نبرد تویوتاها

نبرد تویوتاها

میناگلرو

سومین نبرد بزرگ چاد و لیبی

پس از کودتای نظامی لیبی و به قدرت رسیدن سرهنگ قذافی این کشوربا نزدیک شدن به اردوی شوروی و بدست اوردن حمایت روسها شروع به رقابت و بچالش کشیدن منافع غرب در آفریقا نمود این دوران مصادف شد با ریاست جمهوری جیمی کارتر در ایالات متحده که اعتقاد کارشناسان یکی از ضعیف ترین رییس جمهورهای ایالات متحده بوده سیاست های اشتباه و مماشات بیش از اندازه کارتر و ضعف ذاتی وی و عقب نشینی های پی در پی و مذبوحانه وی سبب جسور تر شدن کشورهای وابسته به اتحاد شوروی شد بالطبع سیاست ایالات متحده سبب به موضع ضعف رفتن دیگر متحدان واشنگتن مانند فرانسه و بریتانیا شد که در نهایت منجر به تهدید منافع این کشورها توسط کشورهایی مانند لیبی شد

این نبرد به دلیل استفاده بسیار از خودروی تویوتا ر حمل و نقل نیرو به نبرد تویوتاها نامیده شد
قذافی که همواره نیم نگاهی به کشور چاد که یک کشور نفت خیز و سرشار از منابع اورانیوم بود داشت و پس از تثبیت قدرت خود شروع به مسلح نمودن شورشیان چپ گرای این کشور بر علیه دولت مرکزی چاد نمود و این شورشیان با حمایت و دستور قذافی اقدام به یورشی همه جانبه به چاد نمودند
در طرف مقابل چاد از مستعمرات سابق فرانسه بود و دولت مرکزی این کشور تحت حمایت فرانسه بود در نهایت با ورود فرانسه به غائله عملا به میدان کشمکش بین لیبی و فرانسه تبدیل شد
فرانسه که شدیدا از تحرکات لیبی خشمگین شده بود طی عملیات قزقی اقدام به بمباران شدید پایگاه اودی دام که مرکز فرماندهی و پشتیبانی نیروهای مخالفین بحساب می امد نمود و در نهایت یورش مخالفین با شکست مواجه گردید
در همبن گیر ودار رونالد ریگان در ایالات متحده به قدرت رسید و با سیاست مشت اهنین به مقابله با لیبی و تعرضات قذافی برخواست و درنهایت به رویارویی لیبی و امریکا منجر شد که امریکا طی عملیات الدورادو و خلیج سیدر ضربات مهلکی به لیبی زد
باز شدن جبهه جدید در مدیترانه در مقابل ایالات متحده سبب شد تمرکز قذافی و لو بصورت موقت از چاد به مدیترانه تغییر کند و موقتا مناطق درگیری در چاد به ارامش نسبی رسید ولی در واقع این ارامش قبل از طوفان بحساب می امد

