تسلیحات نیروی هوایی

موشک هوا به هوای امرام

موشک هوا به هوای امرام

در میانه دهه 1950 نیروی دریایی امریکا موشک AIM-7 اسپارو را که در نسخه اولیه یک موشک  موج سوار با برد 19 کیلومتر بود را به خدمت گرفت ولی بعدها این موشک  در نسخه اسپارو 3 دارای  هدایت رادار نیم فعال با برد 50 کیلومتر شد. اسپارو برای نابودی بمب افکنها ساخته شده بود در ویتنام کارایی  بسیار ضعیفی از خود نشان داد ولی به مرور زمان ارتقا یافت و تبدیل به یک سلاح قابل اعتماد در رزم هوایی شد.ولی  اسپارو مشکل بزرگی داشت  و همان این بود که به جنگنده شلیک کننده اجازه درگیری همزمان با چند هدف را در یک زمان نمی داد .همچنین مشکل بزرگ دیگر این بود که از انجای که اسپارو یک موشک  رادار نیم فعال بود تا زمان برخورد  به هدف باید رادار روشن می ماند  ،اجازه فرار به جنگنده شلیک کننده را از منطقه  نمیداد  و در کل توان شلیک کن و فراموش کن را نداشت.

ارتش امریکا در اوائل دهه 1970 با خرید موشک فونیکس  برای  نیروی دریایی تجربه خدمت موشک  رادار فعال را داشت . AIM54 فونیکس برای  اولین بار برای جنگنده  اف6 دی  و بعد برای اف111 بی توسعه پیدا کرد ولی در نهایت  بر روی اف14 به خدمت گرفته شد. فونیکس با برد 160 کیلومتر دارای  وزن 500 کیلوگرم بود. اف14 توان حمل شش موشک  را داشت  و روی کاغذ  توان درگیر با شش هدف را داشت  ولی در شرایط  واقعی نبرد به دلیل وزن بالای فونیکس و محدودیت سوخت هرگز در شرایط رزمی بیش از دو فونیکس  توسط اف14 حمل نمی شد. فونیکس  این امکان را میداد تا همزمان به چند هدف درگیرشد ولی وزن زیاد  ان باعث  کاهش چالاکی و مصرف سوخت میشد از این رو نیروی هوایی به دنبال  موشک  کوچکتر و سبکتر بود. ارتش امریکا در اواخر دهه 1970 طی تمرینات مشترکی  با اف14 و اف15 مسلح به اسپارو فونیکس و اف5 مسلح به سایندوندر  به عنوان نیروی هوایی  شوروی متوجه  شد نیاز به سرنگون و نابودی  هدف از فاصله دور یک نیاز راهبردی است  و نباید کار به نبرد داگ فایت برسد زیرا در چنین حالتی امکان  پیروزی بر اف15 و اف14 توسط جنگنده های روسی چون میگ 23 و 21 وجود دارد . این ازمایشات نشان  داد ارتش  نیاز به موشکی  رادار فعال در ابعاد اسپارو دارد که وزن کمتر یک چهارم فونیکس داشته باشد.

750px-AIM-120_AMRAAM
موشک امرام لود شد در جایگاه موشک سایندوندر در نوک بال اف16. اسپارو چنین قابلیتی نداشت و این به دلیل تفاوت سیستم پرتاب اسپارو و سایندوندر بود

در همان  زمان امریکا   با متحدین اروپایی (انگلستان و المان)قرار دادی برای توسعه  مشترک یک موشک رادار فعال را امضا کرد .همچنین این قراداددر مورد توسعه  نسخه هدایت فروسرخ  این موشک  که بعد ها  اسرام خوانده شد نیز میشد. ولی با پیشرفت کار مشکلات جدید پیش امد ،انگلستان تلاش در توسعه موشک رادار فعال میتئور به عنوان رقیبی برای امرام کرد و تنها به توسعه نسخه فروسرخ  اسرام علاقه نشان داد.مناقصه ساخت موشک جدید در سال 1979 اعلام شد  و در سال 1981 هیوز به عنوان طراح و ریتون به عنوان سازنده انتخاب شدند . موشک اولین بار در سال 1982 تست شد و در سال 1992 عملیاتی شد.طی دوران ازمایش 200 پرتاب انجام شد و کارایی موشک  بسیار مطلوب اعلام شد. موشک به جنگ اول خیلج فارس نرسید  اگرچه اسپارو در جنگ نشان داد دیگر مانند ویتنام عملکرد ضعیفی ندارد پیروزهای زیادی کسب کرد.موشک جدید با کد فاکس تری(3) نام داشت.

