جنگنده تهاجمی ای 6 اینترادر

در میان دهه 1950 نیروی دریایی امریکا یک جت دو سرنشینه    همه گونه اب و هوایی و  پشتیبانی میخواست که توان عملیات  بر روی ناو های هواپیما  بر را داشته باشد.چندی بعد خواهان  این شد که هواپیمای جدید  توان انجام تهاجمی عمقی در خاک دشمن را نیز داشته باشد  و بتوان دست به حمله هسته ای بزند. نیروی دریایی خواهان توان نشست و برخواست  کوتاه و یا عمود  برای این هواپیما  بود تا بتواند از ناو های کوچک ESSEX نیز دست به عملیات بزند.سه کمپانی طرح های را به نیروی دریایی پیشنهاد دادند که در این میان  طرح شرکت گرومی با نام A2-F1 در سال 1958 پیروز شد  البته طرح مورد نظر در ان  زمان تنها روی کاغذ بود.

کمپانی گرومی تحت رهبری لارنس میاد  دست به  توسعه طرحی زد که در مرحله  نخست مدل 128 نام داشت  . یک جنگنده معمولی با بالی با پس گرایی کم و یک سکان عمودی و دو خدمه در کنار هم بود.هواپیما دارای دو موتور توربوجت  بدون پس سوز پرات اندویتنی جی 52 در ریشه بال بود  و از یک سری سامانه های ناوبری و تسلیحاتی خودکار برای پرواز در هر شرایط اب و هوایی بهره می برد. از انجای که نیروی دریایی به توسعه یک نسخه جنگ الکترونیک این هواپیما  نیز علاقه داشت  گرومی روی نمونه ای با نام مدل 128 A نیز کار می کرد که برای جنگ الکترونیک و شناسایی ساخته شده بود.

در سال 1959 نیروی دریایی طی قرار دادی با گرومی خواهان ساخت هشت پیش نمونه از طرح ای 2 اف 1  شد و اولین پیش نمونه اولین پرواز خود را در تاریخ 19 اوریل 1960 انجام داد.از انجای که برخی سامانه های ناوبری و تهاجمی مورد نظر برای این طرح اماده نشد بود  دست کم سه پیش نمونه اولیه تنها  برای ازمونهای پروازی به کار رفتند. همچنین با ادامه این طرح در سال 1963  نسخه جنگ الکترونیک این هواپیما نیز توسعه یافت. جنگنده جدید با نام A6 و لقب اینترادر شناخته شد

اولین نسخه تولید این هواپیما  A6A اینترادر بود.این نسخه از سال 1963 وارد خدمت نیروی دریایی شد و پایه ای برای بقیه  مدل های شد. ای6 پرنده ای از عمدتا  المینیومی   با بدنه ای قورباغه ای  شکل و بدنه ای کشیده و دماغه ای بزرگ که هر دو خدمه  در کنار هم قرار دارند. هواپیما دارای  دو دستگاه موتور توربوجت بدون پس سوز پرات اندویتنی  جی  52 پی 8 ای   در ریشه بال ها با توان 9300 پاوند  بدون پس سوز است.بال در میانه  بدنه طراحی شده بود و نسبت  به نسخه پیش تولید دارای  پس گرایی بیشتری بود و  52 درجه پس گرایی داشت. اینترادر  مادون صوت بود و به دلیل سوخت داخلی بالا برد بسیار داشت

ورودی هوا به شکل دی شکل در کنار بدنه زیر بال قرار دارد   و خروجی نیز در پشت  سر بال(قمست پایین ) قرار دارد  وبه دلیل نزدیک خروجی  با زمین  باعث کاهش  فاصله مورد نیاز برای برخواستن بود . هواپیما دارای  8873 لیتر سوخت داخلی بود و می توانست  تا چهار  مخزن سوخت خارجی را نیز حمل کند.دارای  بالی پهن با  فلپ های بزرگ بود که قابلیت جمع شدن را برای گرفتن جای کمتر در فضای ناو هواپیما را داشت.

