ناوچه موشک انداز ساعر 6 نیروی دریایی اسرائیل
پس از کشف میادین بزرگ گازی در آبهای ساحلی اسرائیل در مدیترانه، مثل میدان «تِمار» و «لِویاتان»، حفاظت از زیرساختهای انرژی دریایی برای اسرائیل به اولویتی استراتژیک تبدیل شد. این منابع نه تنها از نظر اقتصادی اهمیت دارند، بلکه از نظر امنیت ملی بسیار حساساند، زیرا آسیب به آنها میتواند ضربهای جدی به اقتصاد، تامین برق و جایگاه بینالمللی اسرائیل وارد کند. همچنین، منطقهای که این میادین در آن واقعاند تحت تهدیدات دریایی و ساحلی متنوعی مانند حمله موشکی از سواحل دشمنان، قایقهای تندرو مسلح، پهپادهای دریایی یا زیرسطحی و نفوذ نیروهای ویژه از دریا قرار دارد..
در همین چارچوب، نیروی دریایی اسرائیل به دنبال شناوری بود که ترکیبی از قابلیت دفاع هوایی-موشکی پیشرفته، پایداری عملیات در دریای باز و برد مناسب برای تأمین امنیت منطقه اقتصادی انحصاری ، قابلت حمل بالگرد، و سنسورها و سامانههای الکترونیکی بومی باشد. شناوری که بتواند در برابر تهدیدات متنوع ، از جمله موشکهای ضدکشتی، موشکهای ساحل به دریا، پهپادهای هوایی و زیرسطحی ، مقاومت کند .
در سال ۲۰۱۵ اسرائیل رسماً سفارش ساخت چهار ناوچه را به آلمان را داد که در اسرائیل ساعر6 نامیده شد. انتخاب آلمان به دلایل متعددی بود: توانایی فنی ساخت شناورهای پیشرفته دریایی، تجربه صنعتی در طراحی و ساخت کشتیهای جنگی پیشرفته، قابلیت همکاری صنعتی و انتقال فناوری برای تجهیز بخشهای حساس (سنسورها، رادار، سامانههای موشکی) به صنایع دفاعی اسرائیل، و نیز پشتیبانی مالی (آلمان بخشی از هزینهها را یارانه میداد).
طراحی پایه این شناورها مبتنی بر شناورهای آلمانی بوده، اما برای تطبیق با نیازهای اسرائیلی بازطراحی شدهاند؛ به خصوص برای نصب سامانههای دفاع هوایی اسرائیلی مانند سامانه پدافندی باراک 8 و و C-Dome، رادارهای ارایه فازی مانند MF-STAR، و سامانههای جنگ الکترونیکی و کنترل آتش بومی.
در نتیجه، پروژه Sa’ar-6 با هدف پر کردن خلأ بین شناورهای سبکتر و مأموریتپذیرتر و نیاز به دفاع همهجانبه دریایی، و ایجاد توان دریایی متناسب با تهدیدات منطقهای شکل گرفت.

قرارداد در ماه مه ۲۰۱۵ امضا شد. ساخت رسمی نخستین فروند در فوریه ۲۰۱۸ با برش فولاد آغاز شد. هزینه ساخت چهار کشتی (بدنه و شناور بدون تسلیحات و سامانههای الکترونیکی اسرائیلی) حدود ۴۳۰ میلیون یورو بود که حدود یکسوم آن توسط دولت آلمان تأمین شد. اولین فروند به نام INS Magen پس از ساخت در آلمان در ۲ دسامبر ۲۰۲۰ به نیروی دریایی اسرائیل تحویل داده شد و وارد خدمت شد.
این ناوچهها جابجایی کامل حدود ۱۹۰۰ تن دارند و طول آنها حدود ۹۰ متر و عرض ۱۲ تا ۱۳ متر است. عمق بدنه حدود ۳٫۴ متر گزارش شده است. سرعت طراحی شده حدود 48 کیلومتر بر ساعت و برد عملیاتی حدود 7400 کیلومتر است.
شکل و ویژگیهای بدنه
بدنه با طراحی زاویهدار و سطوح صاف ساخته شده تا سطح مقطع راداری (RCS) کاهش یابد. ساختار آن بر پایه طراحیهای آلمانی از خانواده MEKO است ولی برای تطبیق با تسلیحات و سنسورهای اسرائیلی بازطراحی شده است. پوششها و مواد بدنه نیز برای کاهش انعکاس راداری و گرمایی و مقاومت در برابر خوردگی دریایی انتخاب شدهاند.
