ارتش ها

مبارزه با فرسایش : نگاهی بر بطن تاسیسات تعمیر و نگهداری زرهی دمشق

مبارزه با فرسایش : نگاهی بر بطن تاسیسات تعمیر و نگهداری زرهی دمشق

مبارزه با فرسایش : نگاهی بر بطن تاسیسات تعمیر و نگهداری زرهی دمشق

نویسنده: اقای سینا نوریخانی

جنگ داخلی سوریه که امروز در حدود یک دهه از آغاز آن میگذرد، جنبه ها و مسائل مختلفی را در خود دارد که بخشی از آن ها مفصلا مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و شماری دیگر همچنان مغفول مانده اند. در خصوص زرهی سوریه در جنگ داخلی این کشور مطالب و مسائل مختلفی عنوان شده اما آنچه که تا امروز کمتر به آن پرداخته شده و یا حتی نادیده گرفته شده، مسئله زیر ساخت های تعمیرات و نگهداری زرهی سوریه و نقشی است که این زیر ساخت ها در پشتیبانی از زرهی این کشور در طول جنگ داشته و دارند.

وضعیت بحرانی

بنا بر اسناد تصویری موجود (اعم از عکس و کلیپ های بدون تکرار) از سال 2011 روند ثبت تلفات زرهی سوریه آغاز شده است. در اینجا منظور از تلفات شامل گزینه های انهدام، آسیب های مختلف (منجر به از کار افتادن ادوات) و در نهایت غنیمت ادوات است. در سال 2011 در حدود 20 مورد در لیست تلفات زرهی ارتش سوریه به ثبت رسیده که این میزان در سال 2012 با گسترش انفجاری و قابل توجه به رقم 544 دستگاه میرسد. به صورت مشخص هر چه در آتش جنگ داخلی سوریه دمیده میشود، میزان خسارت های زرهی در این کشور روند تصاعدی به خود میگیرد، روندی که در سال 2012 و 2013 به اوج میرسد و هر چند در سال های 2014 الی 2017 از شدت آن کاسته میشود اما همچنان در طول این سال ها، در هر سال چند صد دستگاه از ادوات زرهی ارتش سوریه در لیست موارد از دست رفته به ثبت میرسد.

  • تلفات ثبت شده از زرهی سوریه با استفاده از اسناد تصویری به تفکیک سال (بازه 2011 الی 2014) :

سال 2011 : تعداد 20 دستگاه

سال 2012 : تعداد 544 دستگاه

سال 2013 : 521 دستگاه

سال 2014 : 383 دستگاه

در پایان سال 2014 زرهی سوریه وارد وضعیت بحرانی شد که در این خصوص دلایل و مسائل مختلفی قابل طرح است. اولین دلیل تلفات وارد بر قوای زرهی ارتش سوریه بود. براساس آماری که ارائه شد، از سال 2011 تا پایان سال 2014 تعدادی در حدود 1468 دستگاه از ادوات ارتش سوریه از دست رفته که از طریق اسناد تصویری قابل اثبات هستند. در نگاه نخست این میزان تلفات شاید یک پنجم یا یک ششم از کل دارایی های ارتش سوریه است و رقم چندان قابل توجهی برای بحرانی شدن وضعیت به حساب نمی آید اما در این میان باید به یک نکته بسیار مهم و کلیدی توجه داشت.

نکته اساسی این است که آمار ارائه شده از تلفات زرهی سوریه صرفا مرتبط با مواردی است که اسناد تصویری دارند و کلیت موارد انهدامی را شامل نمیشود. بسیاری از موارد انهدام و آسیب زرهی سوریه فاقد اسناد تصویری هستند نتیجتا اینگونه میتوان در نظر گرفت که آمار اصلی تلفات به مراتب بیش از 1468 دستگاه عنوان شده و حتی بیش از دو برابر این میزان باشد. در تمامی لحظات جنگ داخلی سوریه در چهار سال نخست، دوربین هایی برای ثبت وقایع وجود نداشته و بسیاری از درگیری ها به صورت کامل ثبت و ضبط نشده است. فرضا ممکن است تانکی از ارتش سوریه در درگیری شبانه در یک روستا مورد اصابت قرار گرفته و منهدم شده باشد در حالی که عکس و کلیپی از انهدام آن یا پس از انهدام آن به ثبت نرسیده باشد.

