در سال 1972 نیروی هوایی شوروی خواهان یک هواپیمای ترابری تاکتیکی با توان نشست و برخاست از باند های کوتاه شد. طبق این نیاز هواپیمای جدید باید دارای موتور توربوفن باشد و نه توربوپراپ که معمولا در چنین شرایطی استفاده می شود و چندین نمونه ان را قبلا ارتش شوروی تحویل گرفته بود.
شرکت انتنوف که پیش از این هواپیماهای ترابری کوچکی چون انتنوف24 و 26 را برای ارتش شوروی طراحی کرده بود و در این کار شهرت جهانی داشت پیشنهاد نصب موتور روی بال را داد تا با جریان گازهای خروجی موتور روی سطح بال نیروی بالابرنده بیشتری ایجاد شود که باعث کاهش باند مورد نیاز می شد
در ماه مه سال 1974 نیروی هوایی و وزارت هوانوردی شوروی با این طرح موافقت کردند و یک سال بعد دستور ساخت هفت پیش نمونه از این طرح داده شد. بر اساس نیاز نیروی هوایی این طرح باید می توانست با سرعت بیش از 700 کیلومتر بر ساعت دست کم 5 تن بار را حمل کند. دو پیش نمونه در تابستان سال 1977 اماده شد و اولین پرواز نخستین پیش نمونه در 31 اوت سال 1977 انجام شد. اول قرار شد تا این طرح جدید که انتنوف72 نامیده شد و ناتو بعدها به ان نام Coaler داد در کیف تولید شود ولی از انجای که خط تولید در کیف مشغول تولید انتوف 32 برای هند بود ، خط تولید به خارکوف رفت که به تازگی تولید توپلوف 134 انجا متوقف شده بود
اولین نمایش عمومی این پرنده در سال 1979 بود ولی چند سال بعد تولید و وارد خدمت شد زیرا مشکلاتی وجود داشت . انتنوف 72 اگرچه برای خدمت در ارتش شوروی ساخته شد ولی خطوط هوایی دولتی شوروی یعنی ایرفلوت علاقه زیادی به این هواپیما داشت زیرا در بسیاری از نقاط شمالی و سرد روسیه فرودگاها طول باند لازم برای نشست و برخاست را نداشتند از این رو این هواپیما بسیار برای این کار مناسب بود ولی مشکل این بود که نیروی هوایی شوروی خواهان توان حمل 5 تن بار توسط این هواپیما بود ولی ایرفولوت برای حمل مسافر و بار نیاز به توان حمل 10 تن بار را داشت.از این رو انتنوف با کمی تغییر در دو پیش نمونه بعدی ، یعنی پیش نمونه سوم و چهارم توان حمل بار را به 7.5 تن افزایش داد ولی همچنان ایرفلوت راضی نبود از این رو با تغییر درطول باند و چند تغییر سازه ای دیگر توان حمل ده تن بار به دست امد.
مسئله بعد این بود که انتنوف72 دارای فناورهای جدید از جمله در زمینه استفاده گسترده از مواد کامپوزیت بود و همچنین نبودن خط تولید لازم برای تولید ان ، تولید را تا سال 1985 به عقب انداخت و اولین بار این هواپیما در سال 1986 وارد خدمت شوروی شد
انتنوف72 یک پرنده ترابری تاکتیک با باله های در بالای بدنه ودو موتور روی بالها بود که دارای دمی تی شکل است. برای اینکه سطح بالا بر اثر برخورد گازهای خروجی داغ موتور صدمه نبیند اگزوز نقش مهمی را بازی میکند و تنها در زمان برخاست گازهای خروجی روی سطح بال دمیده می شود و بعد از برخاستن دیگر گازها روی سطح بال حرکت نمی کردند . بال دارای زاویه پس گرایی 33.5 درجه ای بود و هر بال دارای دو بخش متحرک بود
هواپیمای دارای دو موتور توربوفن Lotarev D-36 است که هر کدام نیروی برابر با 14330 پاوند ایجاد میکنند. این موتور روی هواپیمای تجاری یاک42 نیز نصب شده است و در مناطق سردسیر اروپا بهتر جواب می دهد. همچنین برای کاهش طول باند مورد نیاز برای فرود موتور دارای معکوس گازهای خروجی است که شامل یک قطعه فلزی متحرک روی موتور است که به طرف پایین و پشت موتور برگشته و باعث هدایت گازهای خروجی موتور به طرف جلوی هواپیما می شود تا مسافت باند مورد نیاز برای فرود کاهش یابد. هواپیما دارای هفت مخزن سوخت داخلی بود که در مجموع 16250 لیتر سوخت حمل میکرد .
