هواپیمای توربوپراپ سری ATR

شرکت هواپیما سازی ATR  یک کنسرسیون  مشترک بین فرانسه و ایتالیا  است که البته خط تولید ان در فرانسه تشکیل  شده است. این شرکت در سال 1981 برای ساخت هواپیما  توربوپراپ   منطقه ای ATR تشکیل شد و از شرکت های النیا  و  اروماچی از ایتالیا و  ایرباس فرانسه تشکیل  شده است.

این کنسرسیون  در سال 1981  کار روی یک هواپیما توربوپراپ دو موتوره منطقه ای برای مسافت های کوتاه و یا مسیر های کم مسافر را اغاز کرد. به دلیل مصرف کمتر موتور توربوپراپ با وجود سرعت کمترش در مسافت های کوتاه معمولا مشتری بسیار و بازده ای خوبی دارد.

ای تی ار  یک هواپیما تمام فلزی  با دو بال تقریبا صاف در بالای بدنه که زیر هر بال یک موتور قرار دارد. هواپیما دارای  دمی تی شکل است  و در تمامی مدل ها از موتور توربوپراپ پرات اندوتین کانادا بهره می برد (شرکت پرات اندویتنی  کانادا بهشت موتور توربوپراپ است به شکلی که 90 درصد از هواپیماهای  پراپ های جهان از موتورهای این  شرکت بهره می برند)

“””””توربوپراپ نوعی موتور توربینی گازی است که در آن از گردش محور توربین برای گرداندن ملخ وایجادپیش‌رانش استفاده می‌شود.با اینکه گاز خروجی این موتورها نوعی جت است ولی در طراحی توربوپراپ سرعت گاز خروجی را فدای قدرت چرخاندن محور می‌کنند تا بیشتر نیروی موتور صرف گرداندن ملخ شود.”””””

هواپیما دارای سه ارابه فرود یکی در جلو و دو عدد زیر بدنه در میانه بدنه است که هر کدام دارای دو چرخ است . ای تی ار برای سوار کردن مسافر دارای   یک  درب مجهز به پلکان   در  انتهای هواپیما سمت چپ است  که به طرف پایین باز می شوند . به دلیل ارتفاع کم هواپیما با زمین نیاز به پلکان فرودگاهی نیست و درب مجهز به پلکان کفایت میکند . البته در ان سمت نیز یک درب کوچکتر قرار دارد.  هواپیما دارای  دو خدمه شامل  خلبان و کمک خلبان است و کابین  در نسخه های قدیمیتر  نمایشگر رنگی وجود نداشت ولی در نسخه های که در دهه 1990 به بعد ساخته شد  دارای   پنچ نمایشگر  رنگی هستند.

هواپیما دارای یک درب بارگیر در پشت سر کابین خلبان است  و در واقع انبار بار نیز برای قرار داد  بار مسافران نیز  در همان بخش است. این درب پشت کابین سمت چپ هواپیما قرار دارد

ای تی ار در دو مدل  ای تی ار 42 و 72 ساخته شده که به ذکر مدل های انها خواهیم پرداخت

ATR-42

این مدل دارای ظرفیت  بین 42 و تا 52 نفر مسافر  دارد  و چیدمان صندلی ها به شکل دو صندلی در هر سمت(در یک ردیف چهار صندلی) قرار دارد. این نسخه خود دارای چندین زیر مجموعه است

ATR-42-200: نخستین نمونه تولید که چند فروند ان بیشتر ساخته نشد و هدف ان ازمایشات این پرنده بود. این نسخه  در سال 1984 پرواز کرد و دارای دو موتور توربوپراپ  پرات اندوتین کانادا پی دبلیو 120 با توان هر یک 1800 اسب بخار بود که هر موتور دارای  چهار تیغه  ملخ بود

ATR-42-300: اولین نسخه  تولید استاندارد که تا سال 1996 در خط  تولید بود و دارای موتور  پی دبلیو 121 با توان 2000 اسب بخار بود . این نسخه  دارای بیشترین سرعت 492 کیلومتر بر ساعت و 885 کیلومتر برد در حالت کاملا بارگیر شده بود و 5625 لیتر سوخت حمل می کند. این میزان سوخت در تمامی  مدلهای ای تی ار 42 ثابت  است

ATR-42-320: یک نسخه بهبود پاییه   مدل 300 با موتور مشابه ولی با 100 اسب بخار قدرت بیشتر که کارایی بهتری در اب و هوایی گرم داشت

ATR-42-400 نسخه به روز شده  سری 300 دارای یک ملخ شش تیغه برای هر موتور . تنها پنچ فروند از این مدل ساخته شد