فرانسه که بخوبی میدانست که لیبی بخاطر رویارویی با ایالات متحده و بصورت موقت چاد را رها کرده از این موقعیت نهایت استفاده را برده و باارسال سلاح و تجهیزات برای دولت چاد و تقویت این کشور شروع به بازپس گیری مناطق در اختیار مخالفین نمودو ارتش چاد موفق شد در اواخر سال ۱۹۸۶ اکثر مناطق در اشغال مخالفین چپ گرا را بارپس گیرد و قدرت قدرت را به تمامی مناطق چاد بسط دهد
ولی پس از متارکه جنگ با ایالات متحده و آزاد شدن نیروهای لیبی که در مدیترانه مستقر بودند ارتش لیبی با اعزام ۱۵۰۰۰ نفر از نیروهای خود و حمایت همه جانبه از مخالفین شکست سنگینی به نیروهای چاد جنوبی وارد کرده و تمامی مناطق از دست داده را بازپس گرفتند
با اینحال دولت چاد با حمایت همه جانبه فرانسه ضمن بازسازی ارتش خود در اوایل سپتامبر ۱۹۸۷ آماده مقابله و نبرد دوباره با نیروهای مخالفین و ارتش لیبی شدند
اینبار اما با مشاوره مستشاران زبده فرانسوی نیروهای ارتش چاد با تاکتیکی کاملا جدید وارد مقابله با ارتش لیبی شدند
مستشاران فرانسوی بدرستی نقاط ضعف و قوت ارتش لیبی را انالیز نموده بودند
ارتش اعزامی لیبی در چاد نیرویی عظیم را تشکیل می‌داد که از نزدیک به ۱۵ هزار سرباز، یک لشکر زرهی مجهز به ۳۰۰ دستگاه تانک تی -۵۵، و تعداد زیادی توپخانه راکتی و متعارف تشکیل شده بود که این نیر از پشتیبانی هلیکوپترهای میل-۲۴ و ۶۰۰ هواپیمای جنگی برخوردار بود این نیروی نظامی هرچند در ظاهر نیرومند به نظر می‌رسید اما با نقاط ضعف جدی روبرو بود. لیبیایی‌ها برای جنگی آماده شده بودند که در آن متحدان چادی آنها نقش پیاده‌نظام مهاجم را ایفا کرده و مأموریت‌های شناسایی را انجام دهند و لیبیایی‌ها پشتیبانی هوایی و زمینی را برای آنها تأمین کنند، اما در سال ۱۹۸۷ قذافی متحدان چادی خود را از دست داده بود و نیروهای لیبی شناخت کافی از وضعیت جغرافیایی منطقه نداشتند. پادگان‌های لیبی نیز به شکل جدا از هم در نقاط مختلف صحرای چاد مستقر شده و آسیب‌پذیر می‌نمودند. همچنین نیروهای لیبی که بایستی در یک کشور خارجی می‌جنگیدند از انگیزه پایینی برخوردار بودند و ارتش لیبی نیز دچار نوعی به‌هم‌ریختگی ساختاری بود که بخشی از آن به دلیل هراس قذافی از کودتای نظامیان ایجاد شده بود.
در آن سو، ارتش ملی چاد از حدود ۱۰ هزار سرباز بسیار باانگیزه تشکیل می‌شد که فرماندهانی توانا و باتجربه آن‌ها را رهبری می‌کردند. البته ارتش چاد نیروی هوایی نداشت و از قدرت تحرک محدود و میزان مختصری سلاح‌های ضدتانک و ضدهوایی در اختیار داشت اما می‌توانست روی نیروی هوایی فرانسه برای زمینگیر کردن هواپیماهای لیبی حساب باز کند.
استراتژی ارتش لیبی مانند دیگر کشورهای عرب متمایل به اردوی شرق و به تبعیت از دکترین نظامی اتحاد شوروی استفاده از یگانهای زرهی در خط حمله خود بود و اگر ارتش چاد موفق به زمین گیر نمودن و انهدام یگانهای زرهی پیشرو لیبی میشدند عملا پیروز میشدند