هواپیما دارای یک درب در سمت چپ بدنه در قسمت جلو برای سوار شدن مسافران ویا سربازان است که دارای یک نردبان جمع شونده برای سوار شدن اسان و بدون تجهیزات خارجی به هواپیما است و از یک درب بارگیری دو لنگه در عقب بهره می برد. درب عقب بارگیری یکی به طرف بالا و دیگری به طرف پایین باز می شود که ان دربی که به طرف پایین باز می شود حالت سطح شیب دار را برای سوار شدن خودرو های چرخدار را دارد . هواپیما توان حمل 52 سرباز و یا 24 برانکارد و یا ده تن بار را دارد البته میتوان به صورت چتر بازی یکی نشستن سربازان در کف هواپیما تا 110 سرباز را نیز با ان جابجا کرد. طول محفظه بار 10.5 متر ، عرض ان2.15 متر و ارتفاع ان 2.2 متر است
هواپیما دارای بیشترین سرعت 705 کیلومتر بر ساعت است ولی بیشترین سرعت پرواز کروز با بار معمولا بین 550 تا 600 کیلومتر بر ساعت است. برد انتقالی انتنوف72 عدد 4800 کیلومتر است ولی با 7.5 تن بار 2000 کیلومتر و با ده تن بار به 1300 کیلومتر می رسد. هواپیما فاقد توان سوختگیری هوایی است.
هواپیما دارای 5 نفر خدمه است و از یک رادار اب و هوا در دماغه، سامانه ناوبری اینرسی در نسخه تولید ، سامانه شناسایی دوست از دشمن، رادار ارتفاع یاب داپلر، سیستم خلبان خودکار و همچنین دارای سامانه فرود خودکار نیز است
چندنی نسخه از انتنوف72 ساخته شده
اولین نمونه تولید AN-72A بود که کاربرد نظامی داشت و تحویل ارتش شوروی شد
AN-74AT نسخه حمل و نقل تجاری با توان حمل 68 مسافر
AN-72S نسخه VIP مجهز به صندلی های بزرگ و راحت با توان حمل 24 مسافر ، توالت و اشپزخانه و محل استراحت
AN-72R: نسخه شناسایی الکترونیک و شنود این هواپیما که در سال 1988 چهار فروند ان برای ارتش شوروی ساخته شد. این نمونه دارای سامانه های جمع اوری علائم الکترونیک در دو طرف بودنه بود و انتن های برای شنود مکالمات دشمن داشت. همچنین دو فروند انها دارای رادار زمینی برای کشف تحرک زمین دشمن بودند و کاربردی همانند ایی-8 جوین استار امریکایی داشتند . احتمالا یک ویا دو فروند همچنان در خدمت باشد اگرچه تصاویر زیادی از انها در دستراس نیست
AN-72P نسخه مسلح برای انجام گشت های دریایی و مرزی طولانی با مداومت پرواز بالا. این نسخه دارای چهار جایگاه خارجی است که دو تا از انها به بدنه (در دو سمت بدنه) چسبیده اند و دو تایی دیگر زیر بالها قرار دارند و میتواند در جایگاه چسبیده به بدند یک غلاف توپ 23 م م دو لول با 250 گلوله و در جایگاه زیر بال غلاف 32 لول راکت 57 م م را حمل کند. همچنین می تواند تا چهار بمب 100 کیلوگرمی را نیز از درون محفظه بار پرتاب کند . این نسخه توان حمل بار تا 5 تن ویا 22 تفنگدار دریایی و یا 5 برانکار را دارد . اولین بار این نسخه در سال 1984 توسعه یافت و در سال 1990 نخستین نمونه ان تحویل شد . 17 فروند از این نسخه برای ارتش روسیه و 2 فروند برای اکرایین تولید شد
این پرنده بین سالهای 1985 تا سال 2002 میلادی تولید شد و در مجموع 132 فروند از این هواپیما تولید شد
انتنوف 74
در سال 1982 شوروی خواهان یک هواپیما با توان نشست و برخاست کوتاه بر اساس انتنوف 72 برای عملیات در قطب شمال و جنوب شد. کمپانی انتنوف با تغیراتی در افزایش قدرت موتور و اصلاحاتی در بال و بدنه نسخه جدید انتنوف74 را توسعه داد.این نسخه در سال 1990 وارد خط تولید شد و در سال 1991 رسما عملیاتی شد. این هواپیما برای عملیات در مناطق قطبی و فرود با چرخ های مجهز به اسکی در 60 درجه بالای صفر طراحی شده است . هواپیما دارای نسخه جدید از موتور انتوف72 با نام D-30A2 بود که کمتر 150 پاوند رانش بیشتر ایجاد می کرد ولی اگزوز برای برخاست کوتاه در اصلاح شده بود
هواپیما توان حمل 52 سرباز و ده تن بار را حمل کرند. برد انتقالی ان 5300 کیلومتر است ولی با 10 تن بار 1150 کیلومتر است
چندین مدل از این هواپیما ساخته شد
AN-74: نسخه اولیه برای خدمت در قطب دارای دماغه بزرگتر که دارای رادار هواشناسی پیشرفته تری بود و همچنین دارای تجهیزات ناوبری دوربردتری بود و از اسکی بهره می برد
AN-74A: نسخه مسافربری با توان تبدیل شدن به نسخه حمل بار برای مناطق شمالی روسیه
AN-74MP: نسخه گشت دریایی با توان حمل 22 برانکار و یا 44 سرباز . تنها چند فروند از این مدل تولید شد و قرار بود حتی مسلح به سلاح ضد کشتی شود ولی برنامه به جایی نرسید
AN-74T: نسخه ترابری نظامی که کف ان مجهز به غلطک برای حل دادن بار درون هواپیما و توان پرتاب چتر باز از درب کنار است . این نسخه خود چندین مدل دارد که شامل ارتقا در سیستم ناوبری است
AN-74TK: یک نسخه غیر نظامی باربری با توان تبدیل به هواپیما مسافربری با توان حمل 52 مسافر. این نسخه نمونه ای با نام AN-74TK-300 دارد بر اساس نمونه قبلی ساخته شده ولی موتور ان زیر بال قرار دارد و موتور ان نیز قدرت بیشتری فراهم میکند . این نسخه در واقع برای ارائه در بازار غیر نظامی توسعه یافته اگرچه دارای نسخه نظامی نیز است البته هنوز وضعیت ان مشخص نیست
کاربران
انتونف 72 مشتریان بیشتری داشت و دست کم در 10 ارتش و 10 خط هوایی پرواز کرد ولی روسیه با حدود 39 فروند انتتوف 72 بزرگترین کاربر ان است و بعد از ان ارتش اکراین با 28 فروند است.
