بالگرد ترابری و گشت دریایی لنیکس
در اواسط دهه 1960 نیروی زمینی انگلستان نیاز به سه نوع بالگرد داشت یک بالگرد بزرک ترابری ، یک بالگرد متوسط با ظرفیت حمل 11 تا 15 سرباز و یک بالگرد کوچک ارتباطی با توان ضد تانک. از انجای که ارتش فرانسه نیز نیازمندی مشابه ای داشت قرار دادی بین شرکت بالگرد سازی وستلند انگلستان و شرکت فرانسوی Aerospatiale امضا شد. شرکت فرانسوی Aerospatiale دو طرح بالگرد را توسعه داد که یکی بالگرد کوچک گازل و دیگری بالگرد بزرگتر پوما شد و شرکت وستلند نیز در سال 1970 ماکت طراحی را به نمایش گذاشت که دبلیو جی 13 نام داشت و یک بالگرد متوسط بود
اولین پرواز بالگرد جدید در 21 مارس سال 1971 انجام شد و در تا سال 1973 چند رکورد سرعت بالگرد را شکست. هشت پیش نمونه تولید شد که پنج فروند برای نیروی زمینی انگلستان و سه فروند برای نیروی زمینی فرانسه تا تست های مربوطه را انجام دهد و در نهایت در سال 1977 وارد خدمت شد. بالگرد جدید لنیکس نام گرفت
اولین نمونه تولید که تحویل ارتش انگلستان شد ای اچ.1 نامیده شد که در سال 1978 وارد خدمت شد.
لنیکس بالگردی متعارف بود که شباهات کلی به بالگرد یو اچ 1 هیویی امریکایی داشت ولی دم ان در بالا بدنه وصل بود و دارای یک ملخ چهار تیغه بود که پرواز کم سر صداتر و ارام تری را فراهم میکرد.دارای دو موتور رولز ریس جیم 2 با توان هر یک 900 اسب بخار بود و بالگرد توان پرواز با سرعت 250 کیلومتر بر ساعت و برد 540 کیلومتر را داشت
بالگرد دارای دو پاییه برای فرود بود و دو خدمه یکی خلبان و دیگر کمک خلبان بهره می برد و پشت کابین این دو یک بخش برای حمل سربازان وجود داشت که دو متر طول و 1.7 متر عرض داشت و می توانست دوازده سرباز مسلح را در سه ردیف همراه خود حمل کند.دارای دو درب کشویی بزرک در دو طرف بدنه برای سوار کردن سربازان داشت. بالگرد توان حمل یک بار 900 کیلویی درون بدنه و یک بار اویخته 1.3 تن در زیر بدنه بود. در کل کارایی کلی ان از جمله ویژگی های پروازی و چالاکی و نرم بودن پرواز بهتر از یو اچ 1 بود
بالگرد مسلح نبود ولی میشد با وصل پاییه مخصوص مسلسل 7.62 م م فن مگ ، مسلسل را از دو طرف بالگرد توسط سربازان شلیک کرد. در مجموع 113 فروند AH.1 تا سال 1984 برای نیروی زمینی انگلستان تولید شد. نیروی دریایی در مرحله اول امید وار بود نسخه ای از ای اچ.1 را با نام ای اچ.6 با چرخ های جمع شونده و قابلیت شلیک هارپون را به دست اورد ولی برنامه این مدل لغو شد
از انجایی که بالگرد بسیار چالاک بود تصمیم به نصب موشک ضد تانک برای ایفای نقش ضد تانک گرفته شد. از این رو در میانه دهه 1980 ، 60 فروند از ای اچ.1 ها مجهز به یک سایت اتش موشک تاو از انواع ام 65 در بالای سقف کابین شدند و در هر سمت بدنه مجهز به چهار موشک ضد تانک تاو شدند (در مجموع هشت موشک).اگرچه ارتش انگلستان در همان دوران بالگرد گازل و موشک ضد تانک هات را در نقش ضد زره به خدمت گرفت ولی ظرفیت حمل بالاتر لنیکس اجازه حمل چهار موشک بیشتر از گازل را می داد
