تپانچه CZ 75 که توسط شرکت چکسلواکیایی Česká zbrojovka Uherský Brod (CZ) طراحی و تولید شده، یکی از موفق‌ترین و تأثیرگذارترین طرح‌های تپانچه نیمه‌خودکار مدرن است. این سلاح که اغلب به عنوان یکی از اولین “واندر ناین” (Wonder Nines – تپانچه‌های ۹ میلیمتری با ظرفیت بالا و عملکرد عالی شناخته می‌شود، شهرت جهانی پیدا کرده و الهام‌بخش بسیاری از طرح‌های بعدی بوده است.
تپانچه CZ 75 در اوایل دهه ۱۹۷۰ (طراحی در سال ۱۹۷۵ تکمیل شد) در دوران چکسلواکی سوسیالیستی طراحی شد. برادران ف František Koucký و Josef Koucký با وجود اینکه František در آن زمان بازنشسته شده بود، مسئولیت طراحی این تپانچه را بر عهده گرفت. این تپانچه در ابتدا برای صادرات به بازارهای غربی طراحی شد تا ارز خارجی کسب کند. از آنجایی که چکسلواکی عضو پیمان ورشو بود، نیروهای نظامی و امنیتی آن از فشنگ‌های ۹×۱۸ میلی‌متر ماکاروف (یا ۷.۶۲×۲۵ میلی‌متر توکارف استفاده می‌کردند. طراحی یک تپانچه با کالیبر ۹×۱۹ میلی‌متر پارابلوم برای صادرات به کشورهای دیگر بود از جمله کشورهای غربی که از کالبیر 9 پارابلم بهره میبردند.به دلیل قوانین پاتنت در چکسلواکی کمونیستی که ثبت پتنت سری (Secret Patent) برای طرح‌های نظامی را ممکن می‌ساخت، CZ 75 تا اواسط دهه ۱۹۸۰ عمدتاً در بلوک غرب با نام‌گذاری‌های مختلف تولید می‌شد و در داخل چکسلواکی در دسترس نبود. تولید آن در اواخر دهه ۱۹۷۰ آغاز شد.این تپانچه تا سال ۱۹۸۵ در چکسلواکی به صورت عمومی به فروش نرسید و تنها پس از انقلاب مخملی در سال ۱۹۸۹ به صورت رسمی توسط نیروهای مسلح چک پذیرفته شد.
به دلیل پیچیدگی‌های ثبت اختراع و سیاست‌های کمونیستی، این طرح به طور گسترده کپی شد
سی زد ۷۵ (تلفظ درست ان چی زیت 75 به زبان چکی می شود) یک تپانچه تمام فلزی در نسخه تولیدی اصلی است که دارای وزن 1.1 کیلوگرم و طول ۲۰۶ میلی‌متر است که از این میان ۱۲۰ میلی‌متر آن را طول لوله تشکیل می‌دهد. سلاح دست کم با دو کالیبر مختلف هر دو ۹ میلیمتری تولید شده ولی کالیبر اصلی همانطور که در بالا گفته شد کالیبر ۹ میلیمتری پرابلم با طول پوکه ۱۹ میلیمتری است. سلاح بسته به نوع دارای خشاب ۱۰ تا ۲۰ فشنگ است و برد موثر کشندگی آن ۵۰ متر است
سلاح دارای یک دکمه آزاد کردن خشاب در سمت چپ بدنه و برگه ناظم دو وضعیتی ضامن و آتش است و از دو سایت نشانه گیری فلزی بهره می‌برد .تنها با باز کردن یک پین در سمت چپ بدنه گلنگدن فنر و بخش بالایی سلاح جلو جدا شده و به راحتی قابل تمیز کردن است
جزئیات فنی برجسته
تپانچه CZ 75 از یک طراحی نیمه‌خودکار با قفل لوله استفاده می‌کند. اما برخی ویژگی‌های آن را متمایز می‌کند:
ماشه دوگانه/تک‌عمل (DA/SA) امکان شلیک اول با ماشه دوگانه (با فشار بیشتر برای جلوگیری از شلیک ناخواسته) و شلیک‌های بعدی با ماشه تک‌عمل (سبک‌تر) را فراهم می‌کند. سلاح را می‌توان در حالی که مسلح است و چکش ضربه زن در عقب سلاح به عقب حرکت کرده در حالی که سلاح بر روی ضامن است را حمل کرد و تا زمانی که سلاح را از حالت ضامن خارج نکنید حتی در صورت کاملاً مسلح بودن سلاح شلیک نمی‌کند.ارگونومی استثنایی شکل و زاویه قبضه به دلیل تمرکز زیاد طراحان بر ارگونومی، بسیار طبیعی و راحت طراحی شده است. شهرت زیادی برای خوش‌دستی و کنترل بالا دارد.
