شکاری رهگیر های سوخو9 و سوخوی11
شکاری رهگیر های سوخو9 و سوخوی11
اولین طرح پاول سوخو سر طراح مشهور روسها جنگنده تهاجمی سوخو7 بود. سوخو از سال 1941 کار خود را اغاز کرد ولی بی مهری استالین زمامدار شوروی در ان زمان با وی باعث شد وی تا بعد از مرگ استالین نتواند جنگنده عملیاتی را به تولید برساند.
سوخو در اوائل دهه 1950 کار روی دو جنگنده را همزمان با هم اغاز کرد یکی جنگنده تهاجمی و دیگری شکاری . هر دو بر اساس موتور توربوجت پر قدرت ولی پر مصرف لیولکا ای ال -7 اف توسعه یافتند.
هر دو طرح کاملا شبیه هم بود ولی در بال تفاوت اشکاری داشتند. طرح که با نام اس 1 شناخته میشد دارای بال پس گرا بود ولی طرح دیگر با نام تی 3 دارای بالی دلتا شکل بود. طرح تی 1 بعدها منجر به ساخت سوخو7 شد ولی طرح تی 3 پاییه برای ساخت اولین شکار رهگیر سوخو یعنی سوخو9 شد.
بال دلتا باعث افزایش کارایی در ارتفاع بالا و افزایش سرعت اوجگیری بود چیزی که برای یک شکاری رهگیر مناسب بود.در ان زمان شوروی با پرواز هواپیماهای شناسایی بلند پرواز امریکایی همچون ار بی 47 و نسخه شناسایی کانابرا درگیر بود و به زودی یو 2 نیز به جمع انها اضافه شد و یکی از اهداف اصلی ساخت سوخو9 شکار این گونه پرنده ها بود.
اولین پیش نمونه سوخو9 که در ان زمان همچنان تی 3 نامیده میشد در 26 می سال 1956 اولین پرواز خود را انجام داد و دو سال بعد غرب این نسخه را شناسایی و به ان لقب فیشپوت را داد.
سوخوی9 یک شکاری بال دلتا با زاویه پس گرایی 60 درجه در لبه جلوی بال بود با بدنه ای استوانه ای شکل بود. سوخوی9 مانند میگ21 دارای بال لتا و دم عقب بود و هر دو طرح بسیارش شبیه هم بودند. سوخو9 نیز همانند میگ21 دارای یک موتور بود واز ورودی هوا در جلوی بدنه استفاده میکرد . در درون ورودی هوا دارای یک دماغه متحرک بود که برای تنظیم هوای ورود به درون موتور در سرعت های بالا متحرک بود و عقب و جلو میشد.
موتور لیولکا ای ال-7 اف-1-100 دارای 13760 پاوند رانش بدون پس سوز و 20280 با پس سوز بود . ولی طول عمر موتور برای تعمیرات کم بود و تنها 100 ساعت بود ولی در خط تولید بعدها موتور ای ال-7 اف-1-150 و 200 با طول عمر تعمیراتی 150 و 200 ساعت نصب شد ولی باز این به شدت از طول عمر استاندارد کم بود.
سوخو9 توان رسیدن به سرعت 2 ماخ دارد ولی همین کار نیز طول عمر موتور را کمتر میکند.هواپیما دارای سه مخزن سوخت داخلی بود که یکی در هر بال و یکی در درون بدنه است و در مجموع 3060 لیتر سوخت را حمل میکرد.همچنین سوخو9 توان حمل دو مخزن سوخت خارجی در زیر بدنه با ظرفیت هر کدام 600 لیتر را حمل کند.
دارای سه ارابه فرود تک چرخ بود که چرخ های عقب در زیر بال جمع میشد و دارای چهار ترمز هوایی در دور موتور بود و یک چتر ترمز زیر سکان عمودی بود.
سوخو9 دارای یک کابین حبابی شیشه ای با دید بسیار بالا بود و خلبان بر روی یک صندلی پرتاب شونده کی اس 1 قرار داشت که در نسخه های از میگ21 نیز نصب شد که در سرعت بالاتر از 500 کیلومتر بر ساعت و ارتفاع بالای 150 متری عمل میکند.بعدها صندلی های ایمنتر کی اس 2 و کی اس 3 نیز روی سوخو9 نصب شد. نسخه کی اس 3 دارای ارتفاع عمل 50 متر و سرعت عمل بالای 150 کیلومتر بر ساعت بود.
