کبرا نامی اشنا برای علاقه مندان به صنایع نظامی ازجمله طرفداران بالگرد است. این بالگرد را که باید پدر تمامی بالگرد های ویژه ضد تانک و پشتیبانی هوایی نزدیک جهان دانست به دلیل قابلیتهای بالا حدود چهار دهه نبرد بی امان در جنگ های مختلف تبدیل به یک کهنه سرباز با تجربه و هولناک در میدان نبرد شده است. کبرا اولین بالگرد توسعه یافته برای انجام عملیات های ضد تانک است که با الگوی خدمه پشت سرهم یک فرم و ساختار جدید و مفهومی نوین در زمینه استفاده از بالگرد به ارتش ها ارائه کرد .کبرا بعد از گذشت نزدیک به 40 سال از به خدمت گرفته شدن از سال 1967 تا کنون همچنان مدلهای بهسازی شده ان در حال خدمت در بسیاری از ارتشهای جهان به ویژه سپاه تفنگ دار دریایی امریکا است. برای مطالعه بر روی این بالگرد باید به جنگ ویتنام و سالهای 1965 بر گردیم زمانی که ارتش امریکا برای همایت از بالگردهای ترابری خود به ویژه UH-1هیویی و پشتیبانی هوایی از نیروهای پیاده خود چاره ای جزء مسلح کردن بالگرد UH-1ندید. هیویی های مسلح ثابت کردند که با کمک مسلسل و راکت انداز می توانند تلفات بالگرد های ارتش امریکا که به طور معمول در هنگام پیاده کردن نیروی های نظامی مورد هدف قرار می گرفتند بسیار مفیدند ولی چلاکی کم این بالگرد و نداشتن زره محافظ سرعت کم از جمله مشکلات هیویی های مسلح بود که حتی با ساخت نمونه UH-1C که به ان کشتی جنگی نیز می گفتند و به طور عموم مسلح تر از مدلهای دیگر این بالگرد بود این مشکلات بر طرف نشد .
از این رو ارتش امریکا نیاز فوری به یک بالگرد تخصوص برای پشتیبانی از بالگردهای ترابری میدان جنگ داشت.در ان زمان خود کمپانی بل(سازنده UH-1هیویی و کبرا)در حال برسی ساخت یک بالگرد رزمی ضد تانک بود و برای بر طرف کردن این نیاز ارتش دو نوع طرح را به نیروی زمینی پیشنهاد داد.یکی طرحی برگرفته شده از بالگرد UH-1C با همان موتور و سیستم انتقال قدرت با نام مدل209 یا کینگ کبرا و یک طرح کاملا جدید با نام مدل409. سر انجام ارتش برای جبران وقت و هزینه و از انجایی که نیاز فوری به این بالگرد در ویتنام داشت با طرح اولی یعنی کینگ کبرا موافقت کرد.ارتش امریکا در ان زمان از اسب بار کش واقعی خود یعنی UH-1 استفاده می کرد که جزء بدرد بخور ترین تسلیحات این ارتش در ویتنام بود.مدل های A,B,C این بالگرد نشان دادند که چه در نقش حمل نقل و چه بالگرد مسلح یک سلاح کارامد وبسیار عالی است.از این رو کمپانی بل از سال 1958 از همان زمان به خدمت گرفتنUH-1A در نظر داشت تا بر اساس این بالگرد یک بالگرد مسلح به نارنجک انداز و توپ20 میلیمتری با خدمه پشت سرهم و بدنه نازک تر و قلمی تر از UH-1 را به ارتش ارائه دهد.از انجایی که ارتش به این طرح علاقه مند شده بود در دسامبر 1962 طی قرار دادی با بل خواهان تحقیق بر روی چنین طرحی شد و در ان زمان این طرح تنها یک اثبات گر بود تا یک طرح عملیاتی .کمپانی بل با تغییر یک فروند بالگرد OH-13 با گذاشتن دماغه ای درازتر و متفاوت و کابینی با در پهلوی و خدمه پشت سرهم و سیستم انتقال قدرت UH-1 در سال1963 طرح 207 را عرضه کرد که دارای دو مسلسل7.62 میلیمتر M60 در کنار بدنه بود.
