مخزن سوخت خارجی را نیز دارد ولی به صورت عملی هرگز زیر بال دیده نشد الا برای پرواز های انتقالی بین پایگاه ها . هواپیما دارای دو ورودی هوایی در دوطرف بدنه است و برای کاهش سرعت هوا ورودی به درون موتور دارای یک بخش ثابت نیم دوکی در دهانه ورودی تا با برخورد هوا به ان سرعت کاهش یافته تا موتور خفه نشود

انتخاب رادار برای توپلوف 128 بسیار مهم بود زیرا قرار بود این شکاری ، شکارچی بمب افکن های بلند پرواز دشمن باشد. در نهایت رادار RP-S Smerch برای این پرنده انتخاب شد که در زمان خود بهترین رادار هوابرد شوروی بود . این رادار قدرت خروجی بالای داشت ولی از فناوری لامپ خلا بهره میبرد انهم در زمانی که اف106 با فناوری دیجیتال در امریکا وارد خدمت شده بود. برای خدمه زمینه همیشه مشکل ساز بود زیرا برای هر پرواز لامپ خلا باید تعویض و بازبینی می شد و برای خنک کردن ان نیاز به الکل بود. با وجود این برد بالای در زمان خود داشت و تا اواخر دهه 1960 از نظر برد کم رقیب بود . این رادار دارای برد 80 کیلومتر بر ضد یک بمب افکن بود و توان رهگیر ان را از 50 کیلومتری را داشت اگرچه برد کشف یک جنگنده کمتر از 50 کیلومتر بود. رادار در هر سمت 60 درجه را پوشش میداد و از بالا و پایین تنها 6 درجه زاویه جستجو داشت . این رادار توان اتش از 32 کیلومتری را فراهم می کرد .نسخه پیشرفته این رادار بعدها روی میگ25 پی نیز نصب شد

هواپیما دارای یک خط ارتباط با رادار زمینی بود. این سیستم محل جنگنده دشمن را با یک نشان گر انلوگ با یک عقبه به خلبان نشون میداد. در واقع این سامانه جهت جنگنده دشمن را به خلبان نشان میداد

توپلوف 128 دارای چهار جایگاه خارجی شامل دو عدد زیر هر بال بود که می توانست چهار موشک هوا به هوای ار4را حمل کند. ار 4 نسل اول موشک های هوا به هوای میان برد شوروی بود که برای توپلوف 128 طراحی شد. این موشک دارای طول 5.4 متر و وزن 492 کیلوگرم بود و تا زمان ورود موشک ار 40 میگ25 که نسخه ارتقا یافته و وبرتر موشک ار4 بود بزرگترین موشک هوا به هوای شوروی بود

ار 4 دارای دو نسخه بود یک نمونه رادار نیم فعال و یک نمونه فروسرخ بود . نسخه ار 4 ار نسخه رادار نیم فعال با برد 25 کیلومتر و و ار 4 تی با هدایت فروسرخ با برد 15 کیلومتر. در یک درگیری تاکتیک شوروی شلیک یک موشک فروسرخ و یک رادار نیم فعال برای بیشترین تضمین برخورد بود(این تاکتیک تمامی خلبان شوروی با همه شکاری ها است). موشک توان هدف قرار دادن یک هدف در 21000 متری را نیز داشت ولی در شوروی مشخص شد توان رهگیری اهداف ارتفاع پایین را ندارد. رادار هواپیما توان پایین نگری نداشت و امواج راداری برگشتی از زمین با هدف اشتباه می شد و از طرفی برد موشک در ارتفاع پایین به 10 کیلومتر کاهش می یافت . در کل توپلوف 128 با بمب افکنهای ارتفاع پایینی چون اف111 وارد خدمت شد و این شکاری توان درگیر در ارتفاع پایین را نداشت . از طرفی موشک تنها تا 2.5 جی مانور میداد احتمالا کمترین میزان در تاریخ بین موشک های هوا به هوای بود از این رو برای درگیر با هیچ شکاری مناسب نبود و یا حتی بمب افکنهای سرعت مافوق صوت .موشک ار4 موشکی سنگین با چالاکی کمی بود و با در نظر گرفتن وزن و طولش بردش کم بود. ار 4 با اسپارو هم دوره بود. این موشک دو برابر اسپارو وزن و تقریبا کمی کمتر ازدو برابر اسپارو طول داشت ولی نصف ان برد داشت و کلاهکش هم تنها 13 کیلوگرم سنگین تر بود ولی با در نظر گرفتن ماموریتش برای شکار بمب افکنها به نظر توانایش کافی می رسید

هواپیما فاقد توپ داخلی بود و در تمام عمر خدمتیش هیچ سلاح دیگری روی ان نصب نشد.

