هواپیمای اموزشی رزمی توکانو و سوپر توکانو

دولت نظامی  برزیل در دهه 1960 در راستای کاهش وابستگی نظامی این کشور به خارج از کشور در سال  1969 کمپانی دولتی هوانوردی امبرائر را تاسیس کرد. این کمپانی در در دهه 1970 دست به تولید تحت امتیاز  جت ایتالیایی  ام بی 326 و همچنین توربوپراپ  تجاری نظامی امبرایر  110 زد.

در اوائل دهه 1970 ارتش برزیل   به دنبال یک هواپیمای اموزشی بود تا بتواند خلبان نیروی  هوایی را اموزش دهد . در مرحله اولین این کشور  به دنبال  یک هواپیما با موتور توربوجت ویا توربوفن بود ولی بعد از  بحران انرژی در سال 1973 در پی جنگ سال 1973 اعراب و اسرائیل و افزایش قیمت سوخت این کشور تصمیم به ساخت یک هواپیمای موتور پیستونی گرفت .

در سال 1975 مشخصات طرح اماده بود که شامل  یک هواپیما با دو کابین پشت سر هم و دو جایگاه  خارجی حمل جنگ افزار زیر بال  بود. قرار بود از موتور پیستونی لیکومینگ 720 با یک ملخ سه تیغه استفاده شود.اولین نمونه در همان سال  پرواز کرد که وای تی 25 ای نامیده شد. نمونه دوم در سال 1977 با نام وای تی 25 بی پرواز کرد . با وجود کارایی  خوب این دو نمونه ،  ولی ارتش  پرنده ای قویتر و کارامدتر می خواست که سرعت بیشتری داشته  باشد و بتوان در مواقع خاص از ان به عنوان یک پرنده ضد شورش  ویا پشتیبانی هوایی استفاده کند و این کار با موتور پیستونی امکان نداشت

مهندسین   امبرایر دست به کار شدند با تغییر طرح موتور توربوپراپ  طرح جدید را ارائه کردند که ایی ام بی 312 نام داشت . طرح جدید در 16 اگوست سال 1980 اولین پرواز خود را انجام داد . یک سال بعد قرار شد نسخه اموزشی تی 27 توکانو  و نسخه رزمی ای تی  27 نامیده شود. این هواپیما  از سال 1983 وارد خط تولید شد.توکانو نام پرنده ای زیبا در جنگل های برزیل است

توکانو یک هواپیما تک باله با  بالهای صاف و بدون پس گرایی  تمام فلزی با سه چرخ جمع شونده است که از یک موتور توربوپراپ پرات اندویتنی  کانادا پی تی 6 ای -25 سی بهره می برد که دارای  سه تیغه پروانه متغییر است. توربو پراپ یا جت ملخ دار  نوعی موتور توربینی گازی است که در آن از گردش محور توربین برای گرداندن ملخ وایجادپیش‌رانش استفاده می‌شود.

با اینکه گاز خروجی این موتورها نوعی جت است ولی در طراحی توربوپراپ سرعت گاز خروجی را فدای قدرت چرخاندن محور می‌کنند تا بیشتر نیروی موتور صرف گرداندن ملخ شود.

موتور پی تی 6 بسیار مشهور  است و دست  کم روی 50 هواپیما توربوپراپ نظامی و غیر نظامی  نصب شده است.موتور دارای  توان 750 اسب بخار است و از چهار مخزن سوخت داخلی 660 لیتری تغزیه  می شود  و همچنین  هواپیما توان حمل دو مخزن سوخت زیر بال با ظرفیت هر یک 320 و یا 660 لیتر دارد.

خلبان پشت  سر هم قرار می گرفتن و بر روی صندلی صفر صفر قرار داشتند  و درون یک  کابین تحت فشار  قرار داشتند که  و به خوبی شبیه ساز  کابین جنگنده های  مافوق  بود. در زیر هر بال چهار جایگاه  خارجی بود که میتوانست  در مجموع تا یک تن سلاح ویا مخزن سوخت را حمل کند . سلاح های چون راکت های 70  م م و بمب  های 113 و 225 کیلویی  و غلاف مسلسل 7.62 م م  و 12.7 م م

اولین نسخه تولید ایی ام بی 312 ای بود که در سال 1983 وارد خط تولید شد و در بالا به ان پرداخته شد و داری دو مدل تی 27 نسخه اموزشی با یک جایگاه خارجی زیر هر بال  و ای تی 27 دارای  چهار جایگاه خارجی در زیر   بال بود که از سامانه هدفگیری و پرتاب بمب بهره می برد.

