کنسرواسیون ادوات زرهی (ذخیره سازی طولانی مدت)

نویسنده : سینا نوریخانی

مسئله نگهداری ادوات و خودروها در سطح گسترده، یکی از چالش های در پیش روی نیروهای نظامی در جهان به شمار می آید. یک خودروی نظامی ممکن است به دلایل مختلفی که میتواند عدم نیاز مقطعی باشد، از سطح تجهیزات عملیاتی خارج شده و به حالت ذخیره یا رزرو تغییر وضعیت یابد و البته ممکن است در هر زمانی بنا به نیاز از آن حالت خارج شود. چنانچه صحبت از ذخیره سازی ادوات و قرارگیری آن ها در حالت رزرو مطرح باشد، مسئله مدت زمان این ذخیره سازی به میان می آید، اینکه ذخیره سازی در دوره کوتاه یا میان مدت و حتی بلند مدت صورت گیرد. ذخیره سازی ادوات میتواند از یک دوره چند ماهه یا چند ساله تا دوره های طولانی مدت چند دهه ای انجام شود.

به طور کلی در مبحث شرایط ذخیره سازی نظامی، دو مورد اصلی مطرح میشود :

ذخیره سازی در فضای بسته و تحت شرایط تعیین و کنترل شده از سوی عامل انسانی
ذخیره سازی در فضای باز و تحت شرایط آب و هوایی مختلف

شرایط محیطی و آب و هوایی همچون بارش باران، وجود مه و رطوبت بالا، تابش نور آفتاب، سرد و گرم شدن هوا در طول شب و روز، بارش برف و .. شرایط مختلفی جهت ذخیره سازی در فضای باز در فصول مختلف و مناطق مختلف طلب میکند. هر کدام از عوامل محیطی میتواند در سطح مشخص بر روی تجهیزات و اجزای مشخص از ادوات و خودروها تاثیر مخرب و فرسایشی داشته باشد. به عنوان نمونه تابش اشعه ماورای بنفش که طیفی از نور آفتاب است میتواند بر روی بخش های لاستیکی و پلاستیکی اثر مخرب داشته باشد. بارش باران صرف نظر مسئله آب و رطوبتی که ایجاد میکند و منجر به زنگ زدگی میشود، میتوان عناصر مخرب دیگری را نیز به همراه داشته باشد. مشخصا آب باران در دسته آب های خالص قرار نمیگیرد و همواره بخشی از عناصری که میتوانند در ایجاد و تسریع فرسایش و تخریب ادوات نقش دادشته باشند به همراه آب باران هستند.

در مناطقی که نزدیک به آب های آزاد و دریاها است، وجود مه نمکی خورنده یا رطوبت بالا از جمله چالش های نگهداری ادوات در فضای باز هستند. یکی دیگر از چالش ها، مسئله دما و تغییرات دما است. در برخی مناطق شدت تغییرات دمایی در حد قابل ملاحظه ای بالا است به صورتی که در طول شب و روز ممکن است دمای هوا تا چند ده درجه متغیر باشد. تغییر مداوم دما یکی از عوامل مخرب بر روی ادوات است. با توجه به آنچه که گفته شد، در مسئله ذخیره سازی ادوات و خودروها در فضای باز و تحت شرایط آب و هوایی باید به یک نکته مهم توجه کرد و آن نکته این است :

انتخاب منطقه یا محل ذخیره سازی به صورتی که دارای کمترین عوامل مخرب آب و هوایی در طول سال باشد. به عنوان نمونه، مناطق کویری و صحرایی گزینه های خوبی برای ذخیره سازی ادوات و خودروهای زرهی هستند. در این مناطق برخی عوامل مخرب برای خودروهای زرهی از جمله بارش باران معمولا رخ نمیدهد و سطح رطوبت که یکی از عوامل مخرب است عمدتا پایین است.

از آنجایی که در ساختار و بدنه ادوات زرهی از آلیاژ های مختلف فلزی استفاده شده که این آلیاژ ها بعضا نسبت به آب و رطوبت حساس بوده و مسئله زنگ زدگی در آن ها رخ میدهد، ذخیره سازی در منطقه یا مناطق گرم و خشک بهترین گزینه جهت ذخیره سازی ادوات زرهی در فضای باز است.

در حوزه ذخیره سازی همانگونه که گفته شد دوره زمانی مطرح است و این دوره زمانی به سه دسته تقسیم میشود :

ذخیره سازی کوتاه مدت یا موقت
ذخیره سازی میان مدت
ذخیره سازی طولانی مدت یا اصطلاحا Long Term Storage

دوره زمانی در ذخیره سازی در فضای باز اهمیت به مراتب بیشتری دارد چرا که هر چه زمان بیشتری در فضای باز سپری شود، عناصر مخرب محیطی اثر بخشی بیشترین خواهند داشت. در نقطه مقابل مسئله افزایش اثرگذاری عوامل مخرب محیطی در ذخیره سازی در فضای بسته تقریبا تا سطح قابل ملاحظه ای وجود ندارد. هدف از ذخیره سازی در فضای بسته در حقیقت حذف مسئله عوامل مخرب محیطی است، اینکه ادوات و خودروها از آفتاب، باران و ……. در امان باشند. در ذخیره سازی ادوات و خودروها، مسئله مهم اختصاص فضای ذخیره سازی است :

در ذخیره سازی در فضای باز معمولا محدودیتی برای مکان ذخیره سازی وجود ندارد و خودروها و ادوات به صورت دپوی گسترده ذخیره سازی میشوند. مشخصا هزینه خاصی هم برای آماده سازی محل ذخیره سازی نیاز نیست
در ذخیره سازی در فضای بسته و تحت کنترل، مشخصا هزینه قابل توجهی باید انجام شود. ساخت سازه ای که ادوات و خودروها را از عوامل جوی دور نگاه دارد هزینه بردار است و صد البته با توجه به اینکه ادوات و خودروهای نظامی معمولا در تعداد بالا ذخیره سازی میشوند، امکان ساخت سرپناه برای تعداد انبوه عملا وجود ندارد. فضای بسته در اینجا شامل تعریفی است از یک سرپناه که ادوات و خودروها را از عوامل مخرب اصلی از جمله باران حفظ کند. مشخصا در چنین تعریفی ما به یک فضای مسقف در ابعاد بزرگ نیازمند هستیم.

