ایرانجنگ ها و عملیات های نظامی

عملیات توکلنا علی الله

عملیات توکلنا علی الله

عملیات توکلنا علی الله

مینا گلرو

در این مقاله هدف ما آشنایی بیشتر کاربران گرامی با سالهای جنگ و دفاع مقدس هست و سعی میکنیم از همه زوایا نگاهی به این دوره از تاریخ معاصر کشورمان داشته باشیم خصوصا ان عزیزانی که سالهای جبهه و جنگ را به یاد ندارند تا یادی نماییم از رشادت و فداکاری رزمندگان جان بر کف و شهدایی که مظلومانه جان خود را برای دفاع از مام میهن فدا کردند
خب برای آنالیز و بررسی عملیات های عراق نگاهی کلی به استراتژی و دکترین نظامی این کشور باید داشته باشیم
کشور عراق هم بمانند اغلب کشورهای عربی صاحب یک ارتش به سبک و سیاق ارتش شوروی بود و بشدت از تاکتیک ها و استراتژی روسها تبعیت میکرد
در این استراتژی یگانهای زرهی از اهمیت بسیار زیادی برخوردارند و در ارتش عراق هم به پیروی از اتحاد شوروی یگانهای زرهی ، توپخانه و مکانیزه پاشنه آشیل و بخش اعظم توان نظامی عراق را تشکیل میدادند دقیقا بر خلاف کشور ما که بیشتر اتکا بر یگانهای پیاده نظام بود
تفاوت ارتش عراق و ایران در این بود که نیروهای نظامی ایران بیشتر بر بسیجی ها و نیروهای داوطلب متکی بود و حملات هم بر حملات پرتعداد پیاده نظام تمرکز داشته در مقابل ارتش عراق یک ارتش کلاسیک بود که از حیث آموزش و تجهیزات نظامی بر یگانهای پرتعداد ایران برتری داشت و این ویژگی برتری عددی نیروهای ایرانی را کم رنگ تر مینمود

در طول جنگ ارتش عراق بیشتر بر تک ها و حملات محدود و منطقه ای متکی بود بازهم بر خلاف فرماندهان نظامی کشورمان که بر حملات گسترده و همه جانبه تمرکز داشتند
ارتش عراق در تمام طول جنگ ( گذشته از حمله همه جانبه و یکطرفه اول جنگ که بخش بزرگی از کشورمان بدون مقاومت زیادی به اشغال این کشور درامد ) و از زمانیکه ایران بصورت جدی وارد جنگ شد کلا ۵ عملیات بزرگ و سراسری را بمرحله اجرا گذارد که نیروهایی بیشتر از یک لشکر در گیر آن بودند که اینشالله در آینده به هر ۵ حمله عراقیها بصورت جداگانه خواهیم پرداخت ورای این ۵ حمله گسترده که همگی آنها در سالهای پایانی جنگ تحمیلی رقم خورد مابقی هجوم های عراقیها بصورت تک ها و حملات محدود و منطقه ای بود که نهایتا توسط تیپ یا لشگری انجام میپذیرفت
یکی دیگر از خصوصیات حملات عراقی ها که بازهم به تبعیت از استراتژی ارتش شوروی انجام میپذیرفت تاکتیک زمین سوخته بود در این استراتژی قبل از انجام هر عملیات یا حمله ای منطقه مورد نظر زیر آتش تهیه سنگین توپخانه ای قرار میگرفت تا نیروهای مدافع از پا درامده انگاه این یگانهای زرهی بودند که نوک پیکان حمله را تشکیل داده و با حمله ای سریع و برق آسا ضمن اشغال منطقه توان هر ابتکار عملی را از نیروهای مدافع سلب مینمودند و حتی نیروهای مدافع فرصت عقب نشینی را هم نداشتند
که از نقطه نظر نظامی اینچنین تک ها و حملاتی بر اثر خلا بوجود آمده از عدم برابری زرهی و برتری زرهی دشمن بوجود آمده بود
در جنگ اعراب و اسراییل به وضوح اثبات گردید که در چنین تک های زرهی درصورت حمایت واحدهای زرهی خودی نبرد زره با زره یکی از بهترین راهکارها میباشد
در شرایط مشابهی زرهی اسراییل در سینا با تانک های قدیمی مانند شرمن و سنچریون خود موفق به شکار تعداد زیادی تانک مدرن تی -۶۲ و تی -۵۵ شدند و علاوه بر متوقف نمودن نیروهای زرهی مهاجم مصری و سوری موفق به شکار و یا به غنیمت گرفتن تعداد زیادی از تانکهای آنها شدند خب زیاد وارد ماجراهای فرعی نشویم از این قسمت اینشالله هر ۵ عملیات بزرگ عراق بر علیه کشور عزیزمان تجزیه و تحلیل و بررسی گردیده و از تمام زوایا به آن خواهیم پرداخت

ایران همواره به بصره بعنوان دروازه عراق نگاه مینمود و تمام توان خود را برای آزادسازی بصره گذاشته بود و زعم فرماندهان ایرانی اگر بصره توسط نیروهای ایرانی تصرف میشد بیش از ۸۰ درصد راه شکست کامل عراق طی شده بود و بارها عملیاتهای گسترده و متعددی برای تصرف بصره انجام گرفت که یا با شکست کامل همراه شد یا اهداف کامل عملیات محقق نشد تا همچنان کلاف جنگ سر در گم بماند ایران در ابتدا پس از تصرف فاو به شکست همه جانبه عراق تمرکز نموده بود و با تمام توان برای تثرف بصره و شکست کامل عراق تلاش مینمود ولی از انطرف دولت صدام نیز که به اهمیت بصره واقف بود تمام توان خود را برای دفاع از این شهر بکار گرفته بود متاسفانه اصرار بیش از حد فرماندهان جهت تصرف بصره و انجام عملیاتهای پیاپی و بسیار پرهزینه که برخی تلفات انسانی و ادواتی فراوانی برای کشورمان داشت بمرور باعث فرسایش و از دست رفتن روحیه تهاجمی نیروها گردید و با گذشت زمان فرماندهان دریافتند که شکست کامل عراق میسر نمیباشد لذا از استراتژی خود را تغییر داده و از شکست کامل عراق به گرفتن دست برتر جهت بالا بردن قدرت چانه زنی در مذاکرات تغییر دادند و این عوض نمودن استراتژی باعث نوعی سکون و تثبیت جبهه ها گردید و این سکون امکان تجدید قوا و آماده شدن یگانهای عراقی برای حملات گسترده را در اختیار

