بی ام پی 1 که در اواخر دهه 1960 وارد خدمت شد یک طرح انقلابی بود ، یک خودروی زرهی مسلح پیاده نظام که نتنها توان حمل سلاح برای درگیری با زره پوشها و نیروی های دشمن را داشت بلکه می توانست از جان سربازان نیز دفاع کند.ولی مشکلات ان به سرعت اشکار شد. در جنگ سال 1973 یوم الکیپور مصر و سوریه از این خودرو استفاده کردند. توپ 73 م م بی ام پی 1 نشان داد اگرچه بر ضد زره تانک ها ان دوران موثر بود ولی برای پشتیبانی از پیاده نظام بسیار کند است و سرعت اتش ان پایین و نیاز به یک توپ کالیبر کوچکتر و با سرعت اتش بیشتر است. همچنین موشک مالیوتکا که روی لوله توپ 73 م م لود میشد نشان داد به عنوان یک موشک هدایت چشمی هم هدایت دشواری دارد و همچنین بعد از شلیک بیرون امدن توپچی و لود موشک روی لوله بسیار دشوار است. همچنین زره بی ام پی 1 از دو طرف نشان داد بسیار کم است و حتی توسط مسسل 12.7 م م برونینگ از زیر 300 تا 500 متری قابل نفوذ بود .
کارشناسان نظامی شوروی بعد از جنگ سال 1973 از مصر بازدید کردند و نتایج به دست امده ، منجر به تولید بی ام پی 1 پی شد که دارای نارنجک انداز دود زا، موشک ضد تانک ای تی 4 و برخی از انها نارنجک انداز خودکار 30 م م بود تا کارایی بی ام پی 1 افزایش یابد. ایم اصلاحات در نهایت منجر به تولید بی ام پی 2 شد که ان را باید نسخه توسعه یافته بی ام پی 1 دانست ولی تغییراتی همچون، یک برجک با دو خدمه(فرمانده و توپ چی)، جایگزینی توپ 30 م م به جای توپ 73 م م ،نصب موشک ای تی 4 و 5 به جای ای تی 3،هفت سرباز به جای هشت سرباز، دو دریچه پیاده نظام در هر سو در روی بدنه به جای سه دریچه و بهبود نسبی در زره
بی ام پی 2 نیز مانند بی ام پی 1 دایرای سه خدمه است ولی محل قرار گرفتن انها فرق دارد
.
فرمانده در درون برجک در سمت راست دارای یک دریچه در بالای سر خود است و از سه پیرسکوپ برای دید رو به بیرون به جلو و دو سمت بهره می برد که البته تنها یک زاویه 160 درجه را پوشش میدهد و یک سایت دید 1پی زد 3 با توان استفاده ضد هوایی با توان زوم 1 ایکس،2 ایکس و 4 ایکس و توان تعقیب اهدافی با سرعت 250 متر بر ثانیه است. این پیرسکوپ در سمت راست برجک قرار دارد . همچنین بر روی دریچه اصلی فرمانده یک نور افکن فروسرخ او یو 3 جی ای 2 بر روی ان بود. در میان دو دریچه (دریچه فرمانده و توپ چی) با توان چرخش 360 درجه. یک سایت اتش دید تی ان پی 165 ای مجهز به یک دو چشمی تی کا ان 3 بی با توان درشت نمایی تا 4.75 ایکس برای فرمانده است.این سایت برای هدایت موشک ضد تانک ای تی 4 و یا کونکورس است که روی سایت نیز پاییه موشک نصب شده است
توپچی در قسمت سمت چپ برجک قرار دارد ، دارای سه پیرسکوپ عادی دید رو به بیرون برای دید به جلو و دو طرف از نوع تی ان پی او -170 ان است ، یک سایت هدف گیری بی پی کا -1-42 با توان هدفگیری در روز با برد 4000 متر و در شب بین 350 تا 650 متر برای هدفگیری توپ 30 م م توسط توپچی استفاده می شود و فاقد مسافت یاب لیزری برای اتش دقیق است