یکی از مسائل مهم در خصوص ذخیره سازی ادوات و خودروهای نظام، تقسیم بندی این خودروها از نظر سطح آسیب پذیری به عوامل مخرب است در اینجا میتوان به تقسیم بندی های مختلفی اشاره کرد از جمله :

با سطح حساسیت و آسیب پذیری بالا و فرسایش کوتاه مدت
با سطح آسیب پذیری متوسط
با مقاومت بالا در برابر عوامل محیطی و فرسایش طولانی مدت

به عنوان مثال ادوات زرهی همچون تانک ها از بیشترین سطح مقاومت به عوامل جوی برخوردارند و مدت زمان فرسایش و آسیب به آن ها از طریق عوامل محیطی، معمولا طولانی است. در خصوص دیگر خودروهای زره پوش از جمله نفربرها، خودروهای رزمی پیاده نظام و ….. نیز وضعیتی مشابه تانک ها وجود دارد.

مسئله دیگری که باید در ذخیره سازی ادوات و خودروهای نظامی و به ویژه زرهی مد نظر داشت، توجه به ویژگی های مختلف و اختصاصی هر یک از ادوات و خودروها و تاثیر این ویژگی ها در ذخیره سازی خودرو است. به عنوان مثال اینکه خودرو از انواع زره پوش شنی دار باشد یا چرخ دار اهمیت پیدا میکند. شنی نسبت به عوامل محیطی مقاومت بسیار بالایی دارد اما در نقطه مقابل تایرها به شدت آسیب پذیر هستند و نیازمند مراقبت ویژه. به عنوان نمونه یکی از مسائلی که در خصوص ذخیره سازی طولانی مدت پلتفرم های زرهی چرخ دار وجود دارد، جدا کردن تایر ها از خودرو و قرار دادن آن بر روی پایه های ثابت است تا به این صورت فشار وزن خودرو که از عوامل مخرب است از روی تایر برداشته شده و در کنار آن امکان نگهداری تایر در فضای بسته و انبار فراهم شود. چنین مسئله ای معمولا در خصوص ادوات زرهی شنی دار وجود ندارد و این ادوات را میتوان همراه با شنی در فضای باز نیز ذخیره سازی کرد. البته شنی ها نیز بخش های آسیب پذیر دارند از جمله کفشک های لاستیکی شنی که میتوان آن را در زمان ذخیره سازی از روی شنی ها جدا کرده و به صورت انباری ذخیره سازی نمود.

به طور کلی باید شناخت کاملی نسبت به سطح آسیب پذیری اجزای مختلف خودروی زرهی نسبت به عوامل متفاوت به دست آورد تا خودرو را در شرایطی قرار داد که اکثریت بخش های آن به شکلی محفوظ از فرسایش و آسیب توسط عوامل مخرب محیطی باقی بمانند.

و اما مسائل مهمی که در ادامه مورد بررسی قرار میگیرند عبارتند از :

ذخیره سازی و انبارداری خودروها
نگهداری بلند مدت از سوخت های دیزل (گازوییل )
معرفی نمونه ذخیره سازی موتور دیزل سری V روسی توسط ارتش کرواسی
معرفی کلی از پوشش های ویژه بسته بندی خودروهای نظامی جهت ذخیره سازی آن ها

در حوزه ذخیره سازی خودروهای نظامی مباحث مختلفی وجود دارد از جمله :

کنترل رطوبت برای انبار کردن یا ذخیره سازی طولانی مدت خودروها
جداسازی برخی قطعات و ذخیره سازی مستقل آن ها نسبت به خودرو
استفاده از پوشش های محافظتی برای بخش های مختلف خودرو به ویژه بدنه آن
و ……..

شماری از مشکلات ذخیره سازی خودروها به این شرح است :

به دلیل وجود عناصر و آلیاژ های فلزی متفاوت در بسیاری از خودرو ها، عدم کنترل رطوبت می تواند موجب بروز خوردگی فلزات در آنها شود.
بسیاری از این خودروها دارای وسایل اپتیکی و الکترونیکی پیشرفته ای هستند. برای این وسایل ممکن است در طول دوران ذخیره مشکلاتی رخ دهد پس باید این قطعات از خودرو جدا شده و در شرایط مناسب تری نگهداری شوند. این به این معناست که این خودروها به معنای واقعی کلمه در شرایط آمادگی نیستند و به نیروی انسانی برای جداسازی و اتصال مجدد این قطعات نیاز است.
مسئله تبادل دمایی و تفاوت دمای داخلی و خارجی خودروها در زمان ذخیره سازی،به این دلیل ممکن است تا سه روز طول بکشد تا دمای درون خودرو با فضای اطراف به تناسب برسد. در صورتی که دمای محیطی 10 درجه سانتی گراد کاهش پیدا کند گازهای موجود در محیط اطراف به مایع تبدیل شده و در روی بدنه جمع می شوند و هم به سیم کشی های موجود در خودرو صدمه زده و هم باعث افزایش خودرگی بین سطوح فلزی خودرو می شوند.
تایر و مواد لاستیکی موجود در این خودروها اگر در زمان انبارداری به صورت مناسب حفظ و ذخیره نشوند، ممکن است دچار تغییرات فیزیکی و شیمیایی شده و بخش هایی از خودرو را غیر قابل استفاده بکند. ذخیره سازی خودرو باید به نحوی باشد که بخش های لاستیکی تا جای ممکن از تابش مستقیم آفتاب محفوظ باشند.
منسوجات و پوشش های پارچه ای مورد استفاده در روی صندلی ها و پوشش خودرو دچار کپک زدگی و پوسیدگی می شود. در صورت وجود رطوبت بر روی بافت پارچه ای، امکان ایجاد انواع محیط های قارچی وجود دارد.
بزرگترین مسئله ، باطری های درون خودرو ها به شمار می آید. این باطری ها توان حفظ شارژ به مدت طولانی را ندارند.