رژیم صدام گذارد که اولین اثرات ان سقوط فاو و افتادن دوباره آن بدست صدام بود که سوای از امادگی نظامی عراق عوامل دیگری نیز داشت مانند در پیش بودن انتخابات مجلس شورای اسلامی و فرماندهان تیپ و لشگرهای سپاه پاسداران جهت نامزدی درانتخابات به شهرستانهای محل سکونت خود مراجعه مینمایند و با شعار مبارزه با منافقین داخلی و اجماع در سنگر مجلس با نمایندگی وارد عرصه انتخابات میگردند و متاسفانه هشدارهای عوامل اطلاعاتی و عملیانی که خبر از نقل و انتقال گسترده دشمن در جبهه جنوب میدهند زیاد جدی گرفته نمیشود و آقای محسن رضایی فرمانده وقت سپاه پاسداران میگوید استحکامات ما در فاو چنان قدرتمند است که مگر صدام بمب اتم داشته باشد بتواند فاو را پس بگیرد ولی متاسفانه همه این عوامل دست به دست هم داده تا فاو بدون بمب اتم توسط صدام گرفته شود عملیات توکلنا علی الله یکی از عملیاتها
بزرگ و ۵ گانه عراق در اواخر جنگ تحمیلی بود که هدف اولیه عراق باز پس گیری شبه جزیره عراقی فاو از اشغال ایران بود ولی بصورت شگفت آوری برای عراق موفقیت آمیز بود بصورتیکه خود عراقی ها از اهداف بدست آمده طی عملیات شگفت زده شدند موفقیت کامل و فراتر از انتظار نیروهای عراقی بطور مثال تمامی اهداف اولیه عملیات تنها در عرض ۳۶ ساعت بدست آمد در حالیکه فرماندهان عراقی پیش بینی نموده بودند در خوشبینانه ترین وضعیت دستکم پنج روز زمان میبرد
با شکست واحدهای ایرانی که اغلب فرماندهان انها جهت شرکت در انتخابات در پشت جبهه ها بودند و عقب نشینی آنان، فرماندهان عراقی به ادامه نبرد در سایر محورها ترغیب شدند…..

مقدمات یورش توکلنا علی الله

عملیاتهای کربلای ۴ و کربلای ۵ که با هدف آزادسازی بصره توسط ایران انجام گرفت جزو عملیاتهای بسیار بزرگ و سنگینی بود که ایران تدارک دیده بود و کشورمان بخش اعظم و منابع و توان نظامی خود را در این عملیاتها به امید فتح بصره سرمایه گذاری نموده بود متاسفانه محقق نشدن اهداف عملیات خصوصا در کربلای ۵ هزینه بسیار سنگینی را بر کشورمان تحمیل نمود شهدای این عملیات بسیار زیاد بود و از سویی کشورما که عملا در تحریم تسلیحاتی نیز بسر میبرد منابع انچنانی برای جایگزینی حنگ افزارها و ادوات از دست رفته نداشت لذا پس از این عملیات ، ارتش عراق که تا انزمان دائما در موضع دفاع قرار داشت و حملات پیاپی و همه جانبه ایران اجازه فراهم شدن ضمینه برای رفتن در موقعیت تهاجمی را از ارتش عراق گرفته بود دیگر توانایی فشار بر ارتش عراق را تقریبا از دست داده بود و این خلا باعث سازماندهی کامل و گرفتن دست برتر توسط عراق گردید
پس از اتمام عملیات کربلای ۵ که متاسفانه برای ایران خیلی موفقیت آمیز نبود در دیماه ۱۳۶۵ و قبل از اتمام تابستان ارتش عراق بصورت کاملا محرمانه و مخفی شروع به تمرین در دشت‌های پشت بصره نمود این رزمایشها و اموزشهای نظامی بسیار گسترده بود و نشان از حمله ای سنگین و همه جانبه در آینده میداد متاسفانه تنها راه شناسایی و جمع اوری اطلاعات توسط کشورمان یعنی پرواز هواپیماهای شناسایی نیز مدتها بود بعلت از دست دادن برتری هوایی در آسمان توسط کشورمان امکانپذیر نبود و اعزام هواپیماهای شناسایی به عمق خاک عراق بسیار خطرناک بود از طرفی بخش اعظم ناوگان هواپیماهای جنگنده ایران بعلت تحریم همه جانبه غرب زمین گیر شده بودند و اندسته از هواپیماهای شکاری نیز که عملیاتی بودند دارایی های ارزشمندی محسوب میشدند که ایران جهت صادر نمودن نفت خود و اسکورت نفتکش ها به انها شدیدا نیازمند بود و جهت جلوگیری از صدمه دیدن انها از اعزام این جنگنده ها به خاک عراق که دارای پدافند موشکی قدرتمندی بود اجتناب میگردید لذا جمیع این شرایط دست بدست هم داده بودند که ایران برتری مطلق هوایی که اول جنگ در اختیار داشت را کاملا از دست داده و حتی پرنده های عراقی و بمب افکن های سوخو -۲۲ این کشور بدون واهمه و مزاحمتی شهر های نوار غربی کشور را آماج حملات خود قرار داده و عملا ما حتی برتری هوایی را در اسمان خودمان از دست داده بودیم لذا این تجمع و تمرکز گسترده ارتش عراق و نقل و انتقالات گسترده در غیاب هواپیماهای شناسایی از دید فزماندهان کشورمان مخفی ماند و نیروهای عراقی شروع به اماده سازی خود برای یک حمله گسترده را آغاز نمودند
نکته ای که در این مانورهای آموزشی مشهود و برجسته بود اینکه تا پیش از ان عراقی ها معمولا حملاتشان به یک تک که توسط تیپ یا نهایتا لشکری اجرا میشد محدود بود ولی در این سلسله از اموزش و رزمایشها معمولاً شامل چندین لشکر و تجهیزات عظیمی بودند که نشان میداد استراتژی عراق از دفاعی به تهاجمی در حال عوض شدن میباشد انهم بر خلاف حملات محدود قبلی اینبار یک حمله گسترده در پیش میباشد و جالب اینجا بود که در این تمرینات واحدهای ایرانی را با کمک گرفتن از تجهیزات غنیمتی خود که پیشتر از یگانهای ایرانی به غنیمت گرفته بودند کاملا شبیه سازی نمودند ( اینهم از درسهایی بود که اعراب در جنگ با اسراییل فرا گرفتند ) و تجهیزات مورد استفاده از همان نمونه هایی بود که عراقی‌ها قصد گرفتن آنها را از ایرانی‌ها داشتند

پیش درامد عملیات

پس از ناکامی ایران در عملیات کربلای ۵ که با هدف تسخیر بصره در سال ۱۳۶۵ صورت گرفت و همچنین تحریم جنگ نفتکشها توسط آمریکا در خلیج فارس در ۱۳۶۶ که منجر به برخوردهای یگانهای دریایی ایالات متحده و ایران در قالب عملیات اراده جدی که ماجرای ان پیشتر بصورت کامل در کانال منتشر گردید ؛ نظامیان ایران نیروی انسانی و لوازم و روحیه خود را شدیدا از دست دادند و در نتیجه آن تعداد ایرانیانی که مخالف جنگ بودند افزایش یافت
در پی چنین تحولات و رخدادهایی نیروهای نظامی ایرانی تحرک و ابتکار عمل نظامی خود را برای تجدید قوا و انجام عملیات جدید بر علیه عراق در سال ۱۳۶۷ تا حد بسیار زیادی از دست داد همچنین در یک همایش استراتژیک که با حضور امام خمینی رحمه الله علیه برگزار گردید ، مسجل شد که برای شکست عراق نیاز به بازآموزی نظامیان ایرانی دارد که این امر خود ممکن بود تا پنج سال دیگر به طول بیانجامد به علاوه فرمانده سپاه پاسداران لیستی از مایحتاج مورد نیاز رزمندگان به امام ارائه نمود که تقریبا بهیچوجه تهیه اقلام و تجهیزات لیست مربوطه برای کشورمان امکانپذیر نبود به این ترتیب نظامیان ایرانی تصمیمی به حمله و اشغال بیشتر عراق در سال ۱۳۶۷ نگرفتند…..

