جنگنده تهاجم زمینی AMX

جنگنده تهاجم زمینی AMX

در سال 1977 نیروی هوایی ایتالیا خواهان یک هواپیما تهاجمی برای جایگزینی هواپیمای تهاجمی و پشتیبانی هوایی نزدیک جی 91 ساخت فیات شد. در ان زمان  ایتالیا از شریکان جنگنده تهاجمی تورنادو بود ولی تورنادو  پیچیده و گران بود و ایتالیا خواهان یک جنگنده  ارزانتر نیز بود. شرکت النیا  که بعدها در اروماچی ادغام  شد  یک سال بعد پیشنهادی  مبنی بر یک جنگنده مافوق صوت تهاجمی  به ارتش ایتالیا  داد. در همان زمان ارتش برزیل نیز به دنبال یک جنگنده تهاجمی  بود و علاقه خود  را به این طرح نشان داد   و در نهایت در سال 1981 یک قراداد  مشترکی بین امبرایر برزیل و النیا ایتالیا  برای توسعه مشترک طرح جدید امضا شد

طی قرار داد  مشترک النیا ایتالیا 23.6 % ،ارماچی  46.5 % و در نهایت امبرایر 29.7  % سهم در این برنامه داشت .

اولین پیش نمونه طرح جدید کی AMX نامیده شد در 15 مه سال 1984   اولین پرواز خود را انجام داد  ولی در 1ژوئن همان سال سقوط کرد  و دومین پیش نمونه نیز  در 19 نوامبر   همان سال پرواز کرد . در مجموع هفت پیش نمونه از ای ام ایکس ساخته شد که سه نمونه  در  ایتالیا و چهار پیش نمونه  در امبرایر برزیل ساخته شد . در نهایت در 11  می سال 1988   اولین نمونه تولید در ایتالیا  و چهار ماه بعد در برزیل  ساخته و تحویل دو نیروی هوایی ایتالیا  و برزیل شد

ای ام ایکس یک جنگنده تک سرنشینه   با بدنه  الومنیومی است  که البته بخشهای از بدنه  از مواد کامپوزیت ساخته  شده است.  هواپیما دارای  بالی ذوزنقه ای با پس گرایی 31 درجه در بالای  بدنه  و یک سکان عمودی بود . هواپیما دارای سامانه هدایت هیدرولیک بود و از سیستم هدایت  دیجتال با سیم بهره  نمی برد  ولی تلاش زیادی در هدایت پذیر بالا از جمله در ارتفاع پایین  شده بود

هواپیما از یک  دستکاه موتور توربوفن رولز ریس اسپی 807 با 11030 پاوند  رانش بدون پس سوز بهره می برد و کلا موتور فاقد پس سوز بود و جنگنده نیز مادون صوت . موتور اسپی روی جنگنده های چون نسخه انگلیسی  فانتوم و جنگنده بوکانیر نصب شده بود و به دلیل مصرف کم شهرت زیادی داشت  . این موتور تحت مجوز انگلستان در ایتالیا و برزیل تولید شد  و حتی در ادامه برزیل و امبرایر  بر روی چند طرح غیر نظامی  خود نیز از این موتور بهره برد. جنگنده دارای  دو ورودی هوا با دهانه ثابت در دو طرف بدنه بود و در حین طراحی این امکان فراهم شد که در صورت نیاز جنگنده به موتور قوی تر ار بی 169  که ان هم ساخت رولز ریس بود و 2000 پاوند رانش بیشتری ایجاد میکرد  مجهز شود .