7سوخت در زمان ذخیره خودرو برای مدت طولانی از آن تخلیه می شود ضمن اینکه آب و هر گونه مایعات خورنده نیز میبایست به صورت کامل پاکسازی شوند در غیر اینصورت موجبات خوردگی داخلی خواهند شد.

خودروها در بسیاری از ارتش های جهان به شرایط ذخیره می روند و در ظرف چند هفته بعد از ذخیره شدن به یکی اگر نه تمامی موارد بالا دچار خواهند شد چنانچه اقدامات لازم برای ذخیره سازی صورت نگیرد. مسئله دیگر این است که نیروهای کاربر باید به صورت ماهانه سرویس هایی روی این خودروها انجام داده و به صورت مرتب آنها را مورد بازبینی و بررسی قرار دهند تا اثراتی که در بالا به آنها اشاره شد به کمترین میزان برسد.

و اما راه حل چیست ؟

شرکت انگلیسی Desiccant Dryair که سابقه ارائه خدمات در این زمینه به نیروهای مسلح انگلستان ، سنگاپور و استرالیا را دارد در این خصوص راه حل هایی را برای نگهداری خودروهای نظامی برای طولانی مدت هم در فضای باز و هم بسته را ارائه کرده است. یکی از سناریوها در زمانی است که خودروها در فضایی ذخیره شده اند که عوامل محیطی بیرون با این وسایل در تماس هستند. در این شرایط این شرکت پیشنهاد می دهد تا جریان هوای خشک و گرم به درون قطعات حساس خودروها دمیده شود. برای نمونه در خصوص یک تانک می توان جریان هوای خشک را از طریق لوله تانک به داخل دمیده و کولاس انتهای لوله را نیز باز گذاشت و از آن طریق اجازه داد تا این جریان هوایی در کل فضای داخل تانک پخش شده و رطوبت را از بین برده و تاثیر عامل رطوبتی در تخریب بخش های داخلی را از بین ببرد.

مشکلات این طرح : بخش های بیرونی و لاستیک ها حفاظت نمی شوند و این راه حل برای مشکل رطوبت داخلی ادوات است
نقاط مثبت این طرح : بسیار آسان و سریع قابل اجرا است – بخش های آسیب پذیر به سرعت حفاظت می شود ، به سرعت نصب شده و نیازی به انجام اقدامات خاص در حوزه آماده سازی وجود ندارد

مسئله بعدی مربوط به شرایطی است که ذخیره سازی در فضای بسته انجام شده، شرایط کنترل شده بوده و خودروهای مورد نظر درون یک سازه محافظ قرار گرفته اند.در اینجا دیگر صحبت حذف کامل رطوبت نیست و با حفاظت کامل به خودروها و فراهم کردن و حفظ سطح مناسبی از رطوبت از هرگونه خوردگی در خودروها جلوگیری می شود. میزان رطوبت بایستی بین 40 تا 50 درصد باشد.

نقاط منفی :

ساختمان مورد نظر برای این امر بایستی به صورت خاص بدین منظور ساخته شود و به طور کامل دارای پوشش های لازم برای مقابله با عوامل طبیعی باشد.
هزینه تاسیس این ساختمان بالا خواهد بود.
این ساختمان به دلیل شرایط خاص خود نیاز به تامین انرژی دارد تا سیستم های خود را پشتیبانی کند که این امر به سوخت یا جریان الکتریستیه نیاز دارد و این مسئله در صورت مداومت طولانی به افزایش قابل توجه هزینه منجر میشود

نقاط مثبت:

آرامش خیال از این که خودروها در شرایط کامل حفاظت شده قرار دارند
شرایط کاملا قابل کنترل بوده و بسته به نیاز قابل تغییر هستند
هیچ گونه ضرری از عوامل محیطی و طبیعی متوجه خودروها نیست
موارد کنترلی مختلفی قابل اجرا در این محیط است و همچون ذخیره سازی در فضای باز گزینه ها محدود نیستند.

مشکلات مربوط به باتری

تقریبا هر کسی که با خودروهای نظامی سر و کار داشته است می داند که یکی از بزرگترین چالش هایی که برای آنها وجود دارد بحث باتری ها است. این باتری ها بعد از چند هفته که از آغاز ذخیره سازی می گذرند توان ذخیره سازی خود را از دست داده و باید بر روی آنها شارژ مجدد انجام شود. این روند پایانی ندارد و افرادی که با خودروهای زره پوش کار کردند به خوبی می دانند که در حقیقت این خودروها به دور باتری ساخته شده اند و هر بار خارج کردن و سپس دوباره جایگزاری باتریها کاری مشکل است. معمولا بعد از چند هفته از انبار شدن خودرو نیروی باتری کمتر از 10.5 ولت خواهد بود. البته میتوان از باتری هایی استفاده کرد که ماندگاری شارژ بالاتری داشته باشند اما در نهایت این مسئله به افزایش قابل توجه هزینه منجر میشود

مشکلاتی که باتری در ذخیره سازی طولانی مدت میتواند ایجاد کند به طور کلی از این قرار هستند:

95 درصد عدم استارت خوردن این خودروها به دلیل مشکل در بخش باتری است . شما هرگز نمی دانید که آیا وسیله شما روشن می شود یا خیر و آیا باتری قادر به شارژ مجدد خواهد بود یا اینکه نیاز به تعویض خواهد داشت.
باتری بعد از مدتی اصطلاحا خشک شده و از کار می افتد.
دسترسی به باتری درون خودروهای نظامی معمولا سخت است که کار شارژ مجدد را سخت می کند.
کار جدا کردن و تعویض این باتری ها نیز سخت تر است.

