بالگرد ترابری Z-9
بالگرد ترابری Z-9
چین بعد از قطع رابطه با شوروی در اوائل دهه 1960 وضعیت نظامی جالبی نداشت و تا دو دهه تجهیزات دهه 1950 و 1960 انهم اوائل دهه 1960 را تولید میکرد. در تمامی زمینه داستان همین بود تانک هواپیما زیر دریایی ویا ناوچه. بالگرد نیز همین وضعیت را داشت و چین حدود 540 بالگرد میل 4 را در داخل چین تولید کرد. زمانی تحت امتیاز شوروی و بعد از قطع رابطه با تجهیزات ساخت چین
میل4 چینی که توسط صنایع هاربین ساخته می شد و زد-5 نامیده تا مدتها ستون فقرات بالگردهای ارتش چین بود. این بالگرد توان 16 سرباز را داشت و مجهز به یک موتور پیستونی در دماغه بود. همانند نسخه روسی چین نیز این بالگرد را به بالچه های کناری تجهیز و روی ان راکت انداز نیز نصب کرد. ولی در اواخر دهه 1970 دیگر بالگرد های موتور پیستوی از رده خارج شده بودند ولی چین توان تولید بالگرد نوین را نداشت و با غرب و شرق نیز رابطه نداشت
در سال 1981 با بهبود رابطه چین با غرب (البته از اواخر دهه 1970 این اتفاق افتاد) چین توانست برخی فناورهای نظامی غرب را به دست اورد. در سال 1981 طی قرار داد بین شرکت فرانسوی Aérospatiale با هاربین چین ، چین تولید تحت امتیاز بالگرد AS365 دوفین را اغاز کرد (برای اشنایی با بالگرد دوفین اینجا را کلیک کنید)
چین طی این قرار داد 30 فروند نسخه AS565 پانتر نسخه نظامی دوفین را از نسخه N را تولید کرد و چهار سال بعد نیز طی قرار داد دیگری 43 فروند نسخه F این بالگرد را در داخل تولید کرد.پانتر بالگرد فوق العاده ای بود . یک بالگرد با سرعت و چالاکی مناسب که هزینه عملیاتی کم و توان بالای نظامی داشت و چین از این بالگرد بسیار خوشش امد .این بالگرد در چین با نام Z-9A و Z-9C تولید شد و در نهایت چین در سال 1992 نسخه بومی این بالگرد با نام Z-9B را که 70% قطعات ان چینی بود را به معرض نمایش گذاشت
زد-9 بی بالگردی مشابه پانتر بود. دارای چهار تیغه از جنس مواد ترکیبی و یک ملخ چهار تیغه درون توپی در دم که ایمنی بیشتری داشت و از قبلا نیز در دیگر محصولات شرکت Aérospatiale همچون گازل نیز نصب شده بود .بالگرد دارای دو درب در دو طرف بوده بود که برای سوار شدن و پیاده شدن سربازان بود و می توانست 10 سرباز را حمل کند. بالگرد توان حمل 1600 کیلوگرم بار در درون بدنه و 1900 کیلوگرم به شکل اویخته را داشت
نسخه فرانسوی پانتر از دو موتور توربومکا Arriel بهره می برد که یک موتور توربوشفت ساخت توربومکا فرانسه با توان 700 اسب بخار بود. این موتور به صورت کامل تحویل چین داده می شد و روی بالگرد تولیدی تحت امتیاز نصب میشد. چین برای تولید زد -9 بی صدها عدد از این موتور را از سال 1988 به بعد از فرانسه تحویل گرفت ولی در نهایت توانست یک نسخه بومی ان با نام دبلیو زد-8 را در داخل تولید کند که یک مهندسی معکوس روی همان موتور صالی فرانسوی بود. جالب اینکه چین حتی بر اساس این موتور یک موتور توربوپراپ نیز برای نصب روی هواپیمای ترابری Y-12 نسخه 3 نیز توسعه داد . نسخه توربوپراپ WJ-9 نام دارد
موتور دبلیو زد-8 دارای 848 اسب بخار قدرت است و دارای قابلیت بالای درشرایط اب و هوایی گرم دارد و از ای رو در مناطق بیابانی چین نیز پاسخگو است. سامانه اونیک پرواز و سامانه های ناوبری همگی در چین طراحی شد ولی همچنان برخی از قطعات حساس موتور از فرانسه به چین می رسد. البته نسخه ای از سال 2012 روی بالگرد نصب شده که دست کم 148 اسب بخار قویتر است
