بمب افکن B-2 اسپیریت
کار بر روی یک هواپیما با توان رادار گریزی به اوائل دهه 1960 در امریکا بر میگردد. پنتاگون با معرفی بمب افکن شش موتوره ایکس بی70 تلاش به ساخت بمب افکنی داشت که بتواند با سرعت زیاد در ارتفاع بالا از دست رادارهای شوروی فرار کند و موشک های پدافندی در ارتفاع بالا نتواند ان را دنبال کنند.همچنین در دهه 1970 نیز تلاش شد ب1 ای لنسر را به خدمت بگیرد که در ارتفاع پایین تلاش در مخفی ماند از دید رادار داشت ولی عملا هر بار با گستردش توان موشکی سام های روسی این کارها نتیجه نداد. در سال 1974 پنتاگون از بخش تحقیقات و توسعه فناوری خود با نام دوروپا خواست بر روی طرحی کار کنند و ببیند ایا می شود یک جنگنده در ابعاد فانتوم اف4 دارای سطح مقطعی یک بدون سرنشین شناسایی بی ام کیو 34 باشد.دروپا با تحقیق بر روی میزان امواج برگشتی رادار از سمتهای مختلف یک جنگنده و همکاری با لاکهید جواب مثبت داد.در سال 1976 با کمک تست های مختلف بر روی اس ار 71 که باید ان را اولی پنهانکار تاریخ دانست مشخص بود ترکیبی از سطح بدنه بدون انحنای زیاد برای جلوگیری از بازگشت امواج رادار و همچنین مواد جاذب رم که در بدنه اس ار 71 برای جذب امواج رادار به کار رفته بود میتوان یک جنگنده پنهانکار ساخت.در ان زمان ساخت یک جنگنده پنهانکار (که بعدها اف117 شد)به لاکهید و یک بمب افکن سنگین استراتژیک پنهانکار به نورثروپ داده شد(البته طی یک فرایند مناقصه که نوروث روپ به همکاری بوئینگ در برابر طرح لاکهید پیروز شد). طرحی که در سال 1980 نروثروپ به پنتاگون پیشنهاد داده بود بر اساس بال های پرنده قبلی این شرکت بود یعنی وای بی 35 و وای بی 49.(برای اشنایی با اس ار 71 اینجا را کلیک کنید)
وای بی 49 اولین بال پرنده جت ساخت نروث روپ بود.این طرح در زمان خودش فوق العاده باشکوه و البته به همان میزان پر دردسر بود.وای بی 49 یک بال پرنده هشت موتوره بود که در سال 1947 پرواز کرد و به دلیل عدم کنترول پذیری به دلیل شکل بال پرنده اش باعث سقوط یکی از پیش نمونه ها کشته شدن خدمه ان و در نهایت لغو برنامه شد.
در دهه1980 نوروث روپ با وجود پیشرفت فناوری رایانه می دانست که دیگر مشکل هدایتی و عدم کنترول پذیر ندارد و همچنین در همان دهه 1940 طی ازمایشاتی ب49 ثابت شده بود که طرح بال پرنده سطح مقطعی کمتری ایجاد میکند و رادار گریز تر از هر طرح دیگری است(دست کم در ان زمان اینچنین به نظر میامد).طی یک دهه با صرف هزینه 23 میلیارد دلار ان هم با شرایط بسیار خاص شامل مخفی کاری فوق العاده در همه جنبه ها تا انجای که نیروی های درگیر در پروژه قسم رازداری میخوردند ….. این بمب افکن در سال 1989 پرواز کرد و در همان سال نیز در معرض دید عموم قرار گرفت(البته در سال 1988 از قبل از پرواز یک نمایش اختصاصی برای بازدید عموم برای برخی ترتیب داده شد). ولی واقعا ب2 چگونه پرنده ای است
ب2 که در همان دهه 1980 لقب اسپیریت یا روح به ان داده شد یک طرح بال پرنده است یعنی سکان عمودی ندارد .برای حفظ تعادل با کمک سیستم دیجیتال با سیم و رایانه ها هدایت به صورت خودکار در هر ثاینه دست به تنظیم سطوح متحرک بال ها برای حفظ پایداری بمب افکن میزنند . واقعیت این است بدون رایانه پرواز با ب2 غیر ممکن است.رانش موتور تاثیر بسیار در کنترول ب2 دارد و به ان نیروی بالابرنده و زاویه دماغه را تنظیم میکند .یک سطوح کنترلی در قسمت عقب بین موتورها بخ شکل یک مثلث قراردارد که برای کنترل زاویه حمل از جمله در هنگام نشست و برخاست به کار میرود.همچنین در چهار قسمت متحرک شبیه ترمز هوایی است که در لبه فرار بال ها قرار دارد و تنها در هنگام فرود استفاده میشود.البته اگرچه ب2 هدایت پذیری خوبی دارد ولی انتظار مانور انچنانی نداشته باشید . وزن خالی ب2 عدد 71700 و بیشترین وزن 170600 کیلوگرم است. ب2 تنها 21 متر طول دارد یعنی از میگ 31 کوچکتر است و از شکاری چون اف14 و یا سوخوی27 تنها چند متر کشیده تر است .
