موشک کروز ضد کشتی گبریل ساخت اسرائیل

در ۲۱ اکتبر سال ۱۹۶۷ دوقایق موشک انداز تندرو کومار متعلق به ارتش مصر به نزدیکی بندر الیات رفتند و دست به شلیک چهار موشک ضد کشتی پی ۱۵ ساخت شوروی به طرف ناوشکن ۱۷۰۰ تنی الیات اسرائیلی زدند و آن را غرق کردند در حالی که هر کدام از شناورهای تندروی مصری ۶۱ تن بیشتر وزن نداشتند .این سبک جدیدی از جنگ بود که در آن موشک‌های ضد کشتی وارد میدان شده بودند و این اولین باری بود که در یک جنگ موشک‌های ضد کشتی یک شناور جنگی را غرق می‌کند. حالا مشخص شده بود که موشک‌های ضد کشتی حتی به شناورهای کوچک نیز اجازه می‌دهند تا با کشتی های بزرگ چندین هزار تنی که اکثراً در آن زمان هنوز مجهز به توپ‌های سنگین بودن را غرق کند. از این رو ارتش اسرائیل نیز تصمیم گرفت تا تاکتیک استفاده از شناورهای تندرو موشک انداز را در پیش بگیرد و برای این کار به دنبال ساخت یک موشک ضد کشتی بومی در داخل رفت

بر اساس نیازمندی ارتش اسرائیل در مرحله اول موشک مورد نظر باید دارای سیستم هدایت درونی خودکار باشد تا بتواند در هر شرایط آب و هوایی عمل کند.  در آن زمان بیشتر مد نظر سیستم هدایت رادار نیم فعال بود که بر روی چند نسخه اولیه موشک نیز نصب شد .همچنین قرار شد تا موشک مجهز به یک سیستم برای پرواز در ارتفاع پایین باشد از این رو اولین نسخه این موشک که به نام گبریل 1 شناخته می‌شد(جبرئیل) و در اواخر دهه 1960 تست شد مجهز به سیستم راداری نیم فعال شد که توسط یک سیستم ارتفاع یاب رادیویی در ارتفاع پایین پرواز می‌کرد موشک در سال ۱۹۶۹ برای اولین بار از یک ناوچه کوچک ساعر ۲ تست شد و طی چند شلیک موفق شد ناو شکن ابراهیم که یک ناو شکن بازمانده از جنگ جهانی دوم بود و در سال ۱۹۶۸ از خدمت ارتش اسرائیل خارج شده بود را غرق کند .موشک در آزمایشات بسیار عالی عمل کرد و نشان داد در برابر جنگ الکترونیک کارایی بسیار خوبی دارد  .

اسرائیل به یک نمونه از موشک‌های پی ۱۵ شوروی دست یافته بود .این موشک توسط اسرائیلی‌ها مورد بررسی قرار گرفت.گبریل برد کمتری از موشک پی15 شوروی داشت ولی امتیاز خود را نیز داشت  .برای نمونه  پی ۱۵ موشک سوخت مایع بود و بسیار بزرگ بود ولی گبریل یک موشک سوخت جامد کوچک بود ‌شد .میشد آن را سال‌های زیادی در لانچر نگه داشت در حالی که موشک پی ۱۵ بعد از هر ماموریت دریایی باید از لانچر بیرون می‌آمد سوخت آن تعویض می‌شد

گبریل 1

  گبریل ۱ یک موشک ضد کشتی کروز است که برای اولین بار در سال ۱۹۷۰ به نمایش درآمد این موشک دارای یک پیشرانه سوخت جامد تک مرحله‌ای است که بیشترین برد آن را به ۲۰ کیلومتر می‌رساند.موشک قبل از شلیک به طرف هدف باید توسط رادار شناور بر روی هدف قفل می‌شد و با تعقیب امواج بازگشتی از هدف به طرف هدف هدایت می‌شد. موشک ۳/۳ متر طول داشت و وزن آن به ۴۵۰ کیلوگرم می‌رسید که از این میان ۷۰ کیلوگرم آن را کلاهک انفجار قوی ترکش شونده تشکیل می‌داد. موشک دارای ۸ بالچه بر روی بدنه بود که ۴ بالچه جلوی متحرک بودند  و در دماغ دارای یک رادار بود که بر اساس رادار موشک هوا به هوا رادار نیم فعال اسپارو ساخته شده بود

موشک از یک لانچر تکی شلیک می‌شد و همانطور که گفته شد اولین شناور اسرائیلی که از این موشک استفاده کرد ساعر ۲ بود  .ساعر ۲ دارای وزن ۲۲۰ تن بود و می‌توانست دو موشک گبریل را حمل کند .از ضعف‌های گبریل در نسخه‌های اولیه شکل لانچر پرتاب آن بود که فضای زیادی می‌گرفت که این مسئله بر میگشت به اینکه در چند نسخه اولیه موشک گبریل بالچه‌های جمع شونده نبود .برای نمونه ساعر ۲ می‌توانست ۴ موشک آمریکایی هارپون حمل کند ولی در مقابل تنها می‌توانست دو گبریل حمل کند. گبریل 1 توسط تایوان خریداری شد و مورد تست قرار گرفت تایوانی‌ها از آن راضی بودند و بعدها بر اساس این موشک موشک ضد کشتی بومی اچ اف2 را ساختند