بخشهای مختلف بدنه
- قسمت جلویی بدنه شامل بخش شکافنده امواج، فضای پرتاب موشکهای عمودی و تجهیزات ناوبری است.
- بخش میانی بدنه شامل مخازن سوخت و آب، موتورخانهها، اتاقهای کنترل، سیمکشی و انبار مهمات است.
- قسمت عقب یا استرن شامل پروانهها، شفتها، سکانها، سکوی پروازی و هانگار بالگرد است.
- زیر بدنه یا بخش زیرآبی شامل بخشهای هیدرودینامیکی، پوشش ضدخوردگی و در صورت نصب، گنبد سونار است.
- پوششها و مصالح خاص برای کاهش وزن و افزایش مقاومت ساختاری و کاهش اثرات راداری بهکار رفته است.
- در ادامه یک بخش کامل درباره رادارها، سامانههای هدایت آتش، سنسورها، سیستمهای اپتیک و جنگ الکترونیک/هشداردهندهها ناوچههای کلاس ساعر 6 میآورم.

پیشرانه و تواناییها
ناوچههای کلاس ساعر-۶ از سامانه پیشرانه تمام دیزلی نوع CODAD بهره میبرند که شامل دو موتور دیزلی MTU 20V1163 TB93 ساخت المان است و نیرو را از طریق دو شفت به دو پروانه با گام قابلتغییر منتقل میکند. این آرایش امکان رانش بهینه در شرایط مختلف بار و سرعت را فراهم میکند و باعث کاهش مصرف سوخت و ارتعاشات میشود. ناوچهها با این سامانه پیشران به سرعت بیشینه حدود 48 کیلومتر بر ساعت میرسند و میتوانند در سرعتهای کروز بردی در حدود ۴۰۰۰ مایل دریایی (نزدیک به ۷۴۰۰ کیلومتر) را طی کنند که برای مأموریتهای گشت طولانی و حفاظت از تأسیسات دریایی اسرائیل در مدیترانه مناسب است.
ساعر6 برخلاف بسیاری از شناورهای جهان به جای موتور توربین گازی دارای موتور دیزل است
در ساعر‑۶ پیشرانه تمام دیزلی (CODAD) است و خبری از توربین گازی نیست؛ این ویژگی مزایا و محدودیتهایی دارد:
مزایا:
- مصرف سوخت پایینتر در سرعتهای کروز: دیزلها بهینه برای گشت طولانی هستند و باعث افزایش برد عملیاتی میشوند.
- هزینهٔ نگهداری کمتر: موتورهای دیزلی سادهتر از توربین گازی هستند و تعمیرات، قطعات یدکی و آموزش خدمه آسانتر است.
- قابلیت اطمینان بالا: موتورهای دیزل دریایی نسبت به توربین گازی کمتر دچار خرابیهای پیچیده میشوند و در شرایط عملیاتی طولانی پایدارتر هستند.
- کاهش امضای حرارتی و صوتی: دیزلها نسبت به توربینهای گازی گرمای کمتر و صدای کمتر تولید میکنند که برای کشتیهای سبک و گشت دریایی مزیت است.
معایب:
- سرعت بیشینه محدود: با دیزل، ساعر‑۶ به حدود 48 کیلومتر بر ساعت میرسد، در حالی که با توربین گازی سرعت بالاتر از 60 تا65 کیلومتر بر ساعت قابل دستیابی بود.
- شتاب کمتر: تغییر سرعت سریع و واکنش سریع به تهدیدات دریایی سریع (مثلاً در تعقیب یا فرار از موشکها/قایقهای تندرو) محدودتر است.
- انعطافپذیری کمتر برای مأموریتهای هجومی کوتاهبرد: در عملیاتهایی که نیاز به سرعت بالا و مانور سریع باشد، دیزل محدودیت ایجاد میکند.
به طور خلاصه، پیشرانهٔ تمام دیزلی ساعر‑۶ برای گشت طولانی، مصرف سوخت بهینه و قابلیت اطمینان بالا ایدهآل است، ولی در عوض توان سرعت و شتاب ناوچه نسبت به کشتیهای با توربین گازی کمتر است.