اگرچه در دید گاه اول برای ارتش این بالگرد زشت و مسخره یک اسباب بازی بود ولی علاقه ارتش را برای به دست اوردن یک بالگرد مسلح را دو برابر کرد. از این رو ارتش در اگوست1964 طی قرار دادی با لاکهید خواهان تکمیل باگرد مسلح AH-56 (ملقب به شاین)شد . این بالگرد بر مبنای مناقصه ارتش برای به خدمت گرفتن یک بالگرد مسلح با نام AAFSS شکل گرفت که شرکت لاکهید با طرح شاین از بل که تجربه بیشتری در طراحی بالگرد داشت پیروز شد.ولی این بالگرد تا دهه70 در دست راس قرار نمی گرفت این در حالی بود که ارتش امریکا از آمار سقوط بالگرد های خود براثر اتش مستقیم ويتنام هاي به تنگ اماده بود و خواهان یک بالگرد مسلح ان هم به سریعترین حالت ممکن بود.از این رو در سال1964 ارتش طی مناقصه ای خواهان یک بالگرد مسلحبراساس تغییر در بالگرد های موجود شد تا زمان اماده سازی این بالگردها را کم کند.چهار پیشنهاد به نیروی زمینی شد .اول پیشنهاد بويينگ برای مدل مسلح بالگرد شینوک دوم پیشنهاد سیکورسکی برای نمونه تغییر یافته باگرد سی کینگ سوم پیشنهاد کی من برای نمونه تغییر یافته بالگرد سی اسپیرت و در اخر پیشنهاد بل برای مدل تغییر یافته UH-1 با نام جدید بل209 ارائه شد. سرانجام بل در مناقصه پیروز شد و این بالگرد در 7 سپتامبر 1965 اولین پرواز خود را انجام داد.این طرح کل بل209 نامیده می شود مانند نمونه تغییر یافته OH-13بل دارای کابین پشت سرهم بود.از یک سیستم گردان دو پره و یک موتور الیسونT53-L-11 با توان 1100 اسب بخار استفاده می کرد.سیستم هدایت این بالگرد برخلاف UH-1Aیک سیستم هدایت الکتور میکانیکی بود و در مجموع از همان سیستم انتقال نیرو،جعبه دنده و موتور UH-1C استفاده می کرد. اولین مدلی که پرواز کرد دارای چرخهای جمع شونده بود و از یک برجک در دماغه با یک مسلسل7.62 میلیمتری 6 لول GAU-2B و دو بالچه کوچک در دو طرف با هر کدام دو مقر حمل سلاح مجهز بود.این بالگرد در اکتبر همان سال رکورد سرعت بالگردها را به سرعت 320 کیلومتر در ساعت افزایش داد. آزمایشات پروازی با دو نمونه از مدل209 پیش رفت تا اینکه سرانجام در 7اوریل1966 ارتش سفارشی مبنی به خرید 110 فروند از این بالگرد جدید را ارائه کرد.قرار بود این بالگرد اول با نام UH-1H تولید شود زیرا این بالگرد در واقع نوع اصلاح شده UH-1بود ولی سرانجام در جولای 1966 بالگرد جدید با نام AH-1 که مشابه UH-1بود شناخته شده.به این بالگرد لقب کبرا را دادند ولی چون از هیویی بر گرفته شده بود به ان لقب هیویی کبرا را دادند .ولی عملا این بالگرد همواره کبر ا خوانده می شد(و می شود).
مدلهای مختلف کبرا
اولین مدل عملیاتی این بالگرد AH-1G بود که به صورت گسترده ای از سال 1967 تا پایان جنگ ویتنام مورد استفاده قرار گرفت و باید ان را قهرمان نیروی زمین امریکا بعد از هیویی دانست.این نمونه اولین بار در سال 1966 پرواز کرد و از سال 67 تحویل ارتش امریکا شد.این مدل با پیش نمونه بل209 تفاوتی چنداني نداشت .تفاوت ظاهری این مدل داشتن ارابه فرود ثابت مانند UH-1 بجای چرخ در مدل209.دلیل این عمر قیر قابل اطمینان دانست چرخ های جمع شونده برای یک بالگرد مسلح در ان زمان بود.این مدل از یک دستگاه موتور T53-L-13که بر روی UH-1H نصب می شود با توان 1400 اسب بخار نیرو می گرفت دارای یک مخزن سوخت 936 لیتری در درون بدنه بود که به همراه سیستم هیدورلیک و جعبه دنده به وسیله زره در مقابل اتش پدافند تا کالیبر7.62 میلیمتر محافظت می شدند .