نسخه دیگر ایی ام بی 312 اس بود که شورت توکانو نیز نامیده شد. این نمونه برای  ارتش انگلستان ساخت شد . در اوائل دهه 1980 ارتش  انگلستان به دنبال  یک توربوپراپ برای جایگزینی   جت اموزشی پراویس می گشت که با دو پیشنهاد روبرو شد یکی پی سی 9 سوئیسی و دوم ایی ام بی 312 اس  که نسخه  کوتاه تر توکانو بود و از موتور قویتر پی تی 6-25 سی2  بهره میبرد  که از دو لوله خروجی در زیر بدنه استفاده می کرد.در نهایت  در سال 1985  توکانو پیروز رقابت شد  ولی نسخه تحویلی دارای  موتور گارییت تی پی ایی 331  با توان 1100 اسب بخار بود و دارای  چهار جایگاه  تسلیحاتی برای حمل یک تن سلاح . این پرنده رسما درسال 1989 وارد خدمت ارتش انگلستان   شد و در خود این کشور  نیز تولید شد.بین سال های  1986 تا 1995 در مجموع 160 فروند شورت توکانو تولید شد که کویت و کنیا نیز این پرنده را تحویل گرفتند.

ایی ام بی 312 اچ نسخه توسعه یافته در اواسط دهه 1980 بر اساس  تجارب  ونزوئلا و پرو در نبرد با قاچاقچیان  با این هواپیما بود. در درگیرها این دو کشور  بارها تلاش  در سرنگونی هواپیما و بالگرد های قاچاقچیان  کردند از این رو این نسخه  با موتور قوی تر 1424 اسب بخاری با سرعت بیشتری برای  تعقیب  توربوپراپ پر سرعت  و بالگردها بود  و لقب قاتل بالگرد را به خود گرفت.این پرنده 1.37 متر کشیده تر بود  و دارای مسلسل  ثابت  بود. این نسخه  اگرچه درسال 1993  پرواز کرد ولی تعداد کمی  از ان ساخته شد ولی پایه ای برای سوپر توکانو شد

ایی ام بی 312 اف نسخه ای برای ارتش فرانسه  که دارای  سامانه های  الکترونیک ساخت تامسون فرانسه  است.

سوپر توکانو (A-29)

ایی ام بی 314 سوپر توکانو در سال 1988 بر اساس ایی ام بی 312 اچ توسعه یافت که هدف از ان افزایش توان  تهاجمی این پرنده بود. دلیل توسعه  این نمونه استفاده گسترده  از توکانو در درگیر با قاچاقچیان  مواد مخدر در امریکای جنوبی و تجارب به دست امده از انها  بود.

این نمونه دارای یک موتور پی تی 6 ای -67 با توان 1250 اسب بخار بود  و دارای  ملخ چهار تیغه بود ، بدنه کشیده تر به میزتن 1.3 متر داشت و از نظر الکترونیکی  بشدت ارتقاء یافته بود  . اولین پرواز این مدل در سال 1993  انجام  شد و پیش نمونه دوم همان سال با  تاج کابین بلند تر و موتور قویتر پی تی 6 ای -68 ای با توان 1300 اسب بخار پرواز کرد. هواپیما دارای   هوتاس  یا همان قرار داشتن تنظیم  سویج جریان سوخت روی دسته گاز بود و دارای  اچ یو دی و دو نمایشگر چند کاره رنگی  در درون کابین بودو  از  عینک دید درشب برای پرواز شبانه استفاده می کرد . دارای  پنج  جایگاه  خارجی  شامل  دو عدد زیر هر بال و یکی در زیر بدنه است و میتوانست ته سه مخزن سوخت خارجی را حمل کند . دارای   یک مسلسل ثابت 12.7 م م در ریشه هر بال با 200 گلوله است. تنوع تسلیحاتی این مدل با توان حمل  1500 کیلوگرم سلاح بالاست که شامل  تا چهار غلاف مسلسل  7.62 م م  ویا یک غلاف توپ 20 م م با 650 گلوله  در زیر بدنه  و یا دو غلاف مسلسل 12.7 م م   ویا تا چهار راکت اندار 7 و یا 19 لول هایدرا  70، موشک های هوا به هوایی سایندوندر و یا پینتون 3 و 4  و یا موشک  برزیلی فروسرخ پیرینا، موشک ماوریک ویا دلیله اسرائیلی،ده بمب مارک 81 و یا پنج بمب مارک  82  ، بمب های  هدایت ماهواره ای 138 و  225 کیلویی ویا بمب های  خوشه ای مختلف ، بمب های  لیزری جی بی یو 12 و یا گریفین اسرائیلی   ویا سنسورهای دید حرارتی ای ای کیو 22 و یا ترکیبی  از اینها.