ولی مسئله این بود که ارتش چاد فاقد یگانهای زرهی پر تعداد بود که بواسطه ان بتواند هجوم زرهی لیبی را مهار کند و از طرفی همانگونه که گفته شد فاقد نیروی هوایی نیز بود بسرعت مستشاران فرانسوی راهکار جدیدی برای این مشکل پیدا نمودنداستراتژی جدید استفاده از تیمهای شکارچی تانک در قالب وانت های مسلح به موشک ضد تانک بود فرانسوی‌های ۴۰۰ وانت تویوتا و لندرور را مسلح به موشک‌های ضدتانک میلان نموده و در اختیار آنها قرار داده بودند. این وانت‌ها بسیار مؤثر واقع شدند به طوری‌که این جنگ به نام آنها معروف شد. ویژگی مثبت این یگانها تحرک بالا و سرعت عمل و چالاکی یگانهای شکارچی تانک بود نتیجه این استراتژی واقعا درخشان بود
پس از اعزام نیروها در ژانویه ۱۹۸۷ و در نبردی کوتاه یک لشکر زرهی لیبی بیش از ۵۰ درصد متلاشی شد و تلفات سنگینی به نیروهای لیبی وارد شد
طبق امار اعلام شده نزدیک به ۸۰۰ نفر از نیروهای ارتش لیبی کشته شدن و نزدبک به ۱۰۰ دستگاه تانک تی -۵۵ و ۳۵ دستگاه خودروی زرهی بی ام پی -۱ ارتش لیبی کاملا منهدم شدندهمچنین مقادیری تانک و خودروی زرهی نیز بصورت سالم و عملیاتی به غنیمت نیروهای دولت چاد درامد
در مقابل ارتش چاد ۱۸ کشته داد و ۳ وانت تویوتای انها منهدم شده بود

در ادامه پس از این شکست تحقیر آمبز و سنگین ارتش لیبی سعی کرد با استفاده از جنگنده های خود و بمباران مناطق درگیری دستکم باقی مانده تجهیزات و مهمات نیروهای خودی را که در جریان عقب نشینی رها شده بودند را منهدم کند تا سالم بدست نیروهای ارتش چاد نیفتد به همین منظور در چندین مرحله با استفاده از بمب افکن های نیروی هوایی خود که شامل توپولف ۲۲ ، میگ -۲۳ ، سوخوهای ۲۲ و میراژ -۵ های ساخت فرانسه بود منطقه اطراف را بمباران کرده و این ادوات را نابود کند ( جالب اینکه در این جنگ هم فرانسه و هم لیبی هر دو مجهز به جنگنده میراژ بوده و هر دو طرف از میراژ -۵ های خود در نقش شکاری بمب افکن بهره میبردند)
البته فرانسوی های یکبار در سال ۱۹۸۱ و در جریان حمله لیبی و مخالفان چپگرا به چاد اقدام به بمباران پایگاه کودی دام نموده بودند و از انجا که لیبی از این پایگاه که در خاک چاد احداث شده بود بعنوان پایگاه اصلی پشتیبانی از مخالفین بهره میبرد اغلب پروازهای پشتیبانی هوایی و تهاجمی ارتش لیبی از این پایگاه انجام میگرفت که با انهدام باند پایگاه کودی دام طی عملیات قرقی توسط فرانسوی ها حجم پروازهای جنگنده های لیبی فروکش نموده بود زیرا همانگونه که گفته شد اغلب این حملات از پایگاه کودی دام سازماندهی میشد و تا مدتها فرانسوی با مشکل و مزاحمت نیروی هوایی لیبی مواجه نبودند
اما از سال 1987 رفته رفته پرواز جنگنده های ارتش لیبی بر روی شمال و مرکز چاد بیشتر شد و در موارد متعدد با میراژهای فرانسوی روبرو شدند که البته تقابل جنگنده های دو کشور بدون درگیری بود
اما مشکل اینجا بود، که فرانسوی های جهت تقویت ارتش چاد اقدام به ایجاد یک کوریدور هوایی به مقصد انجامنا نموده بودند که هواپیماهای ترابری ارتش فرانسه از طریق این خط هوایی اقدام به ارسال تجهیزات نظامی و تدارکات برای ارتش چاد مینمود و وجود جنگنده های لیبی در ان منطقه ریسک پرواز هواپیماهای ترابری فرانسوی را بشدت بالا میبرد
در واقع چون ارتش چاد فاقد نیروی هوایی بود و توان چندانی در ترابری هوایی نداشت این وظیفه را فرانسوی ها بعهده گرفته بودند و فرانسه پس از عملیات قرقی ماموریت های زیادی در عمق شمال چاد برای کمک به نیروهای دولت چاد انجام داده و حتی بارها با استفاده از هواپیماهای ترابری C-160 ترانسال مهمات و آذوقه برای آنها در کوه های تیبستی حمل کرده بود ، لذا تردد جنگنده های لبیی و مزاحمت های گاه و بیگاه پدافند هوایی و جنگنده های لیبیایی ریسک بزرگی بود.خصوصا اینکه لیبی با خرید و مستقر نمودن موشک های زمین به هوای سام که بر روی شاسی زرهی نصب بود و از تحرک بالایی برخوردار بود در شمال چاد عملا تهدید بزرگی بر علیه هواگردهای فرانسوی بحساب می آمد
لذا پس از بررسی شرایط وتبادل نظر فرماندهان فرانسوی در نهایت تصمیم به سرکوب دفاع هوایی لیبی در شمال مرکزی چاد گرفت. البته در نهایت برنامه ریزان عملیات تصمیم گرفتند که این. عملیات در حجم پایین و خیلی محدود اجرا شود که موجب یک نبرد تمام عیار بین دو کشور نشود
لذا بسرعت هواپیمای شناسایی میراژ IVP خود را که از ماه ژانویه پروازهای شناسایی خود را بر فراز شمال چاد و مواضع نیروهای طرفدار لیبی آغاز کرده بودند ماموریت گرفتند این بار ماموریت شناسایی مواضع موشک های ضد هوایی (SAM) ارتش لیبی را به دوش بکشند.انتخاب همچین عملیاتی از این جهت بود که فرانسه قصد داشت تنها یک هشدار به لیبی در خصوص حضورش در این منطقه بدهد