گبریل 2

گبریل یک در جریان درگیری سال ۱۹۷۳ موفق شد چند شناور سوری را غرق کند و نشان داد کارایی بسیار خوبی دارد ولی بردش کم بود در همان درگیری هم که بعدها ملقب به درگیری بندر لاذقیه شد  شناورهای اسرائیلی مجبور شدند صبر کنند تا آنقدر به ناو های سوری نزدیک شوند تا بتوانند به آنها شلیک کنند ، در حالی که ناوچه‌های کلاس اوسا سوری موفق شده بودند از ۵۰ کیلومتری به طرف آنها موشک پی ۱۵ شلیک کنند  .تنها سیستم‌های جنگ الکترونیک اسرائیلی باعث شده بود تا موشک‌های سوری منحرف شوند و کاری از پیش نبرند .از این رو اسرائیلی‌ها تصمیم گرفتند تا برد موشک گبریل را افزایش دهند تنها با کمی افزایش طول و همچنین ارتقای نرم‌افزارهای پرواز برد موشک به ۳۶ کیلومتر رسید .البته گبریل 2 وزنش بیشتر بود و به ۵۳۳ کیلوگرم می‌رسید که از این میان ۱۰۰ کیلوگرم آن مواد منفجره و کلاهک جنگی بود . موشک نخستین بار در اواخر دهه ۱۹۷۰ وارد خدمت شد و ۳ فروند آن بر روی ناوچه‌های کلاس سایر ۳ نصب می‌شد

گبریل 3

گبریل3، سومین نسخه از این موشک بود که دارای تفاوت‌های بسیار نسبت به دو مدل قبلی بود. در مرحله اول شکل دماغه و همچنین شکل بالچه میانه تغییر کرده بود و در مرحله بعد سیستم هدایت این موشک از رادار نیمه فعال به رادار فعال  تغییر یافته بود که باعث شده موشک توان شلیک کن فراموش کن پیدا کند و عملاً بعد از شلیک دیگر نیازی به هدایت آن نباشد.  گبریل ۳ برد بیشتری داشت و بردش به 40 کیلومتر می‌رسید و یکی از ویژگی‌های آن این بود که دارای نسخه هواپرتاب نیز بود وزن موشک به ۵۷۰ کیلوگرم رسیده بود و کلاهک آن ۱۵۰ کیلوگرم وزن داشت. ۴ تا ۶ تیر از این موشک در ناوچه ساعر ۴ به کار رفت و در ارتش اسرائیل از جنگنده‌های فانتوم نیز پرتاب می‌شد .گبریل ۳ در میانه دهه ۱۹۸۰ وارد خدمت شد

گابریک 4

  گبریل چهار در واقع یک نسخه از گبریل ۳ بود که دارای موتور توربوجت بود .همانطور که گفته شد گبریل دارای موتور سوخت جامد راکتی بود. بشکل معمول موشک‌های ضد کشتی دارای موتور جت هستند ولی چون گبریل در نسخه قبلی برد کمی داشت از موتور سوخت جامد استفاده می‌کرد  .این نسخه جدید با موتور جدید توربوجت دارای برد ۶۰ کیلومتر بود. سیستم رادار آن می‌تواند به شکل فعال و حتی غیر فعال نیز عمل کند و به عبارتی می‌توانست در زمان جنگ الکترونیک با دریافت امواج ساطع شده از شناور دشمن به طرف آن حرکت کند . این نسخه در سال ۱۹۹۰ واحد خدمت شد  بر روی ناوچه ساعر 4 و 4.5 نصب شد ولی در کل اطلاعات چندانی از آن منتشر نشد

گبریل 5

در دهه ۱۹۹۰ ارتش اسرائیل گبریل را برای مدتی کنار گذاشت .برای نمونه بر روی ناوچه‌های پیشرفته ساعر ۵ خود از موشک‌های هارپون آمریکایی استفاده کرد زیرا برد بیشتری داشتند و کارایی کلی آنها بهتر بود تا اینکه در دهه گذشته اسرائیل برای حفظ جایگاه خود در بازار تسلیحاتی جهانی دست به ساخت نسخه جدید از موشک گبریل با نام گبریل زد که در سال 2020 از ان رو نمایی کرد