کابین دارای یک نمایشگر گرد سی ار تی برای نمایش رادار بود.سوخوی9 در دماغه دارای رادار ار پی -9 یو با کد ناتوی های اسپین اسکن بود . این رادار 20 کیلومتر برد داشت و یک رادار برای کشف و رهگیری اهداف هوایی بود.به غیر از این سوخو9 دارای سامانه ناوبری اینرسی،ارتفاع سنج راداری،قطب نمایی ژیرسکوپی ، سامانه شناسایی دوست از دشمن اس از زد او-2 ام ،هشدار دهنده راداری اس پی او-2 و یک خط ارتباط داده با ایستگاه زمینی که می توانست تصاویر رادار زمینی را به هواپیما منتقل کند.همچنین دارای یک خلبان خودکار ای پی -28 نیز بود
هواپیما دارای دو جایگاه خارجی در زیر هر بال در مجموع چهار جایگاه زیر بال ها و دو جایگاه زیر بدنه است. سوخو9 توان حمل تا چهار موشک ای ای 1 الکالی را دارد. الکالی دارای هدایت رادار موج سوار بود که مشکلات خود را داشت و اولین موشک هوا به هوای شوروی بود .موشک پرتو سوار بدین گونه که یک پرتوی کم قطر رادار به روی هدف قرار میگرفت و موشک بعد از شلیک با قرار گرفتن در درون این پرتو به طرف هدف پیش میرفت.مشکل اساسی این سیستم این بود که موشک به هر دلیلی از خط سیر پرتو تابانده شده به طرف هدف خارج میشد دیگر نمی تواند پرتوی رادار را کشف کند و خطا میرفت
سوخو9 فاقد توپ داخلی بود اگرچه در پیش نمونه اولیه دارای دو توپ 30 م م بود ولی بعدها حذف و به جای ان صفحه های زرهی نصب شد
برد انتقالی با دو مخزن سوخت خارجی 1800 کیلومتر است و با چهار موشک و دو مخزن سوخت عدد 650 کیلومتر است
1100 فروند از نسخه تک سرنشینه رزمی ساخته شد
در کنار نسخه تک سرنشینه نسخه دو سرنشنیه اموزشی توسعه یافت که 60 سانتیمتر کشیده تر بود و دارای کابین دوم هم سطح با کابین جلو است.این نمونه 630 کیلومتر سنگینتر از نسخه تک سرنشینه بود و هر دو کابین دارای نمایشگر رادار بود و به جای چهار موشک تنها میتواند دو موشک حمل کند. 50 فروند نسخه تک سرنشینه با کد سوخو9 یو ساخته شد. این نسخه به غیر از دو موشک کمتر در تمامی موارد مشابه سوخو9 تک سرنشینه بود.
سوخو9 در زمان خود (یعنی در سال 1957) یک هواپیما سریع و پیچیده برای شوروی بود و خدمه زمنی با ان مشکلات زیادی داشتند زیرا تا کنون با پرنده به این پیچیدگی مواجه نبودند.از جمله مشکلات موتور ای ال -7 اف بود که پیچیده و طول عمر کمی بود . مشکل بعدی این بود که سوخو9 از تمامی پرنده های قبلی نیروی هوایی طول باند بیشتری می خواست از این رو پایگاهای کوچکتر شوروی باید طول باند خود را افزایش میدادند و همچنین قدرت موتور باعث کشیده شدن اجسام خارجی به داخل موتور میشد از این رو شوروی باید در استاندارد باندهای خود تجدید نظر میکرد.
سوخو9 تنها در شوروی مورد استفاده قرار گرفت و عمر کوتایی داشت و با ورود میگ25 و سوخوی15 در خدمت نیروی پدافند هوایی شوروی به سرعت از چشم افتاد و تا سال 1979 از خدمت خارج شد
طول:17.73 متر
ارتفاع:4.88 متر
وزن خالی:8620 کیلوگرم
موتور:یک دستگاه موتور توربوجت لیولکا ای ال 7 با توان 15000 پاوند رانش بدون پس سوز و 22150 پاند با پس سوز
بیشترین سرعت:2ماخ
بیشترین برد:1800 کیلومتر با مخازن سوخت خارجی
سلاح:فاقد توپ داخلی بود و توان حمل تا چهار موشک ای ای 1 الکالی را داشت
سوخوی 11
هنگامی که سوخو9 در حال انجام تست های مختلف قبل از ورود به خدمت بود رادار های مختلفی در شوروی توسعه یافت. این رادار کارایی بهتری نسبت به رادار سوخو9 داشتند ولی نصب انها در دماغه سوخو9 با تغییرات گسترده ای همراه بود از این رو کمپانی سوخو دست به توسعه طرحی جدید زد که مشابه سوخو9 ولی با دماغه ای کمی متفاوت بود.