عملیات سرکوب پدافند فرانسه

پس از اتخاذ تصمیم فرماندهان به سرکوب پدافند لیبی این ماموریت به نیروی هوایی فرانسه محول گردید و مورخه 6 ژانویه ، قرار بر این شد بمب افکن های تاکتیکی ارتش فرانسه مسلح به موشک های ضد رادار مارتل اقدام به حمله به تجهیزات پدافندی لیبی نمایند
به همین منظور 4 فروند جنگنده تاکتیکی جاگوار هر کدام مجهز به یک تیر موشک AS.37 مارتل شدند و این اسکادران را ۸ فروند شکاری میراژ اف -۱ و یک فروند تانکر کا سی ۱۳۵ پشتیبانی میکردند
گروه تهاجمی در ارتفاع پایین به شهر فایا در شمال چاد که به نوعی مرکز تجمع مخالفین چپگرا بحساب می امد نزدیک شدند اما اثری از امواج رادار نبود ولی به علت اینکه هیچکدام از رادار سامانه های پدافندی لیبی در منطقه روشن نبود لذا هیچ گونه امواج راداری وجود نداشت و پس از مدتی عملیات لغو گردید
روز بعد عملیات تکرار گردید و البته بخاطر اینکه سناریوی روز قبل تکرار نگردد اینبار فرانسوی ها تصمیم به فریب پافند لیبی گرفتند لذا دو فروند جنگنده میراژ بعنوان طعمه در پیشاپیش گروه پرواز کرده تا در مقابل رادارهای دشمن قرار بگیرند پس از استقرار جنگنده های جاگوار در منطقه مطلوب و مورد نظر میراژهای طعمه با افزایش سرعت خود را به منطقه استقرار سامانه های پدافندی سام -۶ لیبی رساندند و شروع به شبیه سازی یک حمله هوایی کردند
خدمه پدافند لیبی که کاملا غافلگیر شده بودند به گمان اینکه مورد حمله هوایی قرار گرفته اند بسرعت و بصورت دستپاچه اقدام به روشن نمودن سامانه های پدافندی خود کردند و بمحض روشن شدن رادار موشک جاگوار اول روی سامانه قفل و شلیک شد پس از شلیک موشک جاگوار اول سه جاگوار با قیمانده بدلایل نقص فنی و عدم عملکرد سیستم سلاح موفق به شلیک موشک های خود نشدند ولی پس از پرواز هواپیمای شناسایی پس از حمله و دریافت عکس های هواپیما مشخص گردید همان یک تیر موشک با موفقیت به رادار سامانه اصابت و ان را با موفقیت کامل منهدم نموده و غیر عملیاتی نموده بود
پس از اطمینان از سرکوب پدافند لیبی که نزدیک شهر فایا مرکز تجمع شورشیان مستقر بود در 21 ژانویه ارتش چاد عملیات خود را در نزدیکی شهر زوار نیز شروع کرد و موفق به عقب راندن یک تیپ زرهی لیبی شد.

