جنگنده اف16 ایکس ال

در سال 1977 زمانی که اف16 به تازگی وارد خدمت شده بود شرکت جنرال دینامیک طراح این جنگنده موفق با همکاری نروث روپ  با سر طراحی طراح اصلی اف16 دست به طرحی برای نصب بال بزرگ دلتای شکسته  روی اف16 زد تا کارایی بالای این بال را نشان دهد. در ان  زمانی این بال پدید نوینی بود که از بال دلتا معمولی که روی جنگنده های چون میراژ 3 و یا 2000 نصب  شده بود کارایی  بهتری داشت

برای اشنایی با اف16 اینجا را کلیک کنید

برای اشنایی با اف16 ویپر اینجا را کلیک کنید

این طرح روی کاغذ دارای   توان کنترل زاویه حمله بسیار مناسبی  بود و سرعت نشست و برخاست کمتر داشت و در ارتفاع پست  در هر سرعتی کنترل پذیری  بهتری داشت و از طرفی با در نظر گرفتن اینکه جنگنده ها  بخشی از سوخت خود را در مخازن سوخت درون بال حمل میکردند داشتن بال بزرگ به معنی سوخت بیشتر و برد بیشتر بود. این طرح در قابل یک ماکت ر ابعاد کوچک در تونل باد تست شد و نتیجه خوبی داشت ولی زمانی این  برنامه تمام شد  که نیروی هوایی امریکا نیاز جدید را مطرح کرد

در سال 1981 نیروی هوایی امریکا به دنبال یک جنگنده تهاجمی برای جایگزین جنگنده تاکتیکی  فوق العاده کارامد اف111 میگشت . اف111 با برد انتقالی حدود 5500 کیلومتر عملا یک بمب افکن  تاکتیکی بود که میتوانست  حجم زیادی از تسلیحات  هدایت شونده را حمل کند و دارای الکترونیک پیشرفته برای پرواز در ارتفاع پایین بود

تا پیش از این نیروی هوایی به نسخه جدید اف16 علاقه نشان داده بود و در سال 1980 خواهان تبدیل پیش نمونه دوم و پنج اف16 به نسخه جدید و تجهیز انها به بال بزرگ جدید شده بود ولی برنامه سال 1981 این طرح را به یک طرح جدید برای شرکت در رقابت جایگزینی اف111 تبدیل کرد. نسخه جدید اف16 توسط جنرال دینامیک  F-16XL نامیده شد

این نسخه در برنامه جدید نیروی هوایی تنها نبود. مکدانل داگلاس با ارائه طرحی با نام F-15E وارد میدان شده بود. اف15 ایی در واقع  همان اف15 دی نسخه اموزشی  رزمی دو سرنشینه  اف15 سی ایگل یکی از نسخه های شکاری ایگل بود

اف16 اکس ال از نظر بدنه به غیر بال شبیه  اف16 متعارف بود ولی  با افزودن بخش های به میانه بدنه این نسخه حدود 1.5 متر کشید تر شده بود  و کمتر از یک متر بلندتر شده بود. ورودی هوا تغییراتی  به خود دیده بود و کمی عقبتر رفته بود اگرچه شکلی کلی ان فرقی نکرده بود  و همچنین دو بالچه زیرین  جنگنده برای تعادل سمتی در این نسخه کاملا حذف شده بود

ایکس ال فاقد دم بود (دم با سکان عمودی فرق دارد)بال این نسخه کاملا  فرق داشت و بسیار پهن و به شکل دلتا شکسته بود و به میزان 120 درصد از بال قبلی پهنای بیشتری داشت . برای اینکه با در نظر گرفتن بزرگی بال وزن افزایش چنداین پیدا نکند،،بال کاملا از مواد ترکیبی سبک ساخته شده بود  اگرچه در نهایت  272 کیلوگرم  از بال قبلی سنگینتر بود. زاویه پس گرایی در لبه بال حدود 60 درجه بود و   افزایش سطح بال  و همچنین کمی کشیده تر شدنش  82% سوخت داخلی بیشتری برای  این جنگنده فراهم کرده بود

بال جدید برای این نسخه 25% شتاب بیشتر و 11% سرعت بیشتر را نسبت به نسخه قبلی فراهم کرده بود  و محاسبات نشان میداد که تا 21 مقر تسلیحاتی را میتوان زیر بال و بدنه این نسخه نصب کرد . این طرح از نظر الکترونیک دست کم در نوبت اول فرقی با اف16 ای و بی دو نسخه اولیه این جنگنده نداشت و دارای موتور جنرال الکترونیک اف110 شد که روی اف14 بی و دی و اف15 ایی و بعدهای روی مدل های بعدی اف16 نصب شد و دارای بیشترین رانش 28900 پاوند بود که دست کم قدرت بیشتری از موتور قبلی اف16 داشت اگرچه به هماند میزان  سنگینتر بود( اف16 ایکس ال دارای بیشترین وزن 9980 کیلوگرم و نسخه قبلی دارای 9570 کیلوگرم بود)