امرام موشکی است رادار فعال  با قابلیت شلیک کن فراموش کن،بردش در نسخه A حدود  50 تا 75 کیلومتر بود .موشک کوچکتر و سبکتر از اسپارو است از این رو داری چالاکی بیشتری برای درگیر در ارتفاع پایین است و میشد ان را روی ریل پرتاب سایندوندر نیز لود کرد  و بر خلاف  اسپارو فونیکس  که بعد از جدا شدن از جنگنده موتورش  روشن  میشد امرام بر روی ریل موتورش  روشن میشد  که این باعث شد بتوان ان را بر روی نوک  بال نیز نصب کرد .موشک بعد از شلیک تا فاصله 15 کیلومتری هدف به صورت  اینرسی پیش میرفت تا اینکه با کمک رادار کوچک خود هدف را کسب کند. موشک را  میتوان به کمک یک دیتا لینک تا زمان رسیدن به برد کشف هدف توسط  خود موشک  نیز به کمک رادار جنگنده نیز هدایت کرد .همچنین امرام توانی دارد که فنیکس نداشت  و در صورت ایجاد اختلال توسط  جنگنده دشمن  از یک موشک  رادار فعال به یک سلاح غیر فعال برای رفت به سوی  امواج ارسالی جیمینگ از سوی هواپیمای  دشمن حرکت کند.موشک قبل از شلیک اطلاعات هدف را از رادار جنگنده دریافت میکند که شامل موقعیت   فعلی و مسیر حرکت  جنگنده دشمن است. همچنین محاسبه میشد  که موشک باید چه مسیر را طی کند که در ثاینه های اینده  به محدوده پرواز جنگند دشمن برسد  . این مسیر به صورت اینرسی طی میشود تا اینکه در نهایت هدف توسط  رادارموشک کسب  شود. اگرچه اطلاعات  توسط  رادار جنگنده به موشک  داده میشود ولی میتوان توسط یک کاونده فروسرخ ویا از  یک اواکس این اطلاعات  برای موشک  تامین   شود توان که باز فونیکس ندارد.اگر بعد از شلیک  ،جنگنده یک تغیر مسیر کلی بدهد و ازمحدوده محاسبه  شده موشک دور شود میتوان محل جدید جنگنده را به موشک  ارسال کرد تا موشک خود را به محدوده ای برساند تا توسط رادار کوچک خود هدف را کسب کند توانی که باز فونیکس نداشت.میتوان به روش دیگری نیز موشک را شلیک کرد و ان نیز شلیک موشک   بدون قفل توسط  رادار است. در این حالت موشک بعد از شلیک  بر روی اولین هدفی که ببین خود قفل میکند که البته این نوع شلیک زمانی مناسب است که شما بدانید که پیش روی شما جز دشمن چیز دیگری نیست.