در لبه بالها دارای  ترمز هوایی بود که به بالا و پایین باز می شد   و برای  کاهش سرعت فرود ویا ایجاد تعادل بیشتر در بمب باران به کار می رفت.در A6A  این  ترمز ها در دو طرف بدنه بود  ولی مشکلاتی را ایجاد کرد. برخی ای 6 ها مجهز به ترمز هوایی در نوک بال شدند و برخی نیز اصلاح نشدن ولی  از ترمز هوایی خود استفاده نکردند.

دایرا سه ارابه فرود  بود که ارابه  فرود جلوی دو چرخ و ارابه فرود عقبی تک چرخ بود و یک غلاب برای گرفتن کابل روی ناو نصب  شده بود.  هواپیما در دماغه دارای  یک لوله سوختگیری ثابت است

ای 6 هیچ جایگاه جنگ افزار  داخلی ندارد ولی 5 جایگاه خارجی دارد که یکی در زیر  بدنه  و دوتا زیر هر بال است که توان حمل 8100 کیلوگرم سلاح را دارد .هر جایگاه  میتواند تا شش بمب 225 کیلوی  یا به عبارتی  در یک پرواز با یک لود سنگین تا 30 بمب 225 کیلوگرمی مارک 82 را به خود حمل کند. توان حمل موشک سایندوندر را نیز دارد اگرچه هرگز به صورت عملیاتی ان را حمل  نکرده است. A6A  اینترادر دارای  برد انتقالی 4100 کیلومتر با چهار مخزن سوخت خارجی و 1620 کیلومتر با 12 بمب 225 کیلویی و دو مخزن سوخت  خارجی  بود.

ای 6 دارای  سامانه ناوبری و تهاجمی پیچیده ای برای دوران خود بود.در دماغه دارای  دو دستگاه رادار بود. یکی رادار تهاجمی ای پی کیو88 برای کشف  اهداف زمینی  (در ان دوران هدف های  بزرگ مانند ایستگاه راه اهن ،پلها، ساختمانها و…)  که بعدها با ای پی کیو 112 جایگزین  شد و یک رادار ناوبری  در  زیر رادار اصلی  برای پرواز  شبانه از نوع ای پی کیو92. هواپیمای دارای  سامانه شناسایی دوست از دشمن،یک رایانه انالوگ  و هشدار دهنده رادار  بود اگرچه تا سال 1965 گیرنده هشدار دهنده رادار  نداشت و می توانست دست به پرواز خودکار در ارتفاع پایین بزند. همچنان کابین  فاقد اچ یو دی است و در داخل کابین تنهای یک  نمایشگر سی ار تی دایره ای برای افسر اسلحه  بود

همان طور که گفته شد خلبان و کمک خلبان(افسر اسلحه و رادار)در کنار هم قرار داشتند  و بر روی دو صندلی  مارتین بیگر قرار داشتند  که دارای   توان عمل در ارتفاع صفر و سرعت بالای 185 کیلومتر را بود.

A6A  در 1 ژوئیه  سال 1965 در ویتنام اولین پرواز خود را انجام داد. در ویتنام نشان داد پرنده بسیار کارایی  است و  توان بمب باران شبانه را به خوبی دارد  سامانه جنگ الکترونیک پیچیده ای دارد. همچنین این هواپیما توان بهتری در پشتیبانی هوایی  از نیروی زمینی  نسبت به ای 1 اسکای ریدر دارد. سامانه پرتاب بمب ان برای بمب باران  رادار بود و می توانست  با مشخص  کردن هدف روی رادار،  با محاسبات پیچیده توسط رایانه محل و زمان پرتاب بمب را در شب  تاریک به خدمه اطلاع دهد

A6A  در تمامی طول جنگ ویتنام خدمت کرد  درسال 1966 رادار ای پی کیو 99 با رادار ای پی کیو112  تعویض شد.هنگامی که جنگ تمام شد 67 فروند   ای6 را بر اثر اتش دشمن از دست داده بود

بر اساس A6A  از سال 1963 ایی ای 6 ای(EA6A)  ساخته شد. ای  6 و ایی ای 6 ای بسیار شبیه هم هستند تنها تفاوت انها دارا  بود یک سامانه جنگ الکترونیک ای ال کیو 85  بر روی سکان عمودی است. این نمونه غلاف های برای جمع اوری علائم رادار دشمن را با خود حمل می کرد و اگرچه  توان تهاجمی داشت  ولی به ندرت برای این کار استفاده می شد . 25 فروند ایی ای 6 ای  تولید شد که ده فروند انها ای 6 ای تبدیل شده بودند  و 15 فروند نو ساز.ایی ای 6 بی در ویتنام بسیار موثر افتاد  و نیروی دریایی را برای  به خدمت گیری نسخه ای  دیگر تشویق کرد. در نهایت  نیروی دریایی ایی ای 6 ای را به موشک ضد  رادار تجهیز کرد و نقش ضد رادار از انها بهره برد.

