تصادف هواپیمای شناسایی امریکای با جنگنده چینی ها

در یک آوریل سال ۲۰۰۱ یک برخورد هوایی بین چین و ایالات متحده تنش بین دو کشور را به شدت افزایش داد .این برخورد زمانی اتفاق افتاد که یک جنگنده جی ۸ چینی‌ها به یک هواپیمای شناسایی آمریکایی برخورد کرد و باعث سقوط جنگنده جی ۸ و فرود اجباری هواپیمای آمریکایی در خاک چین شود .مشکلات چین و آمریکا با یکدیگر کاملاً مشخص است بزرگترین مشکل آنها تایوان است جزیره‌ای در جنوب چین که توسط آزادی‌خواهان ضد کمونیست بعد از به قدرت رسیدن مائو و تشکیل حکومت کمونیستی چین در سال ۱۹۴۹ تبدیل به یک کشور آزاد شد .امریکا هموار خود را مدافع این کشور می‌داند و چین نیز معتقد است تایوان جزئی از خاک این کشور است

همین موضوع باعث ایجاد تنش بین چین و آمریکا تقریباً طی ۷۰ سال گذشته بوده است. ایالات متحده همواره تحرکات چین کمونیست را رصد می‌کرد رصد این تحرکات همه‌اش به خاطر تایوان نیست از بعد از قطع رابطه شوروی با چین در دهه ۱۹۶۰ میلادی چین به عنوان یک قطب کمونیستی جدا خود را معرفی کرد و همواره بر ضد امپریالیسم فعالیت می‌کرد، به گروه‌های کمونیستی سوسیالیستی در سراسر جهان کمک تسلیحاتی می‌کرد. در جریان جنگ ویتنام حامی اصلی ویتنام شمالی حکومت کمونیست طرفدار شوروی بود که بر ضد ویتنام جنوبی که طرفدار آمریکایی‌ها بود می‌جنگید ، اگرچه به سرعت چند سال بعد از پایان جنگی ویتنام ، ویتنام و چین بر سر مسائل مرزی تبدیل به دشمن یکدیگر شدند و حتی یک دور جنگ چند ماهه نیز با هم داشتند. در نهایت به دلیل اینکه چین همواره به گروه‌های کمونیستی در جنوب شرق آسیا و آفریقا کمک می‌کرد و بر ضد تایوان اقدامات خصمانه انجام می‌داد همواره یکی از گزینه های آمریکا برای شناسایی‌ و جاسوسی مختلف بود

یکی از روش‌های جاسوسی برای آمریکایی‌ها جمع آوری علائم راداری و فرکانس‌های راداری و رادیوی چینی‌ها است . این کار با هواپیماهای النت انجام می‌شد.هواپیمای النت هواپیمایی است که به وسیله گیرنده‌های مختلف خود دست به جام آوری طول موج رادیویی ارتباطات چینی‌ها شامل شنود و یا ایجاد اختلال روی آنها می‌زند و همچنین دست به جمع آوری علائم رادارهای مختلف آنها برای رصد قدرت پدافند و تحرک پدافندی آنها می‌زد

یکی از هواپیماهایی که آمریکایی‌ها از آن برای این نقش استفاده می‌کردند هواپیمای ایی پی 3(EP-3) بود و است.ایی پی 3 یک هواپیمای شناسایی الکترونیک میباشد که بر اساس هواپیمای گشت دریایی پی3 اوریون ساخته شده است . این هواپیما هیچ تفاوتی از نظر ساختاری با اوریون معمولی ندارد دارای همان بدنه و پلتفرم و موتور بود در واقع از ارتقاء برخی از اورین های در خدمت نسخه شناسایی به دست آمده است. این نسخه نه تنها دارای آنتن‌هایی برای جمع آوری علائم راداری و الکترونیکی و رادیویی دشمن بود بلکه دارای یک را در زیر بدنه برای نقشه برداری راداری از مواضع دشمن بود که معمولاً با آن استحکامات نظامی و یا تحرکات انبوه ارتش چین در جزایر مختلف چین رصد می‌شد.