کابین خلبانان اگرچه دارای شیشه ضد گلوله نبود ولی دور صندلی خلبان و کمک خلبان را زره پوشانده بود .بالگرد در مدلهای اولیه تولید مجهز به یک برجک ساخت امرسون الکتریک با نام TAT-102A با یک قبضه مسلسل 6 لول مینی گان بود.این برجگ8000 فشنگ را در داخل خود جا می داد.ولی این برجک با برجک TAT-141 مجهز به دو مسلسل مینی گان با هر کدام 4000 گلوله تعویض شد(همان مسلسل 6 لول 7.62 میلیمتری m-134).همچنین می شود در این برجگ بجای این دو مسلسل نارنجک انداز 40میلیمتری اتوماتیک M129 را با 300 گلوله(به قولی231 گلوله )جا داد اگرچه گفته شده بصورت ویژه دو نارنجک انداز نیز در این برجک نصب می شود. مسلسل مینی گان را می شد در دو حالت شلیک 4000 یا 2000 گلوله در دقیقه تنظیم کرد و نارنجک انداز M129 نیز دارای سرعت اتش450 گلوله در دقیقه بود. برجک 25 درجه به بالا و 60 درجه به پایین و همچنین به دو طرف توان گردش داشت. هدایت برجک و کنترل ان وظیفه افسر اصلح در کابین جلو بود ولی در صورتی که برجک ثابت و به طرف جلو بود می شود توسط خلبان در کابین عقب نیز شلیک شود. کبرا از همان اول می توانست راکت اندازهای هایدرا، 70 میلیمتری را در انواع 7 و 19 لول را با خود حمل کند و از انواع سرجنگنده های ضد زره خرج گود ، انفجار قوی، ترکش شونده ،دود زا و فسفوری بر روی این راکتها استفاده می کرد .ولی بعدها در ویتنام راکت اندازهای چهار لول 127 میلیمتری زانی (که دیگر از خدمت خارج شده)بر روی این بالگرد نصب شد.
البته سلاحهای دیگری برای این بالگرد در این جنگ نصب شده که برای نمونه توپ ازمایش XM-35 که در واقع مدل کوچک شده توپ 6 لول 20 میلیمتری M61بود که به دلیل وزن زیاد مورد پسند نبود .به طور معمول AH-1G در ویتنام به عنوان اسکورت بالگردهای ترابری مورد استفاده قرار می گرفت ودر کنار بالگرد شناسای مسلح OH-6 زوج خوبی در ویتنام تشکیل می دادند. اگر چه AH-1G تقریبا مانند UH-1 از هیچ سیستم الکتریکی پیچیده ای استفاده نمی کرد ولی بعدها بهسازی های بر روی این بالگرد انجام شد.از جمله نصب کاهش دهنده امواج فروسرخ در پشتپروانه اصلی بر روی خروجی موتور برای کاهش علائم فروسرخ که می توانست برای موشک های شانه پرتاب فروسرخ همچون SAM-7 منبع خوبی برای قفل برروی کبرا باشد .پس از ساقط شدن دست کم دو کبرا در سال1972 در ویتنام توسط موشک های شانه پرتاب فروسرخ سام7 بر روی این بالگرد سیستم کاهنده امواج فروسرخ AN/ALQ-144 نصب شد و بر روی خروجی موتور نیز اصلاحاتی انجام شد.
همچنين از انجایی که این بالگرد در واقع یک پرنده روزانه بود برای افزایش توان رزم شبانه این بالگرد حداقل دو فروند از AH-1G به سیستم جلو نگر فروسرخAN/AAQ-5 و یک نشان دهنده اهداف متحرک به کمک سیستم فرابنفش AN/APQ-137B مجهز شد ولی این تغییرات هرگز بر روی تمامی AH-1G انجام نشد وتنها چند فروند از این بالگرد به صورت ازمایشی تغییرکردند و همچنین یک گردان از این بالگرد نیز به دوربین دید در شب مجهز شدند.در مجموع از سال 1967 تا 1973 در حدود1116 فروند از مدلAH-1G به نیروی زمینی امریکا تحویل داده شد و تا پایان سال 1968 حدود 378 فروند از این بالگرد در ویتنام به خدمت گرفته شد و تا پایان جنگ در حدود 700 فروند کبرا در ویتنام وارد جنگ شدند و از این تعداد 300 فروند از ان در ویتنام ساقط شدند .این بالگرد در ویتنام به کمک UH-1C اصلیترین بالگرد مسلح ارتش امریکا را تشکیل می دادند که باعث کاهش شدید تلفات بالگردهای ارتش امریکا در ویتنام شد. بعدها تعدادی زیادی از مدل به مدل ارتقا یافته AH-1S بهسازی شدند ولی امروزه AH-1G نیروی زمین امریکا عملیاتی نیست. همچنین تعداد 70 فروند از AH-1G به استاندارد JAH-1G برای حمل و شلیک موشک لیزری هلفایر رسیدند که در دماغه به یک هدف ياب لیزری مجهز شدند.
