ترکیه از دهه1950 عضو ناتو شد و یکی از کشور های مهم عضو ناتو که همواره ارتش قدرتمندی نیز در اختیار داشت. به شکل سنتی خریدار تجهیزات امریکایی و این مسئله در نیروی هوایی این کشور نیز کاملا به چشم می امد. این کشور در دهه1960 تعداد زیادی جنگنده اف104 دریافت کرد و در دهه1970 و البته 1980 و 1990 تعدای زیادی فانتوم را به شکل دست دوم دریافت کرد که معمولا از فانتوم های در خدمت نیروی هوایی امریکا و تعدادی از نسخه های شناسایی در خدمت نیروی هوایی المان بودند
در دهه1980 ارتش ترکیه اگرچه روی فانتوم حساب ویژه ای باز کرده بود ولی برای جایگزینی اف104 ها خود دنبال یک جنگنده جدید میگشت. تقریبا تمامی اعضای ناتو که زمانی اف104 خریده بودند برای جایگزینی ان به سراغ اف16 رفتند و ترکیه نیز از این قائده مستثنا نبود
ترکیه اولین بار در سال 1982 در مورد خرید جنگنده جدید صحبت به میان اورد و پیشنهاداتی نیز داشت برای نمونه سازنده فانتوم یعنی مگدانل داگلاس به انها اف18 را پیشنهاد داد و یا حتی خرید میراژ2000 بررسی شد ولی اف16 برتری زیادی داشت . نسخه جدید اف16 یعنی نسخه سی و دی جنگنده تک موتوره چند منظوره با قیمت مناسب بود که تمامی نیاز های ترکیه را براورده میکرد. ترکیه در دهه1980 تصمیم گفته بود تا در صنایع هوافضای خود که با نام TAI شناخته می شود دست به تولید جنگنده جدید تحت لیسانس بزند از این رو به دنبال جنگنده ای نیز میگشت که تولید ان ممکن باشد. لاکهید مارتین سازنده اف16 در این کار سابقه بسیار داشت نمونه ان تولید اف104 در چندین کشور اروپایی و یا دادن امتیاز تولید اف16 برای دیگر کشورها از این رو اف16 یک سرمایه گذاری کامل بی عیب و نقص برای ترکها بود
برای اشنایی با اف104 استارفایتر اینجا را کلیک کنید
این بار طی برنامه کمک نظامی امریکا به ترکیه با نام صلح اونیکس 1 در سپتامبر سال 1983 ترکیه دست به سفارش 132 فروند اف16 سی نسخه تک سرنشینه رزمی و 24 فروند نسخه دو سرنشینه اموزشی رزمی اف16 دی زد .طبق این قرارداد ، دسته اول شامل 8 فروند در خود امریکا ساخته می شد ولی 148 فروند دیگر در داخل ترکی در TAI تولید می شود. همچنین طبق این قرارداد اف16 تولیدی نباید به هیچ کشور دیگری فروخته می شود و قرار بود تنها در ترکیه خدمت کنند. ترکها در سال 1987 اولین اف16 تولیدی خود را دریافت کردند. این اف16 ها در واقع به شکل کیت از امریکا امد و تنها در ترکیه سر هم شد و از سری بلوک30 این جنگنده بودند . البته ترکیه برنامه فراگیری برای تولید بخش های از این جنگنده در داخل داشت ولی چند سری اول کامل به شکل کیت امد تولید شد
برای اشنایی با اف16 اینجا را کلیک کنید
اف16 ترکی از هر دو بلوک30 و 40 دارای موتور پرات اندوتین اف100 بودند. این موتور همان موتوری بود که روی اف15 ایگل نصب شده بود یکی از دو موتور نصب شده روی اف16 بود. این موتور از موتور جنرال الکترونیک اف110 که روی بلوک 32 و یا 42 نصب شده بود ضعیفتر بود ولی تعمیر و نگهداری راحتری داشت و ترکیه اف100 را پسندیده بود .تفاوت بلوک30 و 40 این بود که بلوک40 توان رزم شبانه بسیار بالای داشت و دارای تجهیزات و غلاف ناوبری و نشانگذار لیزری برای رزم شبانه و کابین هماهنگ با دوربین دید در شب بود