سوپر توکانو دارای  خط انتقال داده  و سامانه ناوبری  جی پی اس  و اینرسی و پرتاب کننده شراره است. بیشترین سرعت ان 590 کیلومتر بر ساعت است که  50 کیلومتر سریعتر از توکانو می باشد  و برد انتقالی ان 2855 کیلومتر و شعاع رزمی ان 550 کیلومتر با 1.5 تن سلاح  می باشد.

دو نمونه از سوپر توکانو توسعه  یافت  ای 29 ای نسخه تک سرنشینه  رزمی که 400 لیتر سوخت داخی بیشتر را حمل میکند  و ای 29 بی نسخه دو سرنشینه رزمی  اموزشی

نمونه های جدید تری ای29   دارای موتور  1604 اسب بخاره بود و در هر کابین خود دارای سه نمایشگر رنگی است

کاربران

انگولا

این کشور 15 فروند ای تی 27 توکانو  را   به صورت دست  دوم و نو از برزیل و   پرو دریافت کرد که در جنگ  داخلی از انها استفاده کرده است

ارژانتین

این کشور  30 فروند تی 27 توکانو تحویل گرفت که طی 25 سال با انها 800 خلبان   را در این کشور اموزش داده است

شیلی

این کشور  در سال 2009 میلادی 12 فروند ای 29 بی سوپر توکانو را دریافت کرد

افغانستان

این کشور 20 فروند سوپر توکانو در سال 2013  تحویل گرفت که پول همگی را امریکا داد. اولین دسته در سال 2016 تحویل این کشور شد  و تا  میانه سال 2018 تمامی ناوگان به سطح عملیاتی کامل خواهند رسید. سوپر توکانو  افغانستانی از اوائل سال 2017 یلادی بر ضد طالبان در این کشور به کار رفت و از اوائل سال 2018 حتی به شکل عملی از بمب لیزری نیز بر ضد طالبان  انها استفاده کرد.در سال 2020 میلادی این کشور 30 فروند سوپر توکانو در خدمت داشت

لبنان

این کشور که فاقد جنگنده در نیروی هوایی خود است(اصلا جت ندارد) 6 فروند سوپر توکانو مسلح از نوع ای29 را در سال 2018 دریافت کرد

برزیل

نیروی هوایی برزیل در مجموع 165  فروند تی  توکانو 27 سفارش داد  که از انها به عنوان هواپیمای  اموزشی استفاده می کرد ولی از این هواپیما در عملیات بر علیه قاچاقچیان  در جنگ های  امازون  و یا  در عملیات پشتیبانی  در عملیات ضد قاچاقچیان  در کلمبیا استفاده  کرد. همچنین  برزیل در مجموع 99 فروند نیز سوپر توکانو دریافت کرد که ان نیز بارها علیه قاچاقچیان مواد مخدر استفاده شده است .

کلمبیا

چهارده فروند ای تی 27  توکانو در سال 1992 دریافت کرد که به صورت گسترده ای در  جنگ داخلی این کشور   استفاده شد که  بیش از 50000 ساعت پرواز انجام داد.در سال 1998 این هواپیما مجهز  به دوربین دید   شبانه شدند تا در پرواز شبانه نیز  مورد استفاده قرار بگیرند.در سال 2011 این کشور از سوی برزیل پیشنهادی  برا ی ارتقاء توکانو های خود  و تجهیز انها به نمایشگر های  رنگی و سامانه  ناوبری  جدید و ارتقا سازه برای خدمت تا 20 سال اینده را دریافت کرد. تجارب رزمی توکانو در کلمبیا تاثیر بسیار در ساخت سوپر توکانو داشت

همچنین کلمبیا  25 فروند سوپر توکانو  را دریافت کرده که اولین  بار با بمب های مارک 82 در سال 2008 طی یک درگیری  20 روزه با قاچاقچیان استفاده کرد  .همچنین در سال 2012 نیز این هواپیما علیه شورشیان  به کار رفته است. در سال 2008 نیز این هواپیما مسلح به بمب های لیزری  گریفین  اسرائیل در اکوادور چند فرمانده شورشیان  را بمب باران کرد. دست کم از سال 2008 تا کنون ارتش کلمبیا  بر ضد قاچاقچیان مواد  و شورشیان با سوپر توکانو بیش از 1800 پرواز جنگی انجام داده است که بسیار موفق بود وبارها از تسلیحات هدایت شونده استفاده  کرده است

دومینکن.