راننده در جلوی خودرو در سمت چپ و در یک محفظه جدا از موتور قرار داشت. به وسیله یک دریچه در بالای سر خود می تواند وارد خودرو شود ویا سر خود را بیرون کرد و به بیرون نگاه کند.چهار پیرسکوپ دید به بیرون در بالای سرش داشت که پیرسکوپ جلوی از نوع تی ان پی او -170 ان است که میتوان ان را به چشمی دید شبانه تی وی ان ایی 1 پی ای مجهز کرد. همچنین پیاده نظام دارای مجهز به یک دریچه در پشت سر رانند با دو پیرسکوپ دید به جلو می باشد که معمولا محل قرار گیری فرمانده چوخه ای است که در درون خودرو سوار هستند . این دریچه همان دریچه ای که در بی ام پی 1 جایگاه فرمانده بود. همچنین بر روی برجک در هر طرف سه نارنجک انداز دود زا وجود داشت . همچنین در جلوی برجک سمت راست نیز یک نور افکن فروسرخ جدا برای دید رو به جلوی برای راننده در شب وجود داشت(نور افکن چسبیده به برجک با حرکت برجک می چرخید)
از نظرشاسی شباهت های زیادی به بی ام پی 1 داشت ولی سنگین بود و دارای موتوری مشابه و با قدرتی یکسان با بی ام پی 1 است و همانند بی ام پی 1 یک خودروی ابی خاکی بود میتوانست در وزن استاندارد که شامل هفت سرباز بود به راحتی روی اب عبور کند. از یک موتور دیزل 300 اسب بخاری بهره می برد و توان رسیدن به سرعت 65 کیلومتر بر ساعت در جاده و 45 کیلومتر بر ساعت را در دست باز داشت
سلاح ثابت و اصلی بی ام پی 2 یک توپ 30 م م 2 ای 46 با سرعت اتش 200 یا 300 و یا در بیشترین حالت 550 گلوله بر دقیقه بود. مهمات های ای پی این توپ توان نفوذ در 15 م م زره در 1500 متر و گلوله های انرژی جنبشی ان از نوع تنگستنی توان نفوذ در 25 م م زره در همین فاصله داشت .به صورت معمول 160 گلوله ای پی و 340 گلوله انرژی جنبشی با خود حمل میکند که بر روی دو مخزن جدا مهمات در زیر برجک قرار میگرفت . توپ دارای تثبیت کننده با توان اتش در سرعت 35 کیلومتر بر ساعت است و فرمانده و توپ چی می توانند از توپ بهره ببرند.
سایت هدفگیر فرمانده(1 پی زد 3) به صورت خاص برای درگیر با بالگرد ها طراحی شده و می تواند به همراه توپ تا 74 درجه به طرف بالا حرکت کند تا بتواند به صورت موثری از توپ برضد بالگردها استفاده کند.برجک می توانست 360 درجه را در عرض 10.28 ثاینه بچرخد.همچنین پایین ترین زاویه توپ منفی 5 درجه بود.
پر کردن توپ 2 ساعت به طول می کشید که زمان زیادی است و همچنین علیرقم سرعت بالا ولی معمولا به دلیل مشکلاتی که دود اتش توپ فراهم میکند معمولا در سرعت 200 تا 300 گلوله بر دقیقه استفاده میشد .برد موثر توپ 1500 متر بر ضد زره پوشها و 2500 متر بر ضد نیروی پیاده و 3000 متر برد ضد اهداف پرنده است.توپ از قدرت مناسبی برخورد است و به خوبی از پس بسیار از زره پوش های سبک غربی بر می اید.(به غیر از نسخه های اخر بردالی و یا واریور ).با وجود این نداشتن مسافت یاب لیزری و محدودیت سیستم هدفگیری باعث شده بود برد موثر این توپ حدود 1200 متر باشد
سمت چپ توپ اصلی یک مسلسل 7.62 م م پی کا ام نصب است که دارای 2000 گلوله است و همچنین یک لانچر پرتاب موشک نیم خودکار ای تی 4 با برد 2500 متر و یا ای تی 5 با برد 4000 متر را حمل میکند. هر دو موشک دارای هدایت نیم خودکار هستند که نسبت به ای تی 3 مالیوتکا دارای دقت و برد بیشتری هستند و همچنین لود دوباره انها بسیار اسان است اگرچه از نظر سادگی لود ، به سادگی لود موشک تاو روی برادلی امریکایی نیست.