جمهوری اسلامی سالهای ابتدایی جنگ را بخاطر برخورداری از انبارهای مهمات بجامانده از دوران پهلوی با موفقیت سپری نمود موفقیت های محدود ابتدای جنگ برای عراق نیز نه بعلت برتری نظامی بدست آمد ( ایران در اواخر حکومت پهلوی و با خریدهای گسترده نظامی که انجام داد از نظر کیفی در بعد نیروی هوایی به سومین نیروی هوایی قدرتمند و در بعد کلی پنجمین ارتش قدرتمند دنیا تبدیل گردید) بلکه معلول دستگیری سران ارتش پس از انقلاب و ناهماهنگی پیش آمده بود ولی با تجدید سازمان نیروهای مسلح ایران توانست برتری بی چون و چرای خود را بر عراق دیکته نماید برتری هوایی مطلق ایران و بمبارانهای همه جانبه مراکز نفتی عراق صادرات نفت این کشور را به نزدیک عدد صفر رساند و عراق میرفت که شکست را بپذیرد ولی تحولات پس از انقلاب ، موضع گیری مسولان جدید کشور و تیرگی روابط ایران و ایالات متحده که عمده تامین کننده جنگ افزارهای ایران بود و تحریم ایران توسط این کشور سبب شد شکست کامل عراق محقق نپذیرد تا از سال ۱۳۶۳ ببعد ما شاهد نوعی توازن قوا بین دو کشور باشیم
با رسیدن ریگان به ریاست جمهوری ایالات متحده و در حاشیه مذاکرات سالت بین دو ابرقدرت موضوع جنگ ایران و عراق نیز مطرح و در نهایت دو ابرقدرت به این نتیجه میرسند ( جهت جلوگیری از برهم خوردن توازن قوا در خاورمیانه جنگ ایران و عراق باید بصورت مساوی و بدون پیروزی یکی از طرفین به اتمام رسیده و نقش دو ابرقدرت در این بین توازن بخشیدن به هر دو کشور درگیر میباشد این مذاکرات در زمانی برگزار گردید که ایران بصورت برق آسایی در حال پیروزی بود و دست برتر با ایران بود لذا با گذشت زمان دو اتفاق افتاد ایران که بشدت تحت تحریم قرار داشت بعلت عدم دریافت تجهیزات و لوازم یدکی هواپیماها و سایر جنگ افزارهای خود رفته رفته با افت توان نظامی مواجه گردید
در همین زمان در طول سال ۱۳۶۶ با پشتیبانی گسترده تعدادی از کشورهای اروپایی و اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی ( برادر فعلیمان که بعنوان متحد راهبردی و شریک راهبردی از این کشور یاد میگردد ) ارتش عراق به طور گسترده دوباره تسلیح شد و به چهارمین قدرت نظامی دنیا در آن زمان تبدیل شد
البته استراتژی عراق بر پایه تحلیل بردن ایران طی یک جنگ فرسایشی پایه ریزی گردیده بود و با وجود اینکه عراقی‌ها بشدت تسلیح و تقویت گردیده بودند معذالک اجازه دادند تا ایرانی‌ها به تهاجمات هزینه بر و بی ثمر خود که بصورت پیاپی و بی محابا انجام میپذیرفت ، وغیر از تصرف شهر حلبچه، اکثریت عملیات ایرانی‌ها در این زمان با شکست یا بن‌بست پایان می‌یافت ادامه دهند

افتادن فاو بدست ایران

شبه جزیره فاو از اواخر سال ۱۳۶۴ با عملیات غافلگیرانه بنام عملیات والفجر ۸ ( از سلسله عملیاتهایی با نام والفجر که موفقیت آمیز ترین عملیاتهای ایران بود ) ایرانی‌ها تحت اشغال نیروهای نظامی ایران درامد تصرف این شبه جزیره چه از بعد راهبردی و استرانژیک و چه حیثیتی ضربه سنگینی بر پیکره ارتش رژیم عراق بود و بشدت باعث بالا رفتن روحیه نیروهای ایرانی و افت روحی سربازان عراقی بود تسخیر شبه جزیره فاو توسط نظامیان ایرانی ضربه‌ای قوی به حیثیت نظامی عراق به شمار می‌آمد که ایران را به پشت دروازه های بصره رسانده بود و ارتش عراق را در یک قدمی شکست نهایی قرار داده بود پس از آزادسازی فاو متاسفانه نیروهای ایرانی که خود را در یک قدمی پیروزی میدیدند اقدام به انجام عملیاتهای متعددی با تمام قوا کردند که در تمامی این عملیات ها شتابزدگی و احساساتی عمل نمودن مشهود بود که هیچکدام از این عملیاتها موفقیت کامل را برای نیروهای ایرانی بهمراه نداشت و در مقابل بشدت باعث تحلیل قوای ایرانی شد

عملیات کربلای ۵ و برگشتن ورق جنگ

بعد ازانجام عملیات کربلای ۵ در سال ۱۳۶۵ که با موفقیت نسبی ایرانیها همراه بود نیروهای مسلح ایرانی تا نزدیکی بصره پیشروی نمودند و این آخرین موفقیت بزرگ نیروهای ایرانی طی جنگ ایران و عراق بود پیشروی نیروهای ایرانی با تهدید بصره از سمت جنوب شرق همراه شده‌ بود صدام که شدیدا نگران ادامه روند جنگ بود خود شخصا وارد عمل شده و آزاد سازی شبه جزیره فاو را بعنوان اولویت اصلی و راهبرد نظامی خود قلمداد کرد و ژنرال عراقی ماهر عبدالرشید که از فرماندهان برجسته حزب بعث بود را با اختیاراتی ویژه برای باز پس گیری فاو اعزام ننود و ماهر یبدالرشید نیز وعده داده بود که فاو را تحت هر شرایطی از ایرانیان پس بگیرد….

پیش درآمدی بر عملیات توکلنا علی الله

همانگونه که گفته شد پس از سقوط شبه جزیره فاو که ضربه سنگینی بر حیثیت نظامی عراق بشمار می امد صدام حسین رهبر عراق خود راسا وارد جریان جنگ گردید و اولویت اول نظامی خود را باز پس گیری این جزیره اعلام نمود و ژنرال ماهر عبدالرشید یکی از نخبه ترین فرماندهان خود را با تظمین بازپس گرفتن شبه جزیره به فرماندهی نیروهای عراقی در منطقه منسوب نمود و برنامه‌ریزی برای بازپس‌گیری شبه جزیره بلافاصله پس از اشغال آن توسط ایرانی‌ها آغاز شد
این برنامه‌ریزی گسترده که در ابتدای مبحث نیز به آن اشاره گردید بصورت کاملا محرمانه و در قالب رزمایشهای بزرگ با شبیه سازی یگانهای ایرانی در دشت های پشت بصره انجام میپذیرفت و مسولیت هدایت ان نیز تا حد زیادی در خفی توسط یک گروه کوچک شش نفره از فرماندهان عالیرتبه و صد البته با حضور شخص صدام حسین که در این زمان به دلیل اهمیت بالای این عملیات به شدت خود را درگیر در فرایند برنامه‌ریزی این عملیات کرده بود انجام می‌شد این عملیات تا حد زیادی آینده جنگ را مشخص مینمود و همانگونه که خواهیم دید پیروزی عراق در این عملیات ایران را مجبور به پذیرش قطعنامه ۵۹۸ سازمان ملل نمود