در اواخر دهه 1980 در مجموع 102 فروند لنیکس ارتقا یافتند که توان حمل غلاف توپ 20 م م و یا حتی موشک استینگر را یافتند . موتور به نسخه جیم 60 ارتقا یافت که 1200 اسب بخار رانش ایجاد میکرد و مجهز به ملخ کامپوزیت شد که سرعت پرواز را ارتقا داد و حتی یک نسخه در سال 1986 طی یک رکورد شکنی به سرعت 400 کیلومتر بر ساعت رسید . در کل ای اچ.1 لنیکس کارایی بسیار بالای داشت و چالاکی ان حتی از بلک هاوک برتر بود و در نمایشهای هوایی مانورهای خیره کننده ای انجام میداد و تا سال 1995 در خدمت نیروی زمینی باقی ماند
نسخ بعدی لنیکس ای اچ.5 بود(AH.5) این نسخه ارتقا یافته نسخه قبلی بود و در پنچ پیش نمونه نخست دارای موتور قویتر جیم 41 با توان 1120 اسب بخار بود ولی در نسخه تولید به موتور جیم 42 مجهز بود که 1150 اسب بخار قدرت داشت.هر دو ملخ(ملخ دوم و ملخ اصلی )کامپوزیت بودند و دارای جیمینگ امواج فروسرخ ای ال کیو144 بود. این سامانه اختلال گر فروسرخ وظیفه ایجاد پارازیت فروسرخ کاذب را داشتند تا قفل موشک های شانه پرتابی چون ایگل و استینگر دشوار شود. 17 فروند از این نسخه ساخته شد
نسخه بعدی AH.7 بود. این نسخه در واقع به ای اچ1 های ارتقا یافته به سطح ای اچ 5 بودند. البته ای اچ7 دارای یک گیرنده هشدار دهنده راداری ساخت مارکونی و مسلسل 12.7 م م نیز شد. 107 فروند ای اچ1 به ای اچ7 ارتقا یافتند که نسخه های مجهز به تاو در کنار گازل در جریان جنگ اول خلیج فارس خودرو های زرهی عراق را شکار کردند
در اوائل دهه 1980 نیروی زمینی برای جایگزینی نسخه ای اچ.1 در دهه بعدی میگشت از این رو وستلند روی طرحی با نام لنیکس 3 کار را اغاز کرد که مجهز به موتور قویتر و چرخ به جای پاییه فرود بود ولی این طرح در سال 1988 رها شد
16 فروند از انواع ای اچ.7 به ای اچ.9 ارتقا یافتند که شامل نصب هشدار دهنده ارتقا یافته راداری،زره بیشتر در ناحیه کابین و مجهز به موشک تاو بود ولی بزرگترین تغییر این نسخه برداشتن پاییه فرود و نصب سه ارابه فرود ثابت به جای ان بود.این نسخه در افغانستان خدمت کرد و در نقش ضد زره با لانگ بو اپاچی تولید در وستلند جایگزین شد اگرچه همچنان در نقش ترابری در خدمت است
لنیکس فروش کمی داشت دلیل عمده ان وجود رقیبانی چون بلک هاوک و بل 212 در بازار بود از این رو ارتشها این نسخه را برای خدمت در نیروی زمینی دریافت نکردند اگرچه نسخه دریایی لنیکس بسیار مشهور و پر طرفدار بود
همزمان با توسعه نسخه زمینی لنیکس ، نیروی دریایی انگلستان نیز به این نسخه علاقمند شد و خواهان یک نسخه دریایی برای خود شد. نسخه دریایی که لنیکس اچ ای اس .2 نامیده میشد در سال 1976 پرواز کرد و در سال 1981 وارد خدمت شد
این نسخه مشابه نسخه نیروی زمینی بود ولی تغییراتی داشت مانند نصب ارابه فرود چرخدار ثابت به جای پاییه فرود، تیغه های قابل جمع شدن برای گرفتن جای کمتر روی ناو، بالشتک هوا برای فرود روی اب ، وجود یک رادار جستجو در دماغه بزرگ ان که البته تنها تا زاویه 180 درجه در جلو دو طرف را پوشش میداد ، سونار برای کشف زیر دریایها
این نسخه دارای سه خدمه بود که یک خدمه کاربر سامانه های ضد زیر دریایی بود و می توانست تا چهار اژدر عمقی مارک44 را در دو طرف بدنه برای درگیر با زیر دریایی ها حمل کند و در میانه دهه 1980 مجهز به موشک ضد کشتی سی اسکوا نیز برای درگیر با شناور های سطحی هم شد
همچنین می شد به ان یک کاونده مغناطیسی برای کشف زیر دریایی ساکن زیر اب نصب کرد و ان را به بمب های زیر ابی مجهز کرد. میتوانست در صورت نیاز تا شش سرباز مسلح را نیز حمل کند.