اتنوف 74 کاربران کمتری دارد سه ارتش از این هواپیما بهره می برند . مصر چهار فروند نسخه انتنوف 74 تی را در خدمت دارد، ایران در دهه 1990 یازده فروند از این هواپیما را سفارش داد که چهار فروند از نسخه AN-74TK و هفت فروند از نسخه Tبود. این سفارش توسط سپاه پاسدران انجام شد و همچنین نیز در این نیروی هوایی سپاه خدمت می کند . یکی از این هواپیما در هنگام برخاستن در سال 2006 میلادی در فرودگاه مهراباد به دلیل اشتباه خلبان دچار حادثه شده که 38 نفر کشته به جا گذاشت . این بزرگترین حادثه هوایی این پرنده بود . همچنین سه فروند از این پرنده های خریداری شده در شرکت هوایی یاس ایر که به صورت تخصوصی کار حمل و نقل بار را انجام میدهد خدمت میکند. این شرکت متعلق به سپاه پاسدران است
دیگر کشور خریدار این هواپیما لائوس است که یک فروند ان را خریداری کرده است
البته چندین شرکت باربری در جهان از هر دو مدل استفاده میکنند
انتنوف71
یکی از طرح های که بر اساس انتنوف 72 داده شد طرحی با نام انتنوف 71 بود. در واقع به نیاز نیروی هوایی تاکتیکی شوروی برای داشتن یک هشدار دهنده زودهنگام(اواکس) شرکت انتنوف دست به نصب یک رادار روی سکان عمودی هواپیما زد و دم اصلاح شد . این رادار پالس داپلر از نوع وگا-ام می توانست 400 هدف را کشف و یک هواپیما جنگی را در برد 370 کیلومتری کشف کند و توان کشف اهداف زمینی مانند یک تانک را نیز داشت و در واقع هدف از سفارش این پرنده کنترل هواپیماهای جنگنده تهاجمی و جنگنده بمب افکن در میدان جنگ بود تا با ان اهداف زمینی کشف و دستور حمله هوایی به جنگنده ها حاضر در منطقه داده شود
اولین فروند در سال 1985 پرواز کرد و سه فروند ان ساخته شده ولی طرح در نهایت با فروپاشی شوروی برنامه لغو شد . طرحی مشابه نیز با نام انتنوف 75 وجود داشت ان نیز لغو شد. هر سه فروند امروزه زمینگیر هستند و هرگز به صورت عملیاتی خدمت نکردند
مشخصات
| نام | انتنوف72 و 74 |
| طول | 28.7 متر |
| بلندی | 8.65 متر |
| وزن خالی | 19050 کیلوگرم |
| بیشترین وزن برخاستن | 34500 کیلوگرم |
| موتور | دو دستگاه موتور توربوفن دی 36 با توان 14330 پاوند |
| سرعت | 700 کیلومتر بر ساعت |
| ارتفاع پروازی | 10100 متر |
| برد انتقالی | 5300 کیلومتر |
| بار | تا ده تن بار و یا 52 مسافر |
ترجمه:عبدالحمید تارخ
منابع:
http://www.antonov.com/aircraft/antonov-gliders-and-airplanes/an-72
سلام. واقعا لذت پرواز با این هواپیما را با خلبان های یاس ایر از دست ندید.به معنی تام نرخ صعود رو درک میکنید.در یک سفر که حسب ضرورت با این هواپیما از مشهد به تهران پرواز کردیم بقدری صعود کندی داشت که تمام کابین رو صدای داد و فریاد زنان پر کرده بود .چون از نرخ اوج و فاصله هواپیما از خونه ها خبر نداشتن.و تصور میکردن داره میخوره به خونه ها…..جاتون خالی پرواز بیاد موندی بود.