برای حل این مشکلات شرکت انگلیسی Desiccant Dryair راه حل هایی را ارائه می دهد .

استفاده از یک سیستم کنترل و مدیریت برای باتری های خودرو
استاندار سازی دمای هوا برای خودرو و باتری مورد نظر برای شرایط مختلف از قطبی سردسیر تا صحرایی گرمسیر

نگهداری بلند مدت از گازوییل

مسئله نگهداری از سوخت یکی از حساس ترین نکات در بحث حفظ تواناهایی رزمی و البته در بحث ذخیره سازی طولانی خودروهای نظامی است. به طور کلی در این بخش سوخت موجود در خودروها تخلیه شده و مشخصا بایستی در مکان دیگری ذخیره و نگهداری شود. همانطور که پیش از این نیز توضیح داده شد باقی ماندن سوخت در مخزن نگهداری داخل خودرو می تواند باعث بروز مشکلات مختلفی باشد. به جهت حاضر به کار کردن و رساندن سریع خودروی مورد نظر به وضعیت عملیاتی مشخصا نیاز به وجود سوخت در مکان مورد نظر است. سوخت دیزل یا گازوییل دارای شرایطی است که با توجه به آن می توان بحث ذخیره سازی تا بیش از یک سال را نیز در نظر داشت.

برای این منظور سوخت باید در درمای محیط 20 درجه سانتی گراد حفظ شود.
در صورت نگهداری گازوییل در محیطی با درجه حرارت بیش از 30 درجه سانتی گراد این مدت به 6 تا 12 ماه می رسد.
بعد از مدتی که گازوییل ذخیره می شود به دلیل ترکیب با اکسیژن موجود ترکیب رسوبی و غلیظی ایجاد میشود. این موارد رسوب کرده باعث ایجاد وقفه در عملکرد فیلتر سوخت می شود که این خود منجر به نرسیدن سوخت به موتور و از کار افتادن آن می شود. این مواد رسوب پیدا کرده به خوبی در موتور نمی سوزند و می توانند باعث ایجاد کربن و باقی ماندن این مواد بر روی سطوح احتراقی و تزریقی موتور شوند.
آزمایش مورد نظر برای در نظر گرفتن میزان عمر گازوییل بر اساس پایداری اکسیدی آن با تستی با نام ASTM D2274 صورت می گیرد. در این آزمایش سوخت مورد نظر در دمای 95 درجه سانتی گراد و در برابر اکسیژن به مدت 16 ساعت باقی می ماند. این شرایط شبیه سازی باقی ماندن سوخت برای مدت یک سال در دمای 25 درجه سانتی گراد است. اگر در نتیجه بدست آمده مقداری کمتر از 20 میلی گرم در هر لیتر از مواد غلیظ رسوب کرده باشد می توان آن سوخت را به عنوان یک سوخت دیزلی استاندارد و قابل مصرف مورد استفاده قرار داد.

افزایش عمر سوخت (و مسئله کاهش کیفیت)

پروسه افزایش عمر یا به عبارت دیگر کاهش کیفیت آن با عوامل زیر تشدید می شود

در تماس بودن با روی یا مس و یا هر آلیاژ فلزی که شامل این مواد است. این مواد به سرعت با گازوییل واکنش داده و باعث به وجود آمدن ترکیبات غیر پایدار می شوند.
قرارگیری در معرض آب که باعث می شود تا اورگانیسم های زنده در سوخت تشکیل بشود که به عدم پایداری سوخت منجر می شوند.
قرارگیری در معرض حرارت بالا
قرارگیری در معرض گرد و خاک

البته به این مسئله هم باید توجه کرد که برخی از مواد تشکیل دهنده گازوییل به صورت طبیعی نیز به سرعت عمر کرده و از شرایط مطلوب فاصله می گیرند.

برای جلوگیری از این مسئله چه باید کرد؟

سوخت را از مواد فلزی حاوی روی و مس به دور نگاه دارید. در صورت نزدیک بودن این مواد می توان با اضافه کردن موادی همچون پروپان دی امین 1,2-Diaminopropane اثر این فلزات را کاهش داد.
به صورت مرتب مخزن حاوی سوخت بازدید شود تا از نبود خاک یا آب در آن اطمینان حاصل گردد.
مسئله دور نگاه داشتن آب از سوخت بایستی به صورت جدی و هفتگی مورد بازدید قرار بگیرد و در صورتی که حتی جنس تانکر از نوعی بود که جذب آب نداشت باز هم حداقل ماهی یک بار بایستی این بازرسی انجام شود.
مخزن سوخت بایستی تا جایی که ممکن است پر باشد زیرا هر چقدر فضای خالی در این مخزن قرار بگیرد می تواند باعث ایجاد فضای لازم برای جذب آب و ایجاد خوردگی در آن قسمت های مخزن شود. این مسئله خصوصا در مناطق ساحلی و گرم و مرطوب امکان بیشتری دارد.
برای این مخازن یا تانکرها باید نقطه مشخصی در نظر گرفته شود تا بحث جمع آوری آب از درون آنها به سهولت صورت پزیرد.
یک سیستم فیلتراسیون بایستی برای این مخازن تعبیه شود تا در هنگام تخلیه سوخت مواد رسوب پیدا کرده به همراه سوخت خارج نشود. خود این فیلترها نیز بایستی به صورت مرتب مورد بازدید قرار بگیرند.
مخزن مورد نظر حداقل هر 10 سال یک بار بایستی تخلیه به صورت کامل شستشو و تمیز شود. در صورت استفاده بیشتر از آن به معنی پر و خالی کردن در تعداد بیشتر بایستی این کار بیشتر انجام شود.
در زمان تهیه سوخت از کارخانه تامین کننده اطمینان حاصل کنید که تمامی مواد تشکیل دهنده سوخت در وضعیت ثبات باشند.
همیشه سعی کنید مراقبت بیشتری از سوخت در فصل سرما داشته باشید.
به صورت مرتب و بر اساس یک برنامه از تانکر های سوخت نمونه گرفته و کیفیت آنها را آزمایش کنید.
در صورت امکان برنامه ای برای مصرف سوخت داشته باشید و بین هر 1 تا 5 سال سوخت را مصرف و سوخت جدیدی جایگزین کنید.