در پشت سر فرمانه(پست برجک) در دو ردیف نیمکت برای سرباز قرار گرفته است و یک جایگاه برای نشستن فرمانده جوخه . سربازان هر کدام دارای یک پورت برای شلیک به طرف بیرون و یک پیریسکوپ بر روی بدنه برای هر کدام از سربازان نصب شده است . دو لنگه درب در عقب ، برای پیاده شدن و سوار شدن سربازان بود .معمولا افراد جوخه درون نفربر دارای یک یا دو ار پی جی ویا موشک های ضد هوایی پون سام 7 و 14 و… بودند. بی ام پی 2 به دلیل داشتن سربازان کمتر در بخش حمل سرباز ،دارای فضای بازتری برای سربازان نسبت به بی ام پی 1 بود
همان طور که گفته شد بی ام پی 2 بر اساس تجارب بی ام پی 1 ساخته شد. عیب اساسی بی ام پی 1 در زره بود که در افغانستان به سرعت اشکار شد. زره کم در دو طرف و سطح شیب دار جلو باعث نفوذ راحت مهمات و انفجار ان میشد که باعث کشته شدن خدمه میشد. از جمله اینکه فرمانده در بی ام پی 1 در پشت سر رانند در سمت چپ قرار داشت و نفوذ مهمات از ان سمت کار را برای هر دو تمامی میکرد
در بی ام پی 2 فرمانده در درون برجک قرار گرفت و زره دو طرف و سطح شیب دار جلو تقویت شد ولی واقعیت این است که این زره چندان بهتر نشده . شاید در برابر گلوله های 12.7 م م مسلسل برونینگ مقاوم شده باشد ولی همچنان در برابر توپ 25 و 30 م م نفربر ها کاملا اسیب پذیر است.
همچنین مشکل اساسی دیگری که در بی ام ی 1 نیز وجد داشت در بی ام پی 2 میر بود ، نصب مخازن سوخت در زیر نیمکت سربازان بود. به دلیل زره کم در صورت نفوذ مهمات و انفجار این مخزن، سربازان در اتش مرک دردناکی را تجربه می کردند. اگرچه هرگز در هیچ ارتشی از این مخازن در میدان نبرد استفاده نمی شد و همواره خالی بود و تنها برای حمل و نقل دوربرد استفاده میشدند ولی باز یکی از ایرادات بی ام پی 1 و 2 بودند.
بی ام پی 2 اولین بار در افغانستان برای شوروی جنگید. نشان داد تسلیحات ان بسیار عالی هستند برای نمونه توان بال توپ 30 م م در درگیری در زاویه بالا تا 74 درجه باعث شد تا انها بتوانند به طرف مجاهدین در بالای کوه نیز اتش کنند . همچنین توپ دارای سرعت و دقت بهتری نسبت به توپ 73 م م بی ام پی 1 بود ولی همواره مشکلات زره بی ام پی 1 را داشت و بسیار اسیب پذیر بود. به راحتی توسط ار پی جی 7 صدمه می دید ولی به دلیل شکل متفاوت قرار گرفتن مهمات ها باز خدمه شانس بسیار بیشتر از زنده ماند نسبت به بی ام پی 1 داشتند. در نهایت بر اساس تجارب به دست امده از بی ام پی 1 و 2 ، نفربر بی ام پی 3 ساخته شد
مدل های مختلف بی ام پی2
بی ام پی-2 مدل سال 1980 : نسخه تولیدی اولیه
بی ام پی -2 مدل سال 1984:دارای زره بیشتر در ناحیه برجک
بی ام پی -2 مدل سال 1986: دارای پیرسکوپ دید ارتقا یافته
بی ام پی 2 دی:نسخه ای اصلاح شده بر اساس تجارب نبرد افغانستان دارای زره بیشتر در دو طرف بدنه در نقاط که رانند و فرمانده قرار دارد و 6 م م زره بیشتر در ناحیه برجک . با در نظر گرفتن وزن بالا این مدل ، توان حرکت روی اب را ندارد و دیگر یک خودروی اب خاکی نیست.