ساخت تمام‌فولادی (All-Steel) قاب و کشویی تماماً از فولاد ساخته شده‌اند (در مدل‌های کلاسیک). وزن بالا (حدود ۳۴ اونس – ۹۷۰ گرم خالی) که به جذب لگد و پایداری در شلیک‌های سریع کمک می‌کند.
لوله فورج سرد ،لوله از طریق فرآیند فورج سرد تولید شده است. افزایش دقت و طول عمر لوله را تضمین می‌کند.ظرفیت بالا مدل‌های اصلی از خشاب‌های ۱۶ گلوله‌ای (در کالیبر ۹ میلی‌متر) استفاده می‌کردند که در زمان خود بسیار بالا بود
نسخه‌ها و گونه‌های مختلف تپانچه CZ-75
پس از معرفی رسمی تپانچه CZ-75 در سال ۱۹۷۵، این سلاح به‌سرعت توجه بازارهای داخلی و خارجی را به خود جلب کرد و در طول چند دهه‌ی بعد، نسخه‌ها و گونه‌های فراوانی از آن تولید شد که هر کدام به هدف خاصی، از کاربردهای نظامی و پلیسی تا تیراندازی ورزشی و دفاع شخصی، طراحی شده‌اند.
نخستین نمونه‌های تولیدی که از آن‌ها با عنوان CZ-75 “First Model” یا “Short Rail” یاد می‌شود، بین سال‌های ۱۹۷۵ تا ۱۹۸۰ ساخته شدند. این نسخه‌ها دارای ریل‌های کوتاه‌تر ، بدنه‌ای فولادی و ماشه‌ای ساده بدون حالت نیم‌کشیده (نیم‌کُک) بودند. پس از آن، نسخه‌ی دوم یا CZ-75 “Pre-B” از سال ۱۹۸۰ تا اوایل دهه‌ی ۹۰ میلادی تولید شد. در این مدل، ریل‌های اسلاید بلندتر شدند، بدنه از روش ریخته‌گری تولید گردید و قابلیت نیم‌کُک برای چکش ضربه زن اضافه شد.
در سال ۱۹۹۳ نسل جدیدی با نام CZ-75B معرفی گردید که با افزودن سامانه قفل داخلی سوزن آتش (Firing Pin Block) ایمنی بیشتری پیدا کرده بود. طراحی ماشه، شکل چکش و قوس محافظ ماشه نیز به‌روز شد. از روی همین مدل، نسخه‌ای با نام CZ-75BD ساخته شد که در آن ایمنی دستی با مکانیزم «دیکاکر» یا رهاکننده چکش جایگزین گردید. حرف D در نام مدل، اشاره به همین ویژگی دارد. همچنین نوع دیگری با عنوان CZ-75 B SA عرضه شد که فقط قابلیت تک‌عملی (Single Action) داشت و برای دقت بالا در تیراندازی هدف‌گیر طراحی شده بود. این نسخه تا سال ۲۰۱۸ در خط تولید باقی ماند.
مدل CZ-75 BD Police گونه‌ای ویژه برای نیروهای پلیس بود که دارای شاخص گلوله درون لوله، دکمه رها سازی خشاب دوطرفه و طراحی خاص برای اطمینان بیشتر هنگام استفاده بود. اندکی بعد، نسخه‌ی جمع‌وجورتری با نام CZ-75 D Compact یا همان مدل PČR به بازار آمد. این سلاح دارای بدنه آلومینیومی سبک، فاقد ریل زیرلوله بود تا هنگام کشیدن از غلاف یا کیف لباس دچار گیر نشود.