در مجموع در بازه 2011 الی 2014، تخمین هایی تا 2800 الی 3000 دستگاه از تلفات زرهی سوریه نیز عنوان میشود که جای تامل دارد. مشخصا چنین ارقامی را میتوان بخش قابل توجهی از دارایی های زرهی ارتش سوریه دانست که از دست رفتن آن ها به سادگی قابل جبران نبوده است. در کنار تلفات وارد شده به زرهی ارتش سوریه، مسئله ناتوانی در جایگزینی تجهیزات و ادوات از دست رفته نیز بر دامنه بحران افزوده بود. محدودیت های شدید بودجه (به دلیل قطع بخش عمده ای از منابع مالی رژیم سوریه)، محدودیت های بین المللی و عدم امکان خرید در کنار عدم تمایل حامیانی چون روسیه برای تحویل عمده ادوات زرهی (که البته از سال 2015 با تغییر رویکرد در این بخش توسط روسیه رو به رو هستیم)، فشار وارد بر زرهی ارتش سوریه را در پایان سال 2014 بیش از پیش افزایش داد.

از تجهیزات و ادوات مهمتر، مسئله ضرباتی است که به پیکره نیروی انسانی ارتش سوریه وارد شد و تلفاتی است که از خدمه زرهی سوریه به ثبت رسید. در کنار کشته و زخمی شدن تعداد قابل توجهی از خدمه ماهر و آموزش دیده ارتش سوریه در بخش زرهی و جدا شدن بخش مهمی از بدنه ارتش این کشور و پیوستن به معارضین و مخالفین، مسئله ضعف در آموزش خدمه و پرسنل جدید، بر مشکلات زرهی سوریه می افزود در حوزه فرماندهی نیز زرهی سوریه تا سال 2014 ضربات قابل توجهی را دریافت و تعدادی از فرماندهان قابل خود را از دست داده بود (چه پیوستن به معارضین و چه کشته شدن در درگیری یا حذف به دلایل دیگر). برای ارتشی زرهی محور همچون ارتش سوریه، از دست رفتن خدمه آموزش دیده و فرماندهان با تجربه، مسئله ای نبود که به سادگی قابل جبران باشد و اثرات خود را در سال های بعدی (از 2015 تا امروز) نشان داده است.

بخش مهمی از مشکلات زرهی سوریه به از دست رفتن کنترل رژیم این کشور بر حمص و صنایع زرهی مستقر در آن باز میگشت. برای ارتش سوریه که همچون دیگر ارتش های پایه ریزی شده بر اساس آموزه های شرقی، بر استفاده از زرهی تاکید ویژه ای داشته و دارد، وجود صنایعی که امکان پشتیبانی از انبوه ادوات و تجهیزات زرهی را فراهم کند، امری حیاتی محسوب میشد. بر همین اساس در زمان حکومت حافظ اسد، با کمک شوروی و تکنسین های فنی آن، صنایع تعمیر و بازسازی عظیم زرهی در استان حمص سوریه ایجاد و تجهیز شد. با تاسیس این صنایع، تعمیرات زرهی در ارتش سوریه از حالت کارگاهی خارج و به فاز صنعتی وارد گردید.

صنایع زرهی حمص، بزرگترین مجتمع تعمیر و بازسازی زرهی سوریه بود که تعمیر ادوات زرهی سنگین نظیر تانک ها را بر عهده داشت. در کنار این مسئله حمص از مراکز اصلی معارضین و مخالفین رژیم بشار اسد در سوریه بود و مدتی پس از اعتراضات از کنترل دولت خارج شد. با خروج حمص از کنترل رژیم، مهمترین ضربه ای که بر پیکره ارتش سوریه وارد آمد، از دست رفتن صنایع پشتیبانی زرهی واقع در این استان سوریه بود، صنایعی که برای ارتش سوریه نقش کلیدی ایفا میکرد. در طول جنگ داخلی، صنایع تعمیر و بازسازی زرهی حمص علاوه بر غارت تجهیزات سبک و سنگین با از دست دادن بخش عمده متخصصین و تکنسین ها رو به رو شد (که اکثرا به معارضین پیوستند و تعدادی نیز فرار را بر قرار ترجیه دادند). این مسئله اصلی ترین صنایع پشتیبانی زرهی در سوریه را عملا بی استفاده و تعطیل کرد.