عملیات رمضان المبارک

پس از تثبیت جبهه ها در جبهه ایران هیچ کس تصور یک حمله غریب الوقوع و گسترده را از طرف عراق نمینمود که دلیل ان ضعف اطلاعاتی فرماندهان ایرانی بود لذا چون حمله بزرگی نیز از سوی ایرانی ها تدارک نشده بود بخش اعظم نیروهای داوطلب یا مدت ماموریتشان به اتمام رسیده بود و یا در مرخصی بودند و حتی اکثر فرماندهان رده بالا نیز در مرخصی بسر میبردند در چنین شرایطی عراق خود را برای دومین نبرد فاو آماده نمود و عملیات رمضان المبارک را تدارک دیدند که بنوعی پیش درامدی بر عملیات توکلت علی الله بود

استعداد نیروهای طرفین

در اوایل فروردین ۶۷ که عراق خود را برای عملیات بازپس گیری فاو آماده مینمود نیروهای عراقی‌ به استعداد بیش از ۱۰۰۰۰۰ سرباز که حدود ۶۰ درصد آنها از نیروهای نخبه و ویژه گارد ریاست جمهوری بودند را شامل میشد
در مقابل نیروهای ایرانی شامل ۱۵۰۰۰ نفر از نیروهای داوطلب بسیجی بودند

البته فرماندهی عراق انتظار داشت تا این نبرد چندین هفته به طول بیانجامد با این حال به دلیل شکست واحدهای ایرانی، عراقی‌ها توانستند خود شبه جزیره را در طول مدتی کمی بیش از یک روز و با حداقل تلفات باز پس بگیرند
این موفقیت خیره کننده فرماندهی عراق را مصمم به ادامه عملیات نمود زیرا علیرغم پیروزی درخشانی که بدست آمده بود اکثر تجهیزات و جنگ افزارهای آنان اماده بود و تلفات آنقدر پایین بود که تاثیری در ادامه عملیات نداشت لذا تصمیم به گسترش نبرد به یک تهاجمی گسترده‌تر بر علیه ایران گرفته شد

آغاز عملیات گسترده توکلناعلی الله

در ساعت ۹:۳۰ صبح ۲۵ می ۱۹۸۸، نبرد در اطراف دریاچه ماهی در جریان بودعراق عملیاتی را که به عملیات توکلنا علی الله اول مشهور شد شروع نموداین عملیات شامل بزرگترین حمله توپخانه‌ای در طول تاریخ بود که با حمله شیمیایی همراه شد
با وجود تلاش ایرانیها برای پر کردن آب نیزارها، نیزارها از قبل بواسطه خشک سالی و نیز مهندسی عراقی‌ها خشک شده بودند. خشک شدن نیزارها به عراقی‌ها اجازه می‌داد تا با استفاده موثرتر از تانک به تخریب سنگرها و مواضع ایرانی‌ها بپردازند…..

با شروع عملیات گسترده عراق در پشت کانال دریاچه ماهی ایرانیها که بشدت غافلگیر و دستپاچه شده بودند سعی کردند با پر نمودن نیزارها از حملات زرهی و مکانیزه ارتش عراق جلوگیری و یا دستکم این حمله را کند کرده تا راه حلی پیدا نمایند ولی با وجود تلاش ایرانیها برای پر کردن نیزارها، نیزارها از قبل بواسطه خشک سالی و نیز توسط واحدهای مهندسی عراقی‌ها خشک شده بودند. خشک شدن نیزارها به عراقی‌ها اجازه می‌داد تا با استفاده موثرتر از تانک به تخریب سنگرها و مواضع ایرانی‌ها بپردازند
عراقیها با استعداد ۱۰۰۰۰۰ نفر نیروی اولیه عملیات را آغاز نمودند و در ادامه روند حمله نیروهای عراقی شرکت کننده در این عملیات تا ۱۳۵۰۰۰ نفر می‌رسید که از یگان‌های مختلف گارد ریاست جمهوری و لشکر سوم بودند که در جبهه‌ای به طول ۱۵ مایل پیش می‌رفتند
برتری عددی نفرات عراقی به ایرانی‌ها ۴ به ۱ بود. عراقی‌ها به نیروهای ایرانی در شرق بصره در دریاچه ماهیگیری و با شدتی کمتر در شمال یورش بردند

دفاع ایرانی‌ها تنها شامل استفاده از شیارها، کیسه‌های شن، گودال‌های ضد تانک، و میادین مین بود.

نیروهای عراقی ابتدا از کانال قاسم پیش رفتند و سپس کریدوری به عرض ۱۵ مایل به سمت شرق و جنوب شرق باز نمودند. مقاومت اولیه ایرانی‌ها شدید بود و تلفات سنگینی بر عراقی‌ها وارد آمد این مقاومت با پاتکی نیز همراه شد که عراقی‌ها آن را به عقب راندند. حمله جدید عراقی‌ها با استفاده از هلی‌کوپتر و سلاح‌های شیمیایی همراه بود که ایرانی‌های را مجبور به عقب‌نشینی عجولانه‌ای نمود و گزارش‌هایی نیز از به هم خوردن آرایش ایران‌ها موجود است.

دستاوردهای عملیات برای عراق

این عملیات بخاطر بهره بردن از اصل غافلگیری برای عراق بسیار موفقیت آمیز بود
تلفات ایرانی‌ها بسیار سنگین در برخی مواضع چهار برابر تلفات عراقی‌ها بود. عراقی‌ها علاوه برا تلفات زیادی که بر ایرانی‌ها وارد کردند توانستند فاو و دیگر مناطقی را که در دست ایرانی ها بود آزاد نموده و نیروهای ایرانی را به پشت مرزها رسمی عقب برانند
ایران سرزمین‌هایی را که توانسته بود یک سال پیش با تلفات بالا و ۶۵۰۰۰ نفر کشته و زخمی به اشغال درآورد براحتی و تنها بعد از ۱۰ ساعت نبرد از دست داد
.بعلاوه ایران تا انتهای جنگ از اطراف بصره بیرون رانده شد.همانطور که پیشتر گفته شد پیروزی یا شکست در این عملیات برای دو طرف جنگ بسیار حیاتی بود و در واقع سرنوشت جنگ در این عملیات رقم خورد
شکست در این نبرد باعث باختن روحیه ایرانی‌ها شد بطوریکه پس از آن استخدام نظامیان داوطلب ایرانی تا ۷۰ درصد کاهش یافت. از طرف دیگر ایرانی‌ها تجهیزات فراوانی را از دست دادند که با توجه به تحریمهای گسترده جایگزینی این تجهیزات برای ایران به سادگی امکان‌پذیر نبود

عکس العمل ایران

پس از وقوع چند شکست پیاپی برای نیروهای ایرانی امام خمینی رهبر وقت ایران حجه الاسلام اکبر هاشمی رفسنجانی را رسما به عنوان فرماندهی کل قوا منصوب کرد، البته این ماجرای جدیدی نبود چرا که پیش از این نیز رفسنجانی عملاً از مدتها پیش تر از آن این پست را در اختیار داشت و فقط این انتصاب حالت تاکتیکی و روانی انجام گرفت
متاسفانه آیت الله رفسنجانی هم در یک دستور شتابزده ، احساسی و عجولانه دستور به ضد حمله به داخل عراق داد که در آن موقعیت بدترین دستور ممکن بحساب می امد در ۱۳ جون ۱۹۸۸ شروع شد. نیروهای داوطلب ایرانی با نفراتی به تعداد ۲۰۰۰۰ تا ۲۵۰۰۰ نفر از سپاه پاسداران در آرایش‌هایی با نفرات ۵۰ نفری به خطوط مقدم دفاعی عراق یورش بردند…..

