موشک ضد کشتی کروز خا22 و خا 32 (ای اس-4)

موشک ضد کشتی کروز خا22 (ای اس-4)

بعد از تجربه جنگ جهانی دوم کارشناسان نظامی شوروی این اعتقاد را داشتند که بهترین راه برای نابودی توان دریایی دشمن حملات هوایی با کمک موشک های ضد کشتی است که از بمب افکنها شلیک میشد. شلیک تعداد زیادی موشک همزمان می تواند به خوبی یک ناو گروه را غرق کند. در این راستا از اوائل دهه 1950 شوروی چندین نمونه موشک ضد کشتی را برای پرتاب از بمب افکنهای دریایی چون توپلوف16 طراحی کرد ولی در پایان دهه 1950 با در نظر گرفتن اغاز کار بر روی بمب افکن توپلوف22 بیلندر شوروی تصمیم به ساخت یک موشک کروز دوربرد مافوق صوت با کلاهک سنگین گرفت که بتواند حتی ابرناوهای هواپیمابر امریکایی را نیز غرق کند.موشک جدید به غیر از بیلندر باید از توپلوف 95 نیز پرتاب میشد

شرکت دولتی رادوگا مسئول طراحی موشک جدید شد . موشک جدید که در مرحله اول ایکس 22 نامیده شد و در سال 1961 برای اولین بار بر روی توپلوف 16 کا ازمایش شد.طی ازمایشات که از توپلوف 16 و 22 کا انجام شد مشکلات زیادی از جمله نقص در سخت افزار موشک به وجود امد . اگرچه از سال 1965 رسما عملیات بود ولی به کارگیری ان تا رفع مشکلات تا سال 1971 در شوروی به تعویق افتاد. موشک جدید خا22 در شوروی  و ناتو ان را ای اس 4 کیتچین نامید

موشک دارای بالی دلتا شکل ثابت و در انتهای بدنه سه سکان تعادل داشت. در مرحله اول چندین بار این بدنه بدون پیشرانه از هواپیما پرتاب شد تا سرش و حرکت ان در اسمان مورد ازمایش قرار بگیرد. مشکل اساسی در مورد این موشک این بود که قرار بود با سرعت 4.6 ماخ (بیش از 4700 کیلومتر بر ساعت)پرواز کند. چنین سرعتی تنش حرارتی زیادی ایجاد می کرد. مهندسین رادوگا باید روش های جدید در جوشکاری ایجاد می کردند تا جوشها روی بدنه کوچکتر باشد تا در چنین سرعتی ناپایداری به وجود نیاید و یا جوشها از هم باز نشوند . همچنین استفاده از ترکیبی از تیتانیوم و فولاد برای ساخت بدنه لازم بود زیرا در چنین سرعتی دما به بالای 400 درجه سانتیگراد می رسد.ترکیبی مشخصی از فولاد، تیتانیوم و کامپوزیت طی چند لایه در بخش های از بال و بدنه به کار رفت تا دما کنترل شود.

موتور موشک از نوع موتور سوخت مایع راکتی ار 201 -300 بود که در مخزن خود3 تن سوخت تی جی 02و اکسید کننده ای کی 20 کی )شامل اسید نیتریک استفاده می کرد. دلیل استفاده از اکسید کننده این بود که قرار بود موشک توان پرواز در ارتفاع 27 کیلومتری را نیز داشته باشد و در چنین ارتفاعی هوای لازم برای ترکیب  با سوخت کم بود.موتور توان ایجاد نیروی بالق بر 18420 پاوند رانش را داشت .با این نیرو موشک می توانست به سرعت 4.6 ماخ در ارتفاع 27000 متری برسد و برد ان به 600 کیلومتر می رسید .موشک دارای یک ژنراتور گازی برای تامین برق موشک جهت رادار و سامانه های هدایت بود. همچنین برای خنک نگه داشتن سامانه های الکترونیک از الکول استفاده میشد.