ب2 از چهار موتور توربوفن جنرال الکتریک اف118 جی 100 بهره می برد که دارای رانش 17300 پوند است و فاقد پس سوز است .این موتور بر روی نسخه ها ارتقا یافته هواپیما جاسوسی یو 2 نیز نصب شد. در ب2 ورودی هوا بر روی بدنه قرار دارد تا امواج رادار با فن موتور و سطوح داخلی ورودی برخورد پیدا نکند.گفته شده برای کاهش امواج فروسرخ موتور با خروجی موتور مواد خنک کننده تزریق میشود.
هواپیما دارای دو خدمه است خلبان و کمک خلبان که وظیفه افسر اسلحه را نیز بازی میکند. در داخل کابین تولت و امکانات برا گرم کردن غذا وجود دارد و خدمه میتوانند بر روی صندلیها خود به خواب بروند این مسئله اهمیت زیادی دارد زیرا ب2 ساعتهای پرواز طولانی و بین قاره ای دارد.
ب2 در طی جنگ سرد برای انجام عملیات اتمی در عمق خاک دشمن ساخت شد ولی هرگز به جنگ سرد نرسید و به سرعت در نقش متعارف به کار رفت .ب2 دارای دو دهلیز داخلی جنگ افزاری در درون بدنه با سامانه پرتاب بمب چرخشی است.ب2 توان حمل 23 تن سلاح را دارد اگرچه ظرفیت قابل حمل حدود 18 تن است. برای حمل بمب های هسته ای بی 61 و بی 63 و موشک اتمی ای جی ام 129 طراحی شد ولی یک دهه نیز از ورود به خدمت نگذشته بود که به بمب های متعارف مارک 82 و بمب های هدایت ماهواره ای مجهز شد. ب2 میتواند 80 بمب سقوط ازاد 225 کیلویی مارک 82 و یا همین میزان بمب هدایت ماهواره ای جی بی یو 38 حمل کند. این یک کابوس برای دشمن است زیرا 80 بمب هدایت ماهواره ای که میتواند با ان به 80 هدف مختلف درگیر شود. یک پرواز و 80 هدف مختلف!!!!! تا 36 بمب خوشه ای ،16 بمب 900 کیلویی مارک 84 ویا نسخه هدایت ماهواه ای ان جی بی یو 31 که توان ویرانگری دارد.بمب های هدایت ماهواه ای در واقع یک کیت هدایت شونده است که بمب های سقوط ازاد را تبدیل به بمب هدایت شونده میکند و بیشترین برد انها 28 کیلومتر است. موشک دوربرد ای جی ام 154 با برد 22 تا 130 کیلومتر از جمله دیگر تسلیحات ب2 است که توان حمل 8 تا 16 عدد از انها را دارد. همچنین توان حمل تا 16 بمب هسته ای را دارد. ب2 توان پرتاب موشکی چون کلکوم را ندارد ولی در اینده توان حمل تسلیحات دوربرد ای جی ام 158 ائی ار با برد 1000 کیلومتر را به دست خواهد اورد.