رادارها، هدایت آتش، سنسورها و جنگ الکترونیک ناوچه ساعر6
ناوچههای کلاس ساعر-۶ مجهز به مجموعهای پیشرفته از سیستمهای راداری، حسگرها و سامانههای دفاع الکترونیک هستند که برای شناسایی، ردگیری، هدایت آتش و مقابله با تهدیدات طراحی شدهاند.
رادار اصلی این ناوچه، EL/M-2248 MF-STAR ساخت IAI / Elta Systems است که یک رادار چندکاره با آرایه فعال اسکن الکترونیکی (AESA) در باند S است. این رادار از چهار پنل ثابت جهت پوشش ۳۶۰ درجه بهره میبرد و توانایی کشف، ردگیری و طبقهبندی انواع اهداف هوایی و سطحی را دارد، از جمله هواپیماها، موشکهای کروز و اهداف کم ارتفاع (sea-skimming)؛ برای اهداف بالاتر، امکان ردگیری خودکار در بردهای بیش از ۲۵۰ کیلومتر فراهم است و برای موشکهای کم ارتفاع برد تشخیص حدود ۲۵+ کیلومتر است.این رادار بر روی برجک ناو در بالاترین بخش ان نصب شده است. این رادار همچنین توان هدایت تسلیحات به سمت هدف را نیز دارد . در بعضی گزارشها توان رهگیری 1000 هدف و درگیری همزمان با 300 هدف امده است

در کنار رادار اصلی، ناوچه دارای سایر سنسورها و سامانههای کمکی برای بهبود آگاهی موقعیتی و قابلیت فریب دادن/مقابله با تهدیدات است. مثلاً برپایه گزارشها، شرکت Elbit Systems تأمین کننده مجموعه جنگ الکترونیک (EW) ناوچههای ساعر 6 است. این سامانهها شامل گیرندههای دیجیتال، پردازشگرهای سیگنال، تحلیل طیف و ابزارهای مقابله با اختلال و ضد اخلال است.) این سیستم تخصصی برای مقابله با تهدیدهای امواج رادیویی و تشخیص و انصراف موشکهای هدایتشونده به کشتی طراحی شده است.
همچنین برای مقابله با موشکهای ضدکشتی دارای هدایت راداری، ناوچه از سیستم C-GEM به عنوان فربیب دهنده فعال رادیویی بهره میبرد. C-GEM محصول شرکت Rafael است و وظیفه آن پرت کردن تمرکز موشکهای ضدکشتی به سمت خود (به عنوان هدف کاذب) و انحراف آنها از کشتی است این فریب دهندگان در دو لانچر در جلوی ناو جلوی ساختمان اصلی نصب شده است و یک لانچر در عقب ناو بر روی اشیانه ناو
در بخش اپتیک و سامانههای دید روز/شب، ناوچهها از سامانههای الکترواپتیک با دوربین حرارتی و دوربینهای CCD/CMOS برای شناسایی بصری اهداف نزدیک و کمک به هدایت آتش توپخانه یا سیستمهای نقطهای بهره میبرند؛ اگرچه اطلاعات عمومی دقیقی درباره مدلهای خاص این سامانهها در ساعر 6 در منابع باز منتشر نشده است. اما از آنجا که در ناوچههای پیشرفته امروزی معمول است که سامانههای دید الکترواپتیک (EO/IR) بهعنوان مکمل رادارها نصب شوند، منطقی است که چنین تجهیزاتی در ساعر-۶ نیز وجود داشته باشند.
سیستم هشدار هوایی / هشدار دهندههای پهپادی و جنگ الکترونیک نیز در دسترس هستند. بهعنوان مثال، رادار MF-STAR در حالت هشدار (surveillance mode) دائماً آسمان و سطح دریا را زیر نظر دارد و هشدار اولیه تهدید را ارائه میدهد. همچنین سامانه EW میتواند خطوط ارتباطی دشمن یا امواج مزاحم را شناسایی و پاسخ دهد. افزون بر این، سامانهها ممکن است دارای حسگرهای شناسایی فروسرخ (IR) و جستجوگر لیزری برای تشخیص اهداف کمامضای راداری باشند.

