هویتزر خود کششی ام-109

با ورود رادار های توپخانه که وظیفه انها تعقیب مسیر گلوله باران توپخانه دشمن بود، این امکان به وجود امد که توپخانه دشمن به سرعت دست به اتش متقابل بزند و توپخانه طرف مقابل را از بین ببرد. در سال 1952 کنفرانسی در امریکا برای تعیین مشخصات اینده توپخانه ناتو شکل گرفت که در انین تصمیم گرفته شد که ناتو برای مقابله با اتش ضد اتش دشمن نیاز به توپخانه متحرک خود کششی دارد.

«««««توپخانه برای نیروی زمینی مسئله مرگ و زندگیست.توپخانه میتواند در حالی که نیروی های خودی مورد هجوم دشمن قرار گرفتند با شلیک صدها گلول پیشروی دشمن را کند و یا متوقف کند ویا در حالی که نیروی خودی در حال پیشروی است با گلوله باران مواضع دشمن انها را ضعیف و یا نابود کندتوپخانه میتواند خطوط ارتباطی دشمن را ناامن کند ویا عقبه و تاسیسات دشمن را در برد اتش خود هدف قرار دهد
شاید اتش هوایی نیز بتواند چنین کند ولی توپخانه همیشه در میدان حاظر است و هزینه بسیار بسیار کمتر است»»»»»

در همان زمان ارتش امریکا روی طرحی با نام تی 196 کار می کرد که یک توپ خود کششی 156 م م بزرگ بود . این طرح به مشکلاتی مواجع شد که نتیجه ان تغییر در کالیبر و استفاده کالیبر 155 م م بود زیرا این نوع مهمات در ان زمان به راحتی در ر دسترس بود و برنامه از سال 1954 پی گیری شد و در نهایت درسال 1956 پیش نمونه اول ساخته شد که روی یک شاسی شنی دار بنزینی قرار داشت ولی همچنان با نام تی 196 شناخته می شد . درسال 1959 ارتش امریکا خواهان استفاده از یک شاسی متحرک دیزل شد زیرا مصرف دیزل کمتر بود سوختش ارزانتر از این رو شاسی نفربر ام113 برای توپ جدید انتخاب شد و در همان سال با نام ام 109 به ارتش امریکا معرفی شد و با سفارش اولیه 247 عراده درسال 1962 تحویل به ارتش اغاز شد

توپ155 م م ام 109 بر روی شاسی بر گرفته شده از نفربر ام113 ساخته شده است که از شنی استفاده کرده و قدرت بالای برای عبور از موانع سخت دارد. این شاسی دارای یک موتور دیزل هشت سیلندر 2 زمانه خنک شونده با اب است و 405 اسب بخار قدرت داشت . خودرو دارای یک گیربکس شش دنده با چهار دنده رو به جلو و دو دنده رو به عقب است. خودرو دارای سرعت 56 کیلومتر بر ساعت و بیشترین برد 350 کیلومتر می باشد

توپ155 م م نصب شده روی این سیستم ، توپ 155م م ، ام 126 است که برای این سیستم طراحی شد. این توپ روی یک برجک متحرک نصب شده که قابلیت چرخش 360 درجه دارد و میتواند لوله را تا منفی 5 درجه به طرف پایین و مثبت 75 درجه به طرف بالا حرکت کند. همان طور که گفته شد توپ ام 126 روی این سیستم نصب شد ولی بعدها روی نسخه های بعدی نمونه ارتقا یافته این توپ نصب شد که برد اتش را از 14600 تا 18100 متر افزایش یافت . همچنین میتوان از این توپ مهمات هدایت لیزری ایکس کالیبر که از سال 2001 معرفی شد را شلیک کرد که با خرج کمکی تا 37 کیلومتر برد دارد .

گلوله گذاری با دست انجام می شود و در توپ خرج پرتاب از خود گلوله جا است و اول گلوله در لوله لود می شود و بعد از ان خرج پرتاب پشت ان قرار می گیرد.

خودرو دارای شش خدمه است که شامل راننده که در جلوی خودرو قرار دارد، دو توپچی که وظیفه هدفگیر را دارد و در دو طرف برجک قرار دارند ، دو گلوله گذاری و دو سرباز است. یکی از گلوله گذارها وظیفه لود گلوله و دیگری وظیفه لود خرج پرتاب را دارد. خودرو در پشت برجک خود محل نگهداری 34 گلوله و خرج پرتاب را دارد که از طریق دریچه ای در بیرون و پشت برجک میتوان گلوله و خرج را درون عقب برجک قرار میدهند خدمه از درون برجک به انها دسترسی داشته باشد

هویتزر خود کششی ام-109 — پشت برجک ام109 و محل قرار گیری مهمات

مدل های مختلف

نسخه M109: نسخه اولیه دارای توپ ام 126 که یک توپ لوله کوتاه بود و برد ان به 14100 متر نیز می رسید. این توپ دارای 28 گلوله در عقب برجک بود و روی برجک نیز از یک مسلسل دفاعی 12.7 م م با 500 گلوله با خود حمل میکند.

نسخه M109A1: نسخه ارتقا یافته با توپ بهبود یافته و بلند تر M126A1 . یک نسخه دیگر از همین توپ با توپ ام 185 نیز تولید شد

نسخه M109A2: این نسخه دارای توپ ام 185 بود و میتواند 27 گلوله را در عقب برجک خود حمل کند. همچنین این توپ دارای یک سیستم عقب نشینی بهتر برای کاهش لگد شلیک است . این نسخه در سال 1978 وارد خدمت شد

نسخه M109A3: ارتقا نسخه ای1 به نسخه ای 2

نسخه M109A4: این نسخه یک ارتقا نسخه ای2 و ای 3 با افزایش فیلتر لازم برای مقاومت در حملات شیمیایی برای خدمه درون ان بود.