با از دست رفتن صنایع حمص، عمده اتکای ارتش سوریه برای عملیاتی نگه داشتن ادوات و تجهیزات زرهی خود بر مراکز تعمیراتی نظیر مرکز دمشق قرار گرفت که عملا در سطح کارگاهی فعالیت میکردند و امکان تعمیر و بازسازی گسترده را نداشتند. نتیجتا حجم قابل توجهی از تجهیزات آسیب دیده در بخش زرهی، تا مدت ها امکان تعمیر و بازگشت به میدان نبرد را نداشتند و تعمیرات نیز از استاندارد های لازم بعضا برخوردار نبود (به جهت مشکلاتی همچون تامین قطعات و سامانه ها)

عکس ماهواره ای از صنایع زرهی حمص

به جز آنچه که گفته شد، موارد دیگری نیز در بحرانی شدن وضعیت زرهی سوریه در پایان سال 2014 نقش داشتند از جمله این مسئله که از پیش از جنگ داخلی، تنها بخشی از ادوات و تجهیزات زرهی سوریه از وضعیت آماده به رزم برخوردار بودند و بخش قابل توجهی به دلایل مختلف از جمله ایرادت فنی، قابلیت به کارگیری رزمی نداشتند. این مسئله در تمامی ارتش های جهان دیده میشود و اینگونه نیست که اگر ارتشی فرضا 3000 دستگاه ادوات زرهی در اختیار دارد تمامی این ادوات در شرایط حاضر و آماده به رزم باشند. بخشی از ادوات همیشه نیازمند تعمیر و راه اندازی مجدد هستند.

در ارتش سوریه نیز این مسئله بر مشکلات زرهی می افزود و موجودی زرهی قابل اتکای این ارتش را کاهش میداد. وقتی استعداد تعریف شده تجهیزات و ادوات یک لشکر زرهی، برخورداری از فرضا 300 تا 320 دستگاه تانک است اما در نهایت کمتر از نیمی از این تعداد تانک آماده به رزم موجود باشد، این واحد هر چند عنوان لشکر را یدک میکشد اما در عمل در سطح واحدی کوچکتر (فرضا یک تیپ) قابلیت عمل در میدان رزم را دارد و این به معنی کاهش قابل توجه توان رزم برای ارتشی متکی بر زرهی همچون ارتش سوریه است.

مرکز تعمیر و نگهداری زرهی دمشق

به دلیل آسیب های وارد شده به مرکز تعمیرات زرهی حمص و خروج این استان از کنترل کامل رژیم سوریه، مرکز تعمیر و نگهداری زرهی دمشق به قطب بازسازی و تعمیر زرهی آسیب دیده ارتش سوریه تبدیل شد، هر چند که امثال این مرکز از نظر سطح کار در حد کارگاهی دسته بندی میشدند و از نظر توان تعمیر، در حد و اندازه مرکز تعمیرات زرهی حمص نبوده و همچنان نیستند. آنچه که در ادامه خواهید خواند و تصاویری که ملاحظه خواهید کرد، حاصل بازدید یک خبرنگار روس از مرکز تعمیر و نگهداری زرهی دمشق در سال 2017 است. در حالی که ما پس از 3 الی 4 سال تصاویری از این مرکز را مشاهده میکنیم، ادوات قابل مشاهده در تصاویر بعضا در درگیری های چند سال اخیر منهدم شده یا مجددا به چرخه تعمیر بازگشته اند. با این وجود رویت این تصاویر و خواندن توضیحات مرتبط با آن ها، یک تصویر واقع گرایانه از بطن کار تعمیرات در یک مرکز کوچک تعمیرات زرهی سوریه به دست میدهد.

اگرچه شغل مکانیکی در طول یک جنگ، میتواند تضمین کننده امنیت جانی فرد باشد (به جهت اینکه یک مکانیک عمدتا در عقبه مشغول خدمت است تا خط مقدم) اما در این مورد خاص، مرکز تعمیرات زرهی دمشق نه تنها یک زیرساخت پشتیبانی زرهی بلکه به عنوان یک ساختار دفاعی برای جلوگیری از حملات معارضین از منطقه جوبر عمل میکرد و نتیجتا در طول سال های فعالیت این مرکز در زمان جنگ داخلی، خطر و تهدید جانبی برای تکنسین های فنی فعال در آن مطرح بود.