تسلیحات
توپ اصلی نصبشده در سینهٔ ناوچههای کلاس ساعر-۶ یک توپ76 م م خودکار OTO Melara 76/62 است که روی سکوی جلویی نصب شده و بهصورت یک برجک مستقل با پوشش کمبازتاب راداری برای کاهش RCS قرار گرفته است؛ این توپ از خانوادهٔ ۷۶ میلیمتریهای ایتالیایی است و توسط کارخانهٔ Leonardo قبلاً (OTO Melara) تأمین شده است. این توپ دارای نرخ آتش تا ۱۲۰ گلوله در دقیقه ارا فراهم میکند که آن را برای مقابله با موجهای پهپاد/قایقهای تندرو و همچنین تهدیدات هوایی/موشکی سبک مناسب میسازد. گلولهٔ استاندارد انفجار قوی برد مؤثر حدود ۱۶ کیلومتر دارد، مهمات بردافزایشیافته تا بیش از ۲۰ کیلومتر را ممکن میسازد و با مهمات هدایتشونده مانند والکانو و DART/Strales بردهای بسیار بیشتر (تا حدود ۴۰ کیلومتر برای والکانو بسته به نوع) و دقت بالا نیز قابلدسترس است که توپ را برای نقشهای دفاع هوایی ، ضدسطحی و آتش پشتیبانی ساحلی انعطافپذیر میکند.

برجک مجهز به سامانهٔ تغذیهٔ چندمنبعی (multi-feeding) و ظرفیت مهمات آمادهٔ شلیک مناسب است و بهصورت از راه دور و با تثبیتگرهای الکترونیکی کار میکند تا دقت شلیک در حین حرکت کشتی حفظ شود؛ این توپ به سیستم مدیریت نبرد (CMS) ناو و سیستم هدایت آتش اپتیکی متصل میشود و میتواند دادههای هدفگیری را از رادار MF-STAR و سامانههای اپتیکی دریافت و شلیک خودکار یا نیمهخودکار انجام دهد.
دو سامانهٔ تسلیحاتی ریموت‑کنترل «تایفون» (Typhoon) روی ناوچههای کلاس ساعر‑۶ نصب شدهاند که نقش خط دفاع نزدیک/نقطهای را برای مقابله با قایقهای تندرو، پهپادها و تهدیدات سطحی ایفا میکنند. این دو سیستم در میانه ناو یکی در هر سمت قراز دارد . تایفون محصول شرکت Rafael است و یک برجک تسلیحاتی ریموت کنترل با سامانههای هدایت اپتیکی و الکترونیکی است که میتواند توپهای خودکار 20 ،25 و 30 میلیمتری را بسته به انتخاب کاربر حمل و شلیک کند .نسخهٔ متداول ان Mk‑30 با توپ ۳۰ میلیمتری یا نسخههای ۲۵ میلیمتری است.تایفون دارای سامانهٔ اپتوالکترونیک (EO/IR)، دوربین با بزرگنمایی روز/شب، لیزر برد است. قابلیت چرخش گسترده (حدود ±120 درجه) و حرکت در ارتفاع تا 40 درجه را دارد
ناوچههای کلاس ساعر‑۶ حامل نسخهٔ دریایی «گنبد آهنین» موسوم به C‑Dome هستند که بهصورت مجموعهای از سلولهای پرتاب عمودی (VLS) برای شلیک موشکهای تامیِر نصب شدهاند؛ هر ناوچه در مجموع ۴۰ سلول C‑Dome دارد که از سیلوی عمود نصب شده پشت سر توپ 76 م م شلیک می شودز.ماژولهای C‑Dome بهصورت سلولهای پرتاب عمودی نفوذکننده به عرشه (deck‑penetrating VLS) پیادهسازی شدهاند تا سیستم بتواند تامیِر را با زاویهٔ مناسب و واکنش سریع به سمت تهدیدهای دریایی و هوایی شلیک کند؛ این پیکربندی در تستها و اعلامیههای رافائل و نیروی دریایی اسرائیل مورد تأیید قرار گرفته است

در ساعر‑۶ دو نوع مجموعهٔ سیلوهای پرتاب عمودی (VLS) نصب شده . تعداد ۳۲ سلول عمود در میانه ناو برای موشکهای سطح‑به‑هوا باراک 8 و 40 سلول برای سامانهٔ نقطهای گنبد اهنین نسخه دریایی .
