کره شمالی در دهه ۱۹۸۰ با توسعه نسخههای بومی موشک اسکاد ساخت شوروی با نامهای هواسانگ ۵ و ۶ اولین موشکهای بالستیک خود را ساخت که میتوانست تمام کره جنوبی را با آن هدف قرار دهد. هر دوی این موشکها سوخت مایع بودند و بیش از ۱۰ ساعت زمان میبرد تا برای شلیک سوختگیری شوند. سرعت آنها کم و دقت کمی داشتند. کره شمالی نمیتوانست با آنها به سرعت تعداد زیادی موشک را شلیک کند زیرا زمان آمادهسازی هر موشک زیاد بود .از طرفی دقت آنها کم بود عملاً برای هدف قرار دادن شهرها خوب بود تا یک ساختمان یک مرکز نظامی
از طرفی دیگر عملاً در جریان جنگ خلیج فارس مشخص شد که موشک پاتریوت ۲ که به عنوان یک موشک پدافندی ساخته شده بود نیز میتوانست موشکهای خانواده اسکاد را شکار کند. با وجود این مشکلات سری هواسانگ ۵ و ۶ اولین سلاحهای راهبردی کره شمالی بودند ،که به انها اجازه هدف قرار دادن تمامی کره جنوب را میداد. آنها این موشک را به چندین کشور فروختند و برای نمونه ا یران نیز آنها را به نام شهاب 1 و 2 تولید کرد .حتی این موشک پایه توسعه موشکهای برد بلندتری در کره شمالی شد. برای نمونه کره شمالی بر اساس این موشک موشک نودونگ 1 را ساخت که ۱۳۰۰ کیلومتر برد داشت و اولین موشک کرهایها بود که به ژاپن نیز میرسید. ایران و پاکستان نیز بر اساس کمکهای کره شمالی دست به ساخت موشکهای شهاب ۳ و غوری بر اساس همین موشک زدند
از سالهای ۲۰۰۰ به بعد کره شمالی به سراغ موشک های بالستیک سوخت جامد رفت. فناوری سوخت جامد به کره شمالی این اجازه را میداد تا موشکهای خود را به سرعت پرتاب کند در حالی که برای پرتاب یک موشک مانند هواسانگ ۵ با برد ۳۰۰ کیلومتر نیاز به 10 ساعت زمان بود برای پرتاب موشک مشابه با سوخت جامد کمتر از نیم ساعت وقت لازم بود. از طرفی عمر این موشکها بیشتر و ذخیره سازی کردن آنها راحتتر بود. در حالی که موشکهای سوخت مایع به غیر از خودرو حامل موشک باید تانکر سوخت نیز همراه خود میکشیدند تا موشک را سوختگیری کنند، ولی موشکهای سوخت جامد نیازی به هیچ کدام از این موارد نداشتند و تنها خود موشک و پرتاب کننده آن برای شلیک کافی بود
چندین نمونه موشک بالستیک سوخت جامد توسط کرهایها رونمایی شد که یکی از انها شبیه موشک بالستیک توچکا روسی با برد 120 تا150 کیلومتر بود ، ولی یکی از بهترین آنها موشک کیان ۲۳ است که برای اولین بار در سال ۲۰۱۹ تست شد
موشک کا ام ۲۳ (که به آن هواسانگ 11 نیز میگویند) یک موشک تاکتیکی کوتاه برد با برد حدود ۶۰۰ کیلومتر است.این موشک سوخت جامد دارای پیشرانه تک مرحله سوخت جامد است که از ۴ بالچه تعادل در انتهای بدنه استفاده میکند سیستم متحرک آن در پشت خروجیهای موتور قرار دارد . شکل کلی آن به شدت شبیه موشک بالستیک اسکندر ساخت روسهاست ، اگرچه یک برادر کره جنوبی نیز دارد که با نام هیونمو2 بی شناخته میشود در واقع هر سه موشک کا ام ۲۳ ، اسکندر و هیونمو2بی شباهت بسیار زیادی به یکدیگر دارند و هر سه نیز موشکهای تاکتیکی سوخت جامد با برد حدود ۵۰۰ کیلومتر هستند