برد رزمی این هواپیما با چهار موشک 2000 کیلومتر بود که رقم قابل توجه ای بود و در حالت کاملا مسلح می توانست با سرعت 1.5 ماخ نیز پرواز کند. از نظر مقدورات پروازی به خوبی توان دستیابی به تمامی بمب افکنهای زمان خود را داشت و با سلاح تا 15600 متری نیز پرواز میکرد که تنها چند شکاری در تاریخ چنین رکوردی برای خود به جای گذاشتند

مدل های مختلف

توپلوف 128 فیدلر A: دو فروند از این نمونه به عنوان پیش نمونه ازمایشی ساخت شده که دارای یک جایگاه تسلیحاتی زیر هر بال بودند

توپلوف 128 فیدلر بی: این نسخه که در شوروی با نام توپلوف 128 پی شناخته می شود نسخه تولید اصلی بود که در سال 1964 عملیاتی شد و تحویل فرمانده ای دفاع هوایی شوروی شد . در روزهای نخست غرب به دلیل بزرگی این شکاری تا مدتی ان را بمب افکن می پنداشت

توپلوف 128 تی یو: نسخه سه کابینه و سه سرنشینه اموزشی . در این نسخه به جای رادار در دماغه یک کابین قرار داده شده بود تا دانشجو در انجا نشسته و هدایت هواپیما را بر عهده بگیرد. مشخص نیست چرا از همان نسخه دو سرنشینه مانند تمامی جنگندها برای اموزش استفاده نشد. ده فروند از این مدل ساخته شد و چهار فروند نسخه P نیز به این مدل ارتقا یافته. این مدل به پلیکان نیز شهرت یافت

توپلوف 128 ام: یک برنامه ارتقا روی توپلوف 128 پی بود که شامل تعویض رادار با رادار سمریچ –ام متعلق به میگ25 پی فاکس بت و افزایش قابلیت موتور در مناطق گرم بود.همچنین این مدل مجهز به نسخه بهبود یافته موشک ار 4 با نام های ار4 ار ام و تی ام شد . تا سال 1979 همه توپلوف 128 پی به این نسخه ارتقا یافتند

در مجموع بین سالهای 198 فروند از این شکاری بین سال عای 1962 تا 1971 تولید شد

توپلوف 128 یک شکاری رهگیر بزرگ و سنگین بود. این پرنده هیچ چالاکی نداشت و البته قرار نبود با شکاریهای دشمن درگیر شود بلکه وظیفه ان درگیر با بمب افکن های اتمی بود اگر چه اگر می توانست قبل از نزدیک شدن شکاری ها نیز انها را با سلاح خود هدف قرار دهد موفق بود(البته ان روزها رادارها و موشک ها انقدر قابل اطمینان نبودند ). توپلوف 128 یک شکاری رهگیر استراتژیک بود که البته در اواخر دهه 1960 با ورود میگ25 که سریعتر بود و رادار کارامدتر و موشک های قویتری داشت از چشم افتاد و البته در همان دهه با ورود به خدمت سوخو15 که بسیار کوچکتر ، چالاکتر و کارایی الکترونیک برابر داشت دیگر ارزش عملیاتی بالای نداشت . با وجود این تا پایان دهه 1980 در خدمت باقی ماند و سرانجام با میگ31 جایگزین شد. توپلوف 128 اگرچه پرنده باشکوهی بود ولی هواپیمای تاثیر گذاری نبود دست کم به اندازه میگ25 و یا سوخو15 . خیلی بزرگ بود به سرعت کشف می شود و در همان دهه 1960 نیز به دلیل چالاکی کم و سلاح با برد کم نسبت به ترکیب اسپارو و فانتوم تاثیر زیادی در نبرد هوایی نداشت. بدون شک در صورت اسکورت بمب افکنهای امریکا با شکاری رهگیری های چون اف106 و اف4 ، توپلوف دچار مشکل می شد