44 فروند دسته اول بود اگرچه چند فروند از سری 30 بودند ولی بقیه از بلوک40 بودند .سری دوم شامل 46 فروند بود در این بخش ترکیه دست به تولید بال و بدنه به شکل کامل در داخل زد و در همان زمان مصر که طی برنامه صلح پیروزی4 دست به سفارش اف16 زده بود، تصمیم گرفت با مواقفت امریکا اف16 های را دریافت کند که در ترکیه تولید شد بود
در مجموع طی برنامه صلح اونیکس 1 ترکیه دست به تولید 9 فروند اف16 دی بلوک 30 و 34 فروند اف16 سی بلوک30 و 102 فروند اف16 سی بلوک40 و 15 فروند اف16 دی بلوک 40 زد
اف16 که طی برنامه صلح اونیکس1 سفارش داده شد تا سال 1994 تحویل شد
ترکیه طی برنامه صلح اونیکس2 درسال 1992 40 فروند اف16 سی و دی بلوک 50 دیگر شامل 34 فروند اف16 سی و 6 فروند اف16 دی سفارش داد که تا سال 1997 این تعداد تحیل شد .هزینه خرید این 40 فروند توسط عربستان کویت و امارات تامین شد و ترکیه دنبال سفارش 40 فروند دیگر هم بود ولی در نهایت هزینه ان تامین نشد. در این میان این 40 فروند از موتور ساخته شده در خود ترکیه استفاده میکردند. بخش های از موتور اف100 در داخل ترکیه ساخته شد و بخشی نیز به شکل کیت تحویل شد
اف16 بلوک50 دارای رادار قدرتمند تر ای پی جی68 وی5 بود که توان درگیر با 4 هدف داشت و میتواند اهداف دریایی و زمینی را در برد بیشتری کشف و همچنین توان نقشه برداری سه بعدی داشت و میتوانست سلاح هدایت ماهواره ای پرتاب کند.همچنین این نسخه توان بالای ضد رادار داشت و توان حمل وشلیک موشک ضد رادار هارم داشت
در ادامه در برامه صلح اونیکس3 ترکیه 40 فروند اف16 دیگر همگی از بلوک50 سفارش داد که تا سال 1999 تحویل انها تمام شد
با تحویل اخرین اف16 در سال 1999 دیگر ترکیه اف16 تولید نکرد. در سال 2006 باز به سراغ اف16 رفت ولی به دلیل درگیرهای یونان و ترکیه و سر قبرس امریکا چندان با فروش تعداد بیشتری اف16 موافق نبود ولی سرانجام در سال 2007 زمانی که ترکیه به دنبال برنامه اف35 نیز بود اجازه به ان داده شد و این بار طی برنامه صلح اونیکس4 این کشور14 فروند اف16 دی و 16 فروند اف16سی بلوک50+ سفارش داد که همگی بین سال 2011 تا 2012 در ترکیه ساخته شدند که اینها اخرین اف16 تولید در ترکیه بودند
اخرین سری بلاک 50 تحویلی دارای موتور قدرتمند تر جنرال الکترونیک اف110 بود که دست کم 2000 پوند قدرت بیشتری از موتور اف100 داشت
اصلاحات
در دهه1990 ترکیه دست به اصلاحاتی روی اف16 بلاک40 خود زد و انها را ارتقا داد این ارتقائات شامل نصب سامانه جی پی اس که به انها اجازه استفاده از سلاح هدایت ماهواره ای را میداد ، ارتقا رادار ای پی جی68 وی برای حمل موشک رادار فعال امرام و نصب این موشک روی این مدل، نصب موتور قدرتمند تر جنرال الکترونیک اف110 روی این جنگنده که این موتور در داخل ترکیه تولید شد و نصب غلاف نشانگذار لیزری و حمله شبانه لاینترین