پس از انجام دومین مرحله از عملیات توکلنا علی الله که با شکست گسترده نیروهای ایرانی در جبهه جنوب همراه بود طرف ایرانی جهت کم کردن از تبعات این شکست اقدام به حملاتی پراکنده و دستپاچه نمود و البته پس از این عملیات عراقی ها رهبر وقت ایران امام خمینی طی حکمی اکبر هاشمی رفسنجانی را به عنوان فرماندهی کل قوا منصوب کرد، البته همانطور که گفته شد این اقدامی جدید نبود و از مدتها قبل بصورت غیر رسمی رفسنجانی عملاً این پست را در اختیار داشت و دستور رهبر انقلاب بیشتر یک دستور تاکتیکی بود
متاسفانه آیت الله رفسنجانی در تصمیمی عجولانه و شتابزده جهت کم نمودن از تبعات حمله عراق دستور به ضد حمله به داخل عراق داد که در ۱۳ جون ۱۹۸۸ شروع شد
نیروهای داوطلب ایرانی با نفراتی به تعداد ۲۰۰۰۰ تا ۲۵۰۰۰ از سپاه پاسداران در آرایش‌هایی با نفرات ۵۰ نفری به خطوط مقدم دفاعی عراق یورش بردند و تا ۱۰ کیلومتر به درون عراق در منطقه شرق بصره پیش رفتند
متاسفانه ایرانیها بجای تلاش در تثبیت موقعیت جنگ و تجدید ارایش و ایجاد استحکامات برای جلوگیری از پیشروی دشمن اقدام به حملاتی کور و بی هدفی نموده که تنها هدف از اجرای ان تبلیغات و خوراک رسانه ای جهت افکار عمومی داخلی بود
حملات بسیار پرهزینه که در شرایطی که طرف ایرانی بخش اعظمی از نیروی انسانی و ادوات سنگین خود را از دست داده بود باعث تحمیل خسارات بیشتری بر پیکره نیروهای ایرانی در منطقه جنوب گردید همچنین ایران بصورت شتابزده اقدام به انتقال نیروهای موجود خود از جبهه غرب به جنوب نمودند و این دقیقا سناریویی بود که عراقی ها پیش بینی و در انتظار انجام آن بودند که در ادامه به تبعات این نقل و انتقال نیز خواهیم پرداخت

در بعد هوایی نیز نیروی هوایی ایران اقدام به حملاتی گسترده بر علیه مواضع عراقی ها نموده و موفق به حمله به کاخ صدام در بغداد شد

ولی با این حال پس از ۱۰ساعت نبرد سنگین نیروهای ایرانی با تحمل تلفات انسانی زیادی مجبور به عقب نشینی به مواضع اولیه خود شده وکاملا به عقب رانده شدند
این امر با استفاده گسترده ازتجهیزات و ادواتی که به تازگی عراق از اتحاد شوروی دریافت نموده بود شامل بیش از ۶۵۰ هلیکوپتر و هواپیما  وپشتیبانی قاطع هوایی جنگنده های این کشور که بیش از ۳۰۰ سرتی پرواز و حمله هوا به زمین انجام دادند ممکن شد

پاتک ایرانی‌ها نشان داد که با وجود شکست‌های سنگین، ایران هنوز توان سازماندهی حمله به عراق را دارا می‌باشد با این حال ایران تلاش زیادی برای بهینه‌سازی نیروهای نظامی خود انجام نداده است.این وضعیت منجر به حرکت‌های انقلابی به جای نبرد حرفه‌ای می‌شد

تبعات جابجایی نیروها از غرب به جنوب

همانگونه که پیشتر گفته شدپس از اجرای مرحله دوم یورش توکلناعلی الله توسط عراق تلفات ایران چه از بعد انسانی و چه بعدتجهیزاتی بسیار سنگین بوددرادامه هم پاتک های شتابزده ، عجولانه وبدون هیچ دستاوردی ازسوی ایران باعث افزایش تلفات ایرانیهاشد لذابخش اعظم نیروهای مستقر در جبهه جنوب شهید و مجروح شده بودند از طرفی استفاده از سلاحهای شیمیایی توسط عراقیها بشدت باعث ایجاد رعب و وحشت درجبهه ایران شده و اکثر نیروها احساس میکردند دچارعواقب ناشی از سلاحههای شیمیایی شده اند و حتی برخی ازنیروها جهت دریافت مرخصی خود را به بیماری زده و تمارض میکردند
در چنین شرایطی جهت جایگزینی نیروهاعلیرغم هشدار برخی فرماندهان ناچار به انتقال نیروها ازجبهه غرب که تقریبا جنگ دران مناطق تثبیت شده بود شدند و این دقیقا سناریویی بود که عراقیها ازقبل پیش بینی ومنتظر آن بودند

در ۱۸ ژوئن همان سال ارتش عراق با کمک نیروهای سازمان مجاهدین خلق که در آن زمان در عراق مستقر بودند عملیات تهاجمی گسترده ای بر علیه نیروهای ایران در منطقه مهران و در جبهه غرب آغاز نمود
در این عملیات که با حمایت گسترده نیروی هوایی عراق همراه بود بیش از ۵۳۰ سرتی پرواز جهت پشتیبانی از یگانهای عمل کننده و با استفاده شدید از گاز اعصاب انجام شد

خطوط نیروهای ایرانی شکسته شد و شهر مهران بدست نیروهای سازمان مجاهدین خلق سقوط کرد
نیروهای اشغالگر توانستند چندین تپه اطراف این شهر را نیز به تصرف خود درآورند
علاوه بر این چندین انبار تدارکات نیروهای نظامی ایران دست نخورده به دست نیروهای اشغالگر افتاد
غنایم شامل تعداد زیادی تویوتا لندکروز و تانک بود تلفات جانی نیروهای ایرانی به بیش از۳۵۰۰کشته ومجروح می‌رسید
واقعیت این بود که توازن قوا در آسمان کاملا بهم خورده بود وکفه بنفع نیروهای عراقی سنگین شده بود در واقع نیروی هوایی ایران ازابتدای جنگ تقویت نشده بود و بسیاری از هواگردهای خود را نیز یا از دست داده بود یا زمین گیر بودند و در چنین شرایط اسفناکی در جبهه مقابل نیروی هوایی عراق اقدام به تحویل گسترده انواع هواگردهای پیشرفته مانند بمب افکن های توپولف ۲۲ بلایندر مجهز به آخرین غلافهای جنگال روسی..

همانگونه که گفته شد عملیات توکلت علی الله در مرحله اول با هدف عقب راندن ایرانی ها از پشت بصره و رفع خطر سقوط این شهر توسط ایرانیان انجام گرفت
در زمان طراحی این عملیات نیروهای ایرانی به فاصله کمی از بصره رسیده بودند به گونه ای که اغلب نقاط شهر در تیررس توپخانه سنگین ایران بود و ایران با استفاده از هویتزر های سنگین خود مانند کوکسان این شهر رازیر آتش توپخانه ای خود داشت و عراقی ها مجبور به تخلیه شهر از غیر نظامیان شده بودند ولی با اجرای مرحله اول عملیات اهداف عراقی ها بصورت صد در صد و با حداقل تلفات ممکن محقق گردید لذا فرماندهان عراقی ترغیب به ادامه عملیات شدند و فاز دوم عملیات را به اجرا درآورند