با گسترش بازار صادرات و نیاز به سلاح‌های سبک‌تر، شرکت چِسکا زبرویوفکا (CZUB) نسخه‌های متعددی بر اساس همین پلتفرم تولید کرد. یکی از موفق‌ترین آن‌ها CZ P-01 بود که به‌طور خاص برای نیروهای پلیس طراحی شد. این مدل دارای ریل استاندارد MIL-STD-1913 زیر لوله برای نصب چراغ یا لیزر بود. نسخه‌ای دیگر با مکانیزم ماشه‌ی جدید و قابل تبدیل با نام P-01 Omega نیز ساخته شد که امکان تغییر بین دیکاکر و ایمنی دستی را فراهم می‌کرد. بر اساس همین پلتفرم، مدل P-06 برای فشنگ‌های .40 S&W تولید شد.
در دهه ۱۹۹۰، همکاری مشترک بین Colt آمریکا و CZ منجر به تولید نسخه‌ای با نام Colt Z-40 یا CZ 40-B شد که بدنه‌ای با فرم شبیه کلت 1911 داشت و از سیستم ماشه و گلنگدن CZ استفاده می‌کرد. پس از توقف پروژه، تعدادی از قطعات باقی‌مانده به صورت ترکیبی در مدل CZ 40-P به بازار عرضه شد.
برای حمل پنهانی، گونه‌ای بسیار کوچک‌تر با نام CZ 2075 RAMI توسعه یافت که دارای لوله‌ای ۳ اینچی، ظرفیت ده‌تیر، و بدنه‌ای آلومینیومی بود. این سلاح به‌دلیل اندازه‌ی کوچک و قابلیت کنترل مناسب در شلیک، یکی از محبوب‌ترین مدل‌های دفاع شخصی CZ شد. بعدها نسخه‌های RAMI BD با دیکاکر و نشانگر شب‌تاب، و RAMI P با بدنه پلیمری نیز عرضه شدند.
در کنار مدل‌های رزمی و دفاعی، شرکت CZ نسخه‌های مخصوص تیراندازی ورزشی را هم تولید کرد. نخستین آن‌ها CZ-75 Tactical Sports (TS) بود که برای رقابت‌های تیراندازی عملی (IPSC) طراحی شد. این مدل دارای لوله‌ای بلندتر، ماشه‌ی سبک‌تر و خشاب‌هایی با ظرفیت بیشتر بود. از روی آن نسخه‌ی پیشرفته‌تری به نام CZ-75 TS Czechmate ساخته شد که به لیزر، رِد دات و دیگر لوازم مسابقه‌ای مجهز بود.
در ادامه، مدل CZ-75 SP-01 معرفی شد که بدنه‌ای فولادی، ریل لوازم جانبی، و خشابی با ظرفیت ۱۸ فشنگ داشت. نسخه‌ی SP-01 Tactical همان سلاح با سیستم دیکاکر بود. از این پلتفرم، نسخه‌ی معروف SP-01 Shadow نیز توسعه یافت که مخصوص رقابت‌های ورزشی طراحی شده بود و فاقد قفل سوزن آتش برای بهبود حرکت ماشه بود. پس از آن مدل SP-01 Phantom با بدنه پلیمری معرفی شد که وزن کمتری داشت و برای نیروهای نظامی جمهوری چک مورد استفاده قرار گرفت.
در دهه ۲۰۱۰ میلادی، نسخه‌های جدیدتری مانند CZ 75 Tactical Sports Orange، CZ 75 TS 2 و CZ Shadow 2 تولید شدند که همگی بر اساس تجربه مدل‌های پیشین، دقت و تعادل بهتری در تیراندازی مسابقه‌ای ارائه می‌دادند.