اما برای افزایش زمان نگهداری سوخت چه می توان کرد

از مواد غیر فعال کننده فلزها مثل پروپان دی امین در مخازن استفاده شود.
با استفاده از مواد ضد باکتری و قارچ کش ها از رشد آنها در منابع نگهداری سوخت جلوگیری شود. این مواد صرفا اورگانیسم های زنده را از بین می برند که بیشتر در زمانی قابلیت رشد پیدا خواهند کرد که ترکیبات حاوی آب با سوخت ترکیب شود. البته فراموش نکنید که استفاده از این مواد سمی نیازمند مراقبت و تخصص کافی است ، در صورت استفاده از این مواد ممکن است فیلترهای نصب شده در منبع قارچ های مرده را نگه دارند که خود می تواند باعث کاهش کیفی عملکرد فیلترهای سوخت شود.
استفاده از مواد ضد زنگ نیز به جلوگیری از اکسید شدن و تشکیل رسوبات در سوخت کمک می کند.

در نهایت ذکر این نکته نیز جالب است که شرکت بریتیش پترولیوم ادعا کرده است که نوعی فوم نگه دارنده سوخت را توسعه داده است که با تزریق آن به درون منبع نگهداری ، می توان سوخت مورد نظر را تا 10 سال حفظ کرد.

حفظ موتورهای دیزل نظامی با کارایی بالا و استفاده از مواد ضد خوردگی

آنچه که در ادامه می آید مربوط به آزمایش ذخیره سازی یک دستگاه موتور تانک از دیزل سری V روسی است که توسط ارتش کرواسی انجام شده است.زمانی که وسایل صنعتی با عوامل فیزیکی ، شیمیایی یا طبیعی در تماس قرار می گیرند پروسه تخریب آنها سرعت پیدا می کند. این مسئله به کاهش کارایی و بروز مشکلات فنی منجر می شود. رطوبت نسبی مسئله مهمی در بحث خوردگی فلزات است. رطوبت بحرانی برای فولاد در حدود 60 درصد است و در صورت وجود اکسید سولفور در محل، این رقم می تواند بسیار پایین تر باشد. در شرایط عملی بایستی میزان رطوبت بین 30 تا 50 درصد نگاه داشته شود . مسئله زنگ زدگی از طرف دیگر به گازهای موجود در هوای محیط نیز بستگی دارد. هیدروکلریک اسید ، آمونیاک ، سولفید هیدروژن از جمله این ترکیب ها هستند. در یک منطقه صنعتی عمدتا ماده گوگرد دی اکسید بیشتر در فضا موجود است و در مناطق ساحلی ترکیب های کلر دار بیشتر وجود دارند.

موتور مورد استفاده در آزمایش

شرایط دمای محیط نیز در بحث زمان خوردگی موثر است. برای انبار کردن محصولات یا مواد حفاظت شده دمای بیش از 10 درجه سانتی گراد توصیه می شود. روش های حفاظت شامل روش حفاظت گرمایی ، تغییر در دما و شرایط محیطی و همچنین جلوگیری از ارتباط بین مواد مورد نظر محیط اطراف با پوشش های حفاظتی است.

حفاظت به چه شکلی ؟

در زمانی که مواد یا ابزار مورد نظر مورد استفاده نیستند بایستی از آنها حفاظت کرد. موارد ذخیره شده بایستی از شرایط عمدتا غیر ایده آل زمان ذخیره دور نگاه داشته بشوند. انتخاب بهترین روش برای محافظت و ذخیره سازی ادوات مورد نظر بهترین نسبت بین سرمایه گزاری و نتیجه را در بر دارد. در انتخاب روش حفظ صحیح چندین مسئله همچون مدت زمان ذخیره سازی ، شرایط نگهداری در انبار ، لوازم و تجهیزات لازم برای بازیابی و عملیاتی سازی مجدد ادوات؛ مدت زمان لازم به آماده سازی مجدد ، تعداد نفرات مورد نیاز و همچنین هزینه نهایی باید در نظر گرفته شود. البته برای نیروهای نظامی مهم ترین مسئله در دسترس بودن این قطعات و قابلیت خارج کردن آنها از شرایط نگهداری و آماده به کار شدن آنها است. روش های نگهداری را می توان به سه بخش تقسیم کرد:

استفاده از مواد پوشش دهنده محافظ
مواد کاهش دهنده سطح رطوبت
استفاده از پوشش های حفاظتی که به صورت مایع و عمدتا به شکل اسپری بر روی سطوح فلزی و غیر فلزی پاچیده می شوند. در ادامه برای این نوع پوشش ها از عبارت VCI به صورت مختصر استفاده خواهیم کرد.

کاهش رطوبت با استفاده از روشهایی که پیشتر توضیح داده شد درصد حدودی رطوبت محیط در حد 45 درصد نگاه داشته می شود. بدون استفاده از پوشش های مناسب ، وسیله مورد نظر در برابر تغییرات رطوبتی آسیب پذیر خواهد بود.