ATR-42-500: نسخه تولید فعلی این هواپیما که از سال 1996 در خط تولید است.این نسخه  دارای  موتور پی دبلیو 127 ایی با توان 2400 اسب بخار است و میتواند به سرعت 554 کیلومتر بر ساعت و برد 1550 کیلومتر برسد. دلیل افزایش برد  و سرعت  نصب یک ملخ شش تیغه و همچنین کاهش قابل توجه مصرف سوخت موتور جدید است . این نسخه برای رقابت  با جت های منطقه ای امد که از نظر مصرف سوخت چندان با نمونه توربوپراپ فرق نداشتند(دست کم در اوائل دهه 1990 به این حد از مصرف سوخت رسیده بودند  تا  اینکه نسل جدید از موتورهای توربوپراپ امدند). همچنین صدای تولید کاهش یافته و الودگی کمتری ایجاد میکند . این نسخه 1.2  تن سنگینتر است . این نسخه  در کابین دارای پنچ نمایشگر رنگی کوچک است

ATR-42-600:  اخرین  نسخه تولید که در سال 2012 تحویل  شد . این نسخه  دارای موتور پی دبلیو 127 ام است که دارای  5% قدرت بیشتر بوده و قدرت موتور به 2619 اسب بخار رسیده است.  این افزایش قدرت باعث کاهش باند مورد نیاز برای برخاستن و مصرف  سوخت نیز کاهش یافته است. برد این نسخه   1560 کیلومتر  و  سرعت ان 556 کیلومتر بر ساعت است  و در کابین دارای پنچ نمایشگر بزرگ  چند کاره قابل برنامه ریز است .

تا کنون 436 فروند ای تی ار  42 ساخته شد که قیمت هر فروند به سال 2015 میلادی 21 میلیون دلار است. این هواپیما تا کنون دارای 31 حادثه بود که 16 حادثه منجر به تلافت  جزئی ویا کلی بوده است. همکنون سه کاربر بزرگترین  این هواپیما شرکت بار بری فدکس  با 26 فروند، ایرومار مکزیکی با 14 فروند و فرست ایر کانادا با 12  فروند است

ATR-72

نسخ کشیده تر ای تی ار 42 که توان حمل 68 تا 72 نفر را دارد. این نسخه   4.5 متر بلند تر است  و برای اولین بار در 1988 پرواز کرد و در سال 1989 وارد خدمت شد و همچنان در خط تولید است. این نسخه نیز دارای چندین مدل است

ATR-72-100: نخستین  نمونه تولیدی  که به تعداد کم جهت ازمایش تولید شد

ATR-72-101: پیش نمونه تولیدی  که در سال 1989 تحویل شد. این نسخه  دارای یک درب در عقب و یک درب در جلو بود و از دو دستگاه موتور پرات اندویتنی  کانادا پی دبلیو 124 بی  با قدرت 2522 اسب بخار است .

ATR-72-102:  نسخه مشابه مدل قبل با یک درب سوار شدن در عقب و یک درب بار در جلو همانند ای تی ار 42

ATR-72-200: اولین سری که به صورت گسترده  تولید شد  و از سال 1989 تحویل مشتریان شد. این نسخه  دارای موتور  پی دبیلو 124 بی ولی با 2400 اسب بخار قدرت بود و هر موتور دارای  یک ملخ چهار  تیغه بود   و 5500 لیتر سوخت حمل میکند. دارای  یک کابین با دو خدمه و پنچ نمایشگر کوچک رنگی مشابه ای تی ار 42-500 است  و برد ان در حال بارگیری کامل 1400 کیلومتر و بیشترین سرعت ان به 513 کیلومتر بر ساعت می رسد. این مدل دارای دو زیر مجموع 201 و 202 است که دارای وزن برخاستن بیشتری بودند

ATR-72-210: نسخه بهبود یافته  در زمینه  موتور دارای  موتور پی دبلیو 127 با توان 2750 اسب بخار . این نسخه  1250 کیلومتر برد داشت. این مدل نیز دو زیر مجموع 211 و 212 داشت

ATR-72-210A: نسخه بهبود یافته با موتور قویتر  پی دبلیو 127 اف  که دارای 2619 اسب بخار قدرت. این نسخه دارای  یک ملخ شش تیغه بود که باعث کاهش صدا و  لرزش شده است   و سرعت 511 کیلومتر و برد 1200 کیلومتر بود. این مدل سنگینتر  بود توان حمل 74 مسافر یعنی دو مسافر بیشتر را داشت. این نسخه  در سال 1997 پرواز کرد

ATR-72-500:  نام تجاری برای ATR-72-210A

ATR-72-600:  برنامه  این مدل  با برنامه ای ATR-42-600 در سال 2007 اغاز  شد و در سال 2009 اولین ان تحویل شد. این نسخه   دارای  موتور پی بلیو 127 ام با توان 2920 اسب بخار است  و برد ان به 1830 کیلومتر افزایش یافته است. دارای پنچ  نمایشگر بزرگ رنگی قابل برنامه ریز جدید است   و موتور ان مصرف  کمتر و عمر بهینه بیشتری دارد