24 فروند لنیکس دریایی در نبرد فالکلند حضور داشتند. انها وظیفه کشف زیر دریایی های دیزل ارژانتینی را داشتند و بسیار هم موفق بود تا انجایی که تقریبا همواره این زیر دریایی ها را شناسایی و تعقیب میکردند . در یک مورد یک زیر دریایی SANTA FE که از جزیره را افتاده بود توسط لنیکس کشف شد و لنیکس تصمیم به نابود ان با اژدر عمقی گرفت ولی سرانجان کاپیتان زیر دریایی پشیمان شد و به بند بازگشت
سلاح ضد کشتی لنیکس در این جنگ موشک ضد کشتی سی اسکوا را با برد 25 کیلومتر و سامانه هدایت رادار فعال بود . در شب 3 می لنیکس با شلیک چهار فروند از این موشک ، یک کشتی گشت دریایی ارژانتینی را غرق کرد و در 23 می نیز یک کشتی دیگر مورد هدف قرار گرفت
چندین کشور این نسخه را دریافت کردند. ارژانتین خود قبل از جنگ دو فروند را به دست اورد که در دو طی حوادث غیر رزمی از دست رفتند ، برزیل نه فروند، هلند 24 فروند نسخه دریایی لنیکس را طی سه دهه دریافت کرد که برخی از انها برای حمل و نقل دریایی و برخی در نقش ضد زیر دریایی استفاده شد لنیکس هلندی لنیکس مارک 25 نام داشت . به غیز از شش فروند نخست تحویلی ما بقی توان حمل اژدر و سونار را دارند
گارد ساحلی نروژ نیز شش فروند لنیکس 86 را دریافت کرد که انها را به دوربین دید حرارتی و بالابر در نقش جستجو و نجات تجهیز کرد و دارای رادار جستجوی سطحی در زیر دماغه شدند. نیروی دریایی فرانسه نیز 26 فروند از اچ ای اس .2 را دریافت کرد
نیروی دریایی انگلستان در دهه 1980 تمامی اچ ای اس .2را به اچ ای اس .3 ارتقا داد که مشابه ارتقا ای اچ1 با ای اچ7 در نیروی زمینی بود که شامل نصب موتور جیم 41 با توان 1120 اسب بخار و نصب ملخ های کامپوزیت بود . همچنین گیرنده الکترومغناطیس و کیشه های هوا نیز ارتقا یافتند . 23 فروند لنیکس اچ ای اس 3 تولید و 54 فروند اچ ای اس .2 به این نسخه ارتقا یافتند
قبل از جنگ خلیج فارس برای تعدادی از لنیکس های که قرار بود در نبرد شرکت کنند به نسخه اچ ای اس 3 جی ام ارتقا یافتند که شامل گیرنده چی پی اس،سامانه شناسایی دوست از دشمن چهار کاناله ، یک دوربین دید حرارتی برای پرواز شبانه در زیر بدنه و کاهنده امواج فروسرخ بر روی سقف کابین تجهیز شدند . این نیخه در نبرد خلیج فارس 1 در سال 1991 با 15 شلیک 11 کشتی تداروکاتی ، گشتی و ناوچه عراقی را با موفقیت غرق کردند که بیشتری خسارت را به نیروی دریایی عراق وارد کردند. تمام موارد با موشک سی اسکوا انجام شد
همچنین تعدادی از اچ ای اس 3 ها با برداشتند تجهیزات ضد زیر دریایی خود برای عملیات در قطب جنوب ارسال شدند
دانمارک ، فرانسه،پاکستان،هلند،نیجریه و المان از جمله مشتریان این مدل بودند
همزمان با توسعه لنیکس 3 در دهه 1980 نسخه جدید از لنیکس با نام لنیکس 8 (اچ ای اس 8)توسعه یافت که دارای یک رادار با قابلیت پوشش 360 درجه در زیر دماغه بود و بر روی برجک دماغه دارای یک دوربین دید حرارتی بود. این نسخه لنیکس 8 و یا سوپر لنیکس در نسخه صادراتی نیز خوانده شد
این نسخه دارای موتور جیم 42 بود که بر روی لنیکس 7 نیروی زمین نصب شده بود ولی دارای قدرت کمتری حدود 920 اسب بخار بود و دارای ملخ کامپوزیت مشابه ان بود . رادار سی اسپری که پوشش 360 درجه داری برد کشف 180 کیلومتر بر ضد یک شناور بود که بسیار برتر از رادار های نسخه قبلی بود که تنها می توانست جلو بالگرد را در زاویه 180 درجه جستجو کند.