AH-1Jسی کبرا
سپاه تفنگ دار دریایی امریکا نیز خواهان به خدمت گرفتن کبرا بود ، زیرا کبرا تنها در عرض چند ماه کارایی بالای خود را نشان داد.از این رو نیروی دریایی از کمپانی بل در سال1968 نمونه از کبرا را خواست که از دو دستگاه موتور به جای یکی در مدل AH-1G نیروی زمین استفاده کند تا شرایط پرواز بر فراز دریا را داشته باشد.اگرچه مدل دو موتور از مدل یک موتور برای نیروی دریای که همواره محدوديت وزن داشت سنگین تر تمام می شود ولی مزایای بیشتری در ایمنی و برد پروازی بیشتری داشت.مدلی را که در می 1968 سپاه تفنگ دار دریای نیروی دریایی امریکا به میزان48 فروند سفارش داد AH-1J سی کبرا نام گرفت.اولین پرواز این مدل در نوابر 1969 انجام شد. اولین فروند این بالگرد دارای یک توپ سه لول متحرک 20 میلیمتری M197 در برجک و دو دستگاه موتور پرات اندوویتنی T400-CP-400 بود.این موتور که PT6-T4 نیز خوانده می شود در واقع همان موتور بالگرد بل212 بود که در ان زمان سپاه تفنگدار دریای در حال برسی خرید ان بود.این موتور می توانست 1530 اسب بخار نیرو فراهم کند که به مراتب قوی تر از موتور T-53L-13 مدل AH-1G بود.این مدل در برجک دارای توپ3 لول 20 میلیمتری M197بود که در واقع مدل کوچکتر M61 6 لول بود.این جنگ افزار که سرانجام تبدیل به جنگ افزار استاندارد تمامی مدلهای کبرا شد دارای سرعت اتش750 گلوله در دقیقه است و خشاب ان نیز به همین میزان یعنی750 گلوله ظرفیت دارد.این توپ می توانست به طرف بالا پایین و در یک قوس تمامی به طرفین به ترتیب 20،50 و 240 درجه گردش کند و مسئول هدایت ان نیز افسر اسلحه در کابین جلو بود.
این مدل نیز همان راکت اندازهای 70 میلیمتری19 و 7 لول هایدرا استفاده می کرد.هیچ کدام از دو مدل AH-1J/G از توان حمل موشک ضد تانک تاو برخوردار نبودند تنها تعدادی از مدلهای AH-1Jتحویلی به ارتش ایران(زمان رژیم گذشته) توان حمل موشک ضد تانک BGM-71تاو را داشته ولی خود سی کبرا های نیروی دریایی امریکا چنین توانی را نداشتند.برخی از کبرهای تحولی به ایران در دماغه خود دارای سایت هدف گيري موشک تاو با نام M65 بودند. همچنین این مدل 1023 لیتر سوخت را با خود حمل می کرد که بیشتر از مدل G بود.این بالگرد از سال 1970 در سپاه تفنگ دار دریای عملیاتی شد و از سال 1971 به ویتنام فرستاده شد. بعدها تعدادی زیادی از این مدل به مدل AH-1T در نیروی دریای بهسازی شدند ولی امروزه دیگر AH-1J در نیروی دریای امریکا عملیاتی نیست. در مجموع 69 فروند از مدل AH-1Jسی کبرا تحویل سپاه تفنگ دار دریایی امریکا شد.
کبرای بهبود یافته برای نیروی زمینی امریکا AH-1E,AH-1F,AH-1P,AH-1Q,AH-1S
در سال 1972 نیروی زمینی امریکا طی قرار دادی با بل خواهان نصب موشک های ضد تانکBGM-71تاو بر روی ناوگان AH-1G خود شد.کمپانی بل نیز در سال 1973 هشت فروند از AH-1Gرا به سیستم هدف گیری جدیدی که برای هدایت موشک ضد تانک تاو طراحی شده بود وXM-26 نام داشت مجهز کرد. این سیستم در دماغه بالگرد نصب می شد .ولی از همان سال که بهسازی 101 فروند از هیویی کبرا های نیروی زمینی اغاز شد سایت هدفگیر بهبود یافته M65بر روی این بالگردها نصب شد.بالگرد بهسازی شده را AH-1Q تاو کبرا نامیدند که دلیل این نام توان حمل موشک تاو توسط این مدل بود.این مدل می توانست تا 8 لانچر موشک تاو با نام M-56 را با خود حمل کند(چهار عدد در زیر هر بال).همچنین از سال 1975 ارتش تصمیم به مجهز کردن AH-1Qبه موتور پر قدرت تر T-53-L-703با توان 1800 اسب بخار را داشت که ان را AH-1R نامیدند که البته این برنامه به نفع AH-1Sکنار گذاشته شد.نیروی زمینی از موتور جدید بسیار رازی بود از این رو دستور تغییرتعداد 192 فروند AH-1G و 98 فروند از AH-1Qرا به AH-1Sبا موتور جدید داد.AH-1Sهمچنین از سال 1981 به دوربین دید در شب تدارک دیده شده برای بالگرد AH-64اپاچی مجهز شد و توان رزم شبانه پیدا کرد.این مدل بین سالهای 1979 تا ده سال بعد تحویل نیروی زمینی شد.