اف35 ای و پرتاب امرام

اینکه امرام و هر موشک رادار  فعال دیگیر چقدر شانس موفقیت در برد بالای 50 یا 70  کیلومتر دارند به عوامل زیادی مثل سرعت، ارتفاع و زاویه حرکت جنگنده دشمن بر میکردد. اینکه جنگنده نزدیک میشود یا دور میشود ویا نسبت به خط افق در حال حرکت از روبرو است همگی تاثیر دارد ولی چیزی که مهم است اینکه استفاده از موشک  رادار فعال در نقش شلیک کن و فراموش کن بر ضد یک هدف در فاصله بیش از 60 کیلومتر ریسک بزرگی است زیرا در صورت داشتن سامانه  هشدار  دهنده  رادار توسط  جنگنده دشمن(که امروزه تمامی جنگندها دارند ) جنگنده دشمن بلافاصله بعد از دریافت هشدار میتواند دست  به مانورهای شدید  و تلاش در دور شدن از محدود محاسباتی پیش روی موشک  بکند. البته امرام همان طور که گفته شده این امکان را دارد که در صورت خارج نشدن جنگنده شلیک کننده موشک  از محدوده دست به اصلاح مسیر بزند ولی در این حالت شما توان شلیک  کن و فراموش کن را ندارید . همچنین شلیک موشک به هدفی در بیشترین برد موشک نیز ریسک بزرگی است  زیرا شلیک موشکی به طرف هدفی که در بردی قرار دارد که بیشترین برد موشک  شما است باعث میشود  که انجام هر گونه مانور فرار ویا کاهش و یا افزایش شدید  ارتفاع و افزایش سرعت باعث خارج شدن جنگنده از برد کمینه موشک شود.در کل اگرچه  یک یا دو مورد سرنگونی هدف در برد بیش از 100 کیلومتر توسط  موشک رادار فعال فونیکس در جنگ ایران  و عراق گذارش شده است  ولی  سرنگونی هدفی مانند میگ 23 بی ان و یا میگ 21 که فاقد سامانه هشدار دهنده رادار هستند و نزدیک شدن و قفل رادار اطلاع پیدا نمیکنند  با هدفی که که دست کم صد کیلومتر مانده به برخورد موشک  از قفل و نزدیک شدن موشک  اطلاع کسب  کرده و دست به مانور میزند تفاوت بسیار دارد.از این رو شلیک چنیدن باره موشک فونیکس و حتی امرام در برد زیاد برضد جنگنده های چون میگ 25 و میگ 23 ام ال  در دهه 1990 بر فراز مناطق پرواز ممنوع موثر واقع  نشد.

امرام برای نخستین بار توان درگیر همزمان با چند هدف را به اف15 داد
تست امرام ، شلیک از اف16 و نابودی از اف106
تست امرام ، شلیک از اف16 و نابودی از اف106

اولین نسخه امرام AIM-120A بود که داری وزن 152 کیلوگرم ،برد 55 تا 75 کیلومتر و سرعت 4 ماخ است. این نمونه در اواخر سال 1991 عملیاتی  شد و در ارتش امریکا بر روی ای وی 8 بی ،اف15/ اف16 و اف18  در دهه 1990 نصب شد. در همین  دهه بر روی نسخه ارتقا یافته ویگن سوئدی، تورنادو اف3 انگلیسی،سی هارییر نیز نصب شد.نسخه بعدی در سال 1994 امد که دارای پردازند های پیشرفته تر بود و امرام نسخه بی نام داشت.نسخه سی امرام در سال 1996 برای حمل در درون جایگاه تسلیحات داخلی اف22 ساخته شد اگرچه بر روی دیگر جنگنده نیز نصب می شود. این مدل دارای کلاهکی جدید و الگویی هدایت جدید بر اساس مقابله با جنگ الکترونیک(پرواز به صورت غیر فعال به سوی  منبع پارازیت). نمونه اولیه سی -6 نام داشت  ولی بعد از ان در سال 1998 سی -7 ساخت شده که دارای برد بیشتری است و برد ان 105 کیلومتر است .بعد از جایگزینی سوپر هورنت با تامکت در دهه گذشته نسخه دی امرام برای جایگزینی  موشک فونیکس توسعه پیدا کرد.این نسخه که قبلا با نام سی-8 شناخته میشد دارای  50 %  برد بیشتر نسبت به سی -7 است و برد ان 160 کیلومتر ذکر شده است(البته منابع مختلف در مورد برد این موشک از120 تا180 گفته اند ولی منابع زیادی در غرب  برد موشک را 160تا180 دانسته اند). به معنی دیگر برد فونیکس  ولی با یک سوم وزن و قابلیت های بسیار بیشتر.همچنین در این نمونه تلاش شد برد رادار کوچک افزایش یافته تا احتمال برخورد به هدف افزایش یابد . گفته شده احتمال برخورد به هدف به صورت شلیک کن فراموش کن در نسخه ای و بی در برد بیش از 50 کیلومتر 46% بوده ولی در این مدل در برد بیش از 120 کیلومتر 68 % است.این  مدل در سال 2016 وارد خدمت شد