در این مورد که کره شمالی آیا از روسیه برای ساخت این موشک کمک فنی گرفته همواره بحثهای زیادی مطرح است. علیرغم شباهت بسیار زیاد این دو موشک یعنی اسکندر و کا ان ۲۳ ولی باز تفاوتهایی در خروجی موتور، بالچههای انتهایی هدایت ، بالچههای تعادل و حتی شکل بدنه وجود دارد و از این رو به دید بسیاری از کارشناسان نظامی موشک کا ان ۲۳ فقط یک الگوبرداری از اسکندر است .البته گزینه دیگری نیز وجود دارد که بسیاری بر روی آن تاکید میکند .خود موشک اسکندر بر اساس موشک اوکا ساخت شوروی ساخته شده. اوکا در دهه ۱۹۸۰ در شوروی ساخته شد و اسکندر نیز ساخت همان دفتر طراحی است برخی از مهندسان دفتر طراحی موشک اوکا بعدها به کره شمالی رفتند و احتمال زیاد کره شمالی از آنها در این زمینه بهره برده است
موشک طی آزمایشات مختلفی که از سال ۲۰۱۹ تاکنون انجام داده از برد 190 کیلومتر تا 700 کیلومتر پرواز کرده است. البته مشخص نیست که بیشترین برد آن که در برخی از منابع ۶۰۰ تا ۷۰۰ کیلومتر عنوان میشود با چه وزن کلاهکی به دست آمده. بر اساس برآورد منابع کره جنوبی این موشک با یک کلاهک ۵۰۰ کیلوگرمی میتواند به برد ۵۰۰ کیلومتری رطا طی کند
در آزمایشات مختلف کره شمالی هموار رادارهای پیش اخطار کره جنوبی حرکت سرعت و محل فرود موشکهای کره شمالی را تحت نظر میگیرد این گونه آنها به اطلاعات زیادی در مورد این موشکها میرسندبرای نمونه کره جنوبی معتقد است که در فاز نهایی این موشک ۶.۱ ماخ سرعت دارد و در فاز میانی حدود چهار و نیم ماخ سرعت دارد .بیشترین زمانی که این موشک در بیشترین برد خود یعنی 700 کیلومتری پرواز کرده حدود ۶ دقیقه عنوان شده است
کشنده این موشک نیز شباهتی به کشنده موشک اسکندر روسی دارد. در نخستین نمایش موشک کشنده شش چرخ این موشک را حمل میکرد، ولی هم اکنون کشندهای که به عنوان کشنده استاندارد این موشک شناخته میشود یک کشنده هشت چرخ است .همانند موشک اسکندر دو موشک در پشت آن سوار میشود یک درب دو لنگه روی موشک را پوشانده و زمانی که موشک میخواهد شلیک شود در باز شده موشک به شکل عمود درآمده و شلیک میشود .البته تاکنون دست کم یک بار یک کشنده چهارتایی نیز به نمایش گذاشته شده ولی مشخص نیست چقدر عملیاتی است. مشخصا کشنده اصلی موشک کا ان ۲۳ همان کشنده هشت چرخ مشهور آن است برخی منابع سرعت این کشنده را ۷۰ کیلومتر در ساعت در جاده میدانند و معتقدند از یک موتور دیزل چینی ۵۰۰ اسب بخاری قدرت میگیرد
البته دست کم در دو تست یک کشنده ده چرخ نیز دیده شده است.هر دو کشنده هشت و ده چرخ دارای دو موشک قابل پرتاب هستند
با وجود این کره شمالی دست کم یک بار دست به تست این موشک از یک واگن قطار مخصوص حمل موشک زده است. این واگن قطار که شبیه واگنهای کانتینر بر است در هر سمتش یک موشک را با هم شلیک کند این در حالیست که در نسخه کشنده جاده ای هشت چرخ گرچه دو موشک حمل میشود ولی در یک زمان فقط یک موشک قابل شلیک است
در مورد دقت این موشک گمانه زنهای زیادی وجود دارد .بر اساس گفته منابع کره جنوبی دقت این موشک بین ۴۰ تا ۵۰ متر است. سیستم هدایت این موشک ترکیبی از ژیروسکوپ حلقه لیزری و ماهواره جی پی اس است البته جی پی اس غیرنظامی. ولی باز با همین سیستم هدایت غیرنظامی نیز توانسته به دقت نسبتاً خوبی برسد اگرچه عملاً نمیتوان گفت یک سلاح دقیق است برای نمونه موشک هیونمو2بی ساخت کره جنوبی دارای دقت زیر ۳ متر است موشک پرسان با اتکام آمریکایی دارای چنین دقتی هستند ولی برای کره شمالی ۴۰ تا ۵۰ متر نیز دقیق حساب میشود