از دهه ۱۹۶۰ زمانی که این هواپیما وارد خدمت شد همواره، بر فراز آب‌های بین‌الملل در نزدیکی آب‌های چین پرواز می‌کرد که معمولاً برای انجام عملیات های شنود پیام‌های رادیویی‌های نظامی چینی بود. عملیات‌های شنود در زمان جنگ ویتنام زمانی که چین تجهیزات و تدارکات در اختیار ویتنام می‌گذاشت بسیار مهم بود همچنین با امریکایی‌ها کمک می‌کرد تا از تحرکات نظامی نیروی دریایی چین به سرعت آگاه شوند

در یکم آوریل سال ۲۰۰۱ میلادی یک فروند ایی پی 3 از اسکادران وی کیو ۱ از پایگاه هوایی خود در اوکیناو ژاپن برای ماموریت جاسوسی الکترونیک به هوا برخاست. ماموریت‌ها بسیار متداول بود و همواره بر فراز آب‌های بین‌الملل انجام می‌شد. در فاصله ۱۱۰ کیلومتری از جزیره چینی هاینال و ۱۶۰ کیلومتری تاسیسات نظامی چینی ها در جزیره پارسل ایی پی 3 تحت نظر رادارهای هشدار دهنده چینی‌ها بود .چینی‌ها هموار پروازهای شناسایی آمریکایی‌ها را مد نظر داشتند و آن را کنترل می‌کردند ولی از آنجایی که آنها بر فراز آب‌های بین‌المللی پرواز می‌کردند هرگز چینی‌ها برای آنها مزاحمتی ایجاد نمی‌کردند ولی در آن روز دو فروند جنگنده شکاری رهگیر جی ۸ به ایی پی3 آمریکایی نزدیک شدند(کل حادثه بر فراز دریایی چین اتفاق می افتد)

 جنگنده جی ۸ یک شکاری رهگیر ساخت چین است. این پرنده بر اساس پلتفرم جنگنده جی ۷(در ایران نیز خدمت میکند) یا همان نسخه چینی جنگنده  میگ ۲۱ ساخت شوروی توسعه یافته است. تفاوت عمده‌اش با جی ۷ دارا بودن دو موتور است. در واقع از دو موتور دبلیو پی 13بی استفاده می‌کند که به صورت تکی روی جی ۷ نصب شده بود. در نسخه‌های نخست دارای همان بدنه و بال دلتا جی ۷ بود و حتی ورودی هوا بر روی دماغه قرار داشت ، ولی با آمدن فناوری‌های پیشرفته از غرب و رادارهای پیشرفته متعلق به جنگنده سوخو ۲۷ از روسیه در دهه ۱۹۹۰ نسل جدیدی از جی ۸ ساخته شد که دارای دماغه‌ای مجهز به رادار در جلو بود که به دلیل بزرگیش چینی‌ها ورودی هوا را به دو طرف جنگنده انتقال دادند. به نقل بسیار از کارشناسان این جنگنده که تا حدی نیز با الگوبرداری از میگ ۲۳ روسی ساخته شد ترکیبی از میگ ۲۳ و سوخوی ۱۵ روسی‌ها بود

دو جنگنده ۸ چینی خود را به سرعت به هواپیمای شناسایی آمریکایی رساندند یکی از آنها به کاپیتانی خلبانی وانگ وینگ با سرعت به نزدیکی جلوی هواپیما آمریکایی رساند دقیقاً مشخص نیست حادثه چگونه اتفاق افتاد ولی جنگنده چینی که از سمت چپ هواپیمای آمریکایی به آن نزدیک می‌شده اول به دماغه هواپیما برخورد کرده دماغه را از جا می‌کند بعد کمی به عقب می‌رود و با ملخ در حال گردش یکی از موتورهای توربو پراپ تی ۵۶ هواپیمای برخورد کرده که باعث صدمه شدید به دم هواپیما جت می‌شود… جنگنده جی ۸ تعادل خود را از دست می‌دهد به دریا سقوط می‌کند و خلبان ان نیز کشته می شود