در واقع این مرکز تنها 300 متر با خط مقدم درگیری ها فاصله داشت و احتمال وقوع حملات غافلگیرانه به آن همواره مطرح بود هر چند که در نهایت با سرکوب آخرین هسته های مقاومت در جوبر در ماه مارس 2018، هیچگاه حملاتی غافلگیرانه از این ناحیه به مرکز زرهی دمشق صورت نگرفت. در حال حاضر هر چند صنایع حمص فعالیت خود را مجددا آغاز کرده است اما مرکز دمشق همچنان بخشی از تعمیرات و پشتیبانی از زرهی ارتش سوریه را بر عهده دارد و مشغول فعالیت میباشد.

در عکس زیر شاهد بقایای غم انگیزی از یک دستگاه تانک تی 55 در مدل MV یا AMV در مقابل انبوهی از شنی های زنگ زده خودروهای رزمی بی ام پی 1 هستید. با جداسازی بخش عمده قطعات به ویژه بلوک های زره واکنشگر کنتاکت 1 به نظر میرسد که این تانک در خط پایان خود به عنوان اهداء کننده قطعه قرار دارد. این تانک احتمالا پس از وارد امدن یک آسیب غیر قابل تعمیر یا هزینه بر، از چرخه عملیاتی خارج و به عنوان انبار قطعه یا اهداء کننده قطعه به منظور سرپا نگه داشتن دیگر ادوات مد نظر قرار گرفته است. در پس زمینه عکس، سقف فروریخته بخشی از ساختمان گویای میزان فرسودگی و آسیب های سازه ای در تاسیسات تعمیر و بازیابی زرهی دمشق است.

در بیرون از محوطه کارگاه، سه دستگاه تانک T-55A دیده میشود که ظاهرا در وضعیت مناسبی قرار دارند. وضعیت این تانک ها حداقل در ظاهر امر به مراتب بهتر از وضعیت عمده تانک های تی 55 عملیاتی ارتش سوریه است. در حالی که در نگاه نخست این تانک ها، نمونه های بازسازی شده آماده به رزم تصور میشوند اما تصاویر ماهواره ای گویای داستان دیگری است. بنا بر تصاویر ماهواره ای موجود، این تانک ها از سال 2015 تا سال 2018 در محل خود به صورت پارک شده قرار گرفته اند و از این جهت به نظر میرسد که این تانک ها متعلق به واحد های محلی ارتش سوریه باشند که برای حفاظت از کارگاه در مقابل حملات احتمالی شورشیان از منطقه جوبر گمارده شده اند.

لازم به ذکر است که چراغ های جلو، نورافکن های مادون قرمز و بخشی از تجهیزات نظارتی تانک ها در حالتی دیده میشوند که توسط گونی شن و خاک محافظت شده اند. این اقدام جهت حفاظت از بخش های مورد اشاره تانک ها در برابر اصابت ترکش انواع مهمات است. صنایع تعمیزات و بازسازی زرهی دمشق، حملات مکرر تسلیحات سبک و خمپاره ای را پشت سر گذاشته و بخش هایی از تاسیسات و ساختمان های این مرکز نیز از این جهت آسیب دیده اند. قرارگیری در معرض ترکش مهمات خمپاره، امکان وارد آمدن آسیب جدی به تجهیزات حساس محافظت نشده بر روی تانک از جمله تجهیزات نظارتی و نورافکن ها را فراهم میکند.

در ادامه بررسی، شاهد دو دستگاه تانک تی 72 هستیم که با دو وظیفه متفاوت مورد استفاده قرار میگیرند. در سمت چپ یک دستگاه تانک تی 72 در مدل اورال را ملاحظه میکنید که با حذف برجک به یدک کش تبدیل شده و در سمت راست یک دستگاه تانک تی 72 از مدل AV را میبینید که فاقد بلوک های زره واکنشگر کنتاکت 1 است. این تانک که احتمالا تحت کاربری آموزشی ارتش سوریه بوده است به عنوان اهداء کننده زره واکنشگر به دیگر تانک های حاضر در میدان رزم مورد استفاده قرار گرفته، جزئی که برای تکمیل حفاظت تانک های عملیاتی از اهمیت بالایی برخوردار بوده و هست.

