بالگرد تهاجمی AH-1Z ویپر
هنگامی که نیروی زمین امریکا به دلیل درگیری شدید در ویتنام دست به خدمت گیری یک بالگرد جدید با نام کبرا زدند ، تفنگدارن دریایی نیز خواهن چنین بالگردی بودند. نیروی زمینی و تفنگدارن دریایی از اول جنگ ویتنام با تجهیز بالگرد یو اچ1 هیویی به راکت و مسلسل از این بالگرد در عملیات تهاجمی استفاده کردند ولی نیازبه بالگرد چالاکتر در نیروی زمینی باعث ساخت کبرا شد که در واقع یک بدنه جدید با موتور و سامان های انتقال قدرت بالگرد یو اچ1 بود. تفنگدارن در سال 1967 یعنی زمانی که AH-1G هیویی کبرا نخستین مدل کبرا در ویتنام به کاررفت ،خواهان این بالگرد شد. برای اشنایی با بالگرد کبرا اینجا را کلیک کنید
ولی تفنگدارن دریایی برای پرواز ایمن روی دریای خواهان نسخه دو موتوره این بالگرد بودند از این رو در سال 1969 کمپانی بل دست به طراحی نسخه دو موتوره با نام AH-1J سی کبرا زد . البته تفنگدارن تعداد ای اچ1 جی را مدتی در ویتنام استفاده کردند
سی کبرا فرق چندانی با نسخه اصلی نداشت فقط دارای دو دستگاه موتور Pratt & Whitney Canada T400-CP-400 با توان هر یک 1800 اسب بخار بود که نسبت به نسخه تک موتوره نیروی زمین که تنها یک موتور با توان 1100 اسب بخار داشت ، قدرت بیشتری داشت. همچنین به غیر چند فروند نخست همگی در دماغه دارای توپ 20 م م متحرک سه لول بودند. نسخه های نیروی زمینی تا اواخر دهه 1970 دارای دو مسلسل 7.62 م م مینی گان در دماغه بودند
در اواخر دهه 1970 تفنگدارن که موفق به کسب 69 فروند سی کبرا شدند و جالب اینکه ایران تنها مشتری خارجی سی کبرا 202 فروند از این بالگرد را دریافت کرد. تفنگدارن از میان دهه 1970 خواهان تعداد بیشتری سی کبرا بودند ولی سی کبرا تفنگدارن تنها توپ و راکت داشت و فاقد موشک تاو بود از این رو نسخه تاو دار این بالگرد با نام AH-1T برای تفنگدارن توسعه یافت و دارای موتور قوی تر 1940 اسب بخاری بود و 59 فروند از ان ساخته شد . در ادمه با نصب موتور پیشرفته GE T700-GE-700 در سال 1980 مدل AH-1T+ به وجود امد
در ادامه در میانه دهه 1980 با نصب موتور پیشرفته تر General Electric T700-401 با قدرت 1690 اسب بخار ، نصب سامانه نشان گذاری لیزری و دوربین دید حرارتی در دماغه ، پرتاب کننده چف و فلر، هشدار دهنده راداری و موشک ضد تانک هلفیار نسخه جدیدی با نام AH-1W سوپر کبرا ساخته شد.78 سوپر کبرا نو ساز تحویل شد و 39 فروند نسخه تی هم به سوپر کبرا ارتقا یافتند
اگرچه داستان AH-1Z ویپر به ادامه ارتقاء کبرا در تفنگدارن دریایی بر میگردد ولی در واقع داستانش تا حدی به یک نسخه از کبرا با نام بل 249 بر میگردد. این سنخه همزمان با ای اچ1 تی توسعه یافت که شامل یک نسخه دو موتوره با ملخی چهار تیغه بود ولی برنامه ان رها شد. بعدها طرحی با نام کبرا 2000 نیز داده شد که یک سوپر کبرا با موتور بهبود یافته و یک تیغه چهار ملخ بود که این طرح نیز در میانه دهه 1990 لغو شد
در سال 1996 تفنگدارن دریایی برنامه ای برای ارتقا 100 فروند یو اچ 1 و حدود 180 فروند سوپر کبرا را اعلام کرد.در ان زمان البته بوئینگ تلاش کرد برای چندمین بار اپاچی و لانگ بو اپاچی را به تفنگدارن بفروشد ولی تفنگدارن دست از سر بل و کبرا بر نمی داشتند که یکی از دلایل ان نیز این بود که طی ارتقا یو اچ1 و سوپر کبرا قرار بود اشتراکات زیادی داشته باشد که هزینه برنامه را کم می کرد و قرار شد 84% قطعات یکسان باشد
اولین بالگرد ارتقا یافته در سال 2000 میلادی پرواز کرد و در سال 2010 اولین دسته تحویل تفنگدارن دریایی امریکا شد