ام پی 3 نیز به شدت صدمه دیده برای چند ثانیه کنترل خود را از دست می‌دهد .اول به سمت چپ می‌چرخد و بعد شیرجه می‌رود از ارتفاع ۲۴۰۰ متری تا ارتفاع ۱۸۰۰ متری به مدت ۳۰ ثانیه سقوط می‌کند تا اینکه کاپیتان هواپیما ستوان شین آزبورن کنترل هواپیما را در دست گرفته و هواپیما را متعادل می‌کند

ازبورن به سرعت تلاش می‌کند تا دور زده و خود را به پایگاه‌های آمریکا یا متحدان آمریکا در جنوب شرق آسیا برساند ولی دیگر خلبان چینی که متوجه می‌شود جنگنده هم قطارش سقوط کرده و احتمالاً کشته شده خود را به سرعت به هواپیمای آمریکایی رسانده و با شلیک توپ ۲۳ میلیمتری به آنها هشدار می‌دهد که باید دور زده و همراه آنها بیاید. ازبورن که متوجه می‌شود که به نظر می‌آید راهی ندارد و حدود کمتر از ۳۰ دقیقه تا فرودگاه جزیره هاینان بیشتر فاصله ندارد دستور می‌دهد تا تمامی اسناد مهم و تجهیزات الکترونیکی داده‌های جمع آوری شده را در درون هواپیما از بین ببرند .خدمه آموزش درستی در مورد نحوه از بین بردن اسناد و تجهیزات در چنین شرایطی ندیده بودند برای همین هم آنها با هر چیزی مانند ریختن قهوه بر روی کیت‌های الکترونیکی ، استفاده از ضربات پیچ گوشتی و یا تبر تلاش کردن هر وسیله حساسی را از بین ببرند. برای همین هم هنگامی که چینی‌ها وارد هواپیما شدند داخل هواپیما را همچون مهمانی تشبیه کردند که در آن کتک کاری شده بود

هواپیما به شدت آسیب دیده بود دماغی ان ه در آن یک رادار قرار داشت از بین رفته بود و یکی از ملخ‌ها نیز صدمه دیده بود که موتور آن خاموش شده بود. در واقع برای اینکه مشکلی پیش نیاید توسط خدمه خاموش شده بود. برق هواپیما نیز دچار مشکل شده بود و آزبورن بدون هیچ سیستم الکترونیکی درست درمانی تنها با نشانگرهای درون کابین هواپیما را با تهدید جنگنده جی ۸ چینی‌ها در فرودگاه جزیره فرود آورد

هنگامی که هواپیمای آمریکایی در فرودگاه جزیره هاینای متوقف شد تا ۱۵ دقیقه هنوز خدمه در حال تخریب چیزهای بودند که دم دستشان می‌آمد ، تا اینکه سرانجام سربازان چینی از سر کول هواپیما بالا رفته و با نشان دادن سلاح‌هایشان از پنجره به خدمه درون کابین که شامل ۲۴ نفر بودند آنها را وادار کردند تا درب را باز کنند و از هواپیما پیاده شوند .چینی‌ها به آنها آب و سیگار تعارف کردند و آنها را به یک پایگاه نظامی در لینک شوی بردند دو شب آنها را بازجویی کردند .خدمه آمریکایی بعدها گفتند که رفتار عمومی چینی‌ها با آنها بسیار خوب بود اما به دلیل بازجوهای مداوم ا از بی‌خوابی رنج می‌بردند ، همچنین آنها غذای چینی را ناخوشایند می‌دانستند چون شامل سر ماهی می‌شد