این بمب افکن توان حمل یک بمب ضد استحکام جی بی یو 57 و یا چهار بمب ضد استحکام جی بی یو 72 رادارد
ب2 بمب افکن مادون صوت است و بیشترین سرعتش 1010 کیلومتر در ساعت است اگرچه سرعت پیمایش در هنگام مسلح بودن بین 800 تا 870 کیلومتر در ساعت است.برد انتقالی ان 11100 کیلومتر است ولی شعاع رزمی ان با مهمات کامل(18تن) 6000 کیلومتر است که البته ب2 توان سوختگیری هوایی دارد .
ب2 دارای رادار ارایه فازی فعال ای پی کیو 181 است.البته این توان ارایه فازی فعال در سال 2002 به ب2داده شد تا قبل از این ارایه فازی غیر فعال بود. این رادار دارای 21 حالت هوا به زمین است و به صورتی طراحی شده که در پنهانکاری ب2 خللی با امواجی که از خود ارسال میکند ایجاد نکند .رادار بر روی بند کی یو کار میکند و توان نقشه برداری از سطح زمین ، تعقیب عوارض زمین و همچنین کشف اهداف متحرک مانند خودروها را دارد.رادار دارای دو انتن بر رویشه بال (یکی انتن در ریشه لبه هر بال ) است که به دارای زاویه 30 درجه رو به پایین برای پوشش جلو و زیر هواپیما است .گروه تعمیرات هواپیما از نرم افزار خاصی بهره میبرند که بر روی اکثر قطعات حساس نظارت دارد و هرگونه خرابی و مشکل فنی را گذارش میکند.این کار نتنها کار خدمه تعمیرات و نگهداری را اسان و سریعتر میکند بلکه باعث میشد تا چیزی از چشم خدمه پنهان نماند.سامانه نرم افزاری در دهه 1980 بر اساس زبان برنامه نویس C نوشته شده ولی به همواره در حال ارتقا است . همچنین سامانه ای پردازش و سامانه های انتقال دهنده داده بارها ارتقا یافته است. از جمله ارتقاعاتی که ب 2 دید تجهیز به سامانه لینک 16 شد . این سامانه به ب2 توان به اشتراک گذاشتن داده های رادار خود با هواپیمای اواکس ویا هواپیما فرمانده ای چون ائی 8 جوین استار را دارد .همچنین در نسخه های تولید کنترول موتور انالوگ بود که به دیجتال ارتقا یافت
ب2 با میزان زیادی تیتانیوم و همچنین مواد ترکیب پلاستیکی ساخته شده است تا میزان امواج بازگشتی از هواپیما کمتر شود.مواد به کار رفته مقاومتر از الومنیوم ولی سبکتر است . برخلاف اف117 که تلاش شده بود با سطوح شیب دار مخالف امواج رادار را طوری منحرف کند که به دست رادار پرتاب کننده امواج نرسد در بی2 با به کار رفتن میزان زیادی مواد جاذب رم تلاش در جذب امواج شده است. در لبه ریشه بال سیستمی کار گذشته شده تا انرژی جذب شده امواج را از بین ببرد.موتور در درون ریشه بال کار گذشته شده تا میزان امواج فروسرخ موتور به کمترین میزان برسد.سطح مقطعی ب2 مشخص نیست ولی از 01 متر مربع تا 0.001 متر مربع ذکر شده است.