این موشک میتواند انواع کلاهکهای متعارف اتمی و شیمیایی را حمل کند اگرچه مشخصاً قرار است نقش متعارف داشته باشد. همچنین برخی از منابع کره جنوبی معتقدند این موشک توان انجام مانور در فاز نهایی خود را دارد تا کار کشف و رهگیری آن سختتر شود اگرچه سازمان امنیت کره جنوبی و یا ارتش کره جنوبی چنین مسئلهای را هرگز مورد تایید قرار نداده است
مدل های مختلف این موشک
Hwasong‑11A (گاه با اشاره به KN‑23)
نسخه ای که در مقاله به ان پرداخته شد و در واقع پاییه نسخه های بعدی است
Hwasong‑11B (معمولاً KN‑24 در منابع غربی)
Hwasong‑11C
هاسونگ-11C یک موشک بالستیک کوتاهبرد تکمرحلهای و سوخت جامد ساخت کرهشمالی است که برای نخستینبار در رژه ۱۴ ژانویه ۲۰۲۱ معرفی شد و از سال ۲۰۲۱ در حال آزمون و مرحلهبهمرحله قرارگیری در خدمت گزارش شدهاست. این نسخهٔ بزرگشدهٔ خانوادهٔ Hwasong-11 (KN-23) دارای طول تقریباً ۹٫۶–۹٫۸ متر و قطر حدود ۱٫۱–۱٫۲ متر است و کرهشمالی ظرفیتِ کلاهکِ سنگینتری را برای آن اعلام کرده — نسخهٔ پایه با کلاهک ادعایی ۲,۵۰۰ کیلوگرم و یک زیرنسخهٔ بزرگتر (Hwasong-11C-4.5) با کلاهک تقریباً ۴,۵۰۰ کیلوگرم معرفی شدهاست. برد برآوردی این موشک در نسخهٔ پایه حدود ۶۰۰–۹۰۰ کیلومتر گزارش شده (آزمایشهای اولیه بردهای ۳۰۰–۶۰۰ کیلومتر را نشان دادند) و مسیرهای آیرودینامیک و مانورپذیر آن برای دشوارتر کردن رهگیری طراحی شدهاند. پرتاب از کامیون پنجمحور انجام میپذیرد و آزمایشهای مهم آن در ۲۵ مارس ۲۰۲۱ و ۲۸ سپتامبر ۲۰۲۲ ثبت شدهاند؛ منابع تحلیلی بینالمللی نسبت به ادعاهای وزن کلاهک ابراز تردید کرده و احتمال دادهاند ارقام دولتی ممکن است بزرگشده گزارش شوند.
Hwasong‑11D (گاهی با رفرنس KN‑35)
Hwasong-11D / Hwasong-11Ra
هاسونگ-11دی یک موشک بالستیک بردکوتاه (SRBM) ساخت کرهٔ شمالی است که در اوایل دههٔ ۲۰۲۰ توسعه یافته و طبق گزارشها آزمایشهای اولیهٔ آن در سال ۲۰۲۲ انجام شده و در سال ۲۰۲۳ وارد خدمت شده است. این سیستم سوخت جامد، طراحی جمعوجور (طول ≈ ۵.۵ متر، قطر ≈ ۰.۷۶ متر) و جرم پرتاب حدود ۳۰۰۰ کیلوگرم دارد و برای حمل جنگافزارهای متعارف ۵۰۰–۷۰۰ کیلوگرمی (و با قابلیت بالقوهٔ حمل کلاهک هستهای) توصیف شدهاست. هاسونگ-11دی بهعنوان یک سلاح تهاجمیِ تاکتیکی با «مسیر پایینافتاده/فشاردهیشده» (depressed trajectory) معرفی میشود تا تواناییهای فرار از دفاعهای ضدموشکی را افزایش دهد و برای اصابت دقیق به اهداف با اولویت بالا طراحی شده است. پرتابگر آن یک خودروی TEL شاسی ۶×۶ تقویتشده است که میتواند تا چهار موشک را در کانِیستر حمل کند و بدینترتیب قابلیت جابجایی و واکنش سریع را فراهم میآورد؛ گزارشها همچنین حاکیست که در تاریخ ۴ اوت ۲۰۲۴ کرهٔ شمالی از استقرار حدود ۲۵۰ دستگاه پرتابگر Hwasong-11D در مرز جنوبی خود خبر دادهاست. خانوادهٔ Hwasong-11 شامل چند گونهٔ توسعهیافته (اعم از نمونههای بزرگتر با توان حمل محمولهٔ بیشتر و نسخههای زیرسطحی) است که نشاندهندهٔ تلاش این کشور برای متنوعسازی قابلیتهای تاکتیکی این پلتفرم میباشد.