در مجموع  تا کنون 836 فروند ای تی ار 72 ساخته شده است و قیمت ان به سال 2015 رقم  25 میلیون دلار است. همکنون پنج  کاربر بزرگ این هواپیما شامل ازول برزیل با 55 فروند، وینگ ایر اندونزی با 49 فروند، فدکس با 21 فروند،  مائونت کوک  نیوزلند با 22 فروند و فری فلی  مالزی با 22 فروند

نمونه های غیر مسافربری

هر دو مدل ای تی ار 42 و 72 دارای نسخه باربری نیز هستند و این نسخه  باربر فاقد پنجره هستند  و دارای درب بارگیر بزرگتر هستند  . نسخه باربری  ای تی ار 42 دارای یک درب بارگیر بقل با عرض 127 سانتیمتر و ارتفاع 153 سانتیمتر  است  . طول بخش بار 11 متر و دارای  ارتفاع 174 سانتیمتر و پهنای 2 متر است . این نسخه  توان حمل  5735 کیلوگرم بار را حمل کند

ای تی ار 72 نیز دارای نسخه باربری  است که دارای  درب بارگیری  مشابه ای تی ار 42 است ولی طول بخش بار 17 متر ، ارتفاع  ان 175 سانتیمتر و پهنای ان 175 سانتیمتر  است. این نسخه  توان حمل 8600 کیلوگرم بار را دارد

 نسخه های نظامی

هر دو مدل ای تی ار دارای  نسخه نظامی هستند. در مرحله نسخت   چند کشور از نسخه های باربری  این هواپیما  استفاده  نظامی میکنند ولی هر دو دارای نسخه گشت دریایی نیز هستند. برای نمونه ای تی  ار 42 دارای یک نسخه  با نام ATR-42MP است که بر اساس سری 400 و 500 ساخته شده است و دارای  یک رادار جستجو در زیر بدنه برای  جستجوی سطح اب است. این  نسخه به عنوان هواپیما گشت دریایی و جستجو و نجات خدمت میکند و در نیروی  دریایی ایتالیا ، لیبی و نیجریه خدمت میکند

 ای تی ار 72 نیز دارای یک نسخه  ضد زیر دریایی است که با نام ATR 72 ASW  شناخته می شود. این مدل بر اساس سری 600 ای تی ار 72 ساخته شده و دارای  یک  رادار جستجو با برد 250 کیلومتر زیر بدنه، هشدار دهنده راداری و فروسرخ ،یک کاونده الکترو مغناطیسی برای کشف زیر دریایی در انتهای بدنه، یک سامانه اپتیکی  با دید حرارتی در زیر دماغه است  و میتواند انواع سونار و اژدر برای درگیر با زیر دریای ها را حمل کند و به زودی مجهز به موشک نیز خواهد شد . ترکیه و پاکستان این مدل را سفارش داده اند که در مرحله ازمایش است و تجهیزات الکترونیکی ان توسط ترکیه ساخته شده است

ای تی ار در ایران

خطوط هوایی ایران از دهه 1990 به سراغ این پرنده رفتند . تمامی ای تی ار های موجود در ایران از نسخه ای تی ار 72 است که همگی در شرکت اسمان خدمت میکند (البته مدتی ای تی ار 42 هم در ایران بوده است). همکنون شرکت اسمان دارای دو فروند ای تی ار 72 -200 و چهار فروند  ای تی ار 72 -500   است. شرکت ای.تی.آر در پی برداشته شدن تحریم‌ها علیه ایران، اعلام کرد: با ایران برای تامین حداکثر ۴۰ فروند هواپیمای توربوپراپ برای شرکت هواپیمایی ایران ایر قرارداد امضا کرده است. این قرارداد پس از مذاکرات تهران و رم که در نخستین سفر اروپایی حسن روحانی به اروپا انجام گرفت، امضا شد. پاتریک دو کاتسل باژاک، مدیرعامل ای.تی.آر در بیانیه‌ای اظهار کرد این شرکت افتخار دارد که با فراهم کردن هواپیما به منظور تقویت و افزایش حمل و نقل منطقه‌ای در ایران، در دوران جدید این کشور مشارکت دارد و برای فروش ۲۰ فروند هواپیمای ۶۰۰-۷۲ و همچنین گزینه برای فروش ۲۰ فروند دیگر با ایران قرارداد یک میلیارد یورویی امضا کرده است.

ترجمه: عبدالحمید تارخ

منبع: http://www.atraircraft.com