اولین ب2 در سال 1993 در پایگاه هوایی ویتمن در میسوری تحویل ارتش امریکا شد. تا سال 1997 به مرحله کامل عملیاتی رسید. ارزوی نیروی هوایی به خدمت گیری 132 فروند بود ولی در مرحله بعد به 75 فروند کاهش یافت و با فروپاشی شوروی به 21 فروند محدود شد.قیمت هر فروند 500 میلون دلار بود.ده فروند فروند اول از نوع بلوک 10 بودند که تنها توان پرتاب بمب های سقوط ازاد مارک 84 و بمب های هسته ای را در ارتفاع بالا داشت ولی تعدادی از نوع بلوک 20 که دارای گیرنده جی پی اس بودند تحویل شد همچنین این نمونه توان حمل بمب های خوشه ای را نیز داشت و توان بمب باران در ارتفاع پایین نیز داشت . البته بعدا بلوک 10 نیز به 20 ارتقا یافت.در نهایت بلوک 20 نیز به بلوک 30 ارتقا یافت که شامل توان حمل تسلیحات هدایت ماهواره ای و موشک ای جی ام 154 و اوینیک بهتر ،پوشش رم کارامدتر و رنگ ضد امواج رادار بهتر و استیلزی بیشتر بود. در سال 1996 نروث روپ پیشنهاد ساخت 20 فروند دیگر به قیمت 560 میلیون دلار برای هر فروند را داد ولی اداره حسابرسی امریکا با اعلام کرد که هزینه هر ساعت عملیات ب2 دو برابر بی1 است و ساعت تعمیرات سه برابر ب52 است . همچنین این محاسبات مشخص شد که با در نظر گرفتن زیر ساخت های برای دریافت 20 فروند دیگر شامل هزینه تعمیر و نگهداری و اموزش خدمه قیمت هرفروند 920 میلیون دلار خواهد شد از این روخرید بیشتر لغو شد. برای نمونه در سال ۲۰۰۱ ، نرخ امادگی ناوگان ب۱ب عدد ۵۱% ، ناوگان ب ۲ عدد ۳۱ % و امادگی ناوگان ب۵۲ عدد ۸۰% بود.از طرفی هزینه هر ساعت پراز ب ۵۲ عدد ۷۲۰۰۰ دلار، ب۱ب ۶۳۰۰۰ دلار و ب۲ عدد ۱۳۵۰۰۰ دلار است.
تاریخچه عملیاتی
یک فروند B-2 در حال سوختگیری هوایی؛ این عملیات شعاع پروازی آن را به بیش از ۶۰۰۰ مایل دریایی (حدود ۱۱۰۰۰ کیلومتر) افزایش میدهد و امکان انجام مأموریت‌های بین‌قاره‌ای را فراهم میکند.
دهه ۱۹۹۰
اولین فروند عملیاتی B-2 که Spirit of Missouri نام داشت، در ۱۷ دسامبر ۱۹۹۳ به پایگاه نیروی هوایی وایتمن در ایالت میزوری تحویل داده شد؛ همان‌جایی که تمامی ناوگان B-2 مستقر است. این بمب‌افکن در ۱ ژانویه ۱۹۹۷ به آمادگی عملیاتی اولیه (IOC) رسید. نگهداری اساسی (Depot Maintenance) آن توسط پیمانکاران نیروی هوایی آمریکا در مرکز لجستیکی اوکلاهما سیتی در پایگاه تینکر انجام میشود. اگرچه B-2 در ابتدا برای حمل تسلیحات هسته‌ای طراحی شده بود، اما کاربرد امروزی آن به مأموریت‌های چندمنظوره شامل حمل تسلیحات متعارف و هسته‌ای گسترش یافته است.
ورود رزمی نخستین بار در جنگ کوزوو در سال ۱۹۹۹ بود؛ در هشت هفته نخست عملیات ناتو، B-2 مسئول نابودی ۳۳٪ از اهداف بمباران انتخابی یوگسلاوی بود. شش فروند B-2 پروازهایی ۳۰ ساعته بدون توقف از میزوری تا یوگسلاوی و بازگشت انجام دادند. با وجود اینکه تنها ۵۰ سورتی از مجموع ۳۴هزار سورتی پرواز ناتو توسط B-2ها انجام شد، این هواپیماها ۱۱٪ کل بمب‌های جنگ را رها کردند. B-2 نخستین هواپیمایی بود که بمب‌های هدایت‌شونده GPS از نوع JDAM را در نبرد واقعی به‌کار گرفت. این سلاح‌ها جایگزین روش بحث‌برانگیز فرش‌کردن بمب‌ها شدند که پیش‌تر به‌دلیل تلفات غیرنظامی بالا در جنگ خلیج فارس ۱۹۹۱ مورد انتقاد قرار گرفته بود. در ۷ مه ۱۹۹۹ یک فروند B-2 در اثر خطای هدف‌گذاری پنج بمب JDAM بر سفارت چین در بلگراد انداخت که به کشته شدن سه نفر و زخمی شدن ۲۰ نفر انجامید. تا آن زمان B-2 بیش از ۵۰۰ بمب در یوگسلاوی انداخته بود.