چه تسلیحاتی در این سیلوها میانی 32 تایی حمل میشوند و چه ویژگیهایی دارند: در سیلوهایی که برای موشک های پدافندی باراک8 در نظر گرفته شه یا نسخههای توسعهیافتهاش مانند Barak‑LR/Barak‑MX) قرار میگیرند؛ این موشکها سامانههای سطح‑به‑هوا میانبرد تا بردبلند دریایی/ساحلی با سرعت حدود تا ~Mach‑2 و برد عملیاتی معمولاً گزارششده بین ۷۰ تا ۱۰۰ کیلومتر هستند و برای مقابله با هواپیماها، هلیکوپترها، پهپادها، موشکهای کروز و تهدیدات مافوق صوت طراحی شدهاند؛ هر فروند موشک حدود 500 کیلوگرم وزن (با سرجنگی ≈۶۰ کیلوگرم بسته به نسخه) دارد و از پیشرانهٔ سوخت جامد دو مرحلهای برای افزایش کارایی در مرحلهٔ نهایی استفاده میکند.

ناوچههای کلاس ساعر‑۶ بهطور عمده با موشکهای ضدکشتی ساخت اسرائیل از خانوادهٔ گابریل نسل پنجم / Gabriel‑5 / Blue Spear/Sea Serpent) مسلح شدهاند و اکثر منابع معتبر تعداد ۱۶ فروند موشک ضدکشتی را بهعنوان ظرفیت حمل این شناورها گزارش میکنند
موشک گبریل 5 یک موشک مادون صوت با سرعت حدود 900 کیلومتر بر ساعت با سطح مقطعی کم با توان پروازی در ارتفاع کم است و برآورد برد عملیاتی آن در گونههای مختلف و نسخههای صادراتی بین ۲۰۰ تا حدود ۴۰۰ کیلومتر ذکر شده است؛ این موشک از سیستم هدایت میانه مسیر ماهواره ای با جستجوگر راداری فعال برخوردار است که امکان قفل نهایی بر روی هدف و نفوذ در سامانههای دفاعی دشمن را فراهم میکند..گابریل 5 یک موشک دو منظوره برای حمله به شناورهای دشمن با کمک سیستم هدایت رادار فعال و حمله به اهداف ثابت زمینی با سیستم هدایت ماهواره ای است .سرجنگی گابریل 5 در حدود ٔ 240 کیلوگرم است

ناوچههای کلاس ساعر‑۶ مجهز به دو لانچر اژدر ۳۲۴ میلیمتری در یک با سه اژدر در مجموع به شش اژدر می باشد . اژدرهایی که روی این لانچرها بهطور معمول پشتیبانی میشوند از خانوادهٔ اژدرهای سبک ضدزیردریایی هستند — منابع رسمی و فنی معمولاً از MK‑54 بهعنوان گزینهٔ اصلی یا از MU90/Impact بهعنوان جایگزین پیشرفته نام میبرند؛ هر دوی این اژدرها با قطر ۳۲۴ میلیمتر سازگارند و برای مقابله با زیردریاییهای دیزل-الکتریک و کوچک طراحی شدهاند.
مشخصات عملیاتی کلیِ اژدرهای قابلاستفاده روی ساعر‑۶ به صورت خلاصه اینگونهاند: اژدر MK‑54 طول حدود ۲٫۷–۲٫۸ متر، وزن ۲۷۶ کیلوگرم ، برد عملیاتی در حدود 10 کیلومتر و سرعت بیش از 73 کیلومتر بر ساعت است و از سیستم هدایت صوتی فعال و غیر فعال استفاده میکنند و سرجنگی ~۴۴ کیلوگرم. است
اژدر MU90/Impact پیشرفتهتر است؛ وزن حدود ۳۰۴ کیلوگرم، برد متغیر بسته به سرعت (بیش از ۱۰ کیلومتر در حالت تند و تا بیش از ۲۰–۲۳ کیلومتر در حالت کمصداتر)، سرعت ان تا 80 کیلومتر بر ساعت نیز می رسد و سرجنگی حدود ۳۳ کیلوگرم .این اژدرها معمولاً هم از لانچرهای روی عرشه شلیک میشوند و هم میتوانند از هلیکوپترهای کشت دریایی و ضد زیر دریایی همراهِ ناو (مانند هلیکوپترهای سی هاوک ) پرتاب شوند تا برد جستجو و پوشش ضدزیردریایی ناو افزایش یابد
ساعر‑۶ دارای سکوی فرود و نگهداری برای یک بالگرد میانرده است و طراحی آن امکان پذیرش یک فروند بالگرد نوع SH‑60 (Sea Hawk) یا معادل ان را فراهم میکند. اشیانه و سکوی عقب برای عملیاتهای گشت دریایی، ضدزیردریایی (ASW) و پیگیری اهداف سطحی طراحی شدهاند و شناور میتواند یک بالگرد را هم فرود/پرواز دهد و هم در اشیانه نگهداری و سرویس کند..