ضد حملات و تک های سنگین ارتش لیبی که اغلب زرهی و با استفاده از گردانهای تانک انجام میگرفت همگی تا ۱۶ فوریه دفع و نیروهای ارتش چاد موفق شدند ضمن تحمیل خسارات و تلفات سنگین به ارتش مجهز لیبی خود را نیز به اطراف شهر فایا که بنوعی مرکز تحرک مخالفین و سنگر اصلی انها بود رساندند
البته مبادی و جادهای مواصلاتی فایا به لیبی باز بود و امکان انتقال نیرو و تجهیزات بیشتر برای ارتش لیبی وجود داشت
ولی فرماندهان ارتش لیبی میدانستند که به دلیل افت روحیه سربازان بخاطر شکست های پیاپی چند روز گذشته و همچنین عدم امکان حمایت هوایی و پشتیبانی جنگنده های لیبی از نیروهای زمینی اعزام نیروهای بیشتر هیچ فایده ای ندارد و تنها میزان خسارت و تلفات وارده را بالاتر میبرد به دلیل انجام عملیات قرقی توسط فرانسه و انهدام باند پروازی پایگاه ارتش لیبی عملا مرکز عملیاتی و تحرک نیروی هوایی خود را در شمال چاد از دست داده بوددر نتیجه امکان پشتیبانی موثر هوایی وجود نداشت و از طرف دیگر حضور جنگنده های فرانسوی در چاد و در اختیار داشتن برتری بی چون و چرای هوایی توسط نیروی هوایی فرانسه عملا باعث زمین گیر شدن نیروی هوایی لیبی شده بود بطوریکه در روزهای گذشته یک فروند توپولف -۲۲ و یک فروند سوخوی لیبی که جهت انجام بمباران ارتش چاد به فایا نزدیک شده بودند به آتش میراژهای فرانسوی سرنگون شده بودند
در نتیجه فرماندهان لیبی جهت حمله دوباره و باز پس گیری شهر فایا که برای هر دو طرف جنگ از اهمیتی راهبردی برخوردار بود یک حمله زرهی دیگر را تدارک دیدند