اما بحث مواد VCI چیست ؟ این مواد در حقیقت ترکیب های شیمیایی هستند که بر روی سطوح فلزی و بعضا غیر فلزی مورد نظر قرار گرفته و یک لایه محافظ نازک ملوکولی را تشکیل می دهند. این پوشش باعث می شود که تماس فلز یا مواد غیر فلزی با مواد خورنده و عوامل ایجاد تخریب از بین برود. مواد محافظ اصولا دو وظیفه مشخص دارند :

حفاظت در برابر خوردگی، زنک زدگی و هر گونه تغییرات شیمیایی و آسیب هایی که مواد خورنده و عوامل مخرب میتوانند ایجاد کنند.
کاهش سرعت خوردگی و متوقف کردن واکنش های شیمیایی مخرب

بسته به اینکه سطح تحت محافظت در چه شرایطی باشد از انواع مختلفی از مواد و لایه های محافظ میتوان استفاده نمود.سابقه استفاده از این مواد به دهه 1940 میلادی باز می گردد که برای اولین بار توسط شرکت نفتی شل توسعه پیدا کردند و توسط ارتش آمریکا برای مقابله با خوردگی در تجهیزات مورد استفاده قرار گرفتند. از جمله این ترکیبات می توان به Dicyclohexylammonium Nitrite با فرمول C12H24N2O2 اشاره کرد. نکته بسیار مهم درباره این ترکیبات آن است که استفاده از آنها بایستی در شرایط کاملا حفاظت شده انجام شود و افراد در زمان انجام کار با این مواد بایستی از پوشش کامل حفاظتی بهره ببرند.

در ادامه به مراحل آماده سازی یک موتور دیزل تانک از سری V روسی برای اسپری کردن ترکیب محافظ و سپس آماده کردن آن برای ذخیره سازی در انبار اشاره می شود.

در مرحله اول بایستی از سالم بودن کامل موتور و عدم وجود هر گونه مشکل یا خرابی برای آن اطمینان حاصل کرد. در صورت وجود هر گونه مایعات شامل آب ، روغن یا سوخت در موتور باید این مواد تخلیه شوند. موتور مورد نظر بایستی به دقت چک شود و هر گونه رسوبات یا زنگ زدگی در موتور رفع شود. نکته مهم اینجاست که در صورت نیاز می توان از پوشش اولیه کارخانه سازنده برای بسته بندی موتور استفاده کرد.

سپس به سراغ بحث سیستم خنک کننده در موتور می رویم. در این بخش ابتدا بخش خنک کننده باید با یک ترکیب اسیدی شستشو داده شود تا هر گونه جرم موجود در روی بدنه پاکسازی شود. سپس ترکیب مقابله با خوردگی مورد نظر(VCI) بایستی با آب ترکیب شده و بر روی بدنه اسپری شود.

موتور آماده شده برای انبار شدن – به پایه های چوبی برای جلوگیری از تماس با سطح محل انبار دقت کنید

برای بخش روغن کاری موتور بایستی به این صورت عمل کرد. ابتدا بخش مورد نظر شستشو داده می شود و سپس مقداری از ترکیب محافظ (VCI) و روغن موتور ترکیب شده و در بخش نگهداری روغن در موتور ریخته می شود. موتور با دور آرامی شروع به فعالیت می کند تا فضای مورد نظر با روغن و ترکیب محافظ لازم پوشیده شود. جعبه هوای کمپرسور موتور نیز به به همین شکل آماده برای انبار می شود. ابتدا شستشو و سپس استفاده از ترکیب روغن و مواد محافظ برای پوشاندن سطوح مورد نظر.

اما بخش سوخت رسانی موتور می رسیم . در اینجا ابتدا کل سیستم شستشو داده می شود و سپس در صورت وجود هر گونه خوردگی یا زنگ بر روی سطوح فلزی بایستی نسبت به پاکسازی و از بین برد آن اقدام کرد. سپس سطوح مورد نظر را با ماده VCI پوشانده می شود و ورودی ها نیز با پارچه هایی از جنس فیبر پلی اتلین بایستی پوشانده شود.

مخزن سوخت موتور بایستی ابتدا تخلیه و به صورت کامل شستشو داده شود. سپس در صورت وجود بخش زنگ زده یا دارای خوردگی بایستی نسبت به رفع آن اقدام کرد. بعد از آن داخل مخزن سوخت بایستی خشک شود و سپس توسط ماده VCI پوشیده شود.

بخش بیرونی موتور نیز به طور کامل شستشو داده شده و پس از خشک شدن و از بین برد هر گونه بخش زنگ زده با پوشش VCI اسپری می شود و سپس تمامی بخش های از موتور که دارای ورودی یا خروجی است با پارچه ها و فویل های مخصوص با قابلیت ضد زنگ و حفاظت از فلز (این نوع پوشش ها در انواع مدل های تجاری موجود است) پوشانده می شود.

حال موتور آماده برای انبار شدن و قرار گرفتن در حالت ذخیره آماده است. بر اساس آزمایش ارتش کرواسی این موتور به مدت 2 سال در شرایط ذخیره و درون انبار قرار گرفته و پس از خروج از انبار اولا هیچ گونه نشانه ای از خوردگی بر روی سطوح داخلی یا خارجی موتور دیده نشد و ثانیا موتور بعد از نصب بر روی وسیله مورد نظر، بدون هیچ مشکلی با توان کامل فعالیت خود را آغاز کرد.