ویپر که در مرحله اول با ان لقب زولو کبرا دادند از نظر ظاهر شبیه اجداد خود است. بدنه تغییر چندانی نکرد البته در ارتقا بخش های از جمله در طرف بدنه و کابین و زیر کابین با مواد کامپوزیت تجهیز شدند که از مواد قبلی بسیار سبکتر بودند ولی در عین حال مقاومت بیشتری داشتند. طرحی در مرحله اولیه برای تجهیز بالگرد به چرخ جای اسکی وجود داشت ولی به این دلیل که نیاز به تغییر بسیار داشت رها شد و این مدل هم با اسکی ساخته شد
بالگرد مجهز به دو دستگاه موتور General Electric T700-GE-401C با توان هر یک 1800 اسب بخار شده است و سری موتور جنرال الکترونیک تی 700 که روی بالگردهای چون اپاچی و بلک هاوک و چندین بالگرد دیگر نصب شده قبلا در سوپر کبرا نیز نصب شد ولی نسخه نصب شده روی ویپر در زمینه بیشترین عمر موتور و مصرف سوخت ارتقاء یافته و قدرت بیشتری نیز دارد. خروجی موتور کشیده شده و انتهای دو خروجی به طرف بیرون داده شده تا از هم فاصله بگیرد دمایی کمتری پشت بالگرد متمرکز شوند. سرامیک های جهت انتشار کمتر حرارت درون خروجی کار گذاشته شده است . این نسخه فاقد جیمینگ فروسرخ است که احتمالا دلیل به موفق بودن ازمایشات میزان خروجی امواج فروسرخ موتور می باشد که این جمینگ از این بالگرد حذف شده است.
ملخ اصلی کاملا عوض شده و دارای چهار تیغه است. افزایش دو تیغه باعث شده تا بالگرد لرزش کمتر و صدای کمتری ایجاد کند و به گفته خلبان این بالگرد ، بسیار نرم تر از نسخه ای قبلی با ملخ دو تیغه است. هر دو ملخ کامپوریت است و تا برخورد کالیبر 23 م م مقاومت دارند . ملخ ها دارای یک سیستم جمع شونده نیم خودکار برای کاهش فضای گرفته شده روی ناو است همچنین دارای سیستم انتقال قدرت موتور به ملخ نیر تعویض شد . در کل 72 درصد از قطعات این بخش از موتور تا انتقال دهنده موتور و ملخ عوض شده است
از نظر الکترونیک بالگرد دچار دگرگونی بسیار شده. در مرحله اول سایت هدفگیری در دماغه که شامل سایت هدفگیری موشک تاو در کنار یک نشانگذار لیزری و دوربین دید حرارتی و دوربین دید مدار بسته بود برداشته شد و یک سامانه نشان گذار لیزری با دوربین حرارتی نسل سوم با نام AN/AAQ-30 که TSS نیز خوانده می شود در دماغه قرار داده شده است
این سیستم بر روی خود چهار دریچه دارد که شامل یکی برای نشان گذار لیزری، یکی برای دوربین دید حرارتی، یکی برای دوربین دید مدار بسته و سامانه تعقیب خودکار هدف است . این سامانه درون یک محفظه گوی شکل قرار دارد و در مواقع غیر رزمی گوی به عقب چرخیده و لنزهای قابل دیدن نیست
بالگرد دارای سنسور هشدار دهنده فروسرخ AN/AAR-47است که شامل چهار لنزر در چهار طرف بالگرد است که نزدیک شدن موشک را به خلبان و جهت ان را هشدار میدهد. این سیستم به پرتاب کننده چف و فلر متصل است که به شکل خودکار دست به پرتاب چف و فلر میزد. چهار سامانه پرتاب کننده چف و فلر در این بالگرد نصب شده که دو عدد در دو طرف بالگرد در جلو زیر کابین عقب و دو عدد در عقب روی دم بخشی که به بدنه چشبه نصب شده است. همچنین بالگرد دارای هشدار دهنده راداری AN/APR-39(XE2) مجهز است که پیشرفته تر از نسخه نصب شده روی سوپر کبرا است
کابین عقب و جلو دوباره ارتاقء یافته و در هر کدام از کابینها دارای دو نمایشگر 8 در 6 اینچ و یک نمایشگر 4 در 4 اینچ است که شیشه ای ترین کابین را بین بالگردهای تهاجمی موجود دارد .بالگرد دارای سامانه هدایت ماهواره است و یک سیستم نقشه خان دیجیتال استفاده میکند . هر دو خدمه دارای یک کلاه پروازی پیشرفته ساخت تالس هستند که تمامی اطلاعات پرواز را روی ان میتوانید ببیند از این رو برای ویپر اچ یو دی نیز قرار داده نشده است. این نمایشگر رنگی روی کلاه برای 24 ساعت شبانه روز قابل استفاده است و دارای میدان دید 40 درجه است. این کلاه خود به سامانه دوربین دید حرارتی دماغه متصل است و خلبان و یا افسر اسلحه تنها با چرخش سر به هر سمت میتوانند سامانه دید حرارتی را نیز به سرعت به همان طرف برگرداند