این کشور 10 فروند سوپر توکانو  خریداری کرده که چندین  بار علیه قاچاقچیان  مواد مخدر در هایتی استفاده شده

مصر

این کشور  در سال 1983 خواهان تولید تحت امتیاز  110 فروند توکانو  در داخل شد که در نهایت  134 فروند توکانو تولید شد که 80 فروند ان تحویل  عراق شد

فرانسه

این کشور  در دهه 1980 به دنبال  یک هواپیما اموزشی اقتصادی  تر نسبت به نمونه های جت بود از این رو به سوی  توربوپراپ رفت.این کشور دست به سفارش  80 فروند ایی ام بی 312 اف زد که البته به جای پول  ان 82 فروند بالگرد به این کشور  تحویل داد.اولین  هواپیما در سال 1993 تحویل  شد و جالب  اینکه در سال 2009 از خدمت بازنشسته  شد در حالی که اکثر انها  15 سال نیز سن نداشتند .

هندوراس

اولین مشتری توکانو بود که 12 فروند ایی  ام بی 312 اس را سفارش داد که بارها از انها علیه قاچاقچیان مواد استفاده کرده و چنین بار با استفاده از مسلسل هواپیمای قاچاقچیان  را سرنگون کرد است.همچنین  در حملات هوایی علیه قاچاقچیان نیز شرکت داشته  است

نیجریه: 12 فروند در سال 2018سفارش داد

ایران

ایران در دو سری 25 فروند هواپیما توکانو  از نوع  تی 27 را تحویل گرفت که در خدمت نیروی هوایی سپاه پاسدران قرار دارد

عراق

80 فروند را از مصر تحویل  گرفت و در جریان جنگ با ایران  از انها بهره برد و چنیدن  بالگرد ایرانی را سرنگون کرد و با ان به نیروهای  زمینی  ایران حملات زیادی را تداروک دید

موریتانی

در  سال 2011 تعداد را به صورت دست دوم  ایی ام بی 312 اف توکانو از فرانسه تحویل گرد و یک سال بعد علیه  القائده در کشور مغرب از انها بهره برد

پرو

این کشور 30 فروند ای تی 27 توکانو  در دو  سری تحویل گرفت که بارها در عملیات های مختلف علیه قاچاقچیان  مواد مخدر و کشتی های انها  استفاده کرد. بعدها انها را به دوربین دید شبانه و سامانه دید   حرارتی  در زیر بدنه  تجهیز کرد و بارها درشب با کمک بمب های مارک 82 علیه قاچاقچیان از انها بهره برد. شش فروند از توکانو این کشور  به صورت دست  دوم به انگولا فروخت شد

ونزوئلا

این کشور 30 فروند  ای تی 27 و تی 27 توکانو  را تحویل گرفت که در دهه 1980 از انها علیه  قاچاقچان مواد مخدر در مرز کلمبیا  استفاده  کرد. در جریان کودتا علیه رئیس جمهور وقت کارلوس اندروس در سال 1992 استفاده شد و برخی از ساختمان های  دولتی با ان بمب باران شد(توسط کودتا چیان) که یکی  از انها شکار اف16 نیروی هوایی ونزوئلا  شد که توسط  خلبان وفادار به  دولت پرواز میکرد . همچنان 19 فروند در خدمت است

اکوادر

12 فروند  سوپر توکانو در خدمت دارد.

نوع هواپیما	توکانو	سوپر توکانو(ای 29 بی)
طول	9.86 متر	11.38 متر
ارتفاع	3.4 متر	3.97 متر
وزن خالی	1810 کیلوگرم	3200 کیلوگرم
بیشترین وزن برخواستن	3175 کیلوگرم	5400 کیلوگرم
موتور	پی تی 6-ای 25 سی	پی تی 6-68 سی
توان موتور	750 اسب بخار	1600 اسب بخار
بیشترین سرعت	539 کیلومتر بر ساعت	590 کیلومتر بر ساعت
سرعت کروز	441 کیلومتر بر ساعت	520 کیلومتر بر ساعت
برد انتقالی	1916 کیلومتر	2855 کیلومتر
سقف پرواز	8750 متر	10668 متر
تسلیحات	یک تن سلاح شامل غلاف مسلسل ، راکت و بمب های 113 و 225 کیلوگرمی	1.5 تن سلاح  شامل راکت ، غلاف مسلسل و توپ و بمب های هدایت شونده لیزری و ماهوارای و موشک های فروسرخ  هوا به هوا

سوپر توکانو