هواپیما دارای یک واحد کمکی برای استارت موتور بدون نیاز به منبع خارجی بود  و  سه مخزن سوخت داخلی  از نوع لاستیکی در اختیار  دارد که یکی در هر بال و یکی در درون بدنه است  و در مجموع 3500 لیتر سوخت داخلی حمل میکرد . همچنین ای ام ایکس می تواند  تا دو مخزن سوخت خارجی  یکی زیر هر بال با ظرفیت  580  لیتری  و  یک مخزن 1200 لیتری زیر بدنه حمل کند. هواپیما  دارای  لوله سوخت گیری هوایی ثابت در سمت راست بدنه دماغه است و حتی پیشبینی  حمل غلاف  سوخت رسانی یار به یار نیز در ان شده  است

 کابین خلبان دارای یک اچ یو دی  و یک نمایشگر تک رنگ چند کاره در نسخه تولید است   و سیستم سوخت  دارای  هوتاس است . کابین با دوربین دید در شب هماهنگ شده و برای نصب دوربین دید در شب روی کلاه خلبان تدبیر  لازم اندیشیده شده است

هواپیما  از سامانه هدایت  اینرسی و تراکام بهره می برد  و بعدها به جی پی اس نیز مجهز شد . دارای  هشدار دهنده راداری  و جنگ الکترونیک داخلی بود و توان پرتاب شراره و پوشاله را نیز داشت . در دماغه تنها یک رادار ناوبری  ساده  اسرائیلی  EL-20001B داشت  که برای ناوبری  و پرواز شبانه استفاده میشد و توان رهگیر هوایی ساده در حد یافتن هواپیما سوخت رسان را داشت

هواپیما در نسخه ایتالیایی دارای  یک توپ 20 م م والکان بود همان توپ 6 لول گاتیلنگ امریکایی ها با سرعت اتش  6000 گلوله بر دقیقه. از انجای که ایتالیا اف104 را در خدمت داشتند با این توپ اشنا بودند ولی نسخه برزیلی دارای توپ 30 م م تک لول فرانسوی  دفا بود. دلیل  نصب توپ دفا این بود که به دلیل  پاره ای از مشکلات سیاسی بین برزیل و امریکا در دهه 1980 ، امریکا مجوز نصب توپ را به برزیل نداد.

هواپیما دارای هفت جایگاه تسلیحاتی بود که یکی زیر بدنه  دو عدد زیر هر بال و یکی نوک هر بال و در مجموع میتوانست  3800 کیلوگرم سلاح را حمل کند.  دکل های زیر بال توان حمل  450 کیلوگرم، دکل های زیر  بدنه توان حمل 900 کیلوگرم و نوک بال  100 کیلوگرم  سلاح را دارد . این جنگنده تنها میتواند برای دفاع   از خود موشک  های حرارتی کوتاه برد حمل کند. نسخه ایتالیایی  بر سر بال های خود موشک  سایندواندر نسخه ال  و نسخه برزیلی نسخه فروسرخ موشک پیرنا ساخت خود برزیل  را حمل میکند

در عملیات هوا به زمین   ای ام ایکس میتواند تا 10 بمب مار  82 و یا تا پنچ بمب  450 کیلوگرمی مارک 83  و یا انواع بمب های خوشه ای را حمل کند . جنگنده توان حمل موشک ماوریک، بعدها طی ارتقا انجام شده توان حمل بمب هدایت لیزری 225 کیلوگرمی و ماهواره ای ، موشک ضد رادار را نیز پیدا کرد.

برد انتقالی  این جنگنده 3600 کیلومتر و شعاع رزمی ان  با  دو مخزن سوخت خارجی و چهار بمب 225 کیلوگرمی  900 کیلومتر است  و بیشترین سرعت ان 1053 کیلومتر بر ساعت است

مدل های مختلف

AMX: نسخه تک سرنشینه  رزمی که در بالا به ان اشاره شد  و در برزیل و  ایتالیا به خدمت گرفته شد.. به غیر از توپ و برخی تسلیحات کاملا با هم مشابه بودند

AMX-T: نسخه اموزشی دو سرنشینه  که در سال 1990 عملیاتی شد. این نسخه  کارایی رزمی مشابه  نسخه تک سرنشینه دارد و تنها سوخت کمتری  را حمل میکند