دهه ۲۰۰۰
B-2 در آغاز جنگ افغانستان (عملیات Crescent Wind و Enduring Freedom) اهداف زمینی را بمباران کرد. با پشتیبانی سوختگیری هوایی، یکی از طولانی‌ترین مأموریت‌های خود را از پایگاه وایتمن تا افغانستان و بازگشت انجام داد. از سال ۲۰۰۳، تعدادی از B-2ها به‌عنوان بخشی از استقرار نظامی آمریکا در خاورمیانه مستقر شدند.
اگرچه اعلام «آمادگی عملیاتی کامل» در دسامبر ۲۰۰۳ صورت گرفت، گزارش سالانه وزارت دفاع در همان سال نشان داد که میزان آمادگی ناوگان هنوز پایین است؛ دلیل آن مشکلات نگهداری پوشش‌های پنهانکار (stealth coatings) و ضعف سامانه‌های دفاعی در برابر تهدیدات ناگهانی بود.
در جنگ عراق، B-2ها از جزیره دیه‌گو گارسیا و پایگاه‌های پیشروی ناشناس عملیات انجام دادند؛ برخی پروازها نیز مستقیماً از وایتمن انجام شد. طولانی‌ترین مأموریت رزمی تا سپتامبر ۲۰۱۳، ۴۴٫۳ ساعت بوده است. پایگاه‌های پیشروی شناخته‌شده شامل پایگاه اندرسن در گوام و پایگاه RAF فرفورد در بریتانیا هستند. در سال ۲۰۰۳، B-2ها در مجموع بیش از ۱٫۵ میلیون پوند (حدود ۶۸۰ تُن) مهمات، از جمله ۵۸۳ بمب JDAM رها کردند.
دهه ۲۰۱۰
در پی برخی مشکلات سازمانی در نیروی هوایی، از ۱ فوریه ۲۰۱۰ تمامی B-2ها به همراه B-52های هسته‌ای و موشک‌های بالستیک قاره‌پیمای آمریکا (ICBM) زیر فرماندهی «فرماندهی ضربت جهانی نیروی هوایی» (AFGSC) قرار گرفتند.
در مارس ۲۰۱۱، B-2 نخستین هواگرد آمریکایی بود که در عملیات Odyssey Dawn برای اجرای منطقه پرواز ممنوع لیبی وارد عمل شد. سه فروند B-2 چهل بمب بر پایگاه‌های هوایی لیبی رها کردند و برای این مأموریت رفت‌وبرگشت از خاک آمریکا تا لیبی، هرکدام چهار بار در هوا سوختگیری کردند.
در همان سال، گزارش شد که پیش از عملیات ویژه منجر به کشته شدن اسامه بن‌لادن، آمریکا گزینه حمله هوایی با B-2 را بررسی کرده بود اما به‌دلیل احتمال تلفات غیرنظامی و دشواری در شناسایی دقیق بقایای بن‌لادن، این گزینه رد شد.
در ۲۸ مارس ۲۰۱۳، دو فروند B-2 پروازی رفت‌وبرگشت به مسافت ۲۱٬۰۰۰ کیلومتر از میزوری تا کره جنوبی انجام دادند و بر میدان تیر Jik Do بمب‌های تمرینی انداختند. این نخستین حضور B-2 بر فراز شبه‌جزیره کره بود و باعث افزایش تنش بین دو کره شد.
در ۱۸ ژانویه ۲۰۱۷، دو فروند B-2 به اردوگاه آموزشی داعش در نزدیکی سرت لیبی حمله کردند و با ۱۰۸ بمب هدایت‌شونده JDAM حدود ۸۵ شبه‌نظامی را کشتند. هر هواپیما در این مأموریت ۳۳ ساعت پرواز کرد و ۴ تا ۵ بار در مسیر سوختگیری نمود.