در سال 2005 میلادی ترکیه به دنیال ارتقا اف16 بلاک30 و 40 خود طی یک استاندارد طی برنامه ای با نام CCIP رفت ، دولت ترکیه می خواست 217 فروند اف16 شامل 38 فروند بلوک 30 و 104 فروند بلوک 40 و 76 فروند بلوک 50 را طی یک استاندارد در اورد که شامل به روز رسانی رادار نصب رادار شامل ارتقا رادار قبلی به نسخه ای پی جی68 وی9 بود که توان بسیار بالا تری داشت از جمله برد ان بیشتر بود و دقت نقشه بردار و کشف اهداف زمینی بهتری داشت .این مدل دارای نمایشگر های رنگی پیشرفته تری درون کابین بود و از یک خط ارتباط داده ماهواره ای لینک 16 استفاده میکرد که به ان اجازه میداد تا اطلاعات رادار و غلاف خود برای دیگر جنگنده ها و یا مرکز فرمانده ای روی زمین و یا یک اواکس به اشتراک بگذارد.یکی دیگر از ارتقائات نصب مخزن سوخت تطبیقی در کنار بدنه بود که برد اف16 را به 4220 کیلومتر افزایش داد . اف16 طی این ارتقا میتواند تا دو مخزن سوخت تطبیقی حمل کند که هر یک 1900 لیتر سوخت دارد و برد انتقالی را حدود 500 کیلومتر افزایش میدهد.این مدل های ارتقا یافته به نام اف16 بلوک50+ شناخته می شوند که دسته اخر اف16 تولیدی در ترکیه از این مدل بودند…ترکیه در سال 2014 دست به ارتقا مشابه روی برخی اف16 ارتش پاکستان نیز زد
اف16 های ترکی از روز اول توان حمل موشک های چون سایدواندر و بمب های سقوط ازاد را داشت ولی در اواخر دهه 1980 این کشور موشک هدایت اپتیکی ماوریک از نسخه ای و بی را برای اف16 های خود دریافت کرد و در دهه1990 طی ارتقا انها را مجهز به موشک رادار فعال امرام کرد که در نسخه بی دارای برد 50 کیلومتر بود ولی بعدها ترکیه نسخه سی این موشک با برد 105 کیلومتر را نیز خریداری کرد.در همان دهه موشک هوا به زمین اپتیکی پاپای ساخت اسرائیل را برای اف16 خرید که روی فانتوم نیز نصب شد ..سال 2005 دست به سفارش موشک تهاجم زمینی اسلم نسخه تهاجمی موشک ضد کشتی هارپون با برد 270 کیلومتر زد و در همین دوران بود که امرام نسخه سی را دریافت کرد .سلاح دور ایستای بالدار ای جی ام154 با برد 130 کیلومتر و سیستم هدایت ماهواره ای در سال 2007 خریداری شد و همچنین اف16 های خود را برای نصب موشک اسرائیلی پاینتون4 و5 و موشک المانی IRIS-T نیز هماهنگ کرد اگرچه این سه سلاح در خدمت اف16 ترکی نیستند.همچنین در این دهه50 تیر موشک ضد رادار هارم نیز برای پرتاب از اف16 بلاک50 تحویل ترکیه شدند.
ترکیه موشک های بومی چون موشک کروز اس او ام با برد 250 کیلومتر را از اف16 پرتاب میکند و بمب های هدایت ماهواره ای و لیزری نیز روی این جنگنده نصب است. برنامه اینده ترکیه نصب موشک های بومی هوا به هوا برد کوتاه و بلند برگرفته شده از سایدواندر و امرام روی اف16 است
اف16 ترکی همچنین از غلاف نشان گذار لیزری لاینترین ساخت امریکا استفاده میکنند که این غلاف به انها توان تهاجم شبانه و نشان گذاری لیزری میدهد.همچنین این اف16 از غلاف جنگ الکترونیک ALQ-131 نیز استفاده میکنند.در دهه گذشته ترکیه دست به خرید غلاف نشان گذاری لیزری اسنایپر نیز از امریکا زد که کارایی بسیار بالای در رزم شبانه به اف16 میدهد