کلاهک موشک از نوع انفجار شدید بود که 950 کیلوگرم وزن داشت که شامل 500 کیلوگرم مواد منفجره  با یک فیوز برخورد مستقیم بود می توانند به یک کلاهک اتمی 350 کیلوتن تی ان تی ویا یک کلاهک اتمی یک مگاتونی نیز تجهیز شود.ازمایشات شوروی با کلاهک متعارف نشان داد برخورد این موشک باعث ایجاد سوراخی به قطر 5 متر و عمق 12 متر در یک کشتی جنگی میشد

موشک دارای سامانه هدایت رادار فعال بود. بعد از اینکه هدف توسط رادار بمب افکن کشف میشد توسط یک سامانه رایانه ای مختصات  تقریبی هدف طی چند دقیقه اینده حساب میشد و به موشک داده میشد و موشک روانه هدف میشد .موشک رادار خود را روشن میکرد و تا زمانی که بتواند هدف را با رادار خود کشف کند با خلبان خودکار ای پی کا 22 پرواز میکرد. زمانی که رادار هدف را کسب میکرد بر روی ان قفل و به ان یورش می برد.برد رادار موشک بسته به اندازه هدف از 4 تا 30 کیلومتر بود .این امکام وجود داشت که مختصات هدف توسط منبع دیگری مانند رادار یک ناو جنگی و یا یک بمب افکن دیگر در اختیار هواپیما شلیک کننده قرار بگیرد. همچنین این امکان در مدل های بعدی به وجود امد که موشک را در اسمان نیز تصحیح مسیر کرد و مختصات هدف را دوباره به ان داد که این مسئله در برد بلند اهمیت بسیاری دارد .

روش حمله موشک  شامل  رفت به ارتفاع 27000 متری و پرواز با سرعت 4.6 ماخ بعد از شلیک ، کم کردن ارتفاع به 12000 متر و پرواز با سرعت 3.5 ماخ، و در نزدیک هدف کم کردن ارتفاع به 500 و در نهایت شیرجه بر روی هدف بود .

خا22 در مدل مختلف تولید شد . اولین نمونه تولید خا 22 ان بود که در دهه 1960 به صورت محدود به خدمت در امد

خا 22 پی اس آ اولین نمونه ای که اجازه ورود به خدمت را به صورت عملیات در سال 1971 کسب کرد

خا 22 ام ای : ورود به خدمت درسال 1974 اولین نمونه ای که به سرعت 4.6 ماخ می رسید

خا 22 پی: نسخه ای با سامانه هدایت پیسو(غیر فعال) به عنوان یک موشک ضد رادار وارد خدمت شد

خا 22 ام و ام پی که یک ارتقاء بر روی نسخه های قبلی بود که شامال اضافه کردن یک خط ارتباطی جدید بود که باعث می شد تا بتوان این موشک ها را در میانه مسیر اصلاح مسیر کرد . گفته شده سرعت این نمونه به 5 ماخ نیز رسیده است

خا 22 ایی : نسخه صادراتی با برد 300 کیلومتر

خا 32: نسخه ارتقا یافته با موتور راکتی پیشرفته تر و کلاهک سامانه هدایت ارتقاء یافته که همکنون بر روی توپلوف 22 ام3 ارتش روسیه استفاده میشود. این نمونه کلاهکی با 600 کیلوگرم مواد منفجره دارد و تا 1000 کیلومتر برد دارد .نسخه جدید از این موشک در دست توسعه است که دارای توان تهاجم زمینی است

خا 22 از توپلوف 16 کا و توپلوف 22 کا شلیک میشد همچنین توپلوف 95 کا و نیز ان را حمل و پرتاب میکرد ولی امروزه تنها بمب افکنی که این موشک بزرگ 5.8 تنی را حمل میکند توپلوف 22 ام ارتش روسیه است که می تواند تا سه موشک را با خود حمل کند . این موشک تنها به عراق طی جنگ ایران صادر شد .برخی منابع تعداد انها را 24 و تعداد 200 فروند ذکر کرده اند (البته تعداد موشکها کم بود زیرا به ندرت استفاده شد) ولی نسخه تحویل به عراق از نوع ضد رادار بود زیرا بر علیه سامانه های پدافندی و راداری ایران استفاده است.

روسیه طی تهاجم به اوکراین به دلیل کاهش شدید زراتخانه های موشک های زمین به زمین خود تعداد زیادی از این موشک ها را با نصب سامانه هدایت ماهواره ای در نقش تهاجم زمینی استفاده کرد

مشخصات فنی

طول:11.65 متر

قطر:920 م م

وزن:5820 کیلوگرم

کلاهک: کلاهک 950 کیلویگرمی شامل 500 کیلوگرم مواد منفجره ویا کلاهک اتمی 350 و یا 1000 کیلوتن تی ان تی

سرعت:در بیشتری حالت 4.6 تا 5 ماخ

ارتفاع پروازی:27000 متر

برد :600 کیلومتر موتور:سوخت مایع

ترجمه:عبدالحمید تارخ