نسخه M109A5: این نسخه بر اساس استاندارد های نسخه ای4 تولید شد و دارای توپ دوربرد تر ام 284 با توان اتش در 30000 متری است از این رو برد اتش به شدت افزایش یافته است و همچنین سامانه اتش نیز رایانه ای شده و محاسبه اتش با یک رایانه بالستیک انجام می شود و دقت بشدت بالا رفته است . با در نظر گرفتن افزایش وزن خودرو موتورنیز در این نمونه تقویت شده است و قدرت ان به 440 اسب بخار رسیده است . این نسخه دارای ظرفیت حمل 36 گلوله در پشت برجک است

نسخه M109A6:

این نسخه در دهه 1980 برای افزایش تحرک توپخانه توسعه یافت. هدف از طراحی این نسخه اتش سریع و تغییر محل سریعتر بود. در این نمونه برجک دوباره طراحی شد و بخش مهمات خوش دست تر ساخته شد و تعداد مهمات از 36 عدد به 39 عدد افزایش ، رایانه کنترل اتش دیجیتال روی ان نصب شد و با یک سایت اتش مستقیم توان اتش مستقیم را نیز برای ان ایجاد کردند،تعداد خدمه به چهار نفر کاهش یافت ،راه اندازی یک سنسور برای اندازه گیری سرعت دهانه گلوله در لحظه خروج از لوله که برای افزایش دقت بسیار موثر بود ، سامانه دید شبانه حرارتی، سامانه ناوبری و ارتباطی جدید از جمله تغیرات این مدل بود . این نسخه در سال 1992 وارد خدمت شد

نسخه M109A7: این نسخه اخرین نمونه ام109 برای ارتش امریکا است که در سال 2007 توسعه یافت. شاسی دارای اشتراکاتی با نفربر برادلی است از یک موتور و گیربکس یکسان بهره میبرند و همچنین سامانه گردش برجک به جای سامانه هیدرولیک با یک سامانه برقی تعویض شده و سرعت اتش در این توپ از 6 گلوله بر دقیقه با 9 تا 10 گلوله افزایش یافته است.

اگر چه این نسخه 4.5 تن سنگینتر از نسخه قبلی است و وزن ان به 35 تن رسیده ولی سریعتر از نسخه های قبلی است و میتواند 61 کیلومتر بر ساعت حرکت کند که 5 کیلومتر بر ساعت سریعتر است . این نسخه در سال 2014 تحویل ارتش امریکا شد

گلوله هدایت ماهواره ای با برد 37 کیلومتر

نسخه ام109 KAWEST: این نسخه برای سوئیس تولید شد و دارای توپ ال 47 با کالیبر 155 م م است نسخه کششی ان که به کامیون بسته می شود نیز در این ارتش خدمت میکرد. این نمونه توان اتش شش گلوله بر دقیقه دارد و انبار مهمات ان 36 گلوله را حمل میکند . دارای سامانه هدایت ماهواره است سامانه کنترل اتش و محاسبه اتش رایانه ای و سامانه دید حرارتی برای رزمی شبانه و اتش مستقیم است

نسخه ام 109 ال 52: نسخه توسعه یافته به صورت مشترک توسط المان و هلند مجهز به توپ PzH 2000 المانی. این نسخه توان اتش تا ده گلوله بر دقیقه را دارد و انبار مهمات ان 35 گلوله ای است

کا55: نسخه تولید شده ام 109 ای2 در کره جنوبی دارای سامانه اتش ساخت سامسونگ است . این نسخه دارای نمایشگر رنگی، رایانه اتش دیجیتال، جی پی اس و واحد برق کمک است . 1040 عراده ان تولید شد

ام992: خودرو پشتیبانی توپخانه که در واقع محل نگهداری مهمات برای اتش بار ام 109 است. این خودرو دارای همان شاسی ام 109 است ولی فاقد برجک و توپ است و در درون خود 110 گلوله و 116 خرج پرتاب حمل میکند . همه مشتریان ام 109 این نمونه را خریداری نکردند

ام109 یکی از فراگیر ترین توپ های خود کششی جهان است که در بیش از 30 ارتش جهان به خدمت گرفته شد و همکنون بیش از 2000 عراده ان در ارتش امریکا در خدمت است که 950 عراده در دست نیروی زمینی امریکا می باشد و بعید است تا سال 2050 نیز جایگزینی برای این توپ باشد.

از جمله دارندگان این توپ در منطقه خاورمیانه میتوان به عربستان شامل انواع ام2 و ام7 (بیش از 400 عراده)،پاکستان 300 عراده از انواع ای 5، مصر 400 عراده از انواع ای2 و ای 5، اسرائیل 600 عراده از نوع ای5، اردن 350 عراده از نوع ای 3،عراق 24 عراده از نوع ای 5 اشاره کرد

ام 109 در ایران. ایران در زمان رژیم گذشته 440 عراده از نسخه ای 1 را تحویل گرفت و در جنگ از انها به خوبی استفاده کرد. ایران بعد از جنگ نسخه ای از این توپ را با نام رعد 2 تولید کرد که شامل توپ 155 م م بر روی شاسی تی72 است