19 فروند ای 6 ای  اینترادر به ای 6 بی ارتقا یافتند. ای نمونه دارای  سامانه هشدار  دهنده برای تعیین    دقیق  موقیعت رادار دشمن بود و به موشک ضد رادار شرایک و استاندارد  برای نابودی رادارهای دشمن مجهز شد.این نمونه در ویتنام به کار رفت  پنج  فروند ان از دست رفت

طی جنگ ویتنام  کامیون  های حمل نقل سلاح برای  ویتنام شمالی و یا ویتکونگها  در   لاوس و کامبوج  بارگیری می شدند  و بعد حرکت خود را به طرف ویتنام شمالی در شب انجام می دادند  از این رو نسخه ای 6 سی اینترادر  مجهز به یک غلاف  با تجهیزاتی چون دوربین دید  حرارتی و  دوربین دید  در شب برای شکار  و نابودی این کامیون ها   توسعه یافت. ده فروند ای 6 ای به این نسخه ارتقا یافت که دو فروند انها در ویتنام از دست رفت.

در میانه دهه  1960 نیروی دریایی  تصمیم به استفاده  از ای 6 ای در نقش سوخت رسانی  هوایی داشت. از این رو ای6 ای مجهز به یک غلاف سوخت رسانی یار به یار در جایگاه مرکزی بدنه شد  شد. ولی استفاده در این نقش از اینترادر  بسیار  پر هزینه بود و از  طرفی نیاز به ای6 ای در نقش تهاجمی بود  ، از این رو  نیروی دریایی دست به توسعه نسخه ویژه زد . در سال 1968 دست به تبدیل 90 فروند ای 6 ای به کی ای 6 دی زد . این نمونه دارای  یک  سامانه سوخت رسانی داخلی شلنگی  بود که شلنگ ان در درون بدنه جمع می شد. از این رو از جایگاه مرکزی زیر بدنه نیز برای حمل مخزن سوخت بهره می برد . معمولا به چهار ویا حتی پنچ مخزن سوخت خارجی پرواز می کرد. این نمونه  تجهیزات  راداری  و ناوبری  تهاجمی نداشت ولی می توانست  دست به حملات روزانه بزند اگرچه هرگز در این نقش استفاده  نشد. این نمونه می توانست در برد 800 کیلومتری ناو  برای یک جنگنده  اف18 و یا در برد 350 کیلومتر به دو اف18 سوخت رسانی کند.این نمونه با اس3 وایکینگ جایگزین شد اگرچه این نسخه وایکینگ نیز جای خود را به سوپر هورنت در نقش سوخت رسان داد

تجارب ویتنام نشان داد که باید  یک نسخه  بهبود یافته  از اینترادر توسعه یابد  از این رو نسخه جدید A-6E اینترادر ساخته شد . این نمونه در سال 1971  وارد خط تولید  شد . ای 6 ایی با ای 6 ای بسیار به هم شبیه هستند ولی تجهیزات داخلی تفاوت بسیار دارد . موتور پرات اندوتنی جی 52 پی 8 بی که البته تنها یک اصلاح کوچک  در خود دیده بود بر روی مدل جدید نصب شده بود  .رادار تهاجمی ای پی کیو 148  که دارای  فناوری ها جامد و قطعات نیم هادی  بود  و رایانه  دیجیتال  ای اس کیو 133  و سامانه جنگ الکترونیک ای ال کیو 100 .این نمونه یک نمایشگر تک رنگ نیز برای  خلبان داشت  . این نمونه با تجهیز به غلاف نشان گذار لیزری  توان حمل بمب و موشک هدایت لیزری  را پیدا کرد . بیشترین برد این نمونه با پنج مخزن سوخت خارجی 5222 کیلومتر بود

240 فروند ای 6 ایی  ساخته شد و 205 فروند ای6 ای نیز به این مدل تبدیل شد .طی دهه 1970 و 1980 ارتقائات بسیاری  روی این  نمونه انجام شد که از جمله ان تعویض  سامانه ناوبری اینرسی ای ان اس 92 به جای سامانه ای ان اس 31  بود .