سوخو11 دست کم 60 سانتمیتر کشیده تر از سوخو9 بود و از یک دستگاه موتور لیولیکا ای ال7-2 بهره میبرد که اگرچه موتور مشابه سوخو9 بود ولی 10% نیروی بیشتری فراهم میکرد و با پس سوز دارای 21164 پاوند رانش فراهم میکرد که در سال 1962 سال تولدیش، در جهان غرب بی نظیر بود.
از نظر کلی شباهت بسیار به سازه سوخو9 داشت ولی سوخت داخلی بیشتری به میزان 4195 لیتر را حمل میکرد و مخازن سوخت زیر بدنه نیز توان حمل هر یک 720 لیتر سوخت را داشتند که 120 لیتر بیشتر از سوخو 9 بود و در سیستم هیدرولیک، سامانه ناوبیر فرود و چرخ ها تغییراتی کرده بود .ولی از نظر الکترونیکی تغییر بسیار کرده بود . در دماغه دارای رادار ار پی 11 اوریول بود که ناتو به ان نام اسکیپ اسپین داده بود.رادار 35 کیلومتر برد داشت و توان اتش از 20 کیلومتری را نسبت به یک هدف هوایی در ابعاد یک جنگنده داشت ولی فاقد توان پایین نگری بود و تنها با یک هدف در یک زمان درگیر میشد.
بهبودهای دیگر این نسخه استفاده از صندلی ایمنتر کی اس 3 ، نصب هشدار دهنده راداری سیرینا-2 بود.
همانند سوخو9 دارای چهار مقر خارجی بود که دو مقر زیر بالها و دو مقر زیر بدنه برای حمل مخزن سوخت خارجی
سلاح اصلی ان دو موشک هوا به هوای ار 8 بود که ناتو به ان نام ای ای -3 اناب داده بود. اناب نسل نخست موشک های هدایت رادار نیم فعال شوروی بود که در اواخر دهه 1950 توسعه یافته بود و اولین بار روی سوخو11 نصب شد.
اناب دارای دو نمونه رادار نیم فعال و هدایت فروسرخ بود که به ترتیب 25 و 15 کیلومتر برد داشت و از نظر ضریب عملکرد دو برابر ای ای -1 الکالی نصب شده روی سوخو9 کارایی داشت. سوخوی11 نیز همانند سوخوی9 فاقد توپ بود
یک نسخه اموزشی دو سرنشینه بر اساس نسخه تک سرنشینه با نام سوخو11 یو توسعه یافت ولی هرگز تولید نشد
در مجموع تنها 108 فروند سوخو11 ساخته شد که یکی از کم تعداد ترین جتهای جنگی ساخت شده در شوروی بود. دلیل ان این بود که از نظر نیروی دفاع هوایی شوروی به غیر از برتری در رادار و موشک انهم نچندان زیاد ولی هیچ برتری دیگری نسبت به سوخو9 نداشت و با در نظر گرفتن وزن بالاتر چالاکی کمتری نیز داشت سوخو11 نیز مانند سوخو9 هرگز صادر نشد و تا پایان دهه 1970 در خدمت باقی ماند. ورود به خدمت میگ25 و سوخوی15 هر دو را در حاشیه قرار داد .
طول:18.25 متر
ارتفاع:4.88 متر
وزن خالی:9000 کیلوگرم
موتور:یک دستگاه موتور توربوجت لیولکا ای ال 7 با توان 15000 پاوند رانش بدون پس سوز و 21500 پاند با پس سوز
بیشترین سرعت:2.2 ماخ
بیشترین برد:1800 کیلومتر با مخازن سوخت خارجی
سلاح:فاقد توپ داخلی بود و توان حمل تا دو موشک ار 98 را داشت
گرداوری:عبدالحمید تارخ