بی ام پی 2کا: نسخه فرمانده ای با دو انتن شلاقی یک در پشت برجک و دیگری در قسمت عقب و همچنین شامل چهار نوع رادیویی مختلف. همچنین این نسخه پیرسکوپ دو چشم فرمانده و توپچی را ندارد
بی ام پی -2 ام:نسخه بشدت ارتقا یافته مجهز به نارنجک انداز 30 م م خودکار بر روی برجک با توان هدایت در درون نفربر با سرعت اتش 400 گلوله بر دقیقه و برد 1200 متر، مجهز به چهار موشک ضد تانک هدایت لیزری کورنت که به صورت دو به دو در دو طرف برجک نصب شده، سامانه نظارتی و درگیر به صورت مجزا برای فرمانده و توپ جی با توان چرخش 360 درجه( سامانه نظارتی فرمانده) مجهز به دوربین دید حرارتی بدون نیاز به نور افکن فروسرخ و یک موتور 400 اسب بخاری جدید. این بسته ارتقاء در سال 2008 اماده شد ولی هنوز به شکل عملیاتی در دسترس نیست
کاربران
افغاستان
بعد از خروجی شوروی حکومت وقت شوروی 150 بی ام پی 2 به همراه 1500 موشک ای تی 4 سفارش داد که تا سال 1991 تحویل این کشور شد. این نفربر بعدها در کنار بی ام پی 1 در نبرد داخلی افغانستان جنگیدند.
الجزیره
این کشور در سال 1989 در مجموع 225 عراده بی ام پی 2 و 2250 موشک ای تی 4 را سفارش داد که تا سال 1991 تحویل گرفت.همچنین حدود 100 عراده به صورت دست دوم از اسلاواکی و اکرایین تحویل گرفت . درسال 2006 تصمیم به ارتقا 160 عراده به بی ام پی 2 ام گرفت
انگولا
این کشور در سال 1987 ، 65 عراده در کنار 650 موشک ای تی 4 سفارش داد. در طول دهه 1990 نیز در حدود 170 عراده را به صورت دست ودوم از لهستان اکرایین و بلاروس و 65 عراده نو ساز از روسیه تحویل گرفت.
هند
هند بین سال های 1984 تا 1991 بیش از 700 بی ام ی 2 در داخل تولید کرد و 400 عراده دیگر نیز بین سال 1992 تا 1995 تولید شد ،123 عراده بی ام پی 2 کا فرمانده ای بین سال 2006 تا 2008 از روسیه تحویل گرفت . این کشور همکنون دارای 1800 عراده بی ام پی 2 است که در حال ارتقا انها به بی ام پی 2 ام است
ایران
این کشور در سال 1991 ، 1500 عراده را به روسیه سفارش داد ولی در نهایت 450 عراده تحویل شد
ارمنستان 35 عراده ، بلاروس(بیش از 1000 عراده)،چک(150 عراده)،فنلاند(100 عراده را به بی ام پی 2 ام ارتقا داده است)،گرجستان(100 عراده به صورت دست دوم از اکرایین تحویل گرفت)،اذربایجان150 عراده، روسیه( بیش از 2600 عراده در خدمت و حدود 5000 عراده ذخیره)
مشخصات
وزن:14.3 تن
طول:6.72 متر
ارتفاع:2.45 متر
خدمه: سه خدمه و هفت سرباز
زره: از روبرو برجک 33 م م ، دو طرف برجک 23 م م و از دو طرف بدنه 19 م م (البته بسته به مدل دارد)
تسلیحات
یک اسلحه توپ 30 م م با یک مسلسل 7.62 م م هم محور با توپ اصلی و موشک ای تی 4 و یا ای تی 5
قدرت موتور: 300 اسب بخار
رانش به وزن:21 اسب بخار بر تن
برد :600 کیلومتر
سرعت:65 کیلومتر بر ساعت در جاده، 45 کیلومتر بر ساعت در دشت و 7 کیلومتر بر ساعت بر روی اب
ترجمه:عبدالحمید تارخ