بخش انبار موتوری کارگاه زرهی دمشق، به عنوان توقفگاه شماری از کامیون های از رده خارج و منسوخ ارتش سوریه مورد استفاده است، کامیون هایی که به نفع نمونه های جدیدتر، مطمئن تر و با بهره وری سوختی بالاتر همچون زیل 131، زیل 157 و اورال 375 کنار رفتند، کامیون هایی که در روزگاری نه چندان دور ستون فقرات ترابری نظامی ارتش سوریه بودند اما در نهایت سرنوشت بهتری پیدا نکردند و شمار قابل توجهی از آن ها در سرتاسر پایگاه های ارتش عربی سوریه در بخش های مختلف خاک این کشور به صورت غیر کاربردی رها شدند.

در ادامه تصاویری از نصب مجدد پیشرانه بازسازی شده تانک T-55(A)MV را ملاحظه میکنید. نکته جالب توجه اینجاست که بر خلاف تانک تی 55 که پیشتر به عنوان اهداء کننده قطعه مطرح شد و تعدادی بلوک زره واکنشگر بر روی شاسی آن دیده میشد، این نمونه در حال تعمیر فاقد حتی یک بلوک زره واکنشگر کنتاکت 1 است و در نقطه مقابل اتصالاتی بر روی بدنه آن دیده میشود که به نظر برای نصب صفحات زره دست ساز (اعم از قفسی و …..) میباشند.

اگرچه با توجه به علائم و نشانه های درج شده بر روی بخش عقبی شاسی تانک، میتوان گفت که این نمونه تحت کاربری لشکر 5 مکانیزه بوده اما احتمال به کارگیری تانک توسط یگان های دیگر در زمان ورود به کارگاه برای تعمیر نیز میبایست مد نظر قرار گیرد چرا که انتقال تجهیزات زرهی در میان یگان های ارتش سوریه در طول جنگ داخلی امری عادی و معمول به حساب می آید.

در بخش دیگری از کارگاه، تعمیر خودروهای رزمی بی ام پی 1 به نمایش در می آید. نمایی از بخش عقبی که فضای داخلی زره پوش را نشان میدهد، در کنار توجه به این نکته که فضای داخلی بی ام پی 1 حتی با وجود برداشته شدن صندلی ها و اجزای دیگر همچنان محدود است. به دلیل کوچک بودن فضای داخلی، این مسئله که طراحان خودرو برای تعبیه مخازن سوخت مجبور به ارائه طرح های مبتکرانه شده اند چندان تعجب آور نیست. مخازن سوخت خودرو در فضای میانی صندلی ها و در میانه بخش عقبی خودرو قرار گرفته که خبر خوبی برای سرنشینان عقب نخواهد بود (از جهت خطراتی که در زمان حریق یا نشت سوخت ایجاد میکند)

با توجه به نیاز شدید و تقاضای بالا برای زره پوش هایی با توان حمل نفر و با توجه به استحکام و سخت کاری زره پوش های بی ام پی که امکان استفاده عملیاتی طولانی مدت با نادیده گرفتن دوره های تعمیرات اساسی را فراهم میکنند، رویت نمونه های عملیاتی در ارتش سوریه که در حال تعمیرات اساسی باشند به ندرت رخ میدهد.

در قسمت دیگری از کارگاه، برجک باز شده تانک T-55(A)MV رویت میشود. این برجک به نظر به شاسی تعلق دارد که در عکس قبلی مطلب دیده میشود. وجود سیستم کنترل آتش نسبتا پیشرفته در کنار نصب انواع سیستم های تصویربردار حرارتی توسط متخصصین سوری و تقویت حفاظت از طریق بلوک های زره واکنشگر کنتاکت 1، تانک T-55(A)MV رل به دشمنی سر سخت تر و تانکی موثرتر از نمونه های اولیه تی 72 در خدمت ارتش سوریه نظیر مدل اورال، ام و ام1 تبدیل میکند. تا پیش از ورود تانک های تی 72 بی و تی 90 (مجهز به موشک توپ پرتاب Svir ) به خدمت ارتش سوریه ، تانک T-55(A)MV تنها تانکی بود که به صورت تایید شده به مهمات هدایت شونده توپ پرتاب (موشک های 9M117M) مجهز بود و از این مهمات در جنگ داخلی نیز بهره گرفت.