دفاع مظلومانه

در ۲۵ ژوئن، اوایل تیر ماه، عراق دومین مرحله از عملیات توکلنا علی‌الله را برای بازپس‌گیری هور جزایر مجنون آغاز نمود
در این عملیات همه عوامل متاسفانه بنفع عراق بود پیروزی های اخیر باعث بالا رفتن شدید روحیه نیروهای عراقی شده بود از طرفی تلفات سنگین اخیر و همچنین استفاده گسترده عراق از سلاحهای شیمیایی باعث افت روحی نیروهای ایرانی شده بود از آن گذشته تانک ها و ادوات سنگین ارسالی از اتحاد شوروی باعث نوسازی و همچنین جبران تلفات اندک عراقی ها شده بود در مرحله دوم یورش ، صدها تانک بر علیه نیروهای ایرانی بکار گرفته شدند حجم نیروهای عراقی عمل کننده در یورش انقدر زیاد بود که نیروهای عراقی با نسبت ۲۰ به یک به ایرانی‌ها برتری عددی داشتند همانگونه که در قسمتهای پیشین نیز ذکر گردید پیش از عملیات نیروهای عراقی با الگوبرداری از استراتژی اسراییل در جنگ با اعراب به شبیه سازی مواضع ایرانی با استفاده از عکس ها و اطلاعاتی که هواپیماهای شناسایی و اواکس های عربستان تهیه نموده بودند در دشت های پشت بصره کاملا شبیه سازی نموده و در تمرینات خود با استفاده از نمونه های شبیه سازی شده بارها یورش به مواضع ایرانی را تمرین نمودند
گارد ریاست جمهوری عراق با استفاده از نمونه‌های تمرینی جزیره خود را برای این عملیات آماده کرده بود. حمله با یکی از بزرگترین گلوله‌باران‌ها و اتش سنگین توپخانه در کل تاریخ که با استفاده شدید از گازهای شیمیایی همراه بود آغاز شد که در نتیجه آن بسیاری از مدافعان ایرانی جزیره توان دفاع را از دست دادند
بموازات اتش سنگین توپخانه نیروی هوایی عراق نیز که با خریدهای اخیر و گسترده تبدیل به چهارمین قدرت برتر هوایی گردیده بود با تمام قوا به میدان آمد و با انجام ۴۰۰ سورتی پرواز و حمله هوا به زمین از این یورش سنگین پشتیبانی می‌نمود
در مقابل نیروی هوایی ایران که تقریبا اکثر هواگردهای خود را یا از دست داده بود یا زمینگیر بودند تمام توان خود را بکار گرفت تا بتواند از بار حملات ارتش عراق کم کند وارتش ایران با اختصاص ۳۵ فروند جنگنده بصورتی مستاصل درصدد پاد حمله به حمله توپخانه‌ای، آبی-خاکی،وپیشروی عراقی‌ها برآمد که ایرانی‌هابسادگی در هوا، آب و در خشکی در هم شکست خوردندکماندوهای عراقی با استفاده از ماشینهای آبی خاکی عقبه جزیره رامسدود نمودند
در برخی گزارش‌ها آمده است که عراقی‌ها در عقب جزیره و پشت سر سربازان ایرانی،چترباز پیاده نمودند که در صورت صحت اولین استفاده عراق از نیروهای چترباز در این جنگ به شمار می‌آید
پیشروی زمینی عراق در ساعت ۳:۳۰صبح آغاز شد که با استفاده از سلاح‌های آبی خاکی وخودروهای آبی خاکی در جزیره پیاده شدند. پس از آن بلافاصله با ایجاد پل شناور تعداد زیادی نیرو به داخل جزیره منتقل نمودند
ایرانی‌ها زمان ناچیزی برای پاسخ داشتند و ازطرفی استعداد نیروهای طرفین به هیچوجه قابل قیاس نبود و برای نمونه فقط در بخش یگانهای زرهی عراقی‌ها از ۲۰۰۰ تانک بهره میبردند درحالیکه تمامی توان زرهی ایران درآن منطقه فقط ۶۰ تانک بود
مسئله اینجا بودکه در اواخر جنگ نیروی هوایی ایران کاملا زمینگیر شده بود و برتری کامل و مطلق هوایی در اختیار عراقیها بودنیروی هوایی ایران اغلب هواگردهای خود راازدست داده بود و ان تعدادی هم که هنوز توان پرواز داشتند بخش را جهت اسکورت کشتی های نفتکش وهمچنین جهت مقابله با هواپیماهای متجاوز که اغلب امریکایی بودند به بندرعباس منتقل نموده بودند وبخش دیگری نیز بشدت در استفاده از انها صرفه جویی میگردیدتمام پیروزیهای عمده ایرانیها زمانی بدست آمد که ایران ازبرتری مطلق هوایی برخورداربود وبرتری عددی بالاتری نیز بعراقیهاداشتند وحال این دو برتری خود را نیزازدست داده بودند
هنگامی که گاردریاست جمهوری شروع به پاک‌سازی دوجزیره کرد گروه سومی سواحل غربی آن را محافظت کردند وتوسط کماندوهای سوار بر هاورکرافت راه‌های ارتباط ایرانی‌ها را با سرزمین ایران قطع نمودند.در پی این نبرد که در طی هشت ساعت نیروهای ایرانی مستاصل شدند ۲۱۱۵ ایرانی به اسارت عراقی‌ها درآمد
با این وجود اغلب مدافعان آنقدر جنگیدند تا به شهادت رسیدند….

همانگونه که پیشتر توضیح داده شد عملیات توکلنا علی الله در ابتدا قرار بود جهت پس زدن نیروهای ایرانی از پشت بصره انجام گیرد ولی انچنان برق آسا رژیم بعث عراق به اهداف عملیات بصورت صد در صد دست یافت که فرماندهان ترغیب به ادامه یورش شدند و مرحله دوم توکلت علی الله را با هدف تسخیر جزیره مجنون طزاحی نمودند
در فاز اول عملیات که هدف آن شبه جزیره فاو بود تلفات طرف ایرانی انچنان سنگین بود که ایرانیها چاره ای جز انتقال نیرو از جبهه های غربی که بنوعی جنگ در انجا تثبیت شده بود شدند برخی از فرماندهان نسبت به این انتقال و ضعیف شدن استحکامات ایرانی ها در جبهه غرب هشدار دادند ولی متاسفانه فرماندهان سپاه پاسدارن و ایت الله هاشمی رفسنجانی فرمانده وقت کل قوا در تصمیمی اشتباه بجای تلاش در جهت ایجاد استحکامات و تثبیت جبهه ها جهت کم کردن از بار روانی شکست در مرحله اول عملیات دستور حملات نیروهای ایرانی را در گروههای کوچک ۵۰ نفره به نیروهای عراقی را صادر نمودند و لازمه چنین عملیات هایی تقویت عددی نیروها بود لذا علیرغم هشدار فرماندهان ارتش در غرب نیروهای زیادی را به جبهه جنوب گسیل داشتند این حملات احساسی از طرف ایران بسرعت توسط عراق سرکوب و پس زده شدندو فقط در ان شرایط باعث بالا رفتن تلفات نیروهای ایرانی شدند
در مقابل ژنرال ماهر عبدالرشید که از نزدیکان صدام و از فرماندهان نخبه حزب بعث بود این جابجایی نیروهای ایرانی را پیش بینی نموده بود لذا دست به یک حرکت ایذایی ولی بسیار راهبردی و استرتژیک زد و عملیات چهلچراغ را در غرب ایران به اجرا گذاردند
این عملیات توسط مجاهدین خلق که در ان مقطع در عراق مستقر بودند به اجرا درامد و البته که با پشتیبانی سنگین توپخانه ای و نیروی هوایی عراق موفق شدند بسرعت شهر مهران را به اشغال دراورند
شهر مهران به خودی خود هدف خیلی با اهمیتی و راهبردی برای طرفین نبود و ارزش نظامی زیادی نداشت ولی تصمیم عراقیها کاملا هدفمند اتخاذ گردیده بود
در واقع رژیم بعث در تدارک مرحله دوم عملیات توکلنا علی الله بودو اشغال مهران یک حرکت ایذایی جهت عوض نمودن تمرکز ایران از جبهه جنوب به غرب بود و این ترفند هم موثر واقع شد و باعث سردرگمی مسولان گردید لذا در همین شرایط فاز دوم عملیات عراقی ها در جنوب اجرا گردید که در قسمت پیش به ان پرداختیم