بالگرد در نسخه پر تعداد زد-9 بی که نسخه ترابری در دست ارتش چین است دارای بیشترین سرعت 305 کیلومتر بر ساعت است برد انتقالی ان 1000 کیلومتر است
زد-9 یک طرح پاییه عالی بود و چین می خواست بر اساس ان طرح های مختلف را پیاده کند دقیق مشابه کاری که در فرانسه روی پانتر انجام شد از این رو این بالگرد دارای چندین نسخه مختلف است
Z-9: نسخه تحت لیسانس تولید شده در چین که در واقع AS365N1 دفین است.این نسخه دارای موتور 705 اسب بخاره بود
Z-9A: نسخه تحت لیسانس تولید شده در چین که نسخه AS365N2 بود.این نسخه دارای موتور قویتر 735 اسب بخار بود و از کابین با نمایشگر های رنگی استفاده می کند
Z-9A-100 : نسخه تولیدی با نمونه چینی این موتور که دارای قطعات فرانسوی بود
Z-9B: نسخه تولید بومی چین که 70% قطعات چینی بود. برخی نمونه های تولید دارای موتور فرانسوی و از سال 2012 به موتور چینی مجهز شدند
Z-9C: نسخه تحت لیسانس تولید شده در چین که در واقع AS.565 پانتر برای نیروی دریایی چین بود. در واقع این نسخه نمونه S پانتر بوده وظیفه گشت دریایی و جستجو و نجات را بر عهده داشت ولی با کمی تغییر توان ضد زیر دریایی نیز پیدا کرد. این نسخه دارای یک رادار جستجوی چینی در دماغه است که تا 140 کیلومتر بر ضد یک هدف دریایی بزرگ برد دارد ولی تنها زاویه 180 درجه جلو دماغه را پوشش میدهد. گفته شده این رادار توان کشف یک موشک کشتی را در برد 20 کیلومتر دارد البته این رقم برای یک موشک مادون صوت است . تعداد از این نمونه به موشک هدایت اپتیک ضد کشتی TL-10 تجهیز شدند .این موشک ضد کشتی دارای برد 20 کیلومتر است و سرعت زیر صوت دارد . سامانه اپتیک ان توان دید حرارتی دارد از این رو در هر شرایط اب و هوایی میتوان ان را روانه هدف کرد. این موشک بر اساس موشک فرانسوی ای اس -15 ساخته شده است. موشک ای اس 15 فرانسوی نیز یک موشک ضد کشتی برای پرتاب از بالگردها است و ان نیز 20 کیلومتر برد دارد و تنها تفاوت ان این است که ای اس 15 فرانسوی دارای هدایت راداری است نسخه چینی اپتیک حرارتی. همچنین این بالگرد دارای سونار ساخت چین است و میتواند دو اژدر هواپرتاب ET-52 را حمل کند . این اژدر 324 م م نیز خود بر اساس یک ازدر ایتالیایی ساخته شده است و دارای برد 6 کیلومتر است وبرای نابودی زیر دریایی در زیر عمق اب ساخته شده است
Z-9EC: این نسخه برای نیروی دریایی پاکستان تداروک دیده شده است .این نسخه نیز توان جستجو دریایی و عملیتت ضد زیر دریایی دارد و برای عملیات روی ناوشکن های چینی اف22 کلاس ذولفقار ساخته شده که چهار فروند انها توسط چین به پاکستان فروخته شده است. این نسخه مشابه Z-9C است ولی دارای برخی تجهیزات ناوبری غربی است
Z-9W: این نمونه که WZ-9 نیز خوانده می شود نسخه تهاجمی مدل زد-9 بی است. در واقع این مدل همان توانایی نسخه ترابری را در حمل و نقل نفر و بار دارد ولی مسلح بوده و می تواند دست به عملیات پشتیبانی هوایی نزدیک ویا ضد تانک بزند. بالگرد دارای کابین با دو نمایشگر رنگی چند منظوره است و از سامانه ناوبری مبنی بر جی پی اس بهره می برد و دارای سامانه جهت یابی خودکار و یک نقش خان خودکار با دقت بالا است.