 ولی بزرگترین ارتقا در سال 1978 انجام شد که 228 فروند ای 6 E ارتقا یافته  و مجهز به یک  دوربین دید حرارتی و یک نشان گذاری لیزری   ای ای اس 33 در  زیر دماغه در یک محفظه گوی شکل شد. این سامانه اجازه می داد بدون استفاده از غلاف نشان گذاری لیزری دست  به هدفگیری لیزری بزند و یا در پرواز شبانه در ارتفاع پایین از ان بهره ببرد  . همچنین  رادار تهاجمی تعویض شد و رادار ای پی کیو 156 روی ان نصب شد که توان کشف  اهداف زمینی کوچک متحرک  همچون خودرو ها را نیز داشت . همچنین   رایانه  نیز دوباره تعویض وبه ای اس کیو 155 ارتقا یافت. کابین مجهز به یک  نمایشگر تک رنگ چند مظنوره  شد . در میانه ده 1980 با  اشکار شدن نشان های خستگی در بال ، بال با یک بال کامپوزیت تعویض  شد. در اوائل  دهه 1980 ای6 ایی اخرین  ارتقا را به خود دید که شامل   نصب  موشک  ماوریک، موشک ضد کشتی هارپون و نسخه تهاجمی ان اسلم و موشک ضد رادار هارم بود . همچنین  ارتقاء  ای 6 ایی به نسخه ای 6 اف با موتور توربوفن  جنرال الکترونیک  جی 404 جنگنده اف18  و ارتقاء  به نسخه ای 6 جی  با سامانه  های الکترونیک به روز نیز مورد بررسی قرار گرفت  ولی در نهایت لغو شد.

A6E در ویتنام حضور نداشت  و اولین عملیات ان در  سوریه در سال 1983 در زمان  حضور نیروی هوای امریکا در لبنان به عنوان نیروی حافظ صلح بود.دست کم دو فروند به اتش  پدافند سوری ها سرنگون شد.

در سال 1986 در عملیات علیه لیبی که با امریکا در افتاده  بودش شرکت  کرد و دو فروند  کشتی نیروی دریایی لیبی  را با موشک های  هارپون طی دو روز متفاوت هدف قرار داد. همچنین  چند سایت پدافندی نیز به اتش هارم  نابودشدند.

قزافی رهبر لیبی  برای انتقام در یک باشگاه شبانه  در برلین دست به  بمب گذاری  زد  و چند نظامی امریکا کشته و زخمی دشند تا ریگان  رئیس جمهوری امریکا دستور به تلافی  بدهد. در 15 اوریل  سال 1986 طی عملیات  الدورادو   45 فروند جنگنده ارتش امریکا که بخشی از انها شامل 15 فروند ای 6 ایی می شدند   به مراکز  مختلف لیبی  از جمله چندین  پایگاه هوایی حمله  کردند  و 30 هواپیما  و بالگرد ارتش لیبی   را تنها با از  دست دادن یک اف111  از بین بردند. در سال 1988 در جریان عملیات در خلیج  فارس علیه ایران به کار رفت و یک ناوچه ایرانی را با شلیک موشک ای جی  ام 123 نابود کرد.

در جیران جنگ خلیح فارس نیز حظور داشت   و با کمک سلاح های هدایت شونده اتش  صدام را مورد هدف قرار داد

ای 6  اینترادر  در نسخه  رزمی که تنها در امریکا خدمت کرد  در سال 1996 رسما از خدمت خارج شد ولی همچنان نسخه ایی ای 6 بی پرولر نسخه  جنگ الکترونیک در  خدمت باقی مانده. در مجموع 693 فروند ای 6 اینترادر ساخته شد