سیستم تصویر بردار حرارتی سی تی اس 4000 بر روی دماغه اجازه پرواز شبانه را می داد و برای افزایش دقت ناوبری مجهز به یک سامانه ناوبیر بر مبنای جی پی اس شد. 48 فروند لنیکس اچ ای اس .3 به این نسخه ارتقاء یافتند و نسخه صادراتی این بالگرد به نروژ به جای موشک سی اسکوا مجهز به موشک ضد کشتی حرارتی پنگون شد و موشک هوا به هوایی استینگر شد
برزیل، المان، عمان،مالزی،پرتغال،افریقای جنوبی،کره جنوبی،تایلند،دانمارک از جمله مشتریان خارجی سوپر لنیکس بودند که فروش فوق العاده ای در کلاس خود داشت
نسخه جدید و در حال تولید لنیکس ، aw159 یا لنیکس ویلکت نامیده میشد . این نسخه در شرکت اگوستا وستلند توسعه یافته است. در سال 2000 وستلند انگلستان با اگوستای ایتالیا با هم ادغام شدند و کار توسعه لنیکس به این شرکت جدید سپرده شد. نسخه جدید در سال 2009 پرواز کرده و از سال 2013 وارد خدمت شده است
این نسخه علیرقم شباهت بسیار با نسخه اصلی ولی تفاوت های ان بسیار زیاد است به صورتی که 95 % قطعات جدید هستند . از جمله تغییرات این مدل میتوان به نصب دو موتور متفاوت LHTEC CTS800 با قدرت 1362 اسب بخار ، رادار ارایه فازی سی اسپری 7000 ایی در زیر دماغه با پوشش 360 درجه که دارای برد بیشتر و مقاومت فوق العاده بال در برابر جنگ الکترونیک است، همانند لنیکس 8 مجهز به یک دوربین دید حرارتی در دماغه البته از نوع نسل سوم است که رنگها را بسیار واقعی تر به کاربر نشان می دهد، توان حمل هشت موشک ضد تانک هلفایر برای مقابله با قایق های تند رو که در این نقش کارایی بیشتری نسبت به موشک سی اسکوا در نقش ضد کشتی قایق های کوچک دارد و به لنیکس ویکت اجازه درگیر با یگان های زمینی را نیز می دهد. همچنین این نسخه در اینده به جای موشک سی اسکوا که سه دهه است در خدمت است مجهز به موشک جدید سی ونوم میشود که به صورت مشترک در حالی توسعه توسط فرانسه و انگلستان است و جایگزینی سی اسکوا در انگلستان و ای اس 15 تی تی فرانسه میشود.خروجی های با توان کاهش شدید امواج فروسرخ موتور ، هشدار دهده رادار، هشدار دهنده لیزری و همچنین کابینی با شش نمایشگر رنگی و رایانه چند ماموریتی قابل برنامه ریزی از جمله ویژگی های این نسخه است
این نسخه به غیر از نسخه نیروی دریایی دارای یک نسخه نیروی زمینی با نام لنیکس ویدکت ای اچ.1 نیز است که البته فاقد رادار زیر دماغه است که همکنون نیروی زمینی 30 فروند و نیروی دریایی 28 فروند ان را سفارش داده و کره جنوبی با سفارش 8 فروند اولین مشتری ای دبلیو 159 لنیکس ویدکت می باشد.
گرداوری:عبدالحمید تارخ
منابع:
http://www.naval-technology.com/projects/navy-future-lynx/