همانطور که پیشتر نیز مورد اشاره قرار گرفت یکی از ویژگی های این مدل از تی 55، برخورداری از بلوک های زره واکنشگر انفجاری کنتاکت 1 است که با چینش خاصی بر روی برجک و شاسی قرار گرفته اند. تا امروز تنها شمار اندکی از این تانک ها با چینش اصلی در بخش بلوک های واکنشگر باقی مانده اند و مابقی تانک ها با چینش دیگری توسط تکنسین های سوری به کنتاکت 1 مجهز شدند. چینش بلوک های زره واکنشگر توسط سوری ها مطمئنا حرفه ای و اصولی تر از چینش سازنده تانک نیست اما به نظر از جهت سطح پوشش و اثر بخشی بلوک های زره، فاصله چندانی با نمونه اصلی (روسی) ندارد. در عکس ذیل به جز برجک تی 55، ردیف چیده شده ای از چرخ های جاده تانک تی 72 در کنار دیوار خود نمایی میکنند.

در عکس زیر تعداد قابل توجهی تایر و پیشرانه های از کار افتاده را میتوان دید که از غبار نشسته بر روی آن ها میتوان تشخیص داد که مدت ها بدون استفاده در بخشی از سوله کارگاه رها شده اند. بخشی از تجهیزات امکان استفاده به عنوان اهداکننده قطعه را نیز ندارند و از این جهت دارایی بلا استفاده محسوب میشوند.

یک دستگاه T-72AV که نیازمند بازسازی بخش های قابل توجهی از شاسی به ویژه بخش گلگیر و لبه های آن است، بخش هایی که برای نصب لایه محافظ جانبی شاسی کاربرد دارد که این لایه نیز در تانک مورد اشاره به کلی از بین رفته است. کافی است تا یک تیر راکت آر پی جی به این لایه اصابت کند تا با انفجار زنجیره ای بلوک های زره واکنشگر کنتاکت 1، بخش اعظمی از حفاظت جانبی شاسی از بین برود. این مسئله به ویژه در تانک های T-72AV تحت خدمت گارد ریاست جمهوری سوریه که بیش از پیش مورد استفاده قرار گرفتند، صدق میکند.در بخش هایی از این تانک تی 72 تغییراتی اعمال شده است از جمله نصب زره قفسی که بعضا به عنوان فضایی برای قرار گیری کیسه های شن و خاک برای تقویت حفاظت مورد استفاده قرار میگیرد.

در عکس زیر یک مکانیک بر روی موتور UTD-20 خودروی رزمی پیاده نظام بی ام پی 1 کار میکند. با توجه به حضور ادوات زرهی ارتش سوریه در خیابان های این کشور از زمان تظاهرات و حضور مداوم از زمان درگیری های سال 2011 تا امروز، اغلب مدت زمان اندکی برای انجام تعمیرات اساسی بر روی ادوات زرهی سوریه وجود داشته که این مسئله به نوبه خود به کاهش سطح اطمینان پذیری و افزایش سطح خرابی ها در زمان کاربری در میدان نبرد منجر شده است.

به طور کلی تعمیر و نگهداری منظم از ادوات از جمله موارد نادیده گرفته شده در طول جنگ داخلی سوریه است و از این جهت برای ارتش سوریه تجهیزات قدیمی تر همچون تانک های تی 62 ام یا خودروهای رزمی بی ام پی 1 که به تعمیر و نگهداری کمتری نیاز دارند و با تعمیرات نامنظم نیز امکان به کارگیری خواهند داشت، گزینه هایی بهتر از تجهیزات و ادوات پیشرفته هستند که نیازمند تعمیر و بازسازی منظم و دقیق برای حفظ کارایی رزمی میباشند.

منبع عکس ها : Mikhail Voskresensky از خبرگزاری اسپوتنیک روسیه

منبع مطلب : 1 + مطالب اضافه شده توسط نگارنده در ابتدای مقاله

مقالات مرتبط

نیروی زمینی سوریه

نیروی هوایی سوریه

نوشته های مشابه

دکمه بازگشت به بالا
بستن
بستن