ایی ای 6 بی پراولر

در سال 1964  گرومی دست به توسعه  نسخه جدید جنگ الکترونیک A6A زد که از غلاف جنگ الکترونیک  ای ال کیو 99 بهره می برد  که در ان زمان در حال توسعه بود.از انجای که بار کاری  پیش بینی شده برای خدمه این مدل بالا بود گرومی  تصمیم گرفت تا دو خدمه دیگر  به شکل پهلو به پهلو در طرح جدید اضافه کند.با اضافه شدن یک کابین جدید در پشت کابین فعلی   طول بدنه 1.37 متر اضافه شد  و همچنین  بال نیز تقویت  شد و میزان سوخت داخلی نیز اضافه  شد.این مدل  دارای  رادار تهاجمی ای  پی کیو 129 و رادار ناوبری ای پی ان 153 بود و بر روی سکان عمودی همانند  EA6A دارای غلاف جنگ الکترونیک ولی از نوع  ای ال کیو  100 بود.سه A6A به این مدل ارتقا یافتند و در نهایت اولین نمونه تولید کامل در مه سال 1968 اماده و در سال 1970 وارد خدمت شد. هواپیمای جدید  EA6B پراولر نامیده شد. پراولر تا سال 1972 دارای موتور پرات اندویتنی  جی 52  پی  8 ای بود ولی از ان سال به بعد در  خط تولید مجهز  به موتور جی 52 پی 408 شد.

ناوگان پراولر که تا سال 1973 در خط تولید بود و 170 فروند از ان ساخته شد و پس از پایان تولید به  صورت مداوم بروز رسانی میشد. این مسئله اهمیت بسیار داشت زیرا پروالر یک  هواپیمای جنگ الکترونیک بود و باید با هر پیشرفت شوروی در رادار و سامانه های پدافندی ارتقا می یافت . اولین ارتقاء  در سال 1973 روی پرولر انجام شد. این ارتقا شامل نصب چهار غلاف جنگ الکترونیک ای ال کیو  99  در زیر بال ها،سامانه تاکتیکی پردازش  الکترونیک ای اس اچ 30 که وظیفه ان جمع اوری ، پردازش  و ذخیره  علائم و فرکانس های  رادار دشمن را داشت، ارتقا غلاف جنگ الکترونیک ای ال کیو 99بی و سی از جمله ارتقائات  سال 1973 بود

در سال 1975 یک سری ارتقا دیگر شامل  ارتقا کنسول دو خدمه جنگ الکترونیک در عقب  برای کاهش حجم کار انها، جایگزینی رادار ای پی اس  130 به جای ای پی اس  129، نصب سامانه جنگ الکترونیک ای ال کیو  126 بر روی سکان عمودی  به جای ای ال کیو 100 که دیگر بی اثر بود و نصب سامانه جنگ الکترونیک ای  ال کوی 99 دی در غلاف و تعویض رایانه  پردازشگر  با نسخه ای سریعتر

در دهه 1990 ارتقا کلی تری دیگری در پراولر انجام شد که شامل  نصب  نمایشگر های رنگی در هر  دو کابین، نصب سامانه  ناوبری جی پی اس، نصب سامانه جنگ الکترونیک ای ال کیو 218 به جای ای ال کیو 99، نصب دوربین دید در شب . نمونه ارتقا یافته جدید بین سال های 2005 تا 2010 تحویل نیروی دریایی شد

در دهه 1990 با پایان جنگ سرد بعد از خروج از خدمت اف111 نیروی هوایی امریکای ایی اف111 نسخه جنگ الکترونیک  این پرنده را  نیز از خدمت خارج کرد ولی نیروی دریایی اگرچه نسخه رزمی ای 6 را از خدمت خارج کرد ولی پروالر را برای پشتیبانی  الکترونیک از نیروی هوایی و دریایی در خدمت نگه داشت و در دهه 1990 حتی پرولر  را به موشک ضد رادار هارم برای  عملیات سرکوب پدافندی نیز تجهیز کرد

پرواز در اواخر جنگ ویتنام حضور داشت  و در تمامی جنگ های مهم همچون جنگ اول و دوم خلیج فارس  و نبرد برضد یوگسلاوی به خوبی دست به اینجاد اختلاف  روی رادارهای پدافندی زد . از سال 2009 ایی ای 18 جی گراولر وارد خدمت شده و  تا سال 2016 به صورت کامل جایگزین   پرولر شود

 ترجمه عبدالحمید تارخ