-اف4 اف المانی در حال شلیک موشک امرام بعد از نصب رادار ای پی جی 65

امرام نسخه دی توان نبرد شبکه محور دارد و میتوان ان را از یک جنگنده شلیک و توسط یک منبع راداری دیگری مانند یک اواکس و یا یک جنگنده دیگر هدایت کرد از این رو ریسک شلیک در برد بیشتر بسیار کاهش می یابد .همچنین گفته شده نسخه رم جت این موشک  نیز در دست توسعه بود فمرم نام داشت  که مشخص نیست در چه وضعیتی است.

در 27 دسامبر سال 1992 یک اف16 دی ارتش امریکا با یک امرام یک فروند میگ 25 بلند پرواز عراقی را در منطقه پرواز ممنوع سرنگون کرد  تا توانایی های این موشک  بر همگام مشخص شود.یک سال بعد یک اف16 سی   یک میگ 23 عراقی را سرنگون کرد.در سال 1994 یک اف16 سی در منطقه بالکان یک فروند جی 21 نیروی هوایی یوگسلاوی را به زیر کشید  . چند شلیک به طرف میگ 25 در سال 1998 در عراق به نتیجه ای نرسید  ولی یک سال بعد در نبرد بالکان شش فرود میگ 29 توسط موشکهای شلیک شده از چهار اف15 و دو اف16 سرنگون شدند.در یک حادثه تلخ نیز یک اف15 ارتش امریکا دو بلک هاوک نیروی زمین این ارتش  را به اشتباه با امرام در سال 1994 بر فراز عراق سرنگون کرد(منطقه پرواز ممنوع).در سال 2017 میلادی نیز یک فروند سوخو22 ارتش سوریه با شلیک یک موشک امرام  از یک سوپر هورنت سرنگون شد.در مجموع 6 میگ29،یک میگ25،یک میگ23، یک سوخو22 و یک جی21  و یک میگ21 شکار امرام شده اند

امرام در 39 ارتش جهان به خدمت گرفته شده و جایگزین  موشک اسپارو شده است. تمامی مشتریان اف15/ اف16 / اف18 و همچنین تایفون وگرپین از امرام بهره میبرند

جنگنده های استفاده کنند از امرام. اف15سی و دی و ائی،اف16  شامل نسخه های ارتقاء یافته  نسخه ای و بی و تمامی نسخه های سی و دی و بالاتر، اف18 در تمام مدل ها،اف22 و اف35، ای وی 8 بی + ، سی هارییر(بازنشسته شده است)،تورنادو اف3(در انگلستان بازنشسته شده است)، تایفون،اف4 اف ارتش المان(بازنشسته شده است)،گرپین، ویگن(بازنشسته شده است)،اف5 اس ارتقاء یافته سنگاپور، تی 50 عقاب طلایی کره جنوبی

SLAMRAAM

این نسخه نسخه پدافندی امرام است.این نمونه در دهه 1990 توسعه یافت و در قابل سامانه نسماس توسعه یافت که شامل همان نسخه هوا به هوا با ترکیب با رادار های هدایت اتش متخالف به شکل متحرک و غیر متحرک در نقش پدافند هوایی است.برای اشنایی با این نسخه اینجا را کلیک کنید

شلیک موشک امرام از لانچر

برای عضویت در اینستاگرام جنگاوران اینجا را کلیک کنید

گرداوری:عبدالحمید تارخ

منابع

http://fas.org/man/dod-101/sys/missile/aim-120.htm

https://en.wikipedia.org/wiki/AIM-120_AMRAAM

نوشته های مشابه

دکمه بازگشت به بالا
بستن
بستن