Hwasong‑11S (نسخهٔ زیردریاییپرتاب — احتمالی)
چکیده — Hwasong-11S
هاسونگ-11S یک موشک بالستیک زیرسطحی (SLBM: قایقپرتاب) ساخت کره شمالی است که نسخه آبی (زیرسطحی) از مدل زمینی Hwasong-11A (KN-23) محسوب میشود. این موشک برای اولینبار در اکتبر ۲۰۲۱ در نمایشگاه نظامی رونمایی شد و همان ماه در ۱۹ اکتبر ۲۰۲۱ به وسیله زیردریایی «۸٫۲۴ یونگانگ» آزمایش شد. طول تخمینی این موشک بین ۶٫۸ تا ۸٫۴۵ متر و قطر بین ۱٫۰ تا ۱٫۱ متر گزارش شده است. برد عملیاتی آن تقریباً ۶۰۰ کیلومتر برآورد میشود. این موشک از سوخت جامد بهره میبرد و دارای طراحی تکمرحلهای است.Hwasong-11S این امکان را دارد که کلاهک تاکتیکی هستهای (Tactical Nuclear Warhead) را حمل کند. برای پرتاب، از روش «Cold Launch» استفاده میکند؛ بدین معنا که موشک ابتدا از لوله پرتاب به بیرون استلاف میشود و سپس موتور اصلی روشن میشود تا از آسیب به زیردریایی جلوگیری شود. در طراحی دماغه و بخش عقب، این موشک دارای ۴ برآمدگی حول بخش انتهایی و ۴ بالچه شبکهای (grid fins) است که قبل از پرتاب جمع میشوند. این طراحی اجازه مانور (مانور جانبی / جهش / پرواز اسکپ) و مسیر غیرمعمول را میدهد تا شانس رهگیری توسط پدافند دشمن کاهش یابد. در منابع گزارش شده است که نسخه زمینی این موشک (ground-based) با نام Hwasong-11D در تاریخ ۱۶ آوریل ۲۰۲۲ آزمایش شده است.
Hwasong‑11E / Hwasong‑11Ma (نسخهٔ مجهز به گلایدکنندهٔ هایپرسونیک — اشارهٔ تازه)
Hwasong-11E (火星-11마)
هاسونگ-11E یک موشک بالستیک کوتاهبرد تا میانبرد ساخت کرهٔ شمالی است که نخستینبار در نمایشگاه نظامی «Defence Development-2025» در تاریخ ۴ اکتبر ۲۰۲۵ رونمایی شد و در حال حاضر در مرحلهٔ توسعه قرار دارد.این موشک بر پایهٔ خانوادهٔ Hwasong-11 طراحی شده و دارای طول تخمینی ۷.۳–۹.۸ متر، قطر ≈ ۰.۹ متر و جرم پرتاب حدود ۳٬۴۰۰ کیلوگرم است. ویژگی برجستهٔ Hwasong-11E تجهیز آن به یک کلاهک گلاید شونده است .برد عملیاتی برآوردی این سامانه بین ۸۰۰ تا ۱۵۰۰ کیلومتر ذکر شده که آن را در مرز دستهبندی کوتاهبرد/میانبرد قرار میدهد و از یک TEL پنجمحور (5-axle TEL) بهعنوان سکوی پرتاب سود میبرد.در جمعبندی، Hwasong-11E تلاشی برای افزودن «قابلیت نقطهزنی فراصوت و نفوذپذیر» به کلاس تاکتیکی/منطقهای موشکهای خانوادهٔ Hwasong معرفی میکند؛ اما بسیاری از مشخصات تا زمان انتشار دادههای رسمی یا ارزیابیهای مستقل (آزمایشهای پروازی و اطلاعات فنی) هنوز تأیید نهایی نشدهاند.
جدول خلاصهٔ مقایسه (خلاصهای فشرده)
| مدل | پیشران | برد (تخمینی) | کلاهک (تخمینی) | ویژگی کلیدی |
|---|---|---|---|---|
| Hwasong‑11 | جامد | ۱۲۰–۱۷۰ km | ۲۵۰–۴۸۵ kg | نسخهٔ پایه، تاکتیکی |
| 11A | جامد | تا ~۹۰۰ km (متغیر) | تا ~۵۰۰ kg | مانورپذیر، دقت بالاتر |
| 11B | جامد | ~۴۱۰ km | متوسط | طراحی شبیه ATACMS، حملهٔ سریع |
| 11C | جامد | نامشخص (بزرگتر) | احتمالاً سنگینتر | نسخهٔ بزرگتر/توانمندتر |
| 11D | جامد | نامشخص (کوتاهتر) | نامشخص | نسخهٔ تخصصی/کوچکتر |
| 11S | جامد | نامشخص | نامشخص | سازگار با پرتاب زیرآبی |
| 11E/Ma | جامد | نامشخص (افزایش) | نامشخص | گلایدکنندهٔ هایپرسونیک (ادعا) |
نتیجهگیری
خانوادهٔ Hwasong‑11 نمایانگر مسیر تکاملی کرهٔ شمالی از یک موشک تاکتیکی مهندسیمعکوسشده به سمت مجموعهای از ویرایشهای بومیشده، دارای برد و دقت متنوع، و قابلیتهای پیشرفتهتر (مانند مانورپذیری یا حتی گلایدکنندههای هایپرسونیک) است. تنوع ویرایشها به پیادهسازی گزینههای تاکتیکی و استراتژیک مختلف کمک میکند و چالشی مهم برای سامانههای پدافندی و تحلیلگران منطقهای ایجاد میکند.
عبدالحمید تارخ
مقالات مشابه