دولت ایالات متحده چند افسر آمریکایی را به همراه سه دیپلمات برای ملاقات با زندانیان سه روز بعد از حادثه به پادگان مورد نظر فرستاد، تا با ۲۱ مرد و سه زن آمریکایی که در اسرات چینی‌ها بودند صحبت کنند .آنها وضعیت عمومی اسیران را مناسب ارزیابی کردند. سرانجام بعد از ۱۰ روز بازداشت این افراد هنگامی که ایالات متحده یک نامه برای دولت چی فرستاد که از پیش آمدن این مورد ابراز ناراحتی و تاسف کرد و از آنجایی که این نامه متنی دوستانه و مسالمت آمیز داشت چینی‌ها تصمیم به آزادی خدمه آمریکایی گرفتند

اینکه چه اتفاقی در آسمان افتاد هنوز هم جای سوال است.

محل برخورد جایی است که همواره مورد اختلاف بین آمریکا و چین بوده بر اساس کنوانسیون‌های ناوبری از دید آمریکایی‌ها آن منطقه می‌تواند مورد رفت و آمد شناورها و هواگردهای نظامی و یا غیرنظامی باشد و در واقع مانند آب‌های بین‌المللی باید با آن برخورد شود، در حالی که بخشی از آب‌های سرزمینی چین به حساب می‌آید ولی چینی‌ها معتقدند که کنوانسیون ناوبری تنها معتقد است که می‌تواند آن منطقه مورد رفت و آمد وسایل غیرنظامی باشد آنها حق دارند از کشتی ها و یا هواپیماهای نظامی که در آن منطقه رفت و آمد می‌کنند بازجویی کنند

ایالات متحده مدعی است که پی3 که در حال طی یک مسیر مستقیم بود و این جت چینی بود که با بی‌احتیاطی به هواپیمای آمریکایی زد، ولی دیگر خلبان چینی مدعی بود که هنگامی که آنها در حال نزدیک شدن به هواپیمای آمریکایی بودن خلبان آمریکایی به سرعت یک مانور تن انجام داد که باعث برخورد با هواپیمای جنگنده چینی شد. آمریکایی‌ها بعد از آن فیلم‌های زیادی از رهگیری هواپیماهای خود توسط جت های چینی به نماش گذاشتند که نشان میداد چینیها در بسیاری از موارد خصمانه پرواز میکنند

در ۱۱ آوریل یک هواپیمای ترابری سی ۱۷ ارتش امریکا خدمه زندانی را به پایگاه نظامی آمریکایی‌ها در هاوایی منتقل کرد. از آنها مانند یک قهرمان استقبال شد و حتی آزبورن کاپیتان هواپیما به دریافت مدال صلیب طلایی نائل آمد. البته خلبان جنگنده چینی نیز که در این حادثه کشته شد به دریافت مدال از طرف دولت چین به نام نگهبان حریم هوایی و آب‌های سرزمینی نائل شد .

آمریکایی‌ها چند ماهی را صرف تعمیر ایی پی3 کردند ، سرانجام چینی‌ها به آنها گفتند که آنها نمی‌توانند با این هواپیما از جزیره برخیزند و امریکایی ها هواپیما را تکه تکه کرده و بعدها با یک هواپیمای ترابری به آمریکا برگرداندند.. هواپیما دوباره توسط مهندسین لاکهید مارتین در جورجیا سرهم شد و تعمیر شد و در سال ۲۰۱۳ دوباره به خدمت برگشت .دولت ایالات متحده هزینه ۱۱ روز اقامت زندانیانش را به اضافه تمام هزینه‌های لازم برای تعمیر هواپیما و استفاده از خدمات فرودگاهی را به ارزش ۳۴۵ هزار دلار به دولت چین پرداخت کرد .البته چینی‌ها یک میلیون دلار نیز برای غرامت جنگنده‌ای که از دست رفت و خلبان آن درخواست کردند ولی هرگز مذاکراتی برای این مسئله صورت نگرفت

عبدالحمید تارخ

****عضویت در کانال تلگرام سایت جنگاوران برای آگاهی از آخرین اخبار نظامی و آخرین مقالات درج شده در سایت****