اولین استفاده رزمی از اف16 در ترکیه بر میگردد به چندین بار عملیات بر ضد پ کا کا در دهه 1990 در شمال عراق و حتی جنوب خود ترکیه .در سال 1992 یک میراژ اف1 یونانی طی یک نبرد هوایی داگ فایت با یک اف16 ترکی ، سرنگون شد و در سال 1995 یک اف16 ترکی بر اثر درگیری با یک مزراژ اف1 یونانی سرنگون شد. البته در این درگیری میراژ اف1 ، اف16 را سرنگون نکرد بعد از درگیری که در نهایت به فرار میراژ منتهی شد ، اف16 به دلیل کمبود سوخت در دریایی اژه سقوط کرد. در سال 1996 طی یک داگ فایت دیگر این بار اف16 ترکی با اتش یک میراژ2000 یونانی با استفاده از موشک ماژیک 2 سرنگون شد .در 23 دسامبر سال 2006 میلادی دو فروند اف16 ترکی دو فروند ار اف4 یونانی را رهگیری کردن که منجر به واکنش دو اف16 یونانی شد طی یک درگیر کوتاه بدون سلاح اف16 دست به دنبال هم کردند زدند که در این میان در اسمان یک اف16 ترکی به یک اف16 یونانی برخورد کرد و هر دو سقوط کردند. خلبان ترک بیرون پرید ولی خلبان یونانی کشته شد
ولی یک عملیات کامل برای اف16 ترکی به عملیات بر ضد یوگسلاوی در سال 1999 زمانی که 18 فروند اف16 در قالب نیروی های ناتو در ایتالیا مستقر شدند و دست به بمب باران یوگسلاوی زدند بر میگردد . در این عملیات از بمب های معمولی و لیزری استفاده شد.البته هفت فروند نیز چند بار با سوختگیری هوایی از خود ترکیه خود را به یوگسلاوی رساندند
طی جنگ داخلی سوریه و درگیری ترکیه در شمال سوریه چندین بار اف16 های ترکی با جنگنده های مختلف درگیر شدند
در 16 سپتامبر سال 2013 میلادی یک اف16 با شلیک یک موشک سایدواندر یک میل8 ارتش سوریه را سرنگون کرد، در 23 مارس سال 2014 باز یک اف16 باز با کمک سایدواندر یک میگ23 بی ان سوری را سرنگون کرد، در 24 نوامبر سال 2015 اف16 باز با موشک سایدواندر دست به سرنگونی یک سوخو24 ارتش روسیه زد که باعث ایجاد تنش زیادی بین روسیه و ترکیه شد
الیته این اخرین دیدار اف16 ترکی با سوخو24 نبود… در 1 مارس سال 2020 باز اف16 های ترکی دست به سرنگونی دو فروند سوخو24 فنسر با شلیک موشک امرام زدند.البته این بار سوخو ها مربوط به نیروی هوایی سوریه بودند . … اساس گذارش defenseworld جنگنده های اف16 ترکی ، با هدایت یک اواکس ایی-737 ارتش ترکیه با رادار خاموش برای کشف نشدن توسط هشدار دهنده های راداری سوخو ها به ، دو جنگنده سوریه نزدیک شده و در وقت مناسب دست به شلیک موشک امرام به طرف سوخو ها زدند. مشخص نیست با در نظر گرفتن خط ارتباط داده لینک16 بین اف16 اواکس ایا موشک های توسط رادار اف16 قفل شده و یا توسط رادار اواکس… در صورت اینکه دومی درست باشد این اولین پیروزی هوایی با یک نبرد شبکه محور اینچنین بوده و در سه مارس 2020 یک ال39 را نیز سرنگون کردند.
نیروی هوایی ترکیه همکنون 245 فروند اف16 دارد(دست کم روی کاغذ) .
این جنگنده ستون فقرات این ارتش است. قرار بود اف16 در نهایت با اف35 جایگزین شود ولی در نهایت داستان خرید اس400 از روسیه کار دست ترکها داد و انها موفق به خرید اف35 نشدند البته با درگیری در شمال سوریه و جدایی بیشتر بین روسیه و ترکیه ممکن است در نهایت باعث شود تا ترکیه به امریکا نزدیک و اف35 را دریافت کند. اف16 برای ترکها اهمیت بسیار دارد زیرا یک جنگنده چند منظوره واقعی است انها از ان بسیار راضی هستند و به ان بسیار اهمیت میدهند. انها برنامه های زیادی برای ارتقا و نصب تسلیحات بومی روی اف16 یا خود دارند و احتمالا تا سال 2040 نیز انها را در خدمت نگه خواهند داشت
عبدالحمید تارخ
مقالات مشابه: نیروی هوایی ترکیه