از بهسازی AH-1S کبرا مدل جدید AH-1P به وجود امد.AH-1P تاو کبرا در واقع از برنامه بهسازی STEP1 بالگرد AH-1S به وجود امد که 100 فروند از این بالگرد به استاندارد AH-1Pبهسازی شدند. این مدل از نظر سیستمهای الکتریکی از مدلS پیشرفته تر بود ولی بزرگترین تفاوت ظاهری P با S دارا بودن شیشه های چند تکه و تخت کابین است که با شیشه های قوس دارمدل S فرق دارد.AH-1P دارای دوربین دید در شب به همراه یک رادار ارتفاع سنج AN/APR-39 و سیستم هشدار برخورد به زمین است.در واقع AH-1P برای رزم شبانه از جمله در صحرا طراحی شده و از سامانهای پرواز در شب پیشرفته تری استفاده می کند. همچنین یک چرخاننده جدید از نوع K-747 و توان حمل مخازن سوخت خارجی در زیر بالها از جمله توانای های این مدل است. خلبان در این مدل دارای کابین شیشه ای تر نسبت به مدل های قبلی بود و از دید بهتری نیز برخوردار است.
از سال 1977 تا 1978 حدود 100 فروند از مدل Sبه AH-1Pبهسازی شدند.مرحله دوم بهسازی AH-1S که STEP-2نام داست منجر به ساخت AH-1E انجامید. از تجهیزات بهبود یافته از جمله توپ سه لول 20میلیمتری M197 استفاده می کرد. این مدل برای هدف گیر توپ متحرک مجهز به یک هدف گیر با علامت به شکل+بر روی کلاه خلبان و کمک خلبان به صورت الکترونیکی بود که تنها با گردش سر و نگاه کردن به طرف هدف توپ 20 میلیمتری متحرک مجود در دماغه نیز به وسیله لیزری که بر روی کلاه تعبیه شد و جهت حرکت سر خدمه را مشخس می کند به طرف هدف می چرخد و به مراتب کار را برای خدمه نسبت به سیستم الکترو میکانیک AH-1G,J راحت تر می کرد. همچنين این مدل دارای یک سایت هدفگیر راکتهای 70 میلیمتری ساخت جنرال الکتریک برای خلبان به صورت الکترونیکی بود که محل برخورد راکت را مشخص می کرد و به مراتب به خلبان امکان اتش دقیق تر نسبت به مدل های قبلی کبرا را می دهد که دارای سایت چشمی بودند.98 فروند AH-1E تازه ساخت بین سالهای 1978 تا 1979 تحویل نیروی زمینی امریکا شد.برنامه STEP-3 بر روی AH-1S موجب تکامل AH-1F شد. AH-1F در واقع بهسازی تمامی AH-1S,E,P به یک استاندارد یک سان بود تا این کبراهای موجود از یک توانای برخوردار شوند. اگرچه تمامی کبرا های نیروی زمینی امریکا شامل این بهسازی نشدند ولی بیشتر ناوگان از هر سه مدل شامل بهسازی STEP-3 شدند. از جمله تغییراتاین مدل شمال یک سیستم هدایت اتش به کمک مسافت یاب لیزری جدید و یک سیستم انتقال قدرت از نو طراحی شده،دستگاهای ارتباطی جدید با برد بیشتر،کابین جدید و هماهنگ با دوربین دید در شب ،نصب سیستم کاهنده امواج فروسرخ AN/ALQ-144 و افزایش طول لوله خروجی موتور،نصب تیرک برنده سیم(سیج چین) در بالای کابین برای محافظت در مقابله کابل های برق .در مجموع دو فروند AH-1P به استاندارد AH-1F رسیدند.