بحث مربوط به ایجاد یک پوشش برای نگه داری از خودروهای نظامی برای زمان طولانی یا کوتاه یک چالش بزرگ دیگر برای نیروهای نظامی به حساب می آید. قبل تر در خصوص بحث نگهداری از این خودروها در داخل ساختمان صحبت شد اما در این مجال اشاره ای به بحث پوشش های مخصوص برای نگهداری خودروهای نظامی ، بیشتر در فضای باز ، خواهیم داشت. این پوشش ها به شکل صفحات یا لایه های بزرگ پلاستیکی هستند که عمدتا از موادی با پایه پی وی سی و پلیمر ساخته شده اند. بسته به نوع سفارش مشتری به شرکت سازنده این پوشش ها می تواند در مدت های مختلفی از خودرو نظامی مورد نظر حفاظت کند. برای نمونه تصویری که در ادامه مشاهده می کنید مربوط به یک زره پوش شناسایی سبک اسکورپیون است که به مدت 3 سال به حالت فریز در آمده و بعد از سه سال بدون مشکلی از آن حالت خارج شده است.

$C:\Users\sheikh\Desktop\cvroutdoorstoragetwo.jpg$

زره پوش سبک اسکورپیون در حالت بسته بندی شده

$C:\Users\sheikh\Desktop\cvroutdoorstorageone.jpg$

تانک لئوپارد 2 در پوشش ذخیره سازی طولانی مدت

نمونه ای از پوشش های محافظ بر روی کامیون های نظامی (حالت پارک موقت/ذخیره سازی کوتاه مدت)

اما مسئله مهمی که در خصوص ذخیره سازی بلند مدت ادوات زرهی و به طور کلی خودروهای نظامی مطرح است، چرایی این اقدام است. در شرایط مختلف ممکن است تصمیم بر ذخیره سازی طولانی مدت گرفته شود از جمله اینکه :

عدم توانایی در پشتیبانی عملیاتی ادوات که از جنبه های فنی و مالی قابل بررسی است
عدم نیاز به ادوات و وجود ادوات و خودروهای مازاد بر نیاز عملیاتی
کاهش هزینه ها با ذخیره سازی بخشی از ناوگان موجود که باز هم جنبه مالی مسئله را مطرح میکند. البته این مورد به کاهش توان عملیاتی نیز منجر خواهد شد هر چند کاهش هزینه را نیز در پی دارد

به عنوان مثال میتوان آلمان پس از فروپاشی شوروی را مطرح کرد. این کشور در دوره وجود تهدید شوروی چندین هزار دستگاه تانک لئوپارد به تولید رساند که پس از فروپاشی شوروی دیگر نیازی به آن تعداد تانک نداشت. نتیجتا با نبود نیاز عملیاتی و از بین رفتن تهدید موجود، آلمان ها بسیاری از تانک های لئوپارد را به صورت دسته دوم فروخته و تعداد قابل توجهی از آن ها را در حالت ذخیره سازی و رزرو قرار دادند. مسئله ذخیره سازی بلند مدت در زرهی زمانی مطرح است که شما نیاز عملیاتی نداشته و از تجهیزات مازاد بر نیاز برخوردار باشید. یک نمونه دیگر ارتش آمریکا است که بسیاری از تجهیزات مازاد خود را در حالت ذخیره نگهداری میکند اما همچنان جهت نیازهای عملیاتی خود ادوات را به تعداد لازم در نظر مگرفته و مورد استفاده قرار میدهد.

ضرورت تعمیر و بازسازی پیش از ذخیره سازی

مسئله مهم در ذخیره سازی، تعمیر و بازسازی ادوات و تجهیزات پیش از ذخیره کردن آن ها است. سطح تعمیر و میزان نیاز به بازسازی براساس بررسی های فنی انجام شده پیش از ذخیره سازی تعیین میشود و میتواند از یک تعمیر مختصر و محدود با تعویض شماری از قطعات پر مصرف و کوچک تا بازسازی اساسی و تعویض قطعات مهم را شامل گردد. هر چه سطح استفاده و کاربر ادوات گسترده تر باشد و عمر عملیاتی بیشتری داشته باشند، نیاز به بازسازی پیش از ذخیره سازی بیشتر خواهد بود. در ادوات زرهی، بررسی و تعمیر پیش از ذخیره سازی شامل یک لیست گسترده است که همه آن ها باید به ترتیب اولویت انجام شوند. این موارد (برای یک تانک) عبارتند از :

شست و شوی کامل تانک
باز کردن شنی ها و بررسی وضعیت شنی به ویژه در بخش اتصالات آن (پین های شنی) در کنار قیر اندود کردن شنی ها و تعویض کفشک ها (در صورت وجود شنی مجهز به کفشک های لاستیکی)
بررسی وضعیت اجزای حرکتی و بخش های مرتبط از جمله چرخ های جاده، چرخ خورشیدی (چرخ محرک شنی)، چرخ هدایتگر یا راهنمای شنی، هرزگرد یا غلطک های پشتیبان شنی و گریسکاری این اجزا
بررسی وضعیت حلقه برجک و گریسکاری آن
بازبینی سیستم تثبیت کننده توپ و اجزای مرتبط به آن (از جمله محرک ها و جعبه دنده های سیستم). بسته به اینکه سیستم هیدرولیکی باشد یا الکترو مکانیکی گزینه های بررسی متفاوت خواهند بود.
بررسی عملکرد تجهیزات ارتباطی تانک از بیسیم یا بیسیم ها تا سیستم ارتباط داخلی (اینترکام)
بررسی و عیب یابی مجموعه هیدرولیک، میزان و کیفیت سیال هیدرولیک
تعویض انواع فیلترهای به کار رفته در بخش های مختلف (فیلترهای روغن، سوخت و …….)
بررسی و نظافت لوله توپ و استوانه تخلیه گاز (فشار شکن) در کنار بررسی وضعیت لوله با بهره گیری از انواع روش های تشخیص خوردگی و فرسایش فلزات در کنار بررسی و تعمیر اجزای مکانیسم دافعه یا عقب نشینی توپ
تنظیم و بررسی عملکرد پال های گاز، ترمز، کلاچ (در صورت نبود دنده اتوماتیک) و گاز دستی
بازبینی مجموعه هوای فشرده و کسب اطمینان از عدم نشتی آن
بررسی و تعمیر درب دهلیز راننده، توپچی و فرمانده و مکانیسم قفل آن (دریچه های برجک و شاسی)
بازبینی سیستم اطفاء حریق با بررسی حسگرهای دود و آتش، شارژ مجدد کپسول ها و ………
نظافت و بررسی ساختاری سبد ها و فضای ذخیره سازی درون و بیرون تانک (از جمله مقر نگهداری مهمات و ……..)
صاف کاری بخش های آسیب دیده بدنه، اجرای آستری مناسب و در نهایت رنگ آمیزی مجدد بدنه
جداسازی کامل موتور و جعبه دنده، بررسی اجزا و تعویض موارد لازم (از قطعات موتور و جعبه دنده تا فیلترها، روغن مورد استفاده، مایع خنک کننده و ……….)
بررسی سیستم کنترل آتش و اجزای نظارتی (سیستم دید در روز و شب توپچی و در صورت وجود سیستم نظارت و هدفگیری فرمانده) و تنظیم آن ها (کالیبراسیون سیستم کنترل آتش)
بررسی و تعمیر پریسکوپ ها و اطمینان از عدم وجود شکستگی و رطوبت در آن ها
بررسی وضعیت و تعویض رطوبت گیر های موجود در اجزای داخلی
تعیین صورت وضعیت تجهیزات جانبی و همراه تانک و تامین موارد کمبود (به مرور زمان و در جریان کاربری ادوات برخی از تجهیزات و قطعات همراه و جانبی به دلایل مختلف از دست میرود که نیازمند جایگزینی است)
………..