AMX-ATA: نسخه  پیشرفته دو سرنشینه  اموزشی رزمی برای صادرات دارای یک  سامانه پیشرفته نشان گذار لیزری و دید حرارتی داخلی و یک رادار با توان هدایت موشک های هوا به هوای رادار و موشک های ضد کشتی  هدایت رادار فعال. ونزوئلا  مدتی دنبال این نسخه بود ولی از انجایی که برخی فناوریها ان امریکا بود  ، کنگره امریکا مخالفت کرد و برنامه رها شد

AMX-R: یک نسخه برای نیروی هوایی برزیل با توان حمل غلاف  شناسایی در زیر بدنه. این نسخه  چندین محموله شناسایی را زیر بدنه میتواند حمل کند

A-1M: یک برنامه ارتقا روی 43 فروند ای ام ایکس های ارتش برزیل شامل  نصب  یک رادار برزیلی Mectron SCP-01  در دماغه که  دارای  برد 70 کیلومتر بر ضد اهداف هوایی و 120 کیلومتر بر ضد اهداف زمینی  است . این رادار  توان شلیک موشک  ضد کشتی را به A-1M میدهد اگرچه معلوم نیست چنین  موشکی به شکل عملیاتی  از این جنگنده تست شد ویا نه

A-11A : نسخه ارتقا یافته مشابه A-1M   برای ایتالیا

همچنین این مدل دارای کابین ارتقا یافته با دو نمایشگر رنگی چند کاره ، یک دیتا لینک برزیلی، سامانه ناوبری جی پی اس  میباشد و دارای توان حمل غلاف  اسرائیلی لیتینیگ در زیر بدنه برای نشان گذاری بمب های لیزری  گریفین ساخت اسرائیل است

ای ام ایکس  از سال 1989 در ایتالیا  و برزیل وارد خدمت شد.  ایتالیا  110 فروند نسخه تک سرنشینه و 26 فروند نسخه دو سرنشینه به خدمت گرفت و برزیل 60  فروند  را به خدمت گرفتند. در سال 2009 اولین تجربه رزمی ای ام ایکس زمانی رقم خورد که چهار  فروند ای ام ایکس ارتش ایتالیا  به افغانستان اعضام شدند. نسخه اعضامی  شده ارتقای یافته و توان حمل سلاح هدایت شونده را داشت  و 700 ماموریت انجام داد . درسال 2011 با درگیر شدن ایتالیا  در نبرد بر ضد ارتش  غزافی  ای ام ایکس های این کشور   با برخاستن از ایتالیا  و سوختگیری هوایی به لیبی می رفت  و اهداف خود  را در هم می کوبید . در این عملیات 710 پرواز  انجام داد و 550 بمب و موشک را رها کرد .  در این عملیات بمب های هدایت ماهواره ای   یا و هدایت  لیزری را افکند که نشان گذاری و یافتند هدف توسط غلاف  نشان گذاری اسرائیلی لیتینیگ  3   انجام  می شد.

ای ام ایکس به غیر از ایتالیا(در سال 2024 از خدمت ایتالیا خارج شد) و برزیل در هیچ کشوری دیگر به خدمت گرفته نشد. اکثر کشورها ترجیه  دادند یک جنگنده چند منظوره مانند اف16 خریداری کنند. در مجموع 192 فروند از این هواپیما ساخته شد

مشخصات

طول: 13.23 متر

بلندی:4.55 متر

وزن خالی:6700 کیلوگرم

بیشترین وزن برخاستن:13000 کیلوگرم

موتور: یک دستکاه موتور  Rolls-Royce Spey با توان 11030 پاوند رانش

بیشترین سرعت:1053  کیلومتر بر ساعت

برد انتقالی:3336 کیلومتر

شعاع رزمی با با 900 کیلوگرم سلاح  889 کیلومتر

ارتفاع پروازی:13000 متر

تسلیحات: یک توپ 20 م م ویا 30 م م ثابت  . هفت جایگاه خارجی با توان حمل  3800 کیلوگرم

ترجمه :عبدالحمید تارخ