اسرائیل همچنین برای نیروی دریاییاش هلیکوپترهای SH‑60 دریایی خریداری کرده است تا با شناورها از جمله ساعر‑۶ بهکار گرفته شوند؛ علاوه بر آن، پیکربندی اشیانه به گونهای است که در صورت نیاز میتواند جای یک بالگرد یا چند پهپاد بالگردشکل را نیز بپذیرد.

نیروی دریایی اسرائیل چهار فروند ناوچه از کلاس ساعر6 سفارش داد و همهٔ چهار فروند ساخته و تحویل گرفته شدند.این چهار شناور بین پایان ۲۰۲۰ و تابستان ۲۰۲۱ بهتدریج از آلمان تحویل داده شدند و مراحل نصب و راهاندازی سامانههای راداری و تسلیحاتی داخلی در اسرائیل دنبال شد؛ سپس از سال 2022 تا 2023 مجموعه ناوگان رسماً عملیاتی اعلام شد. نسبت به کلاسهای قبلی ساعر مثل ساعر4.5 و یا ساعر5 این ناوچهها دارای چند قابلیت ویژه و جهشگونهاند: جابجایی و اندازهٔ بزرگتر که ظرفیت حمل سامانهها و ذخیرهٔ مهمات را افزایش میدهد، نصب رادار چندمنظورهٔ EL/M‑2248 MF‑STAR برای آشکارسازی و ردگیری همزمان تهدیدات دوربرد و کم ارتفاع ، ادغام سامانهٔ پدافند میانبرد/بردبلند باراک 8 برای دفاع منطقهای، و نصب نسخهٔ دریایی «گنبد آهنین» C‑Dome برای دفاع نقطهای/نزدیکِ کشتی — ترکیبی که در ناوچههای قبلی وجود نداشت یا محدودتر بود. علاوه بر این، ساعر‑6 توان حمل موشکهای ضدکشتی پیشرفته مثل گابریل5 با توان تهاجم به اهداف زمینی ، سامانههای جنگ الکترونیک بومی قدرتمند، ظرفیت حمل بالگرد برای عملیات ضد زیر دریایی و ضد کشتی و طراحی بدنه با حداقل اثر راداری (RCS) دارد که مجموعاً سطح بقاپذیری، برد عملیاتی و توان پدافندی/تهاجمی را نسبت به مدلهای قبلی بهطور چشمگیری ارتقاء میدهد.
اولین بهکارگیری رزمی مستند این ناوچهها در اکتبر ۲۰۲۳ بود، وقتی که دو فروند از انها ، چ در حمایت از عملیات نظامی اسرائیل علیه گروه حماس در غزه وارد عمل شدند. آنها اهداف زمینی، شامل تأسیسات تسلیحاتی و مراکز مشاهده حماس را از دریا هدف قرار دادند.
همچنین، ناوچههای Sa’ar 6 در مقابله با تهدیدات هوایی و پهپادی، از جمله استفاده از سیستم دفاع هوایی «C-Dome» فعال بودهاند. این سیستم توانسته پهپادها یا اهداف کوچک هوایی را رهگیری کند.
خلاصه اینکه ساعر6 نه صرفاً یک بهبود تدریجی، که یک پله ارتقایی در توان دریایی اسرائیل است که مخصوصاً برای حفاظت از میادین گازی فراساحلی، پوشش هوایی-دریایی و عملیات منطقهای طراحی شده است
مقاله مشابه