تانک های چیفتن بازسازی شده نزاجا پیش از ذخیره سازی

وضعیت و شرایط کلی محل نگهداری

معمولا شرایط محل نگهداری زمانی از اهمیت دوچندانی برخوردار است که هدف ذخیره سازی طولانی مدت و حفاظت از تجهیزات و ادوات در مقابل عوامل مخرب جوی مطرح باشد. در اینجا از سالن، سوله، پارکینگ و محل های مسقف مشابه استفاده میشود که در آن ها شرایط و وضعیت مشخصی تعریف شده که عبارت است از :

کنترل دما (میزان سرمای هوا در زمستان و گرما در تابستان)
کنترل سطح رطوبت (به ویژه در محل های نزدیک به دریا یا مناطقی با سطح بالای بارش باران)
کف سازی مناسب و عایق بودن سطح محل پارک ادوات
عایق بندی جداره ها و دیوارهای محل پارک ادوات
وجود سیستم مناسب روشنایی
استفاده از مصالح و مواد مقاوم به حریق و حرارت در ساخت محل پارک و نبود عناصر خطرساز در این خصوص
جلوگیری از تابش مستقیم نور خورشید به عنوان عنصر مخرب و فرساینده برای پوشش محافظ نصب شده بر روی ادوات
عایق بندی مناسب سقف محل پارک ادوات
برخورداری از سیستم اطفاء حریق
درزبندی مناسب درب یا درب های سالن یا محل پارک
زهکشی و خارج کردن آب های اضافی از زمین های اطراف محل ذخیره سازی ادوات
و …………

مراحل ورود و خروج به/از حالت ذخیره سازی

پس از انجام آماده سازی های اولیه بر روی ادوات (تعمیر و بازسازی)، با طی مراحل ذیل ادوات وارد مرحله ذخیره سازی میشوند :

پارک و تثبیت ادوات بر روی سکوی تعبیه شده
پاکسازی نهایی اگزوز
تخلیه سوخت (چنانچه ادوات به صورت مستقل و بدون کمک خودروهای بازیابی در محل قرار گرفته باشند)
خارج کردن باتری ها
قراردادن کیسه های رطوبت گیر در بخش های تعیین شده
پلمپ کردن بخش های مختلف (دریچه ها، ورودی و خروج ها و ……)
کشیدن پوشش محافظ یا کاور ذخیره سازی بر روی ادوات و قرار دادن کاور در بخش زیرین
بررسی وضعیت سالن ذخیره سازی یا محل پارک ادوات از نظر شرایط و امکانات ضروری (سیستم اطفاء حریق و ….)
تشکیل پرونده ذخیره سازی و تنظیم شناسنامه کار جهت نصب بر روی ادوات (اسامی خدمه، تاریخ دقیق شروع ذخیره سازی، اطلاعات مرتبط با وضعیت فنی ادوات در زمان ذخیره سازی و ……..)

تانک T-72S نزاجا در وضعیت ذخیره سازی یا حالت کنسرو (عبارت مورد استفاده در ایران برای ذخیره سازی طولانی مدت)

و اما شماری از مواردی که برای خارج کردن ادوات از حالت ذخیره به اجرا در می آید :

برداشتن پوشش محافظ از روی ادوات
خارج کردن کیسه های رطوبت گیر از بخش های مختلف
نصب و شارژ باتری ها
کنترل تمامی سیالات موجود در ادوات
بررسی و کنترل بدنه و کلیه تجهیزات نصب شده بر روی تانک
انجام مراحل آماده سازی برای شروع به کار پیشرانه
استارت پیشرانه و بررسی کارکرد آن
و …………

انجام مراحل مذکور بسته به نوع ادوات، مدت زمان متفاوتی نیاز دارد و معمولا برای ادوات زرهی بیش از دیگر ادوات و خودروهای نظامی وقت میگیرد. هر چه مراحل قرار دادن ادوات در حالت ذخیره سازی با دقت و کیفیت بیشتری صورت گیرد، مشکلات احتمالی در جریان روند خروج از حالت ذخیره، کمتر خواهد بود و این مرحله با سرعت بیشتری انجام خواهد شد از این جهت مرحله ورود به حالت ذخیره سازی نسبت به مرحله خروج از این حالت از اهمیت بیشتری برخوردار است.