این نسخه دارای برد انتقالی  4590 کیلومتر با سوخت داخلی  بود که نسبت به برد 3600 کیلومتر F16A  به سه مخزن خارجی بسیار بالاتر بود

اولین فروند ایکس ال در 3 جولای سال 1982 اولین پرواز خود را انجام داد که مجهز به موئتور پرات اندوتنی اف100 بود که روی اف16 ای و بی  و اف15 نصب بود و دومین پیش نمونه مجهز به موتور جنرال الکترونیک اف110 در 29 اکتبر سال 1982 پرواز کرد که یک نسخه  دو سرنشینه بود زیرا از اول نیز  قرار بود طرح  تهاجمی ارتش  امریکا  دو سرنشینه باشد

نسخه توسعه یافته به شکل عملی 27 جایگاه  خارجی داشت که از 11 جایگاه  در نسخه معمولی بیشتر بود. این جنگنده دارای 16 جایگاه زیر بالها،دو جایگاه نوک هر بل، چهار حایگاه برای حمل موشک امرام زیر بدنه، یکی در مرکز بدنه  و دو عدد در دو طرف ورودی هوا  و دو عدد چسبیده به ریشه بال را حمل کند

میتواسنت  در یک مامویت  تا دو سایدواندر، دو مخزن سوخت 1400 لیتری زیر بالها، ده  بمب مارک 82، چهار امرام و دو غلاف را حمل کند.

در فوریه سال 1984 نیروی هوایی اعلام  کرد طرح مگدانل داگلاس  بر اساس اف15 دی با نام  اف15 ایی با کد جدید استراک ایگل پیروز میدان است.اف16 ایکس ال پرنده خوبی بود  برد ان دست کم روی کاغذ چندان از استراک ایگل کم نبود و از نظر میزان  حمل تسلیحات از ان کمی پاینتر بود ولی تفاوت اشکار چشمگیر نبود ولی دلیلی  که  باعث پیروزی اف15 شد دو موتوره بودن ان بود که در یک عملیات  تهاجمی برتری بیشتری داشت از طرفی مجموع برد و مهمات قابل حمل استراک  ایگل بیشتر از اف16 ایکس ال بود.از طرفی استراک ایگل بر اساس اف15 دی ساخته شد بود از این رو هزینه توسعه بالای  نداشت و یک طرح کاملا اماده برای تولید بود که ازمایشش را پس داده  بود و هزینه های تولید ان هم پایین تر بود

مدتی هر دو نسخه اف16 ایک ال در ارتش امریکا پروازهای تمرینی را گذراندند  و در سال 1985 ذخیره شدند و از وضعیت عملیاتی خارج شدن. در سال 1988 ناسا برای تکیمل  ازمایشات مربوط به برخی سیستم های پرواز دستور داد دو نسخه ذخیره شده  با شماره سریال جدید  دوباره اماده و وارد خدمت در ناسا شود . در 9 مارس سال  1989 اف16 ایکس ال وارد  و چند ماه بعد یک بال جدید با تغییراتی  روی ان ،بر روی این نسخه نصب شد. نسخه دو سرنشیه  مجهز به نسخه بهبود یافته موتور جنرال الکترونیک 110 شد و با بال جدید که ضخامت  کمتری  داشت توان ابر گروز یافت و بدون پس سوز به سرعت 1.1 ماخ نیز رسید . در نهایت در سال 1999 هر دو اف16 باز ذخیره شدند و در سال 2007 مدتی ناسا خواهان  برگشت به خدمت این دو پرنده برای ازمایشات حدید شد  ولی در نهایت  همیشه در سال 2009 این دو فروند از خدمت خارج شدند

اف16 ایکس ال پرنده شایسته ای بود ولی رقیب بسیار قدرمندی داشت . سازنده هرگز بازار یابی برای این پرنده در بازار صادراتی نکردند و ترجیه دادند تا همان نسخه متعارف اف16 که البته بسیار هم محبوب بود را بفروشند

عبدالحمید تارخ

منابع

http://www.f-16.net/f-16_versions_article1.html

https://www.militaryfactory.com/aircraft/detail.asp?aircraft_id=259

https://en.wikipedia.org/wiki/General_Dynamics_F-16XL