ا ین نسخه دارای موتور توربوفن است و بردش به ۲۰۰ کیلومتر می‌رسد و از بالچه‌های جمع شونده استفاده می‌کند که باعث می‌شود بتوان آن را از سیلوهای عمود و یا یک لانچر کوچک پرتاب کرد. این نسخه به غیر از سیستم رادار فعال دارای یک سیستم تصویرساز حرارتی نیز برای مرحله آخر است که در صورت جنگ الکترونیک دشمن بتواند با دوربین دید حرارتی خود هدف را کسب و به آن درگیر شود

این سامانه در سال ۲۰۱۸ در واقع طی یک تفاهمنامه با فنلاند توسعه یافت زمانی که فنلاند خواهان به خدمتگیری یک موشک ضد کشتی جدید برای پرتاب از ساحل و یا دریا بود.این سنخه با داشتن یک گیرنده جی پی اس قابلیت حمله به اهداف زمینی را نیز دارد از جمله ویژگی‌های فنی آن می‌توان به کلاهک ۲۴۰ کیلوگرمی و طول پنج و نیم متری آن اشاره کرد. این نسخه از نظر ساز کار و شکل کلی تفاوت زیادی با نسخه‌های قبلی گبریل دارد  ولی در نهایت از اسرائیلی‌ها گبریل ۵ نامیده شد

به غیر فنلاند استونی نیز یکی از مشتریان این نسخه است.نسخه تحویل شده به این کشور از لانچر زمینی نصب شده بر روی یک کامیون شلیک می شود و دارای چهار موشک است

سنگاپور در سال ۲۰۲۰ طی یک همکاری مشترک با اسرائیل و تاسیس یک شرکت سازنده تسلیحات با اسرائیل به شکل ۵۰، ۵۰ دست به توسعه موشک ضد کشتی جدیدی بر اساس موشک گبریل ۵ زد که به نام نیزه آبی شناخته می‌شود .این نسخه بسته به پروفایل پرواز بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ کیلومتر برد دارد و می‌تواند با انواع اهداف دریایی و زمینی درگیر شود

این نسخه تفاوت ظاهری مشخصی نسبت به گبریل ۵ دارد از جمله دارا بودن دو بالچه و ورودی هوای موتور توربوجت در قسمت زیرین بدنه است

اولین استفاده رزمی از موشک گبریل به جنگ سال ۱۹۷۳ و نبرد بندر الیات برمی‌گردد ،که در آن قایق‌های تندروی موشک انداز اوسا ساخت شوروی در خدمت ارتش سوریه طی یک درگیری با شناورهای تندرو ساعر ۲ پرداختند . در این درگیری ناوچه‌های اوسای سوری مجهز به موشک پی ۱۵ شوروی بودند آنها دست کم دو برابر موشک گبریل 1 برد داشتند. زمانی که ناوچه‌های سوری به برد آتش موشک های پی ۱۵ خود رسیدند انها را شلیک کردند ، ولی سیستم جنگ الکترونیک ناوچه‌های اسرائیلی باعث شد که مو شک‌های پی ۱۵ همگی در آب سقوط کنند و اسرائیلی‌ها صبر کردند تا به برد شلیک موشک گبریل برسند و بعد آنها دست به شلیک موشک گبریل زدند و همه آنها به شناورهای تندروی سوری برخورد و همگی را غرق کرد. اسرائیلی‌ها در مجموع چندین بار بر علیه ناوچه‌های اوسا و کومار و قایق‌های اژدر افکن سوری و مصری از موشک گبریل استفاده کردند که در مجموع ۷ شناور آنها غرق شد تنها ۹ موشک گبریل شلیک شد .در حالی که در قیاس با موشک پی ۱۵ که دست کم ۵۴ موشک طی جنگ اکتبر توسط سوریه و مصر به طرف شناورهای مختلف رزمی و تجاری اسرائیلی شلیک شد ولی حتی یکی نیز موفق نبود. کارایی گبریل در اینجا مشخص شد که موفقیت های ان باعث شد که کشورهای چون تایوان و آفریقای جنوبی به سراغ آن بیایند هر دو کشور نسخه‌های بومی خود را از روی آن ساختند

گبریل فروش خارجی خوبی داشت این موشک توسط کشورهای آمریکای جنوبی مانند مکزیک اکوادور کلمبیا و یا کشورهایی چون کنیا اریترو سریلانکا فنلاند و استونی به خدمت گرفته شدند. معمولا این موشک بر روی ناوچه ها و قایق های تندرو ساخت اسرائیل مورد استفاده قرار میگیرد که بعد از خروج از خدمت به دیگر کشور ها واگذار شده ات وبی بر روی شناورهای گشتی ساخت دیگر کشورها از جمله کشوری چون آلمان نیز که در دیگر کشورها نیز خدمت می‌کند

عبدالحمید تارخ

****عضویت در کانال تلگرام سایت جنگاوران برای آگاهی از آخرین اخبار نظامی و آخرین مقالات درج شده در سایت****

نبرد دریایی لاذقیه

نیروی دریایی اسرائیل