دهه ۲۰۲۰
در ۱۶ اکتبر ۲۰۲۴، چند فروند B-2A پنج انبار زیرزمینی تسلیحات در یمن را هدف قرار دادند؛ این حملات بخشی از عملیات علیه حوثی‌ها در بحران دریای سرخ بود و به‌عنوان هشداری به ایران نیز تعبیر شد. پایگاه RAAF Tindal در شمال استرالیا به‌عنوان محل استقرار موقت مورد استفاده قرار گرفت.
در ۲۲ ژوئن ۲۰۲۵، ایالات متحده شش فروند B-2A را برای حمله به ایران به کار گرفت. دوازده بمب سنگرشکن GBU-57 بر تأسیسات غنی‌سازی فردو و دو بمب دیگر بر سایت نطنز رها شد.
ارتش امریکا همکنون 20 فروند ب2 در اختیار دارد. یکی از ب2 در سال 2008 میلادی تنها چند لحظه بعد از برخواستن از جزایر گوام سقوط کرد ،دو خدمه خارج شدند ولی بمب افکن کاملا از بین رفت. تمام ناوگان ب2 تا 53 روز زمینگیر بود تا مشخص شود که مشکل از کجاست. بعدها مشخص شد رطوبت در برخی از سامانه ها انتقال داده باعث دادن اطلاعات غلط به رایانه کنترول کننده هواپیما باعث دادن یک زاویه حمله 30 درجه اشتباه به هواپیما و در نهایت سقوط ان شده است(ب2 را رایانه ها هدایت میکنند خلبان تنها ناظر است). در سال 2010 نیز یک ب2 بر روی زمین دچار اتش سوزی شد. هوایما تعمیر و در سال 2013 به خدمت برگشت.اگرچه همواره چنتای در مراکز تعمیرات به سر میبرند
ب2 بمب افکن گرانی است و البته پر دردسر هزینه تعمیرات و نگهداری بالا دارد ولی یک سلاح پیروزی بخش است. اینکه میتواند هر جا برود با بمب های هدایت ماهواره ای بمب باران کند و برگردد بدون اینکه دیده شود به این معنی است که همین 20 فروند موجود که همواره بیش از 14 فروندش نیز در دست راس نیست یک سلاح راهبردی در دست امریکایها است. اگرچه با پیشرفت سامانه های پدافندی اسیب پذیری ب2 افزایش میدهد ولی هماهنگی موشک های کروز چون ای جی ام 158 و یا ای جی ام 154 با سطح مقطعی کم این توان را به ب2 میدهد که از فناوری های استیلز و ترکیب ان با اتش از راه دور بیشترین بهره را ببرد
گرداوری:عبدالحمید تارخ
| مشخصات بی2 اسپیریت | |
| تولید کننده | امریکا، نرث روپ |
| تعداد خدمه | 2 خدمه |
| طول و ارتفاع | 21 متر و 5.18 متر |
| وزن خالی | 71700 کیلوگرم |
| بیشترین سرعت | 1010 کیلومتر در ساعت .سرعت کروز 900 کیلومتر در ساعت(مادن صوت) |
| برد | بیشترین برد 16000 کیلومتر برد با 16 بمب اتمی 11000 کیلومتر |
| سقف پرواز | 15200 متر |
| موتور | چهار دستگاه موتور جنرال الکتریک اف118 جی 100 با توان 17300 پاوند موتور فاقد پس سوز است |
| رادار | یک دستگاه رادار روزنه ساختگی APQ-181 با توان کشف و تعقیب اهداف زمینی،نقشه برداری و تعقیب عوارض زمین |
| تسلیحات | توان حمل 23000 کیلوگرم تسلیحات در دهلیز داخل بدنه شامل تا 80 بمب 225 کیلوگرمی مارک 82 یا 37 بمب خوشه ای یا 16 بمب 900 کیلویی سقوط ازاد ویا هدایت ماهواره ای و یا 16 بمب اتمی. |
| تعداد تولید شده و قیمت | 21 فروند .قیمت برای هر فروند 737 میلیون دلار به سال 1997 |