همچنین 99 فروندAH-1Fتازه ساز ساخته شد که 55 فروند انها در اختیار گارد ملی قرار گرفت. نیروی زمینی امریکا در سال 1986 حدود 1100 کبرا از مدلهای مختلف در اختیار داشت که از این تعداد حدود 378از مدل قدیمی AH-1Gبودند که بین سالهای 1979 تا 1982 به AH-1F بهسازی شدند و 41 فروند دیگر نیز به مدل اموزشی TAH-1F بهسازی شدند .همچنین تعدادی از مدل F برای حمل موشکهای هوا به هوای استینگر بهسازی شدند ولی سرانجام با ورود به خدمت AH-64آپاچی و مدل بهسازی شده ان AH-64D لانگ بو اپاچی کبرا بعد از جنگ خلیج فارس 1 و نتایج نه چندان دلچسب کبراها نسبت به آپاچی در نیروی زمینی امریکا تقریبا از تمامی عمليات هاي نظامی معاف شد. سرانجام نیروی زمینی امریکا در سال1999 و گارد ملی در سال2001 بالگرد های کبرا خود را از خدمت خارج کردند تا برگی از تاریخ هوانوردی ورق بخورد .امروزه بیشتر بالگرد های خارج شده از خدمت به صورت دست دوم به کشورهای مختلف مانند بحرین ،ترکیه ویا اسرائیل صادر می شود ویا به عنوان لوازم یدکی از انها استفاده می شود.
مشخصات AH-1F تاو کبرا
طول بدنه بالگرد بدون پروانه :13.6 متر
طول بالگرد با پروانه:16.2 متر
ارتفاع:4.09 متر
وزن خالی:2995 کیلوگرم
بیشترین وزن برخاستن:4353 کیلوگرم
بیشترین سرعت:225 کیلومتر در ساعت
سقف پرواز:3720 متر
برد بدون تصلیحات:510 کیلومتر
AH-1T سی کبرا و AH-1W سوپر کبرا ببر سپاه تفنگدار دریایی.
اگر با ورود آپاچی در نیروی زمینی کار کبرا تمام شد و ولی در نیروی دریای این گونه نبود. درست است که دیگر کبرا های نیروی زمینی امریکا در عراق در کنار اپاچی حضور ندارد ولی مدل های نیروی دریایی ماند AH-1W سوپر کبرا گهگاه گوی سبقت را در خدمت در عراق از اپاچی نیروی زمینی می رو بايد .در جریان نبرد سال2003 برای اشغال عراق بالگردهای اپاچی و لانگ بو اپاچی در نزدیک کربلا خسارات زیادی را متحمل شدند که به از دست روفتن یک لانگ بو اپاچی و صدمه دیدن32 فروند دیگر اعضام شده به یک نبرد در نزدیکی کربلا منجر شد.این مسئله باعث متوقف شدن استفاده از اپاچی برای مدتی در مناطق بحرانی جنگ شد و برای جبران کمبود اتش اپاچی از سوپر کبراهای نیروی دریای کمک گرفته شد.البته به نظر بسیاری از کارشناسان این مسئله بیشتر از ضعف اپاچی ، به دلیل تاکتیک قدیمی خلبانان نیروی زمینی است.خلبانان بالگردهای نیرو ی زمینی بیشتر بر اساس این تاکتیک عمل می کردند که خود را در پشت یک مانع طبیعی قرار داده از پشت مانع به یک باره بالا امده و دست به شلیک راکت و موشک ضد زره می زدند و دوباره در پشت مانع طبیعی مخفی می شدند و این تاکتیک در دشتها و صحراهای باز کاربرد زیادی ندارند و خلبان به ندرت مانع طبیعی قابل قبولی برای مخفی شدن در پشت ان پیدا میکند. خلبانان سوپر کبرا های نیروی دریایی به طور معمول دست به شلیک موشک های ضد تانک هلفایر و تاو خود در هنگام پرواز در فراز میدان جنگ با سرعت بالا دست می زدند که ایمنی بیشتری در مقابل اتش پدافند برخوردار بود.نیروی دریای با خرید AH-1J سی کبرا اولین نمونه دریای کبرا را دریافت کرد چندان از توان تهاجمی این مدل راض نبود اگر چه که بیش از هزار فروند از مدل AH-1J تحویل سپاه تفنگ دار دریای شد. کمپانی بل با تغییر دو پیش نمونه AH-1J و تبدیل انها به AH-1T سی کبرا نظر نیروی دریایی امریکا را دوباره جلب کرد.اولین پرواز AH-1T در 20 می1976 انجام شد و از سال بعد روند تحویل به سپاه تفنگدار دریای امریکا اغاز شد.مدل T از دو موتور جدید و قدرت مند تر P&WC T400-WV-402 با توان هر یک 1970 اسب بخار نیرو می گرفت که به مراتب کارامد تر از T400-CP-400 در مدل AH-1J بود.این مدل دارای یک سیستم انتقال قدرت مشابه بل214 و یک سیستم چرخانده بزرگتر و پروانه های اصلی کشیده تر نسبت به AH-1J بود و فضای بیشتری برای حمل سوخت داشت و دارای ورودی هوای بزرگتر و خروجی کشیده تری نسبت بهAH-1Jبود. در مجموع از این مدل 59فروند تازه ساخت تحویل سپاه تفنگ دار شد که به دلیل به پایان رسیدن بودجه 33 فروند اولیه مجهز به سیستم هدفگیری و پرتاب تاو نشدند ولی بعدها این 33 فروند نیز به این استاندارد رسیده و حتی تعداد از این مدل در دماغه مجهز به غلاف هدف گیری لیزری و موشک هلفایر شدند.