یکی از عضو های بدون تغییراین بالگرد توپ 20 م م ام 197 است. این توپ گاتیلینگ 3 لول 20 م م با سرعت اتش 1500 گلوله بر دقیقه میتواند انواع مهمات های انفجار و نفوذ کنند ضد زره را حمل کند . نسخه ای از مهمات های توپ توان نفوذ در 12.5 م م زره را در 1000 متری را دارد و میتواند مهماتهای انفجاری را حمل کند.اگرچه سرعت اتش ان بیشتر از توپ بالگردهای چون اپاچی و یا میل 28 است ولی در عوض قدرت کمتری دارد
بالگرد دارای دو جایگاه تسلیحاتی زیر هر بال است . بالگرد مانند تمامی بالگردهای امریکای توان حمل دو تا چهار لانچر 19 تایی راکت غیر هدایت شونده هایدرا را دارد و یا میتواند تا دو لانچر هر لانچر با چهار راکت هدایت لیزری را نیز حمل کند. سلاح ضد تانک این بالگرد موشک مشهور هدایت لیزری هلفایر است. هلفایر اولین بار روی سوپر کبرا وارد خانواده کبرا شد که در کنار تاو استفاده می شود ولی این نسخه دیگر توان حمل تاو را ندارد و میتواند تا هشت هلفایر در کنار دو راکت انداز و یا 16 هلفیار را حمل کند. در سوپر کبرا توان حمل 16 هلفایر نبود و تنها هشت هلفایر میشد حمل کند ولی در رتا 16 موشک هلفایر قابل حمل است. همچنین ویپر برای دفاع از خود میتواند تا دو موشک سایدواندر را نیز حمل کند. سایدواندر از نوک بال ویپر پرتاب می شود
این بالگرد میتواند رادار میلی موجی AN/APG-78 را نیز حمل کند. این رادار همان بالگرد نصب شده روی توپی بالگرد لانگ بو اپاچی بود ولی این بالگرد ان را به شکل غلاف روی بالچه حمل میکند . اگرچه این شکل حمل محدودیت در زمینه دید رو به جلو دارد ولی در کل در زمینه هدای اتش مشکلی ایجاد نمی کند از این رو ویپر میتواند نسخه هدایت میلیموجی موشک هلفایر را نیز تا برد 12 کیلومتر حمل کند
سپاه تفنگدار دریایی امریکا از چند سوپر کبرا ارتقا یافته به ویپر در افغانستان و عراق در دهه گذشته استفاده کرد و از عملکرد ها بسیار راضی بود به شکلی که تصمیم به خدمت گیری انها گرفت. تفنگدارن دریایی در مرحله اول به دنبال 226 فروند ویپر بودند ولی در نهایت سفارش به 189 فروند کاهش یافت که شامل 58 فروند نو ساز است که همگی تاکنون تحویل شده اند و مابقی ارتقاء سوپر کبرها به ویپر است.پاکستان اولین مشتری ویپر بود که 15 فروند ان را سفارش داده ولی بعد مدتی تصمیم به سفارش بالگرد تی129 ساخت ترکیه گرفت . بحرین نیز در سال 2018 میلادی دست به خرید 12 فروند از این بالگرد زد که تا سال 2020 تحویل این کشور خواهد شد .جمهوری چک نیز 4 فروند از این بالگرد را در سال 2020 سفارش داد
ویپر بالگرد شایسته ای است و ان را باید فرزند خلف اولین و یکی از موفقترین بالگردهای رزمی جهان یعنی کبرا دانست که امید دارد در اینده مشتریان بیشتری کسب کند به شرطی که بتواند در راقابت های اپاچی را پشت سر بگذارد . قیمت هر فروند ویپر که از سوپر کبرا به ویپر ارتقا یافته 27 میلیون دلار و قیمت هر فروند نسخه نو ساز31 میلیون دلار است
مشخصات
طول:17.8 متر
بلندی:4.3 متر
وزن خالی:5580 کیلوگرم
بیشترین وزن برخاستن:8390 کیلوگرم
موتور: دو موتور جنرال الکترونیک T700-GE-401C با 1800 اسب بخار برای هر موتور
سرعت کروز:296 کیلومتر بر ساعت
برد:231 کیلومتر در حالت رزمی
برد انتقالی:600 کیلومتر
سلاح: توپ 20 م م سه لول، توان حمل تا چهار راکت انداز 19 لول و یا تا 16 موشک ضد تانک هلفایر و یا دو راکت انداز و هشت هلفایر و دو موشک سایدواندر بر نوک بال
ترجمه: عبدالحمید تارخ
منابع
http://www.military-today.com/helicopters/ah1z_viper.htm
http://www.bellhelicopter.com/military/bell-ah-1z
https://en.wikipedia.org/wiki/Bell_AH-1Z_Viper