بر روی سقف کابین دارای یک سایت برای هدفگیری موشک ضد تانک هدایت سیمی HJ-8 است. موشک HJ-8 یک موشک ضد تانک هدایت سیمی ساخت چین است که در واقع یک الگو برداری چینها از موشک ضد تانک هات است. موشک ضد تانک هات مانند موشک امریکایی تاو دارای هدایت نیم خودکار سیمی است و چین 250 موشک ضد تانک هات 2 را در اواخر دهه 1980 از فرانسه تحویل گرفت که منجر به ساخت HJ-8 شد که نسل دوم موشک های ضد تانک چینی است. این موشک دارای برد 3000 تا 4000 متر است و دارای یک کلاهک دو مرحله ای برای نفوذ در 1000 م م زره می باشد . زد-9 دبلیو توان حمل تا چهار موشک HJ-8 را دارد که در زیر بالچه های کنار بدنه حمل می شوند . میتواند به جای موشک ضد تانک تا دو پرتاب گر موشک هوا به هوای فروسرخ TY-90 و یا راکت انداز های 57 و 90 م م ویا غلاف مسلسل 7.62 م م و یا 12.7 م م ویا غلاف توپ دو لول 23 م م را حمل کند. البته زیر هر بالچه تنها یک نوع سلاح قابل حمل است
این نسخه دارای پرتاب کننده فلر برای فریب موشک های حرارتی و همچمنین هشدار دهنده رادار نیز است
Z-9WA: نسخه ارتقا یاته نمونه قبلی است ولی دارای یک مجموع اپتیکی زیر دماغه است که دارای یک دوربین دید حرارتی و نشان گذار لیزری است. این سامانه به این نسخه اجازه شلیک موشک های هدلیت لیزری را نیز میدهد. این نسخه می تواند موشک هدایت لیزری HJ-9 با برد 5500 کیلومتر و یا موشک HJ-10 را حمل کند. موشک اچ جی -10 یک موشک هدایت لیزری است ولی دارای نسخه اپیتکی حرارتی و رادار میلی موجی نیز است اگرچه تنها دو نسخه هدایت لیزری و اپتیک از این بالگرد شلیک می شود . این موشک ده کیلومتر برد دارد. این بالگرد میتواند تا هشت موشک را حمل کند.
همچنین این نسخه توان حمل موشک هدایت اپتیکی ضد کشتی تی ال10 و حتی در صورت سفارش مشتری موشکی چون سی 701 و 703 را نیز دارد و از هشدار دهنده لیزری نیز استفاده میکند. کابین در این نسخه ارتقا بیشتری یافته و دارای سه نمایشگر بزرگ رنگی چند کاره است
این بالگرد برای کشورهای فقیر بسیار مناسب بوده زیرا انها با هزینه 40% کمتر از خود نسخه فرانسوی می توانند این بالگرد را بخرند از این رو چندنی کشور این بالگرد را سفارش داده اند
کامبوج:12 فروند Z-9B ، کامورن:4 فروند زد-9 بی، بولوی 6 فروند، غنا 4 فروند، لائوس 2 فروند، مالی 2 فروند،موریتانی 2 فروند،نامیبیا 2 فروند، ونزوئلا 6 فروند، پاکستان 6 فروند
مشخصات
طول:12.11 متر
بلندی:4.1 متر
وزن خالی:2050 کیلوگرم
موتور: دبلیو زد 8 با توان 848 اسب بخار
بیشترین سرعت:305 کیلومتر بر ساعت
برد:1000 کیلومتر به صورت انتقالی
سقف پرواز در وزن خالی:4500 متر
توان: توان حمل 10 سرباز و یا 1900 کیلوگرم بار داخلی و یا 1600 کیلوگرم بار خارجی
منابع:
http://www.army-technology.com/projects/harbin-z9w-attack-helicopter-china/
https://en.wikipedia.org/wiki/Harbin_Z-9