در فاز دوم هنگامی که گارد ریاست جمهوری شروع به پاک‌سازی دو جزیره کرد گروه سومی سواحل غربی آن را محافظت کردند و توسط کماندوهای سوار بر هاورکرافت راه‌های ارتباط ایرانی‌ها را با سرزمین ایران قطع نمودند. در پی این نبرد که در طی هشت ساعت انجام گرفت نیروهای ایرانی مستاصل که ارتباط انها با سایر واحد ها قطع و کاملا محاصره شده بودند قتل عام شده و فقط ۲۱۱۵ ایرانی به اسارت عراقی‌ها درآمد
با وجود اسارت عده‌ کمی از رزمندگان ایرانی اکثریت مدافعان ایرانی در این نبرد تا اخرین لحظه جنگیده و در نهایت بشهادت رسیدند
پس از اتمام فاز دوم عملیات صدام رهبر عراق بصورت زنده در تلویزیون دولتی عراق ظاهر شدو طی سخنرانی رادیو تلویزیونی خبر پیروزی در این عملیات و شمار تلفات ایرانی و غنائم بدست امده را رسما اعلام نمود
و در حالیکه ایرانیان در شوک شکست سنگین خود انگشت اتهام را بسمت یکدیگر گرفته و هر کدام سعی مینمود تبعات شکست را به گردن دیگری بیندازد و اوضاع روحی نیروهای جز نیز بشدت نامساعد بود ، عراق در حال آماده سازی یگانهای خود و سازماندهی و ترمیم لشگرهای اسیب دیده خود برای مراحل بعدی عملیات توکلنا علی الله بود

فاز بعدی حمله و نبرد در العماره

فاز سوم عملیات توکلنا علی الله نیزکه خیلی با اهمیت نبود شامل پاکسازی مناطق اشغال شده و انجام چند یورش کوچک ایذایی جهت گیج نمودن واحدهای ایرانی بود ولی ایرانیها احساس مینمودند که دو عملیات قبلی و گسترده باعث تحلیل رفتن عراقیها گردیده و ارتش عراق توان انجام عملیات گسترده ای در حجم دو عملیات گسترده قبلی را نداشته لذا استراتژی تغییر نموده و محدود به تک های منطقه ای گردیده در سوی دیگر عراق با بسیج تمامی امکانات خود و همچنین اضافه نمودن به مدت خدمت وظیفه در کنار سربازگیری اجباری ( در عراق اداره استخبارات به منزل مشمولین غایب هجوم برده و ایشان را دستگیر و به جبهه اعزام مینمودند) و در واقع فاز سوم عملیات حملات محدود ایذایی بود جهت گمراه نمودن فرماندهان ایرانی وگرنه عراق بشدت توان خود را تقویت نموده بود و خود را برای فاز چهارم عملیات توکلت علی الله و به فاصله کمی فاز پایانی ان که سبب پذیرش اجباری قطعنامه از طرف ایران بود اماده مینمود
دو مرحله اخر عملیات توکلت علی الله در محور العماره و شهر خانقین و مرحله اخر در نزذیکی شهرهای چوارتا و شانه دری انجام شد که تا انزمان این شهرها در تیرس توپخانه ایران قرار داشتند
در خط محور خانقین، ارتش عراق توانست شهر حلبچه را از ایران بازپس بگیرد و تا ۱۳ جولای تمامی مناطق از

تحولات بعد از عملیات

متاسفانه عملیات توکلنا علی الله پیام بزرگی را برای رهبران ایران بدنبال داشت که طرف ایرانی سالها از قبول آن طفره رفته بود و ان اینکه نتیجه جنگ ایران و عراق نه در تهران و نه در بغداد رقم خورده و نه در دستان هیچکدام از این دو کشور است بلکه سیاستگذاران و تصمیم گیرندگان در مورد جنگ فراتر از این دو کشور و دو ابرقدرت شوروی و ایالات متحده هستند
در واقع سرنوشت جنگ ایران و عراق در حاشیه مذاکرات سالت بین میخاییل گورباچف و رونالد ریگان رهبران شوروی و آمریکا گرفته شد در این مذاکرات هر دو ابر قدرت در مورد سرنوشت جنگ ایران و عراق به این نتیجه رسیدند که برای جلوگیری از برهم خوردن توازن قوا این جنگ نباید پیروزی داشته باشد و باید بصورت برابر به پایان برسد
و دو ابرقدرت نیز باید نقش توازن را در این بین ایفا نمایند
سیاستی که عراق بدرستی دریافت ولی ایران احساس میکرد با اتکا بر برتری عددی خود میتواند خلاف نظر ابرقدرتها عراق را اشغال کند
و زمانیکه به پشت دروازه بصره رسید حالت کوهنوردی را داشت که بخش اعظم سختی راه را طی کرده و فقط تا قله یک قدم فاصله داشت و حالا دو ابرقدرت به او میگفتن که از فتح قله صرف نظر و برگردد ولی ایران احساس میکرد اگر تمام توان خود را بکار گیرد بدون اتکا به هیچکس میتواند این یک قدم را تا قله برود و از سال ۶۵ ببعد بارها تمام قدرت خود را بکار گرفت ولی درنهایت قادر به فتح عراق نشد و فقط تلفات مالی و انسانی گزافی را تحمل نمود
در مقابل عراق که بدرستی پیام دو ابرقدرت را دریافت نموده بود پس از عملیات توکلنا علی الله و در حالیکه در اوج قدرت بود و صاحب یک ارتش یک میلیون نفره تا دندان مسلح و چهارمین ارتش بزرگ دنیا بود پس از تصرف تمامی مناطق از دست رفته خود و ورود بخاک ایران و اشغال چند شهر ایران و در حالیکه طرف ایرانی دیگر رمقی برای دفاع نداشت
بصورت داوطلبانه و یکطرفه شروع به عقب نشینی نمود
البته علیرغم شکست سنگین نیروهای ایرانی در عملیات شبه جزیره فاو، ایران موفق شد با عقب کشیدن سریع بخش بزرگی از نیرو های خود را از منطقه تخلیه کند و از اسارت بخش بزرگتری از نیروهای ایرانی پیشگیری شد. البته حدود ۴٬۰۰۰ نفر از نیروهای ایرانی در این عملیات به اسارت عراق درآمدندو تعداد بسیار بیشتری نیز کشته و زخمی شدند