این نمونه به صورت استاندارد از توان حمل موشک های ضد تانک تاو(8 عدد)،راکت اندازهای 70 میلیمتری 19 و7 تایی هایدرا و توپ 20 میلیمتری سه لول M197 بود.همچنین بیشتر AH-1J به استاندارد AH-1T بهسازی شدند.بل در اواخر دهه 70 میلادی برای جلب ایران به بهسازی بالگردهای AH-1J خود دست به توسعه مدل پیشرفته تر کبرا با نام AH-1T+ زد .این مدل مجهز به دو دستگاه موتور جنرال الکتریکGE T700-GE-700 با توان هریک 1280 اسب بخار و توان حمل موشکهای هلفایر را داشت.با انقلاب سال1979 ایران و سقوط شاه بل امید خود را برای فروش این بالگرد جدید به ایران از دست داد(که البته دران زمان این بالگرد بر روی کاغذ بود)ولی این تنها بد شانسی پیش روی پیش روی بل نبود.کمپانی داگلاس دست به توسعه بالگرد جدید AH-64Aاپاچی زده بود که به صورت کامل یک سر گردن بالاتر از کبرا بود.نیروی زمینی امریکا با این تفکر که اپاچی بالگرد اینده است بر روی این بالگرد سرمایه گزاری کرده بود وسپاه تفنگ دار دریایی نیز خواهان یک مدل دریایی این بالگرد بود.از این رو بل تصمیم به برداشتن یک قدم بزرگ گرفت و دست به توسعه مدل بهبود یافته AH-1T+ زد.این بالگرد جدید که به فرمان کنگره در سال1981 مراحل طراحی را پشت سر می گذاشت دارای دو دستگاه موتور بهبود یافته GE T700-GE-401 با توان 2520 اسب بخار بود.این موتور در ان زمان بر روی بالگرد اپاچی و بلک هاوک نصب شده بود از این رو بهترین انتخاب برای بل بود.کبرای جدید در 16 نوامبر 1983 اولین پرواز خود را انجام داد و بل ان را AH-1W سوپر کبرا نامید. سوپر کبرا از نظر ظاهر شبیه سی کبرا بود ولی باید ان را به مراتب کارامد تر از سی کبرا دانست .اگرچه سوپر کبرا برتر از آپاچی نبود ولی سپاه تفنگ دار دریای را متقاعد کرد که چیزی نیز از آپاچی کم ندارد از این رو این نیرو تصمیم خود را برای دریافت مدل دریایی اپاچی را لغو کرد.در اولین سفارش سپاه تفنگ دار دریایی این نیرو 44 فروند مدل اموزشی TAH-1W را سفارش داد ولی بلافاصله دستور تبدیل حدود 70 فروندو 34 فروندAH-1T را به AH-1W را صادر کرد
برای اشنایی با سوپر کبرا اینجا را کلیک کنید
بالگرد تهاجمی AH-1Z وایپر
برای اشنایی با وایپر اینجا را کلیک کنید
کبرا در دیگر کشورها
مفهوم بالگرد مسلح تا اوائل دهه80 میلادی برای بسیاری از کشورها جهان مفهوم روشنی نداشت از این رو استفاده از بالگرد در نقش ضد تانک تا اواخر یا اوائل دهه80 میلادی چندان جدی گرفته نمی شود.اولین مشتری بل قوه کبرا بعد از نیروی زمینی و دریایی امریکا ارتش ایران بود که در زمان رژیم گذشته این کشور در سال1972طی قرارداد 703 میلیون دلاری 202 فروند AH-1J با یا بدون سیستم شلیک تاو را به خدمت گرفت. رژیم اشغال گر قدس نیز 12 فروند از AH-1G هیویی کبرا را در سال1977 به صورت دست دوم از امریکا تحویل گرفت کبرا نیز با نشان دادن قابلیت خود باعث به خدمت کرفتن حدود50 فروند از این بالگرد توسط این رژیم شد.البته AH-1G به استاندارد AH-1F رسیدند که در این کشور با نام زیفا خوانده می شوند البته ارتش رزِم اشغال گر قدس انواع E و S را دریافته کرده است که به نظر می رسد که تمامی انها بعدها به استاندارد F رسیده باشند. همچنين بهسازی این بالگردها به دوربین دید در شب و موشک های بومی اسپایک ER با هدایت تصویر بردار فروسرخ تجهیز شدند.