روز ۱۹ مارس یگانهای زرهی ازتش لیبی در دوستون و از دو مسیر به سمت شهر فابا حرکت نمود هدف فرماندهان لیبی یک حمله برق آسا و غافلگیرانه گازانبری بود تا ضمن محاصره شهر از عقب نشینی نیروهای ارتش چاد نیز جلوگیری کنند ولی پیش از رسیدن یگانهای زرهی ارتش لیبی این ستونها توسط هواپیماهای ارتش فرانسه شناسایی و اطلاعات کامل انها در اختیار ارتش چاد قرار گرفت و به همین خاطر اصل غافلگیری که فرماندهان لیبی به ان خیلی اتکا داشتند محقق نشد و این ستونها خود در دام کمین نیروهای چاد که در سر‌راه برای انها تدارک دیده بود گرفتار شدند و در همان موج اول حمله نیروهای چاد که بخوبی سنگر گرفته و خود را در مواضع مشرف بر ستونهای زرهی ارتش لیبی مستقر نموده بودند تعداد زیادی کشته و تلفات سنگینی دادند و نبرد سنگینی بین طرفین در نزدیکی پایگاه کودی دام در گرفت و ستون اول ارتش لیبی با بجا گذاشتن تقریبا ۴۰۰ نفر کشته و تعداد زیادی اسیر در هم شکسته شد و شروع به عقب نشینی نمود و ستون دوم نیز با بجا گذاشتن تقریبا ۵۰۰ کشته و ۱۰۰ اسیر بصورت دستپاچه شروع به عقب نشینی نمودند وضعیت نیروهای لیبی انچنان اسفناک بود که اغلب نیروها زره پوش ها و تجهیزات خود را سالم رهاکرده و میگریختند و بخش بزرگی نیز از نیروهای لیبی بخاطر آشفتگی بعد از شکست و پراکنده شدن در اطراف مناطق درگیری و آشنا نبودن به جغرافیای منطقه در میادین مین گرفتار شده و کشته شدند و یا در بیابان سرگردان و از تشنگی هلاک شده بودند
نیروهای ارتش چاد شروع به پیشروی بسمت پایگاه کودی دام نمودند و جنگ و درگیری شدیدی در پایگاه کودی دام بوقوع پیوست که طی چند روز نبرد سنگین ارتش لیبی با بجا گذاردن تقریبا ۱۳۰۰ کشته و ۵۰۰ اسیر پایگاه کودی دام را نیز از دست دادند
علاوه بر ان ۹۰ تانک و بیش از ۱۲۰ نفر پی ام پی نیز بدست ارتش چاد افتاد پس از اشغال پایگاه کودی دام نیز تعداد زیادی از هواگردهای ارتش لیبی که در پایگاه بودتد بدست ارتش چاد افتاد که شامل ۱ فروند بالگرد میل -۲۵ دو فروند بمب افکن توپولف ۲۲ یازده فروند جت آموزشی ال -۳۹ و دو سامانه پدافندی سام -۸ بصورت کامل و عملیاتی و مقادیری تجهیزات دیگر میشد که بعد از جنگ اغلب سهم فرانسه شدند

پس از اشغال پایگاه کودی دام ارتش چاد در تعقیب نیروهای لیبی که بسرعت در حال عقب نشینی بودندشب هنگام از مرز لیبی عبور نموده و وارد خاک لیبی شدند و بسمت پادگان بزرگی از ارتش لیبی که در انسوی مرز قرار داشت و نیروهای لیبی در انجا مستقر بودند حمله نموده و تا پیش از طلوع آفتاب موفق به اشغال کامل پادگان شدند و در همان ساعات اولیه موفق به کشتن ۲۰۰۰ سرباز ارتش لیبی شدند و ۷۰ دستگاه تانک ارتش لیبی را نیز سالم به غنیمت گرفته یا منهدم نمودند همچنین با استقرار تجهیزات پدافندی که در پایگاه کودی دام به غنیمت گرفته بودند موفق به سرنگون نمودن ۳۰ جنگنده شامل ۸ میراژ ، یک فروند میگ -۲۱ دو فروند میگ -۲۳ بی ان و تعدادی سوخو -۲۲ شدند دو بالگرد میل -۲۵ نیز که جهت پشتیبانی از سربازان لیبیایی وارد مهلکه شده بودند نیز سرنگون گردیدند ارتش لیبی که از این حمله بشدت شوکه شده بود روز بعد چند فروند توپولف -۲۲ را جهت بمباران پایگاه انجامنا اعزام نمودند که اولی به اتش سامانه هاوک فرانسوی مستقر در پایگاه سرنگون گردید و دومی نیز بدون انکه موفق به انجام کاری شود مجبور به گریختن از مهلکه گردید تا لیبی که دیگر توانی نداشت مجبور به پذیرفتن اتش بس شود