عراق هم با وجود اشغال دهلران با اعلام اینکه دیگر قصدی برای اشغال ایران ندارد، بطور سریع عقب‌نشینی نمود. عراقی‌ها در پاییز همان سال ۱۳۶۷ تجهیزات به غنیمت گرفته شده از ایرانی‌ها را به نمایش گذاشتند که بیش از سه چهارم تجهیزات نظامی سنگین ایران را شامل می‌شد.
این عملیات گسترده چهار ماهه عراق که مفارن شده بود با عملیات اراده جدی نیروی دریایی آمریکا، ( که پیشتر شرح کامل ان را نیز در کانال منتشر نمودیم ) رهبران ایران را به این نتیجه رساند که ایران قادر به پیروزی در این جنگ همه جانبه نخواهند بود. پس از شکست‌ها و عقب نشینیهای پیاپی ایران در سال ۶۷، رهبر ایران در تیر ماه همان سال قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل متحد را پذیرفت
رهبران عراق نیز با وجود پیروزی‌های ارتش عراق در این سال اعلام نمودند که دیگر به دنبال اشغال ایران نیستند و سرانجام در انتهای تابستان آتش‌بس به اجرا درآمد و جنگ ۸ ساله دو کشور پایان یافت

نقض گسترده قوانین بین المللی

در این عملیات نیروهای عراقی بصورت گسترده ای اقدام به نقض قوانین بین اللملی کردند و در مقاطعی از این عملیات بصورت تاکتیکی از سلاح‌های شیمیایی استفاده کردند حملات گازهای سیانید و اعصاب بوسیله توپخانه عراق انجام شد و حملات با گاز خردل، که زمان پایداری بیشتری داشت، از طریق حمله هوایی انجام می‌شد
البته ایران به مجامع بین المللی نیز شکایت نمود ولی متاسفانه بخاطر موضع گیری های افراطی ایران و نفی کشورهای ذی نفوذ جهانی هیچ کدام از این کشورها از ایران حمایت نکردند تا شکایتهای ایران بجایی نرسد و برای چندمین بار منافع ملت ایران بخاطر سیاستهای افراطی مسولین پایمال گردید و متاسفانه حتی ایران نتوانست سران کشورهای ملل را ترغیب به محکومیت رسمی عراق نماید

نقش نیروی هوایی در جنگ

جنگ ایران و عراق و ایضا جنگ اعراب و اسراییل یک درس بزرگ را بهمراه داشت و انهم این بود که در جنگ های امروزی نیروی هوایی نقشی راهبردی و تعیین کننده داشته و پیروز جنگ را در واقع این نیرو تعیین مینماید
بطور مثال با اینکه ایران در اوایل جنگ در مرحله پس از انقلاب بود و نیروهای مسلح این کشور انسجام لازم برای جنگیدن را نداشتند ولی نیروی هوایی این کشور یک تنه از پیشروی برق آسای عراق جلوگیری نمود و یک تنه تا مدتها بار جنگ را بدوش کشید و تا زمانیکه نیروی هوایی ایران صاحب برتری هوایی و توان بالایی بود ایران در جبهه ها صاحب دست برتر بود و صاحب پیروزیهای برق اسا ولی هر چقدر جنگ بطول انجامید و و نیروی هوایی ایران بجلو رفت بدلیل تحریمها

هواگردهای ایران یا زمینگیر شدند یا با اتش پدافند قدرتمند عراق که انرا ورژن کوچکی از پدافند شوروی میدانستند و پدافند بغداد را با پدافند مسکو قیاس میکردند از دست رفتند و در مقابل نیروی هوایی عراق که بعلت بهره بردن از جنگنده های نسل دومی در مقابل جنگنده های نسل چهارمی و مدرن ایران کاملا تسلیم بود بمرور زمان با دریافت جنگنده های مدرنی مانند میگ -۲۵ و میراژ اف -۱ توانست قدرتی تازه کسب کند و در اواخر جنگ علاوه بر اینکه نیروی هوایی ایران توان انجام عملیات بر خاک عراق را نداشت حتی توان ایجاد برتری هوایی بر خاک ایران را نیز نداشت و آسمان ایران خصوصا نوار غربی به محل تردد امن جنگنده های عراقی تبدیل گردیده بود واین جنگنده ها براحتی و بدون مزاحمتی شهرهای غربی ایران را آماج حملات خود قرار داده بودند

نقش دو ابرقدرت در جنگ

در جنگ ایران و عراق همانگونه که پیشتر گفته شد در حاشیه مذاکرات خلا سلاح اتمی سالت دو ابرقدرت موضوع جنگ ایران و عراق را نیز مورد مذاکره و در نهایت توافق نمودند که جنگ پایاپای به اتمام رسیده و دو ابرقدرت نقش توازن دهی ایفا نمایند بنابراین حمایت ابرقدرتها بر پایه روند جنگ تنظیم گردیده و با توجه به روند جنگ از هر کدام از دو کشور حمایت مینمودند و ارسال قطعات یدکی هواپیمای اف -۱۴ توسط ایالات متحده و همچنین ارسال محموله موشکهای تاو توسط اسراییل به ایران که تنها سلاح کارامد در مقابل تانکهای تی-۷۲ بود در راستای توازن بخشی به جنگ انجام گرفت و اینکه هیچ کشوری از ایران حمایت ننمود بهیچوجه درست نیست با توجه به اینکه جنگ افزارهای ایران عمدتا ساخت ایالات متحده بوده و مهمات و قطعات یدکی ان نیز قاعدتا از ایالات متحده و زیر نظر این کشور باید ارسال میگردید

اظهارات مسولان

آقای ظریف وزیر امور خارجه فعلی که جزو تیم نمایندگی ایران در سازمان ملل بود در بخشی از خاطرات جنگ عنوان نمود در سال ۱۳۶۵ که ایران در اوج پیروزی و قدرت قرار داشت در سازمان ملل از ایران خواسته شد با قبول قطعنامه ۵۹۸ به جنگ پایان دهد و کشورهای کویت و عربستان هم پیشنهاد دادند که در صورت پذیرش اتش بس مبلغ ۶۰ میلیارد دلار به ایران غرامت خواهند پرداخت ولی ایران اعلام نمود که صدام باید محاکمه و مجازات گردد در غیر اینصورت سرنوشت جنگ در میدان جنگ رقم خواهد خورد
پس از خاتمه جلسه سفیر المان به من مراجعه نمود و گفت اشتباه بزرگی نمودید از موضع قدرت اتش بس را نپذیرفتید چون سال دیگر این موقع وضعیت خیلی بدی خواهید داشت اقای ظریف در ادامه میگوید من بر حسب وظیفه این اظهارات سفیر المان را به وزارت امور خارجه منتقل نمودم ولی درنهایت گفته شد اظهارات سفیر المان بخشی از یک جنگ روانی بر علیه کشورمان میباشد و عراق دیگر توانی برای ادامه جنگ ندارد ولی متاسفانه سال بعد اظهارات سفیر المان به واقعیت رسید و دیگر هم خبری از پرداخت غرامت و ان شرایط ایده ال نشد….
نوشته شده برای سایت جنگاوران(http://jangaavaran.ir)

نوشته های مشابه

‫2 نظرها

  1. عزیز جغرافیایی جنوب متفاوت از اطلاعات شماست حمله از جنوب و دریا توسط آمریکا استقرار یگانه غیر کارا در فاو و شلمچه مانند لشگر 28 روح الله کمیته و واحدها غیرکارا از لشگر 21 ارتش والبته درد تاریخی ایرانی ما در نداشتن راهکار جایگزین و تدبیر شده و چند عامل دیگر باعث گستاخی ارتش بعث در سال 67 شد اگر خواستید جزییات بیشتر در خدمتم

  2. لطفا مقاله را دوباره ويراستاري كنيد. چندين جا اشتباهات دستوري و تكرار وجود دارد

دکمه بازگشت به بالا
بستن
بستن