این بالگردها اولین تجربه عملیاتی خود را در جنگ سال 1982 در مقابل تانک های ارتش سوریه تجربه کرد. با وجود به خدمت گرفته شدن آپاچی و مدل پیشرفته ان یعنی لانگ بو اپاچی همچنان کبرا نقش بزرگی در هوا نیروز این رژیم بر عهده دارد.ژاپن نیز که در صنایع سنگین فیجی قبلا تجربه تولید UH-1 هیویی را داشت دست به تولید 89 فروند AH-1F زد که اخرین انها در سال2000 میلادی تحویل نیروی دفاعی این کشور شد.البته ژاپن در سالهای1979 و1980 دو فروند AH-1E را از امریکا تحویل گرفته بود.همچنین کشورهای دیگر همچون بحرین 30 فروند از این بالگرد شامل 8 فروند AH-1E و 6 فروند TAH-1F در سال1994 و16 فروند AH-1E در سال1997 البته تمامی بالگردهای کبرا ارتش بحرین دست دوم بوده و از بالگرد های مازاد ارتش امریکا می باشند.اردن 33 فروند AH-1F ،پاکستان حدود 50 فروند شامل 30 فروند AH-1E و 30فروندAH-1S ،کره جنوبی 60 تا 62 فروند شامل 40 فروند تا42 فروندAH-1S و 20 فروند AH-1F،اسپانیا نیز در اواسط دهه1970 برای ناو هلیکوپتر بر خود 8 فروند بالگرد تازه ساخت AH-1G را خریداری کرد که در سال1985 از خدمت خارج شدند،تایوان 63 فروند AH-1Wسوپر کبرا،تایلند 3 فروند AH-1F، ترکیه 9 فروند AH-1W سوپر کبرا و 32 فروند انواع S/P. ترکیه در سال2000 سفارشی برای دریافت 50 فروند از AH-1Z که ان را ترک ها کینگ کبرا نامیدند را با بل امضاء کردند که البته در سال2002 این قرار داد لغو شد.رومانی نیز در نظر داشت تولید مدلی از این بالگرد را در داخل با نام AH-1RQ با نام دراکولا را داشت که البته این قرار داد نیز لقو شد.به نظر می رشد که فروش AH-1Z ویپر تا حدی تحت شعاع فروش رقیب هم وطنش AH-64D لانگ بو اپاچی قرار گرفته است.البته کبرا به مراتب نسبت به آپاچی از تجربه جنگی به بیشتری برخوردار است. در حال حاظر تنها مشتری ویپر ، پاکستان است که 15 فروند از این بالگرد را سفارش داده است
این بالگرد در جنگ ویتنام از سال1967 حضور داشته و بعد از ان نیز به صورت مداوم در در گیرهای نیروی های ارتش رژیم اشغال گر قدس از سال1980 تا کنون با مبارزان فلسطینی شرکت داشته است،جنگ ایران و عراق نیز یکی از بزرگترین تجربیات سی کبرا بود که توسط نیروهای ایرانی به صورت گسترده استفاده شد امروزه این AH-1J به صورت مشترک توسط نیروی زمینی ارتش ایران و نیروی زمین سپاه پاسداران ایران مورد استفاده قرار می گیرد که البته به نظر می رسد در طی این جنگ تعداد زیادی از 202 فروند بالگرد تحولی سرنگون شده باشند و بین 70 تا 100 فروند این این مدل در ایران درحال خدمت باشند،گفته شده ایران مدلی از این بالگرد را در نمایشگاه های داخلی به نمایش گذاشته است که دارای شیشه های ضد گلوله و دوربین دید در شب و کابین هماهنگ با ان است.این مدل جدید که در ایران پنها2091 خوانده شده معلوم نیست که مدل بهسازی شده کبرا های موجود در خدمت است و یا یک بالگرد تازه ساز بر اساس AH-1J موجود باشد،حضور در جنگ خلیج فارس یک و حضور گسترده سوپر کبرا های نیروی دریای دراشغال عراق و افغانستان و حمله رژیم اشغال گر قدس به لبنان در سال1982 و2006 میلادی از جمله تجارب کبرا می باشد.در جریان جنگ ایران و عراق دو بالگرد AH-1J سی کبرا(ایران) و میل24 هایند(عراق) در مقابل هم قرار گرفتند.بر طبق شواهد موجود 10 فروند کبرا توسط هایندهای عراقی و 6 فروند هایند توسط کبرای ایرانی نابود شدند.همچنین از قرار معلوم دو جنگنده عراقی نیز در ارتفاع کم مورد هدف کبرا های ایرانی قرار گرفته و سرنگون شده اند.
گرداوری:عبدالحمید تارخ