CZ-75 Automatic — نسخهٔ سِلِکتیو‌فایِر (خودکار/نیمه‌خودکار)
نسخهٔ «CZ-75 Automatic» یک گونهٔ سِلِکتیو-فایر (قابل انتخاب بین شلیک نیمه‌خودکار و تمام‌خودکار) از خانوادهٔ CZ-75 است که اوایل دههٔ ۱۹۹۰ به‌عنوان پاسخی به نیازهای نیروهای پلیسی و نظامی معرفی شد. ایدهٔ طراحی این نسخه حدود سال ۱۹۹۱ مطرح شد و تولید/معرفی رسمی آن در اوایل دههٔ ۱۹۹۰ صورت گرفت .CZ-75 Automatic نه با هدف بازار غیرنظامی یا دفاع شخصی، بلکه به‌منظور تأمین نیازهای یگان‌های خاص پلیسی، نیروهای ویژه و واحدهایی که به آتش سریع و کنترل‌پذیر نیاز دارند توسعه یافت. تولید این نسخه به‌طور کلی محدود و فروش آن معمولاً تنها به نهادهای مجاز دولتی صورت می‌گیرد.
نسخه‌های اولیهٔ CZ-75 Automatic چند ویژگی مشخص داشتند که آن را از مدل‌های نیمه‌خودکار متمایز می‌کرد: لوله‌ای بلندتر و برای کمک به کنترل شعله و لگد در شلیک‌های پی‌درپی، مکانیزم سِلِکتیو که اجازهٔ تغییر بین حالت نیمه‌خودکار و تمام‌خودکار را می‌داد، و نرخ آتش بسیار بالایی در حدود ۱۰۰۰ گلوله در دقیقه ذکر شده است (باید توجه داشت نرخ اسمی در شرایط عملیاتی و بسته به مدل/تنظیمات متفاوت خواهد بود). برخی مدل‌ها برای تسهیل کنترل در حالت خودکار، امکان اتصال یک خشاب اضافه در جلو را به‌صورت موقتی داشتند که نقش دستگیره یا تثبیت‌کنندهٔ دستی را ایفا می‌کرد.
بسته به نسخه و بازار هدف، CZ-75 Automatic معمولاً از خشاب‌های استاندارد خانوادهٔ CZ-75 بهره می‌برد اما برای عملیات با آتش مداوم و خودکار غالباً خشاب‌های با ظرفیت بالاتر یا خشاب‌های مخصوص به‌کار گرفته می‌شد. لوله‌ای حدود ۱۴۶ میلی‌متر، طول کلی حدود ۲۴۰ میلی‌متر و وزن در محدودهٔ ۱٫۱۵ کیلوگرم را برای نسخه‌های تمام‌خودکار ذکر شده است.در تبدیل یک تپانچهٔ خدماتی به گونه‌ای که امکان شلیک خودکار داشته باشد، بزرگ‌ترین چالش حفظ کنترل‌پذیری و دقت است. لذا تولیدکنندگان در CZ-75 Automatic روی افزایش طول لوله، افزودن کامپنسیاتور و ارائهٔ قابیلت‌هایی برای تثبیت بهتر سلاح در دست تمرکز کردند. با وجود این، در مقایسه با مسلسل‌های کوتاه یا مسلسل های دستی، تپانچه های خودکارْ برد مؤثر و دقت در فواصل افزون‌تر را ندارند و کاربری‌شان عموماً محدود به سناریوهای خاصِ نزدیک‌برد و شرایطی است که نیاز به آتش پی‌درپی و متراکم وجود دارد.
تپانچهٔ CZ-75 یک نمونهٔ برجسته از طراحی موفق سلاح‌های دستی است که ترکیبی از سادگی مکانیکی، ارگونومی مطلوب و ظرفیت تطبیق‌پذیری را در خود دارد. از نسخهٔ اولیهٔ فول‌فریم تا گونه‌های کامپکت، مسابقه‌ای و پلیسی، این خانواده نشان داد که یک پلتفرم خوب می‌تواند طی دهه‌ها تکامل یابد و نیازهای متنوع کاربران — از نیروهای انتظامی تا تیراندازان ورزشی و صاحبان دفاع شخصی — را برآورده سازد. نبود حفاظت پتنتی در آغاز مسیر، باعث تکثیر و گسترش ایده‌های مبتنی بر CZ-75 شد و امروز تأثیر طراحی آن را در بسیاری از تپانچه‌های معاصر می‌توان دید. در نهایت، CZ-75 بیش از یک سلاح تاریخی است؛ این تپانچه میراثی عملیاتی و فنی برجای گذاشته که همچنان الهام‌بخش تولیدات نوین در دنیای سلاح‌های دستی باقی مانده است.
مقالات مشابه
